Huquqiy munosabatlar - Huquqshunoslik - Slaydlar

Huquqiy munosabatlar

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1032 KB

Ko'chirib olish

 Huquqiy munosabatlarHuquqiy munosabatlar

Reja Reja  Reja:Reja:  1. Huquqiy munosabatlar 1. Huquqiy munosabatlar tushunchasi, belgilari va tushunchasi, belgilari va turlari.turlari.  2. Huquqiy 2. Huquqiy munosabatlarning tarkibiy munosabatlarning tarkibiy tuzilishi.tuzilishi.  33 . Yuridik fakt va uning . Yuridik fakt va uning оо `ziga xos xususiyati.`ziga xos xususiyati.

 Huquqiy munosabatlar muammosi davlat va о`uquq nazariyasi Huquqiy munosabatlar muammosi davlat va о`uquq nazariyasi fanining markaziy masalalaridan biridir. Huquqiy munosabatlar huquq fanining markaziy masalalaridan biridir. Huquqiy munosabatlar huquq bilan bog`liq bо`lgan huquq asosdagi munosabatlardir. Ular tabiiy bilan bog`liq bо`lgan huquq asosdagi munosabatlardir. Ular tabiiy huquq va majburiyatlar bilan birgalikda vujudga keladi, davlat paydo huquq va majburiyatlar bilan birgalikda vujudga keladi, davlat paydo bо`lishi bilan esa ularning eng muhimlari qonun tusini oladi.bо`lishi bilan esa ularning eng muhimlari qonun tusini oladi.

Huquqiy munosabatlar Huquqiy munosabatlar tushunchasi, belgilari va tushunchasi, belgilari va turlari.turlari.  Huquqiy munosabatlar Huquqiy munosabatlar muammosi davlat va о`uquq muammosi davlat va о`uquq nazariyasi fanining markaziy nazariyasi fanining markaziy masalalaridan biridir. Huquqiy masalalaridan biridir. Huquqiy munosabatlar huquq bilan munosabatlar huquq bilan bog`liq bо`lgan huquq bog`liq bо`lgan huquq asosdagi munosabatlardir. asosdagi munosabatlardir. Ular tabiiy huquq va Ular tabiiy huquq va majburiyatlar bilan birgalikda majburiyatlar bilan birgalikda vujudga keladi, davlat paydo vujudga keladi, davlat paydo bо`lishi bilan esa ularning eng bо`lishi bilan esa ularning eng muhimlari qonun tusini oladi.muhimlari qonun tusini oladi.

Huquqiy munosabatlar Huquqiy munosabatlar quyidagi beshta belgilarga quyidagi beshta belgilarga ega:ega:  Birinchi belgi. Birinchi belgi. Huquqiy munosabatlar ijtimoiy Huquqiy munosabatlar ijtimoiy munosabatlar, ya`ni kishilar о`rtasidagi faoliyat, xatti-munosabatlar, ya`ni kishilar о`rtasidagi faoliyat, xatti- xarakatlar bilan bog`liq bо`lgan munosabatlardir. xarakatlar bilan bog`liq bо`lgan munosabatlardir. Bu Bu odamlar bilan moddiy buyumlar о`rtasidagi aloqalar odamlar bilan moddiy buyumlar о`rtasidagi aloqalar huquqiy munosabatlar emas. Biron narsaning egasi unga huquqiy munosabatlar emas. Biron narsaning egasi unga nisbatan huquqlar yig`indisiga ega, biroq bu xuquqlar nisbatan huquqlar yig`indisiga ega, biroq bu xuquqlar boshqa kishilar bilan munosabatga kirishgandagina boshqa kishilar bilan munosabatga kirishgandagina jonlanadi: mulkdor kimgadir narsani sotishi, sovg`a qilishi jonlanadi: mulkdor kimgadir narsani sotishi, sovg`a qilishi yoki foydalanib turishga berishi mumkin. Shu bilan birga, yoki foydalanib turishga berishi mumkin. Shu bilan birga, ulardan о`zining mulk huquqiga rioya etishlarini talab ulardan о`zining mulk huquqiga rioya etishlarini talab etadi.etadi.

