Mahkumlarning huquqiy holati - Huquqshunoslik - Slaydlar

Mahkumlarning huquqiy holati

Yuklangan vaqt:

04.03.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

108.4169921875 KB

Ko'chirib olish

MAHKUMLARNING HUQUQIY HOLATI

Mahkumlarning huquqiy holati – bu jazoni ijro etishda vujudga keladigan jazoning turi, maqsadi va mahkumning xulqi bilan bog’liq bo’lgan, asosiy fuqarolik va maxsus huquq va majburiyatlar yig’indisidan iborat huquqiy asoslardir. Mahkumlar huquqiy holatining belsilanishida asosiy uchta qonun va xalqaro huquqiy hujjatlarda nazarda tutilgan inson va fuqarolarning huquq va manfaatlari nazarda tutuilgan hujjatlar asisida belgilangan. Bular: 1. O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasida nazarda tutilgan inson va fuqarolarning asosiy huquqlari, erkinliklari va burchlari.2. Jinoyat-ijroiya qonun hujjatlari va boshqa normativ, qonuniy hujjatlarida belgilangan jinoiy jazolarni ijro etish bilan bog’liq bo’lgan huquqlar va huquqiy cheklovlar.3. Xalqaro qonun hujjatlarida mahkumlar bilan muomala qilishning huquq va majburiyatlardan kelib chiqadigan qoidalari.

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI JINOYAT-IJROIYA KODEKSI UMUMIY QISMI 2-BOBI aynan “MAHKUMLARNING HUQUQIY HOLATI” deb nomlanadi. Ushbu bobda mahkumlarning huquqiy holatining asoslari (8-modda), mahkumlarning asosiy huquqlari(9- modda), yuridik yordam olish huquqini ta’minanishi(10-modda), mahkumlarning shaxsiy xavfsizlik huquqi(11-modda), mahkumlarning vijdon erkinligini ta’minlanishi(12-modda) va ularning asosiy majburiyatlari(13-modda) ko’rsatib o‘tilgan.

Mahkumlar huquqiy holatining asoslari (8-modda) Mahkumlar, ushbu Kodeks va boshqa qonunlarda belgilangan istisno hamda cheklashlar inobatga olingan holda, O‘zbekiston Respublikasi fuqarolari uchun nazarda tutilgan huquqlar, erkinliklarga ega bo‘ladilar va majburiyatlarni bajaradilar. Mahkum ajnabiy fuqarolar va fuqaroligi bo‘lmagan shaxslar, shuningdek O‘zbekiston Respublikasining xalqaro shartnomalarida belgilangan huquqlar, erkinliklarga ega bo‘lishlari va majburiyatlarni bajarishlari mumkin. Mahkumlarning huquqlari va majburiyatlari muayyan jazo turini ijro etish tartibi va shartlaridan kelib chiqqan holda belgilanadi.

Mahkumlarning asosiy huquqlari (9-modda) jazoni o‘tash tartibi va shartlari to‘g‘risida, o‘z huquqlari va majburiyatlari haqida axborot olish; o‘quv, badiiy va boshqa xil axborot materiallaridan foydalanish;o‘z taklif, ariza va shikoyatlariga murojaat etilgan tilda javob olish. Murojaat etilgan tilda javob berishning iloji bo‘lmagan taqdirda javob O‘zbekiston Respublikasining davlat tilida beriladi. Javobni intizomiy qismga jo‘natish va ozodlikdan mahrum etishga hukm qilingan shaxs murojaat etgan tilga tarjima qilib berish jazoni ijro etuvchi muassasa yoki organ tomonidan ta’minlanadi; jazoni ijro etuvchi muassasa yoki organ ma’muriyatiga, boshqa davlat organlari va jamoat birlashmalariga o‘z ona tilida yoki boshqa tilda taklif, ariza va shikoyatlar bilan murojaat etish; tushuntirish berish hamda yozishmalar olib borish, zarur hollarda tarjimonning xizmatidan foydalanish;

