Tabiatni muhofaza qilish va sog’lomlashtirish maqsadlariga mo’ljallangan yerlarning huquqiy holati - Huquqshunoslik - Slaydlar

Tabiatni muhofaza qilish va sog’lomlashtirish maqsadlariga mo’ljallangan yerlarning huquqiy holati

Yuklangan vaqt:

04.07.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

949.5185546875 KB

Ko'chirib olish

MAVZU: TABIATNI MUHOFAZA QILISH VA SOG’LOMLASHTIRISH MAQSADLARIGA MO’LJALLANGAN YERLARNING HUQUQIY HOLATI REJA: 1.TABIATNI MUHOFAZA QILISHGA MO’LJALLANGAN YERLARNING HUQUQIY HOLATI 2. SOG’LOMLASHTIRISH MAQSADLARIGA MO’LJALLANGAN YERLARNING HUQUQIY HOLATI

O‘zbekiston Respublikasining Qonuni, 09.12.1992 yildagi 754-XII-son O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASINING QONUNI TABIATNI MUHOFAZA QILISH TO‘G‘RISIDA Tabiatni muhofaza qilish, sog‘lomlashtirish va rekreatsiya maqsadlariga mo‘ljallangan yerlarning umumiymaydoni 3222,7 ming gektardir

Tabiatni muhofaza qilish maqsadlariga mo‘Ijallangan yerlarning huquqiy holati O‘zbekiston Respublikasi Yer kodeksining 72-moddasida qayt etilgan bo’lib, tabiatni muhofaza qilish maqsadlariga mo‘ljallangan yerlar jumlasiga davlat qo‘riqxonalari, milliy va tabiat bog‘lari, zakazniklar, tabiat yodgorliklariga berilgan yerlari kiradi.

Mazkur toifa yerlar davlat hokimiyati organlarining qaroriga asosan berilishi mumkin bo‘lib, u asosan quyidagi maqsadlarda foydalanadi. - inson salomatligi uchun, ekologik muvozanatni saqlash uchun va barqaror ijtimoiy iqtisodiy rivojlantirish manfaatlari yo‘lida tabiatdan oqilona va uni ishdan chiqarmaydigan qilib foydalanish uchun qulay shart-sharoitlar yaratish; - -jonli tabiatning turlari va boyligini saqlab qolishi; - -ekologiya tizmlari londshaft va noyob tabiat obyektlari xilma- xilligini saqlab qolish; - -ekologiya xavfsizligini ta ’minlash; - -tabiat obyektlari bilan bog‘liq madaniy merosni asrab qolish maqsadida foydalaniladi.

Tabiatni muhofaza qilish maqsadlariga mo‘ljallangan yerlar foydalanish va berilish nuqtai nazaridan quyidagi xususiyatlariga ega: - birinchidan, ushbu toifadagi yerlar o ‘ziga bir necha turdagi alohida muhofaza etiladigan tabiiy hudud yerlarini o ‘z ichiga oladi; - ikkinchidan, tabiatni muhofaza qilish maqsadlarga mo‘ljallangan yerlar qishloq xo‘jaligi yerlariga nisbatan kam hosildor yerlar bo‘lishi mumkin; - uchinchidan, mazkur kategoriya yerlardan foydalanuvchi subyektlarning huquq va majburiyatlari amalga oshirishda ham farq bo‘lishi mumkin; - to ‘rtinchidan, ushbu toifa yerlarda qonunda ko‘rsatilgan hollardan tashqari har qanday ishlarni bajarish va olib borish taqiqlanadi.

Tabiatni muhofaza-qilish maqsadlariga mo‘jallangan yerlar boshqa toifa yerlarga nisbatan tarixiy-madaniy va ekologik ahamiyatga ega bo‘lib, u tabiatni bebaho boyligi sifatida tirik mavjudotlar yashashi uchun ekologik sharoitni ta’minlab, hayvonot va o‘simliklar dunyosi ko'payishini ta’minlaydigan manbadir

Tabiatni muhofaza qilish maqsadlariga mo‘ljallangan yerlarni asrash ulardan oqilona foydalanish va ularni ko‘paytirish faqatgina tarixiy yoki madaniy ehtiyojlarini qondirishgagina emas, balki katta ekologik ahamiyatga ham egadir. Chunki mavjud yerlar turli-tuman hayvonlar va o‘simliklami ko‘paytirish bilan bir qatorda qirilib ketmasligining oldini olishda, turizm va iqtisodiyotni rivojlantirishda ulkan hissa qo'shadigan, aloliida muhofaza qilinadigan tabiiy hududlar hisoblanadi. Mazkur toifa yerlar sanitariya-gigiyena, sog‘lomlashtirish, rekratsion, hayvonot va o‘simlik dunyosini qo‘riqlash, turistik, estetik va boshqa vazifalarni ham bajaradi.

