Paskal tilining asosiy operatorlari - Informatika va AT - Slaydlar

Paskal tilining asosiy operatorlari

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

393 KB

Ko'chirib olish

Paskal tilining asosiy Paskal tilining asosiy operatorlarioperatorlari

Paskal tilining Paskal tilining operatorlarioperatorlari  Reja:Reja:  1.1. Paskal tilining operatorlari;Paskal tilining operatorlari;  2.2. O`zlashtirish operatorlari;O`zlashtirish operatorlari;  3.3. Arifmetik o`zlashtirish operatori;Arifmetik o`zlashtirish operatori;  4.4. Mantiqiy o`zlashtirish operatori;Mantiqiy o`zlashtirish operatori;  5.5. Belgili o`zlashtirish operatori;Belgili o`zlashtirish operatori;

Paskal tilining Paskal tilining operatorlarioperatorlari  Programmaning asosiy vazifasi boshlang’ich ma`lumotlarni Programmaning asosiy vazifasi boshlang’ich ma`lumotlarni qayta ishlab, qo`yilgan masalaning natijasini beruvchi qayta ishlab, qo`yilgan masalaning natijasini beruvchi amallarni bajarishdan iborat. Algoritmik tillarda biror-bir amallarni bajarishdan iborat. Algoritmik tillarda biror-bir masalani echishda ma`lumotlar ustidagi amallarni bajarish masalani echishda ma`lumotlar ustidagi amallarni bajarish operatorlar zimmasiga yuklatiladi. Programmalash tillaridagi operatorlar zimmasiga yuklatiladi. Programmalash tillaridagi har bir operator, ma`lumotlarni qayta ishlash jarayonining har bir operator, ma`lumotlarni qayta ishlash jarayonining mustaqil bosqichi bo`lib, mantiqan yakunlangan hisoblanadi. mustaqil bosqichi bo`lib, mantiqan yakunlangan hisoblanadi. Programmada yozilgan operatorlarni to`g’ri talqin qilish Programmada yozilgan operatorlarni to`g’ri talqin qilish uchun ularni yozish qoidalari (operatorning sintaksisi) qat`iy uchun ularni yozish qoidalari (operatorning sintaksisi) qat`iy aniqlangan bo`lishi shart.aniqlangan bo`lishi shart.  SHunday qilib, aytish mumkinki programma bu - turli xil SHunday qilib, aytish mumkinki programma bu - turli xil vazifalarni bajaruvchi va yagona maqsadga eltuvchi vazifalarni bajaruvchi va yagona maqsadga eltuvchi operatorlarning to`plamidir. Har bir operator ; (nuqta-vergul) operatorlarning to`plamidir. Har bir operator ; (nuqta-vergul) belgisi bilan yakunlanadi. Mavjud programmalash tili ruxsat belgisi bilan yakunlanadi. Mavjud programmalash tili ruxsat bergan operatorlardan unumli va oqilona foydalanib, bergan operatorlardan unumli va oqilona foydalanib, mukammal programmalar yaratish dasturchining bilimiga, mukammal programmalar yaratish dasturchining bilimiga, tajribasiga va san`atiga bog’liqdir.tajribasiga va san`atiga bog’liqdir.  QQ uyida Paskal tilining asosiy operatorlari bilan to`liqroq uyida Paskal tilining asosiy operatorlari bilan to`liqroq tanishib, ulardan dasturlashda foydalanish yo`llarini tanishib, ulardan dasturlashda foydalanish yo`llarini o`rganamiz.o`rganamiz.