Mahkumlarning asosiy huquqlari (9-modda) sog‘lig‘ini saqlash, shu jumladan tibbiy xulosaga ko‘ra ambulatoriya- poliklinika va statsionar sharoitda tibbiy yordam olish; ijtimoiy ta’minot, shu jumladan qonunchilikka muvofiq pensiya olish.jazoni ijro etish muassasasining psixologik xizmat ko‘rsatish xodimlari tomonidan ko‘rsatiladigan psixologik yordamni olish. Ozodlikdan mahrum etishga hukm qilingan shaxslarning psixologik yordam ko‘rsatish bilan bog‘liq tadbirlarda ishtirok etishi faqat ularning roziligi bilan amalga oshiriladi; ob-havo sharoiti yo‘l qo‘ysa, ishdan bo‘sh vaqtida toza havoda jismoniy mashqlar bilan shug‘ullanish; mehnat to‘g‘risidagi qonunchilikka muvofiq xavfsiz mehnat sharoitiga ega bo‘lish, dam olish, ta’tilga chiqish, shuningdek mehnatiga haq to‘lanishi;

Mahkumlarning asosiy huquqlari (9-modda) Ijtimoiy xavfi katta bo‘lmagan va uncha og‘ir bo‘lmagan jinoyatlar sodir etganligi uchun ozodlikdan mahrum etish joylarida saqlanayotgan mahkumlar O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti, O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik palatasi deputatlari, xalq deputatlari viloyat, tuman va shahar Kengashlari deputatlari saylovlarida hamda referendumda ishtirok etish huquqiga ega. Mahkum ajnabiy fuqarolar shuningdek o‘z davlatlarining diplomatiya vakolatxonalari va konsullik muassasalari bilan, O‘zbekiston Respublikasida diplomatiya va konsullik muassasalari bo‘lmagan mamlakatlarning fuqarolari esa, ularning manfaatlarini himoya qilishni o‘z zimmasiga olgan davlatning diplomatiya vakolatxonalari bilan aloqa qilib turish huquqiga ega.

Yuridik yordam olish huquqini ta’minlash (10- modda) Mahkumlar advokatlardan malakali yuridik yordam olish huquqiga ega.Yuridik yordam olish uchun advokatlar bilan xoli uchrashuvlar mahkumlarga ularning arizasiga yoki advokatning iltimosnomasiga ko‘ra beriladi. Advokat bilan uchrashuvni mahkumning o‘zi rad etganligi sababli advokatning mahkum yuridik yordam olishi uchun u bilan uchrashuv berilishi to‘g‘risidagi iltimosnomasini qanoatlantirish rad etilganligi advokat mahkum bilan xoli suhbatlashganidan keyin tasdiqlanishi kerak, bu haqda bayonnoma tuzilib, u mahkum, advokat va jazoni ijro etish muassasasi ma’muriyatining vakili tomonidan imzolanadi. Mahkumlarning advokatlar bilan uchrashuvlari ushbu Kodeksda belgilangan uchrashuvlar soni hisobiga kirmaydi, bunday uchrashuvlar soni va muddati cheklanmaydi. Yuridik yordam ko‘rsatilayotganda advokat quyidagi huquqlarga ega: jazoni ijro etish muassasasi ma’muriyatining, prokurorning, sudning harakatlari va qarorlari ustidan shikoyat berish; jazoni ijro etish muassasasi ma’muriyatidan ma’lumotnomalar, tavsifnomalar va boshqa hujjatlarni so‘rab olish.