9O‘simlik va hayvonot dunyosini muhofaza qilish, ularning nodir va tugab borayotgan turlarini saqlab qolish va ko‘paytirishda davlat qo‘riqxonalarining roli alohida ahamiyatga ega.

O‘zbekiston Respublikasi Yer kodeksida davlat qo‘riqxonalari, majmua (landshaft) buyurtma qo‘riqxonalari, tabiat bog‘lari, davlat tabiat yodgorliklari rejimini ta’minlash uchun muhofaza zonalari ta’sis etilib, ushbu zona yerlarida ularning rejimiga rioya etilishini ta’minlashga zararli ta’sir etadigan faoliyat ta’qiqlab qo‘yiladi. Davlat tabiat yodgorligi joylashgan yer uchastkasi tabiat yodgorligi muhofazasini ta’minlash maqsadida yer egasi yoki yerdan foydalanuvchidan olib qo‘yilishi ham mumkin.

Tabiatni muhofaza qilish maqsadlariga mo‘ljallangan yerlar turlaridan biri davlat tabiat yodgorliklari yerlaridir. Davlat tabiat yodgorliklari deganda noyob, o‘rnini to‘ldirib bo‘lmaydigan, ekologik, ilmiy, madaniy va estetik jihatdan qimmatli tabiiy obyektlari bor m uhofaza etiladigan tabiiy hududlar tushuniladi. Tabiiy obyektlar m axsus vakolatli davlat organining taqdimnomasi, shuningdek yuridik yoki jism oniy shaxslaming iltimosnomasi bo‘yicha mahalliy davlat hokimiyati organlarining qarorlari bilan davlat tabiat yodgorliklari deb e'lon qilinadi va ular davlat muhofazasida bo‘ladi.

Mamlakatimiz hududida 400 dan ortiq davlat tabiat yodgorligi hisobga olingan. Ularni uch turga bo‘lish mumkin ya’ni: a) arxeologik - relyefi shakllari, g‘orlar, ungurlar; b) botanik - ayrim tabiat burchaklari, noyob o‘simlik turlari, ayrim katta yoshli daraxtlar; c) geologik, gidrologik, geografik - noyob geologik ochilmalar, nodir buloqlar, sharsharalar, qoyalar va hokazo.

Davlat tabiat yodgorliklari yerlaridan xo‘jalik maqsadlarida foydalanish man qilinadi. Davlat tabiat yodgorligi yer egalari va yerdan foydalanuvchilardan yer uchastkalarini olib qo‘yilmasdan turib ham tashkil etilishi (e’lon qilinishi) mumkin. Вunday hollarda tabiat yodgorligini muhofaza etish majburiyatlari shu yodgorlik qaysi korxona, muassasa, tashkilot hududida bo‘Isa, o‘sha korxona, muassasa, tashkilot zimmasiga yuklatiladi.

Davlat qo'riqxonalari, milliy va botanika bog‘lari yerlaridan, balki butun muhofaza etiladigan tabiiy hududlar yerlaridan jonli tabiat obyektlaridan: - ularning qayta tiklanish qobiliyatini saqlash; - ularning xilma-xil turini va to‘dalarining barqarorligini saqlash; - atrof tabiiy-muhitning biologik jihatdan ifloslanishiga yo‘l qo‘ymaslik sharti bilan foydalanishlari lozim.

Sog‘lomlashtirish maqsadlariga mo‘ljallangan yerlarning huquqiy holati O‘zbekiston Respublikasi Yer kodeksining 73- moddasida qayt etilgan bo’lib, sog‘lomlashtirish maqsadlariga mo‘ljallangan yerlar deganda tabiiy shifobaxsh omillarga ega bo‘lgan, kasalliklarning oldini olish va davolashni tashkil etish uchun qulay, belgilangan tartibda tegishli muassasalar va tashkilotlarga doimiy foydalanishga berilgan yer uchastkalari tushuniladi .

“ Muhofaza etiladigan tabiiy hududlar to‘g‘risida”gi qonunda e’tirof etilishicha, davolash va sog‘lomlashtirish xossalariga, mineral manbalarga, shifobaxsh balchiq qatlamlariga, qulay iqlim va boshqa sharoitlarga ega, muhofaza etiladigan tabiiy hududlar kurort tabiiy hududlar deb ataladi.