O`zlashtirish operatoriO`zlashtirish operatori  Odatda programma natijasini hosil qilish uchun juda ham ko`p Odatda programma natijasini hosil qilish uchun juda ham ko`p oraliq hisob ishlarini bajarishga to`g’ri keladi. Oraliq natijalarni oraliq hisob ishlarini bajarishga to`g’ri keladi. Oraliq natijalarni esa ma`lum muddatga saqlab turish lozim bo`ladi. Bu ishlarni esa ma`lum muddatga saqlab turish lozim bo`ladi. Bu ishlarni bajarish uchun tilning eng asosiy operatorlaridan biri bo`lmish - bajarish uchun tilning eng asosiy operatorlaridan biri bo`lmish - o`zlashtirish operatori ishlatiladi:o`zlashtirish operatori ishlatiladi:  <o`zlashtirish operatori>::=<ûzgaruvchi>:=<ifoda>;<o`zlashtirish operatori>::=<ûzgaruvchi>:=<ifoda>;  Bu erda := o`zlashtirish belgisi hisoblanadi, bu belgini = (tenglik) Bu erda := o`zlashtirish belgisi hisoblanadi, bu belgini = (tenglik) belgisi bilan almashtirmaslik zarur. O`zlashtirish operatorida := belgisi bilan almashtirmaslik zarur. O`zlashtirish operatorida := belgisining o`ng tomonidagi <ifoda> belgisining o`ng tomonidagi <ifoda> qq iymati aniqlanilib, so`ng iymati aniqlanilib, so`ng chap tomondagi o`zgaruvchiga o`zlashtiriladi yoki boshqacha qilib chap tomondagi o`zgaruvchiga o`zlashtiriladi yoki boshqacha qilib aytganda, ifoda qiymati o`zgaruvchi nomi bilan xotirada eslab aytganda, ifoda qiymati o`zgaruvchi nomi bilan xotirada eslab qolinadi. O`zgaruvchining oldingi qiymati esa (agar u bo`lsa) yo`q qolinadi. O`zgaruvchining oldingi qiymati esa (agar u bo`lsa) yo`q bo`lib ketadi.bo`lib ketadi.  O`zlashtirish operatorini yozishdagi eng muhim narsa, bu ifoda va O`zlashtirish operatorini yozishdagi eng muhim narsa, bu ifoda va o`zgaruvchilarning bir xil tipli bo`lishligidir.o`zgaruvchilarning bir xil tipli bo`lishligidir.  O`zlashtirish belgisining o`ng tomonidagi ifodaning natijaviy O`zlashtirish belgisining o`ng tomonidagi ifodaning natijaviy tipiga qarab, o`zlashtirish operatorini uch xil guruhga ajratish tipiga qarab, o`zlashtirish operatorini uch xil guruhga ajratish mumkin: arifmetik o`zlashtirish operatori, mantiqiy o`zlashtirish mumkin: arifmetik o`zlashtirish operatori, mantiqiy o`zlashtirish operatori, belgili o`zlashtirish operatori.operatori, belgili o`zlashtirish operatori.

Arifmetik o`zlashtirish Arifmetik o`zlashtirish operatorioperatori  Butun yoki haqiqiy tipli, sonli natija beruvchi ifodani (odatda bunday ifodani Butun yoki haqiqiy tipli, sonli natija beruvchi ifodani (odatda bunday ifodani arifmetik ifoda deb ataladi) hisoblash uchun arifmetik o`zlashtirish arifmetik ifoda deb ataladi) hisoblash uchun arifmetik o`zlashtirish operatoridan foydalaniladi. Arifmetik ifodada qatnashuvchi barcha operatoridan foydalaniladi. Arifmetik ifodada qatnashuvchi barcha o`zgaruvchilar haqiqiy yoki butun tipli bo`lishi kerak. Arifmetik ifoda- o`zgaruvchilar haqiqiy yoki butun tipli bo`lishi kerak. Arifmetik ifoda- sonlar, o`zgarmaslar, o`zgaruvchilar va funktsiyalardan tashkil topadi, sonlar, o`zgarmaslar, o`zgaruvchilar va funktsiyalardan tashkil topadi, hamda +, -, *, /, div, mod kabi amallar yordamida yoziladi. Arifmetik hamda +, -, *, /, div, mod kabi amallar yordamida yoziladi. Arifmetik amallarni bajarilishi quyidagi tartibda bo`ladi : *, /, amallarni bajarilishi quyidagi tartibda bo`ladi : *, /, div, moddiv, mod , +, -., +, -.  Ifodani bajarilishidagi bu tartibni o`zgartirish uchun kichik qavslardan Ifodani bajarilishidagi bu tartibni o`zgartirish uchun kichik qavslardan foydalaniladi. Ifodaning qavslar ichiga olib yozilgan qismlari mustaqil holda foydalaniladi. Ifodaning qavslar ichiga olib yozilgan qismlari mustaqil holda birinchi galda bajariladi.birinchi galda bajariladi.  Sanab o`tilgan arifmetik amallarning vazifalari bizga matematika kursidan Sanab o`tilgan arifmetik amallarning vazifalari bizga matematika kursidan ma`lum. Lekin, bu ro`yxatdagi div va mod amallari bilan tanish emasmiz. ma`lum. Lekin, bu ro`yxatdagi div va mod amallari bilan tanish emasmiz. Div – butun bo`lishni anglatadi, bo`linmani butun qismi qoldirilib, qoldiq Div – butun bo`lishni anglatadi, bo`linmani butun qismi qoldirilib, qoldiq tashlab yuboriladi. Misol:tashlab yuboriladi. Misol:  7 div 2 = 37 div 2 = 3  5 div 3 = 1 5 div 3 = 1  -7 div 2 = -3-7 div 2 = -3  -7 div –2 = 3-7 div –2 = 3  2 div 5 = 02 div 5 = 0  3 div 4 = 03 div 4 = 0