Mahkumlarning shaxsiy xavfsizlik huquqi (11- modda)Mahkum shaxsiy xavfsizlik huquqiga ega. Intizomiy qismga jo‘natishga yoki ozodlikdan mahrum etishga hukm qilingan shaxsning shaxsiy xavfsizligiga tahdid yuzaga kelgan taqdirda, u o‘z shaxsiy xavfsizligini ta’minlash to‘g‘risidagi ariza (xabar) bilan jazoni ijro etish muassasasining yoki organining har qanday xodimiga og‘zaki yoki yozma ravishda murojaat qilishga haqli. Mahkumning arizasini (xabarini) qabul qilgan xodim zudlik bilan uni jazoni ijro etish muassasasining yoki organining boshlig‘iga taqdim etadi. Mahkumning shaxsiy xavfsizligini ta’minlash to‘g‘risidagi arizasi (xabari) mahkumlarning shaxsiy xavfsizligini ta’minlash to‘g‘risidagi arizalarini (xabarlarini) qayd etish kitobida jazoni ijro etish muassasasining yoki organining mas’ul shaxsi tomonidan ro‘yxatdan o‘tkaziladi. Jazoni ijro etish muassasasi yoki organi boshlig‘i shaxsiy xavfsizlikni ta’minlash to‘g‘risidagi arizani (xabarni) olgandan so‘ng mahkumni xavfsiz joyga vaqtinchalik joylashtirishi shart. Jazoni ijro etish muassasasi yoki organi boshlig‘i shaxsiy xavfsizlikni ta’minlash to‘g‘risidagi arizani (xabarni) ko‘rib chiqadi va mahkumga nisbatan xavfsizlik choralarini qo‘llash to‘g‘risida yoxud ularni qo‘llashni rad etish haqida uch sutka ichida qaror qabul qiladi. Kechiktirib bo‘lmaydigan hollarda mahkumga nisbatan xavfsizlik choralarini qo‘llash to‘g‘risidagi qaror darhol qabul qilinadi.

Mahkumlarning shaxsiy xavfsizlik huquqi (11- modda)Mahkum qabul qilingan qaror bilan imzo qo‘ydirib tanishtiriladi. Xavfsizlik choralarini qo‘llash to‘g‘risidagi yoki ularni qo‘llashni rad etish haqidagi qaror ustidan yuqori turuvchi organga, prokurorga yoki sudga shikoyat qilinishi mumkin. Shikoyat berilgan paytdan e’tiboran yigirma to‘rt soat ichida ko‘rib chiqilishi lozim. Jazoni ijro etish muassasasi yoki organi boshlig‘i mahkumning xavfsizligini ta’minlash maqsadida “Jabrlanuvchilarni, guvohlarni va jinoyat protsessining boshqa ishtirokchilarini himoya qilish to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasining Qonunida belgilangan xavfsizlik choralarini qo‘llaydi. Xavfsiz joyga o‘tkazilgan mahkum jazoni bu erga o‘tkazilguniga qadar belgilangan saqlash sharoitlarida o‘taydi.

Mahkumlarning vijdon erkinligini ta’minlash (12-modda) Mahkumlarga vijdon erkinligi kafolatlanadi. Ular har qanday dinga e’tiqod qilishga yoki hech qanday dinga e’tiqod qilmaslikka haqli. Ozodlikdan mahrum qilish tariqasidagi jazoni o‘tayotgan shaxslar huzuriga, ularning iltimosiga ko‘ra, belgilangan tartibda ro‘yxatdan o‘tgan diniy birlashmalarning ruhoniylari taklif etiladi. Mahkumlarga diniy rasm-rusumlarni ado etishga, ibodat uchun kerakli narsalardan va diniy adabiyotlardan foydalanishga ruxsat etiladi. Diniy rasm-rusumlarni ado etish ixtiyoriy bo‘lib, bu narsa jazoni ijro etuvchi muassasaning ichki tartib qoidalarini buzmasligi, shuningdek boshqa shaxslarning huquqlari va qonuniy manfaatlarini kamsitmasligi lozim.

Mahkumlarning asosiy majburiyatlari (13- modda) jazoni o‘tash tartibi va shartlariga rioya etishga; jazoni ijro etuvchi muassasa yoki organ ma’muriyatining qonunga asoslangan talablarini bajarishga majburdirlar.Mahkumlar: Mahkumlarning o‘z zimmalariga yuklatilgan majburiyatlarini bajarmasligi qonunda belgilangan javobgarlikka sabab bo‘ladi.

O'xshashlar

Alohida muhofaza etiladigan hudud yerlari huquqiy holati to’g’risida tushuncha va huquqiy holatining umumiy xususiyatlari

Tabiatni muhofaza qilish va sog’lomlashtirish maqsadlariga mo’ljallangan yerlarning huquqiy holati

O`zbekiston Respublikasi fuqaroligining huquqiy asoslari. Fuqaroligi bo`lmagan va chet el fuqarolarining huquqiy holati

Huquqiy ong va huquqiy madaniyat

Huquqiy munosabatlar