Халқаро ишчи кучи миграцияси - Iqtisodiyot - Slaydlar

Халқаро ишчи кучи миграцияси

Yuklangan vaqt:

19.07.2025

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

296.9951171875 KB

Ko'chirib olish

Мавзу: Халқаро ишчи кучи миграцияси Режа: 1. Халқаро ишчи кучи миграциясининг назарий асослари 2. Халқаро ишчи кучи миграциясининг моҳияти, омиллари, сабаблари ва турлари 3. Халқаро ишчи кучи миграциясининг таркиби ва динамикаси 4. Халқаро ишчи кучи миграцияси ва пул ўтказмалари 5. Халқаро ишчи кучи миграциясини давлат томонидаи тартибга солиш усуллари 07/19/20 25 1

07/19/20 252 1-режа. Халқаро ишчи кучи миграциясининг назарий асослари Иктисодий муносабатлар тизимининг муҳим элементи ҳисобланган ишчи кучи миграцияси узоқ йиллар давомида иқтисодий тадқиқотлар объекти бўлиб келмоқда. Миграция сўзи лотинча «migratio» сўзидан олинган бўлиб, «кўчиб юриш» маъносини билдиради. Умуман олганда аҳоли миграциясини ички ва ташқи миграцияга , ташқи миграцияни эса миграция мақсадидан келиб чиққан ҳолда турларга бўлиш мумкин. Уларнинг орасида иқтисодий миграция етакчи ўринни эгаллайди.

Аҳоли миграцияси соҳасидаги илмий тадқиқотларнинг илк вакилларидан бири инглиз олими Е.Равенстейн ҳисобланади. 1885 ва 1899 йилларда Лондонда нашр этилган илмий асарларида «миграция қонунларини» ишлаб чиққан ва миграциянинг йўналишлари ҳамда давомийлиги ўртасидаги олтита асосий боғлиқлик мавжудлигини аниқлаган:  икки географик пункт ўртасидаги миграция оқимининг давомийлиги мазкур пунктлар орасидаги масофага тескари пропорционал;  узоқ масофага кетаётган мигрантлар савдо ва саноат жиҳатдан тараққий этган йирик шаҳарларга интилишади;  миграция босқичли жараён ҳисобланиб, у аввал географик жиҳатдан яқин шаҳарлар томон, кейин эса жадал суръатларда ривожланиб бораётган шаҳарлар томон юз беради;  ҳар қандай миграцион оқим тескари оқимни юзага келтиради;  технологик тараққиёт ва коммуникациянинг ривожланиши аҳоли миграциясини кучайтиради;  миграция ривожланишининг асосий омили иқтисодий омил ҳисобланади. 07/19/20 25 3

07/19/20254 1-расм. Халкаро ишчи кучи миграциясининг иқтисодий самарадорлиги

07/19/20 255 Ижтимоий ишлаб чиқариш соҳалари Бирламчи Иккиламчи Учламчи Қишлоқ хўжалиги Кимё ва нефт кимёси Илм-фан Фойдали қазилмаларни қазиб чиқариш Енгил ва озиқ овқат саноати Маданият ва санъат Балиқчилик Машинасозлик ва металлни қайта ишлаш Таълим Ўрмон хўжалиги Қурилиш Савдо Энергетика Давлат бошқаруви Қайта ишлаш саноатининг бошқа тармоқлари Дастурий таъминот Медицина хизматлари Хизматларнинг бошқа турлариИжтимоий ишлаб чиқариш соҳаларини таснифланиши (Колин Кларк таснифи бўйича)

07/19/20 256 2-расм. Саноатлашишгача бўлган даврда иш билан бандларнинг таркиби 01020304050607080 Б ирл ам чи со ҳа Иккил амчи соҳа Учл а мчи соҳ аИш билан бандларнинг сони

07/19/20 257 Саноатлашиш даврида иш билан бандларнинг таркиби 01020304050607080 Б ирл амчи соҳа Иккил амчи соҳа Учл амчи соҳа Иш билан бандларнинг сони

07/19/20 258 Постиндустриал даврда иш билан бандларнинг таркиби 01020304050607080 Б ирл амчи соҳа Иккил амчи соҳа Учл амчи соҳа Иш билан бандларнинг сони

07/19/20 259 2-режа. Халқаро ишчи кучи миграциясининг моҳияти, омиллари, сабаблари ва турлари Жаҳон амалиётининг кўрсатишича, халқаро ишчи кучи миграцияси қуйидаги сабабларга кўра содир бўлади:  мамлакатларнинг иқтисодий ривожланиш даражасининг турличалиги;  иш ҳақи миқдори ўртасида миллий фарқларнинг мавжудлиги;  ишсизликнинг мавжудлиги;  капиталнинг халқаро ҳаракати ва трансмиллий корпорациялар фаолияти.