ModMod  Mod – butun sonlar bo`linmasining Mod – butun sonlar bo`linmasining qoldig’ini aniqlaydi. m mod n qiymat faqat qoldig’ini aniqlaydi. m mod n qiymat faqat n>0 dagina aniqlangan. Agar m≥0 bo`lsa n>0 dagina aniqlangan. Agar m≥0 bo`lsa m mod n=m-((m div n)*n), m<0 bo`lsa m m mod n=m-((m div n)*n), m<0 bo`lsa m mod n=m-((m div n)*n)+n, m mod nmod n=m-((m div n)*n)+n, m mod n ning ning natijasi doim musbat sondir. natijasi doim musbat sondir. Misol:Misol:  7 7 modmod 2 = 1 2 = 1  3 3 modmod 5 = 3 5 = 3  (-14) (-14) modmod 3 = 1 3 = 1  (-10) (-10) modmod 5 = 0 5 = 0

FunktsiyalarFunktsiyalar Paskal tilida ifodalanishiPaskal tilida ifodalanishi sin xsin x sin(x)sin(x) CosxCosx cos(x)cos(x) Arctg xArctg x arctan(x)arctan(x) LnxLnx ln(x)ln(x) ee xx exp(x)exp(x) Sqrt(x)Sqrt(x) |x||x| Abs(x)Abs(x) xx 22 sqrsqr (( xx )) Argumentning kasr qismini Argumentning kasr qismini topish funktsiyasitopish funktsiyasi FracFrac (( xx )) Argumetning butun qismini Argumetning butun qismini topish funktsiyasitopish funktsiyasi IntInt (( xx ))