Ikkinchi belgi.Ikkinchi belgi. Huquqiy munosabatlar amaldagi qonunchilikning Huquqiy munosabatlar amaldagi qonunchilikning kishilar xatti-xarakatiga ta`siri natijasida vujudga kishilar xatti-xarakatiga ta`siri natijasida vujudga keladigan munosabatlardir. keladigan munosabatlardir. Huquq normasi va Huquq normasi va huquqiy munosabatо`rtasida jiddiy bog`liqlik huquqiy munosabatо`rtasida jiddiy bog`liqlik mavjud. Yuridik normalarda kо`rsatilgan huquqiy mavjud. Yuridik normalarda kо`rsatilgan huquqiy munosabatlar hayotda vujudga keladi, ya`ni munosabatlar hayotda vujudga keladi, ya`ni huquqiy munosabatlar qonuniy munosabatlardir. huquqiy munosabatlar qonuniy munosabatlardir. Qonun normalari bormi, demak huquqiy Qonun normalari bormi, demak huquqiy munosabatpaydo bо`ladi, normalar bо`lmasa, munosabatpaydo bо`ladi, normalar bо`lmasa, huquqiy munosabatlar ham bо`lmaydi.huquqiy munosabatlar ham bо`lmaydi.

 Uchinchi belgi. Uchinchi belgi. Huquqiy munosabatlar – kishilar о`rtasidagi subyektiv huquq va Huquqiy munosabatlar – kishilar о`rtasidagi subyektiv huquq va yuridik majburiyatlar vositasidagi aloqalardir.yuridik majburiyatlar vositasidagi aloqalardir. Bu aloqalarning aloxida shakli, Bu aloqalarning aloxida shakli, obyektiv huquq normalarida mustaxkamlangan huquq va majburiyatlar orqali obyektiv huquq normalarida mustaxkamlangan huquq va majburiyatlar orqali namoyon bо`ladi. Subyektiv huquq egasi – shaxs, huquq majburiyat egasi, namoyon bо`ladi. Subyektiv huquq egasi – shaxs, huquq majburiyat egasi, majburiyatli shaxsdir. huquqiy munosabatlarda vakolatli shaxsga majburiyatli majburiyatli shaxsdir. huquqiy munosabatlarda vakolatli shaxsga majburiyatli shaxs, boshqa kishimi, tashkilotmi, davlat organi yoki davlatning о`zi bо`lishidan shaxs, boshqa kishimi, tashkilotmi, davlat organi yoki davlatning о`zi bо`lishidan qat`iy nazar, qarama-qarshi turadi. Bu ma`noda huquqiy munosabatlar qat`iy nazar, qarama-qarshi turadi. Bu ma`noda huquqiy munosabatlar indivuallashtirilgan aloqalardir.indivuallashtirilgan aloqalardir.