Халқаро ишчи кучи миграцияси билан боғлиқ асосий тушунчалар: Иммиграция – меҳнатга лаёқатли аҳолининг мамлакат ҳудудига бошқа мамлакатлардан кўчиб келиши. Эмиграция – меҳнатга лаёқатли аҳолининг мамлакат ҳудудидан бошқа мамлакатларга кўчиб кетиши. Миграцион қолдиқ – иммиграция ва эмиграция миқдори ўртасидаги фарқ. «Ақлнинг оқиб ўтиши» – юқори малакали мутахассисларнинг мамлакатлараро миграцияси. Реэмиграция – эмигрантларнинг ватанларига доимий яшаш учун қайтиб келишлари. 07/19/20 2510

07/19/20 2511 2000-2050 йилларда компенсаторлик иммиграциянинг прогнози, йилига ҳар 1 млн. аҳолига минг киши Олдинги йиллар иммиграция трендининг экстраполяцияси Меҳнатга лаёқатли аҳоли (15-64 ёш) сонини сақлаб туриш учун зарур бўладиган иммиграция 65 ёшдан катта ва 15-64 ёшдаги аҳоли сонининг ўзаро нисбатини сақлаб туриш учун зарур бўладиган иммиграция Германия 2,5 6,0 44,8 Франция 0,1 1,8 30,4 Италия 0,1 6,5 39,8 АҚШ 2,7 1,3 43,2 Япония 0 5,1 82,6 Россия 0,3 2,1 20,3

07/19/20 2512 Ишчи кучини экспорт ва импорт қилувчи мамлакатларга қўйиладигаи талаблар Мамлакат ишчи кучини импорт қилувчи мамлакат деб аталади, агар: Мамлакат ишчи кучи донори ҳисобланади агар: 1) мамлакат аҳолисида чет эллик шахслар сони 2% дан кам бўлмаган ва камида 200 000 кишини ташкил этса; 1) аҳолининг 2% дан кўпроғи чет элда бўлса ёки уларнинг сони камида 200 000 кишини ташкил этса; 2) мамлакатнинг иқтисодий фаол аҳолисида чет эллик шахслар 1%дан кам бўлмаса; 2) иқтисодий фаол аҳолининг камида 1% и (ёки 100 мингга яқини) чет элда бўлса; 3) мамлакатдан чиқиб кетувчи пул ўтказмалари ЯИМнинг 2% дан ортса (агар мигрантлар статистикаси чет элликлар ўртасида ўтказилса) ёки ЯММнинг 1% ини ташкил этса (агар статистика мамлакат фуқаролари ва мамлакат ичида фуқаролиги бўлмаган вақтинчалик мигрантлар ўртасида ўтказилса). 3) чет элда ишлаётган мигрантларнинг пул ўтказмалари ЯММнинг 1% идан кўпроқ бўлса.

07/19/20 2513 Халқаро ишчи кучи миграциясининг шакллари Йўналишлари бўйича Ҳудудий қамровига кўра Муддатига кўра Ҳуқуқий асосига кўра Ривожланаётган ва ўтиш иқтисодиёти мамлакатларидан ривожланган мамлакатларга Ривожланган мамлакатлар ўртасида Ривожланаётган мамлакатлар ўртасида Ривожланган мамлакатлардан ривожланаётган мамлакатларга Қитъалараро Қитъа ичида Вақтинчалик Қайтиб келмаслик Мавсумий Маятникли Расмий НорасмийХалқаро ишчи кучи миграциясининг шакллари