Arifmetik ifodaga doir Arifmetik ifodaga doir misollarmisollar  Paskal tilida ham boshqa algoritmik tillar kabi arifmetik standart Paskal tilida ham boshqa algoritmik tillar kabi arifmetik standart funktsiyalari mavjud. Bu funktsiyalarni matematik yozilishi va Paskal funktsiyalari mavjud. Bu funktsiyalarni matematik yozilishi va Paskal tilida ifodalanishi quyidagi jadvalda keltirilgan:tilida ifodalanishi quyidagi jadvalda keltirilgan:   Arifmetik ifodaga doir misollar :Arifmetik ifodaga doir misollar :  2*5 - 4*3, 2*5 - 4*3,  9 div 4/2, 9 div 4/2,  45/5/3,45/5/3,  a + b/2*7.2 - sqrt(7), a + b/2*7.2 - sqrt(7),  exp(2 - a)*9.7 - 6.1*6.1exp(2 - a)*9.7 - 6.1*6.1  Paskal tilida darajaga ko`tarish amali yo`q, shuning uchun, bu amalni Paskal tilida darajaga ko`tarish amali yo`q, shuning uchun, bu amalni bajarishda logarifmlash qoidasidan foydalanamiz.bajarishda logarifmlash qoidasidan foydalanamiz.  Misol: y=an ,a>0 ifodani hisoblashni ko`rib chiqaylik. Tenglikni ikkala Misol: y=an ,a>0 ifodani hisoblashni ko`rib chiqaylik. Tenglikni ikkala tomonini logarifmlaymiz:tomonini logarifmlaymiz:  lny=lnan , logarifm xossasiga ko`ralny=lnan , logarifm xossasiga ko`ra  lny=nlna , bu tenglikdan "u" ni aniqlaymiz,lny=nlna , bu tenglikdan "u" ni aniqlaymiz,  u=enlna - bu tenglikni Paskal tilida quyidagicha yozish u=enlna - bu tenglikni Paskal tilida quyidagicha yozish mumkin: y=exp(n*ln(a)).mumkin: y=exp(n*ln(a)).  Endi sal murakkabroq arifmetik ifodalarni Paskal tilida yozilishini Endi sal murakkabroq arifmetik ifodalarni Paskal tilida yozilishini ko`rib chiqaylik.ko`rib chiqaylik.

Matematik yozuvi Paskal tilidagi yozuvi A+b C+d (a+b)/(c+d) a*(a+b)/(b*c) 1/(1-1/(1-1/x)) 2-(x-b) 2 -e ax +sinCX 2-sqr(x-b)-exp(a*x) +sin(c*x) x*(exp(x*x+y*y)-1)/ sqrt(abs(x*x+y*y))

. Mantiqiy o`zlashtirish . Mantiqiy o`zlashtirish operatorioperatori  Agar o`zlashtirish operatorining chap tomonidagi o`zgaruvchi Agar o`zlashtirish operatorining chap tomonidagi o`zgaruvchi boolean boolean (mantiqiy) tipiga (mantiqiy) tipiga tegishli bo`lsa, operatorning o`ng tomonida natijasi tegishli bo`lsa, operatorning o`ng tomonida natijasi truetrue ¸ki ¸ki falsefalse bo`lgan mantiqiy bo`lgan mantiqiy ifoda bo`lishi shart.ifoda bo`lishi shart.  Mantiqiy ifoda- arifmetik ifoda, solishtirish belgilari va mantiqiy amallardan tashkil Mantiqiy ifoda- arifmetik ifoda, solishtirish belgilari va mantiqiy amallardan tashkil topadi. Mantiqiy ifodaning natijaviy qiymati topadi. Mantiqiy ifodaning natijaviy qiymati true true (rost) ¸ki (rost) ¸ki false false (yolg’on) bo`ladi.(yolg’on) bo`ladi.  Mantiqiy ifodada amallarning bajarilish tartibi quyidagicha:Mantiqiy ifodada amallarning bajarilish tartibi quyidagicha:   1. Not1. Not  2. *, /, div, mod, and2. *, /, div, mod, and  3. +,-,or3. +,-,or  4. =, <, >, <=, >=,<>4. =, <, >, <=, >=,<>   Mantiqiy ifodada ham amallar ketma-ketligini o`zgartirish uchun kichik qavslardan Mantiqiy ifodada ham amallar ketma-ketligini o`zgartirish uchun kichik qavslardan foydalaniladi.foydalaniladi.  Mantiqiy ifodaga doir misollar:Mantiqiy ifodaga doir misollar:   1. x<2*y1. x<2*y  2. true2. true  3. not not d3. not not d  4. (x>y/2)4. (x>y/2)  5. d and (x=y) and b5. d and (x=y) and b  6. (C or D) and (x=y) or not B6. (C or D) and (x=y) or not B

O'xshashlar

Paskal dasturlash tili

Chiziqli, o’tish va tarmoqlanish, takrorlanish operatorlari

Turbo Paskalda takrorlash operatorlari bilan ishlash mavzusida

C++ da kiritish chiqarish operatorlari va arifmetik amallar

Turbo-paskal dasturini yuklash. Dasturda ishlash imkoniyatlarni bajarish