Ushbu qonun hujjatlarida keltirilgan ta’riflar va ularning nomlanishi aynan o ‘xshash bo‘lmasada, ammo mazmunan bir xil ma’noni, ya’ni odamlarning sog‘lig‘ini tiklash, ularning davolanishi uchun qulay shifobaxsh tabiiy sharoitga ega bo‘lgan hududlar ma’nosini anglatadi. Sog‘lomlashtirish maqsadlariga mo‘ljallangan yerlar mamlakatimiz ijtimoiy- iqtisodiy hayotida katta rol o ‘ynab, u ekologik, ijtimoiy, estetik, iqtisodiy ahamiyat kasb etib, asosan sog'lomlashtirish maqsadida foydalaniladi.

Sog‘lomlashtirish maqsadlariga mo‘ljallangan yerlar davlatning vakolatli organlari tomonidan sog‘lomlashtirish ehtiyojlari uchun ajratilgan, ya’ni tabiiy shifobaxsh omillarga ega bo‘lgan, kasalliklarning oldini olish va davolashni tashkil etish uchun qulay bo‘lgan yerlar tushuniladi.

Mazkur toifa yerlarga - davolash ahamiyatiga ega bo‘lgan mineral suvlar, qum yoki balchiq mavjud bo‘lgan yerlar, davolash ahamiyatiga molik gazli yoki par mavjud bo‘lgan; naftalen, yod, ozokerit yoki tuzli, davolash ahamiyatiga ega bo‘lgan salqin bahavo yerlar, davolash ahamiyatiga ega bo‘lgan daryo, ko‘l, dengiz yerlari, dam olish joylaridagi plyajlar, shifobaxsh omillarga ega bo‘lgan hamda davolash xususiyatiga molik o‘rmon va dov-daraxt o ‘rmon bilan qoplangan istirohat bog‘lari hamda boshqa sanitariya-gigiyena ahamiyatiga ega bo‘Igan yerlar kiradi.

Mazkur yerlar foydalanish va muhofaza qilish nuqtayi nazaridan alohida huquqiy tartibga ega. Shuning uchun ham sog‘lomlashtirish maqsadlariga mo‘ljallangan yerlar alohida muhofaza etiladigan tabiiy hududlari yerlari toifasiga kiritish mumkin. Sog‘lomlashtirish maqsadlariga mo‘ljalIangan yerlar yoki kurortlar umumdavlat va mahalliy ahamiyatga molik bo‘lishi mumkin.

Umumdavlat ahamiyatiga molik kurort tabiiy hududlar 0‘zbekiston Kasaba uyushmalari Federatsiyasi Kengashi va 0‘zbekiston Respublikasi Sog‘liqni saqlash vazirligining birgalikdagi taqdimnomasiga binoan 0‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qarori bilan tashkil etiladi. Mahalliy ahamiyatga molik kurort tabiiy hududlar 0‘zbekiston Kasaba uyushmalari Federatsiyasi Kengashi va 0‘zbekiston Respublikasi Sog‘liqni saqlash vazirligining birgalikdagi taqdimnomasiga binoan mahalliy davlat hokimiyati organlarining qarorlari bilan tashkil etiladi hamda belgilangan tartibda davolash-kurort muassasalari va tashkilotlariga doimiy foydalanishga beriladi. Ushbu toifa yerlar 0 ‘zbekiston Kasaba uyushmalari Federatsiyasi va Sog‘liqni saqlash vazirligi organlari boshqaruvida bo‘ladi.

Sog‘lomlashtirish maqsadlariga mo‘ljallangan yerlarga nisbatan alohida huquqiy holat belgilanib, ular qat’iy belgilangan maqsad va vazifalarni amalga oshirish uchun foydalaniladi hamda muhofaza etiladi. Sog’lomlashtirish maqsadlariga mo‘ljallangan yerlar, kurortlar atrofida joylashgan yerlardan foydalanuvchilar o‘zlari egaligidagi yerlarga nisbatan birlamchi foydalanuvchi sifatidagi huquqlarini saqlab qoladilar, ammo ular o‘z egaligidagi yerlardan foydalanganliklarida kurortlar huquqiy holatini buzuvchi xatti-harakatlarni sodir etmasliklari lozim. Masalan, sog‘lomlashtirish muassasalari atrofida sanoat inshootlarini joylashtirishga 0 ‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qarori bilan o ‘ta zarur holatlardagina yo‘l qo‘yiladi.

Sanitariya muhofaza okruglariga davolovchi joylar, shuningdek kurortlarni muhofaza qilish uchun zarur bo‘lgan boshqa yerlar kiradi. Sanitariya muhofaza okruglarini belgilashdan asosiy maqsad kurortlarni tabiiy fizik va kimyoviy xususiyatlarini saqlash, shuningdek ularni ishdan chiqish, ifloslanishining oldini olishdan iborat bo‘ladi. Sog‘lomlashtirish maqsadlariga mo’ljallangan yerlarning sanitariya muhofazasi okruglari uch zonaga bo‘linib, ularning birinchisi qattiq rejimli zona, ikkinchisi cheklovchi zona va uchinchisi kuzatuv zonasi hisoblanadi.