07/19/202514 Халқаро ишчи кучи миграциясининг ижтимоий- иқтисодий оқибатлари Ишчи кучини экспорт қилувчи мамлакат Ижобий Салбий 1. Ишчилар томонидан янги малакавий кўникмаларнинг эгалланиши. 1. Малакали ишчи кучини йўқотиш. 2. Тўлов баланси камомадининг қисқариши. 2. Товарлар билан бир қаторда ишчи кучи бўйича халқаро талабга боғлиқлигининг кучайиши.3. Ички меҳнат бозоридаги талаб ва таклифнинг мувозанатга келиши. 3. Истеъмол учун мўлжалланган ишлаб чиқариш ресурсларини ўзлаштириш учун сарфланаётган капиталнинг бошқа соҳаларга йўналтирилиши4. Ишлаб чиқаришни таркибан ва технологик жиҳатдан қайта қуриш 4. Инфляция даражасининг ошиши. Ишчи кучини импорт қилувчи мамлакат 1. Ҳудудий таркибий силжишларнинг жадал тезлашуви. 1. Меҳнатни тежовчи технологияларни ишлаб чиқаришга жорий этишнинг секинлашуви. 2. Маҳаллий ишчи-ходимларнинг вертикал ҳаракатчанлигига кўмаклашиш. 3. Ишчи кучи сонининг қисқариши билан боғлиқ ҳолда умумий ишчи кучи қийматининг пасайиши. 2. Ички меҳнат бозоридаги ҳолатнинг мураккаблашиши. 4. Хорижий ишчиларнинг жамғаришга бўлган мойиллиги туфайли нархлар ўсишининг тўхтатилиши. 3. Хорижий ишсизларга ва уларнинг оилаларига сарфланадиган харажатларнинг ошиши. 5. Ёш, малакали ишчиларни танлаб олиш орқали ишчи кучи сифатининг оширилиши

07/19/202515 3- режа. Халқаро ишчи кучи миграциясининг таркиби ва динамикаси Ишчи кучининг оммавий равишда кўчиб юриши ва халқаро меҳнат бозори жаҳон такрор ишлаб чиқариш жараёнига жиддий таъсир ўтказади. Бу жараён ишчи кучини нафақат миқдорий жиҳатдан, балки сифат жиҳатдан ҳам тавсифлаш имконини беради. Ҳозирги вақтда одамлар бир мамлакатда туғилишлари, мактабгача бўлган тарбияни бошқа малакатда олишлари, учинчи мамлакатда ўқишлари, тўртинчи мамлакатда эса ишлашлари мумкин. Таҳлиллар кўрсатишича, ҳозирги пайтда 215,8 млн. киши ўз туғилган мамлакатларидан ташқарида яшайдилар ва ушбу кўрсаткич дунё аҳолисининг 2,3% ини ташкил этади. Халқаро мигрантларнинг 16,3 миллиони қочоқлардан иборат бўлиб, қолган 93% и эса иқтисодий сабабларга кўра бошқа мамлакатларда яшашмоқда. Мутахассисларнинг ҳисоб-китобларига кўра яқин келажакда иқтисодий мигрантлар сони ортиб бориши кутилмоқда. Жумладан, ишчи кучини экспорт қилувчи мамлакатларда 15 ёшдан 39 ёшгача бўлганлар сонининг 570 миллион кишига кўпайиши, ишчи кучини қабул қилувчи мамлакатларда эса аксинча, уларнинг сони 216 миллион кишигача қисқариши башорат қилинмокда

07/19/20 2516 2023-йил охири ҳолатига кўра, дунё бўйлаб қарийб 43,3 миллион киши қочқинлар рўйхатига киритилган. Ушбу гуруҳ 280 миллиондан ортиқ одамни ўз ичига олган халқаро мигрантлар аҳолисининг бир қисмини ташкил қилади. Можаролар, таъқиблар ёки зўравонликлар туфайли ўз ватанларини тарк этишга мажбур бўлган қочқинлар ушбу муҳожир аҳолининг муҳим қисмини ташкил қилади. Ушбу қочқинларнинг аксарияти фақат бешта давлатдан: Афғонистон, Сурия, Венесуела, Украина ва Судан (Халқаро Миграция Ташкилоти) (Қочқинларга ёрдам бериш - АҚШ). Бу рақам узоқ давом этган можаролар ва Украинадаги уруш каби сўнгги инқирозлар туфайли давом этаётган глобал қочқинлар инқирозини таъкидлайди.

07/19/20 2517 Халқаро ишчи кучи миграциясининг глобал оқими, млн. киши Эмиграция Иммиграция Ривожланаётган мамлакатлар ИҲТТга аъзо юқори даромадли мамлакатлар ИҲТТга аъзо бўлмаган юқори даромадли мамлакатлар Жами Ривожланаётган мамлакатлар 74,0 73,3 24,2 171,6 ИҲТТга аъзо юқори даромадли мамлакатлар 5,1 31,1 1,2 37,3 ИҲТТга аъзо бўлмаган юқори даромадли мамлакатлар 1,4 5,1 0,3 6,9 Жами 80,5 109,5 25,7 215,8

07/19/20 2518 Ҳозирги пайтда миграция оқимининг географик йўналишлари бўйича қуйидаги марказларни ажратиб кўрсатиш мумкин: АҚШ, Канада ва Австралия. Ушбу меҳнат бозорининг ўзига хос хусусияти шундаки, авввало, илмий-техник ходимлар, юқори малакали мутахассислар ишга қабул қилинади. Европа ва дунёнинг бошқа мамлакатларидан турли соҳалар бўйича юқори касбий малакага эга бўлган мутахассисларни ёллаши билан бошқа меҳнат бозорларидан ажралиб туради. Шунинг учун ҳам АҚШда Нобель мукофотига сазовор бўлган олимларнинг 33% ини иммигрант мутахассислар ташкил этади. АҚШга норасмий келаётган паст малакали ишчиларнинг аксарият қисми яқин Лотин Америкаси мамлакатлари – Мексика, Кариб ҳавзаси мамлакатларидан кириб келади. АҚШга юқори малакали ишчи кучи эса дунёнинг деярли барча мамлакатларидан келади (Ғарбий Европа, Лотин Америкаси, Россия, Ҳиндистон ва ҳ.к.). Жумладан, 2010 йилда Мексикадан АҚШга 11,6 млн. киши иш қидириб келган. Бу кўрсаткич бошқа мамлакатлар ўртасидаги миграция оқимидан уч баравар юқоридир

07/19/20 2519 Халқаро ишчи кучини жалб этувчи иккинчи йирик марказ Ғарбий Европа ҳисобланади. Ғарбий Европанинг ривожланган мамлакатлари, жумладан, ЕИга аъзо мамлакатлар Жанубий Европанинг нисбатан кам тараққий этган мамлакатларидаи (Португалия, Мальта, Испания), Шимолий Африканинг араб мамлакатлари ва Яқин Шарқ мамлакатларидан, Шарқий Европа ва собиқ СССР республикаларидан ишчи кучини жалб этади. Африка мамлакатлари – Ғарбий Европанинг собиқ колонияларидан келаётган ишчилар салмоғи ишчи кучини жалб этувчи мамлакатлар билан тил, тарихий шаклланган анъаналар ва бошқа алоқаларнинг умумийлиги сабабли юқоридир. Ғарбий Европа мамлакатларига ўтган асрнинг 80-йилларидан бошлаб йилига жаҳоннинг турли минтақаларидан 6 миллиондан 12 миллионгача хорижий ишчи жалб этилган.

07/19/20 2520 Халқаро меҳнат бозорининг асосий марказларидан яна бири Яқин Шарқдаги нефть қазиб чиқарувчи ва уни қайта ишловчи араб мамлакатлари ҳисобланади. Нефть қазиб олувчи бу мамлакатлар меҳнати оғир, паст иш ҳақи тўланадиган ишларга хорижий ишчиларни жалб этишади. Бу ишчилар асосан қўшни араб мамлакатларидан, жумладан, Ҳиндистон, Покистон, Бангладеш, Корея, Филиппиндан келишади. Саудия Арабистони, Бирлашган Араб Амирликлари (БАА), Қатар, Бахрайн, Қувайт ва Омон ишчиларининг ярмидан ортиғини хорижий ишчилар ташкил этади. Жумладан, иқтисодиётда банд бўлганларнинг таркибида хорижий ишчилар улуши БААда – 90%, Қувайтда – 70%, Саудия Арабистони ва Бахрайнда – 40%, Омонда – 34% ни ташкил этмоқда. Саудия Арабистонининг ўзидагина Покистон, Ҳиндистон, Индонезия ва Мисрлик бўлган 7,3 млн. хорижий ишчилар ҳар йили ўз ватанларига 17 млрд. доллар миқдорида пул маблағларини юбормокдалар.

07/19/20 2521 Халқаро ишчи кучи миграциясининг муҳим омилларидан бири – бу мигрантларнинг пул ўтказмаларидир. Пул ўтказмалари ривожланаётган мамлакатлар тўлов балансининг «қулай» моддаси ҳисобланади. Мазкур ўтказмалар ўз мазмунига кўра, ташки қарз ёки тўғридан-тўғри инвестициялар бўйича фоизлар тўланиши лозим бўлмаган хорижий пуллар ҳисобланади. Улар ёрдамида ривожланаётган мамлакатлар тўлов балансида вужудга келадиган дефицитни қоплашлари мумкин. Тўлов баланси статистикасида мигрантларнинг пул ўтказмалари дейилганда мигрантлар томонидан ўз мамлакатлари резидентларига юбораётган товарлар ва молиявий маблағлар тушунилади. 4-режа. Халқаро ишчи кучи миграцияси ва пул ўтказмалари

07/19/20 2522 Агар мигрант қабул қилувчи мамлакат резиденти (ўзининг иммиграция мақомидан қатьий назар, ушбу мамлакатда бир йил ёки ундан ортиқ вақт яшаётган бўлса) ҳисобланса, унинг ўз ватанига юбораёттан хусусий трансфертлари (натура ёки пул шаклида) ишчиларнинг пул ўтказмалари , деб аталади. Агар мигрант қабул қилувчи мамлакатда бир йилдан кам муддат яшаётган бўлса, унинг барча даромадлари ёлланиб ишловчиларнинг иш ҳақи , деб баҳоланади. Ушбу тўловларга вақтинча, мавсумий ишловчилар ва чегара ҳудудларда яшовчиларнинг барча турдаги иш ҳақи ва нафақалари киради.