Kurort tabiiy hududlar uchta zonaga bo’linadi . Birinchi zonaga davolash xossalariga ega manbalar, shifobaxsh balchiq qatlamlari bor hududlar kiradi. Bunday zonada har qanday faoliyat taqiqlanadi, davolash xossalariga ega manbalar va balchiq bilan davolash shifoxonalarini obodonlashtirish uchun zarur inshootlar qurish bundan mustasno. Ikkinchi zonaga sanatoriylar, pansionatlar va dam olish uylarining hududlari kiradi. Bu zonada davolash va dam olishni tashkil etish uchun zarur bo’lgan faoliyatni istisno etganda har qanday faoliyat, shuningdek, bu hududda vaqtincha istiqomat qiladigan tibbiyot xodimlari va xizmat ko‘rsatuvchi xodimlardan tashqari boshqa aholining yashashi taqiqlanadi. Uchinchi zonaga sanatoriylar, pansionatlar va dam olish uylariga tutash hududlar kiradi. Bu zonada davolash manbalariga, shifobaxsh balchiq qatlamlariga zarar yetkazmaydigan va dam olish hamda davolanish sharoitlarini yomonlashtirmaydigan cheklangan xo‘jalik faoliyati yuritishga ruxsat etiladi.

Demak, sog‘lomlashtirish maqsadlariga mo‘ljallangan yerlar, aholining dam olishi va salomatligi. suvlarni va hokazolarni muhofaza qilish uchun shart-sharoitlarni saqlab qolish maqsadida xo ‘jalik va o‘zga faoliyatning ayrim turlarini cheklash yoki taqiqlash bilan ajralib turadi. Sog‘lomlashtirish maqsadlariga mo‘ljallangan yerlarning quyidagi xususiyatlarini ta’kidlash mumkin. - davolash va salomatlikni tiklash; - foydali mineral manbalarga; - zarur shifobaxsh omillarga, davolovchi balchiq qatlamlariga va xususiyatlariga ega bo‘lishi mumkin

Mazkur, xususiyatlarni inobatga olib ushbu kategoriya yerlarini muhofaza qilish nuqtayi nazaridan uch tegraga bo ‘lish asosi mavjud: -davolash xususiyatiga ega b o ‘lgan manbalar, davolovchi-balchiq qatlamlari bor yerlar birinchi tegraga kiradi. Bunday tegralarda har qanday xo‘jalik faoliyati bilan shug'ullanish man etiladi, davolash xususiyatiga ega manbalar va balchiq bilan davolash shifoxonalari tevarak atrofini obodonlashtirish uchun zarur inshootlar qurish bundan mustasno.

Sanatoriylar, pansionatlar, dam olish uylarining dam oluvchilar hordiq chiqaradigan manzillari, ular davolanishi va yashashi uchun qurilgan binolar joylashgan xudud ikkinchi tegraga kiradi. Bu tegrada xo‘jalik faoliyati yuritish man etiladi, davolash va dam olishni tashkil etish uchun zarur bo‘lgan faoliyat bundan mustasno, shuningdek bu xududda vaqtincha istiqomat qiladigan tibbiyot xodimlari va xizmat ko ‘rsatuvchi xodimlardan tashqari boshqa aholining yashashi man etiladi Sanatoriylar, pansionatlar va dam olish uylariga, boshqacha aytganda, sog‘lomlashtirish masadlariga mo‘ljallangan yerlarga tutash hudud uchinchi tegraga kiradi. Bu tegrada davolash manbalariga ziyon yetkazilmaydigan hamda atrof-muhitga zararli jismoniy ta’sir etish va ifloslantirish yo ‘li bilan dam olish hamda davolanish uchun yaratilgan sharoitlarni yomonlashtirmaydigan cheklangan xo‘jalik faoliyati yuritishga ruxsat beriladi

E’tiboringiz uchun raxmat!!!

O'xshashlar

Mahkumlarning huquqiy holati

Alohida muhofaza etiladigan hudud yerlari huquqiy holati to’g’risida tushuncha va huquqiy holatining umumiy xususiyatlari

Sanoat, transport, aloqa, mudofaa va boshqa maqsadlarga mo’ljallangan yerlar to’g’risida tushuncha va huquqiy holatining umumiy xususiyatlari

Intellektual mulk ob’ektlarini muhofaza qilish usullari

O`zbekiston Respublikasi fuqaroligining huquqiy asoslari. Fuqaroligi bo`lmagan va chet el fuqarolarining huquqiy holati