07/19/20 2523 Жаҳон иқтисодиётида ишчи кучининг халқаро ҳаракатчанлиги фаоллашган сари миграция жараёнларини тартибга солиш зарурияти долзарб бўла бошлади. Дунё давлатлараро миграция бўйича юридик нормалар ва қонун-қоидаларга муҳтож. Улар бир томондан, инсон ҳақ- ҳуқуқларини ҳимоя этишга қаратилган, иккинчи томондан эса, мигрантларни қабул қилувчи ва жўнатувчи мамлакатларнинг манфаатларини ҳимоя қилиши керак. Халқаро ишчи кучи миграцияси жараёнини тартибга солишни икки турга бўлишимиз мумкин:  ишчи кучининг халқаро миграциясини халқаро ташкилотлар ёрдамида тартибга солиш.  давлат томонидан ташқи миграцияни турли усуллар орқали тартибга солиш. 5-режа. Халқаро ишчи кучи миграциясини давлат томонидаи тартибга солиш усуллари

07/19/20 2524 ХМТ 1919 йилда ташкил этилган бўлиб, ҳозирда унинг таркибида 185 та аъзо мамлакатлар бор ва бу мамлакатларда дунё аҳолисининг 98% и яшайди. Ҳар бир аъзо мамлакатдан ХМТга ҳукумат, меҳнаткашлар ва тадбиркорларнинг вакиллари киради. ХМТга аъзо мамлакатлар ХМТ Низомини бажаришлари шарт. ХМТ фаолиятининг мақсади аҳоли турмуш даражасини оширишга эришиш, ирқи, дини ва жинсидан қатьий назар, инсонларнинг маънавий ривожланишини таъминлашга имкон берадиган шарт-шароитларни шакллантиришга кўмаклашишдан иборат.

07/19/20 2525 ХМТ вазифа- лари Ижтимоий меҳнат муаммоларини ҳал этишга қаратилган халқаро сиёсат ва дастурлар ишлаб чиқиш. Қатнашувчи мамлакатларга ижтимоий меҳнат муаммоларини ҳал этишда ёрдамлапшш Инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилиш Камбағалликка қарши кураш, меҳнаткашлар турмуш даражасини оширишга, ижтимоий таъминотни ривожлантиришга кўмаклашиш Меҳнат шароитларини ва ишлаб чиқариш муҳитини, техника хавфсизлиги ва меҳнат гигиенасини яхшилаш, атроф- муҳитни муҳофаза қилиш дастурларини ишлаб чиқиш Ижтимоий ҳимояга муҳтож меҳнаткашларни ҳимоя қилиш чора-тадбирларини ишлаб чиқиш Ишчи кучининг мамлакатлараро кўчиб юришини ҳуқуқий жиҳатдан тартибга солиш

07/19/20 2526 Давлатнинг миграция сиёсати – ишчи кучи экспорти/импортини тартибга солишга қаратилган давлат сиёсати Турлари Иммиграция сиёсати Эмиграция сиёсати Йўналишлари Иммигрантларнинг мамлакатга келишини чеклашга асосланган сиёсат. Бу тўғрисида иммигрантлар шу вақтнинг ўзидаёқ огоҳлантирилади. Мигрантларга муддатсиз яшашга рухсат берувчи сиёсат. Ушбу ҳуқуқдан фойдаланишда уларнинг оилаларига ҳам рухсат берилади. Иммигрантларни доимий яшашлари ва муайян муддатдан сўнг фуқаролик олиш ҳуқуқини кўзда тутувчи сиёсат. Халқаро ишчи кучи миграциясини давлат томонидан тартибга солиш хусусиятлари

E’tiboringiz uchun raxmat! 07/19/20 2527

O'xshashlar

Ишчи кучи миграцияси ва халқаро пул ўтказмалари

Глобаллашув шароитида ишчи кучи миграцияси

Халқаро капитал миграцияси ва трансмиллий компаниялар

Ялпи ишчи кучи, унинг бандлиги ва ишсизлик

Омилли даромадлар ва иш ҳақининг шаклланиши. Ишчи кучи бозори ва бандлик