HUQUQ TIZIMIHUQUQ TIZIMI  Huquq Huquq tizimi jamiyatning iqtisodiy tuzilishidan paydo tizimi jamiyatning iqtisodiy tuzilishidan paydo bo‘lib, u bilan bog‘liq bo‘lgan, uning bo‘lib, u bilan bog‘liq bo‘lgan, uning mustahamlaydigan har bir davlatning ichki huquq mustahamlaydigan har bir davlatning ichki huquq tuzilishi bo‘lib, kishilar o‘rtasidagi turli ijtimoiy tuzilishi bo‘lib, kishilar o‘rtasidagi turli ijtimoiy munosabatlarni tartibga soladi. Huquq tizimi jamiyatning munosabatlarni tartibga soladi. Huquq tizimi jamiyatning siyosiy, g‘oyaviy, ma’rifiy, madaniy va boshqa ijtimoiy siyosiy, g‘oyaviy, ma’rifiy, madaniy va boshqa ijtimoiy belgilari bilan bog‘liqdir. Hamda huquq tizimi jamiyatning belgilari bilan bog‘liqdir. Hamda huquq tizimi jamiyatning milliy munosabatlari, uning urf —odatlari, barcha milliy munosabatlari, uning urf —odatlari, barcha xalqning huquqiy ongi huquqiy madaniyatligi va xalqning huquqiy ongi huquqiy madaniyatligi va davlatning huquq ijodkorlik faoliyatiga borliqdir. Huquq davlatning huquq ijodkorlik faoliyatiga borliqdir. Huquq tizimi jamiyatdagi barcha sinf, millat, tabaqa va tizimi jamiyatdagi barcha sinf, millat, tabaqa va xalqning qonun darajasida ko‘tarilgan erki —irodasi xalqning qonun darajasida ko‘tarilgan erki —irodasi bo‘lib, ular o‘rtasidagi turli ijtimoiy munosabatlarni bo‘lib, ular o‘rtasidagi turli ijtimoiy munosabatlarni tartibga soluvchi huquq normalari, huquq institutlari va tartibga soluvchi huquq normalari, huquq institutlari va huquq sohalaridan iborat bo‘lib, obyektiv xarakterga huquq sohalaridan iborat bo‘lib, obyektiv xarakterga ega. ega.

Huquq institutlari Huquq institutlari  huquq sohasida o‘zaro bog‘langan jamiyatda kishilar o‘rtasidagi bir turdagi huquq sohasida o‘zaro bog‘langan jamiyatda kishilar o‘rtasidagi bir turdagi ijtimoiy munosabatlarni tartibga soluvchi bir qancha huquq normalaridan ijtimoiy munosabatlarni tartibga soluvchi bir qancha huquq normalaridan iborat. Huquq institutlari huquqning asosi hisoblangan O‘zbekiston iborat. Huquq institutlari huquqning asosi hisoblangan O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasida ham mavjud. Masalan, «inson va Respublikasi Konstitutsiyasida ham mavjud. Masalan, «inson va fuqarolarninng asosiy huquqlari erkinliklari va burchlari», «jamiyat va fuqarolarninng asosiy huquqlari erkinliklari va burchlari», «jamiyat va shaxs» ma’muriy hududiy va davlat tuzilishi» va boshqalar huquqning shaxs» ma’muriy hududiy va davlat tuzilishi» va boshqalar huquqning barcha sohasiga taaluqlidir. Jumladan, fuqarolik huquqi soqasida-mulk barcha sohasiga taaluqlidir. Jumladan, fuqarolik huquqi soqasida-mulk huquqi institutlari, jinoyat huquq sohasida-davlatga qarshi institutlar huquqi institutlari, jinoyat huquq sohasida-davlatga qarshi institutlar mavjud. Bu huquq institutlari tegishli huquq sohalarining ichki tarkibiy mavjud. Bu huquq institutlari tegishli huquq sohalarining ichki tarkibiy qismini tashkil qiladi. O‘z navbatida birinchisi — mulkiy munosabatlarni, qismini tashkil qiladi. O‘z navbatida birinchisi — mulkiy munosabatlarni, ikkinchisi — davlatga qarshi qaratilgan jinoyat qilishdan kelib chiqadigan ikkinchisi — davlatga qarshi qaratilgan jinoyat qilishdan kelib chiqadigan ijtimoiy munosabatlarni tartibga soluvchi huquqiy normalardir.ijtimoiy munosabatlarni tartibga soluvchi huquqiy normalardir.

Huquq sohasiHuquq sohasi  Huquq sohasi – bu huquq tizimining asosiy Huquq sohasi – bu huquq tizimining asosiy qismi va mustaqil bo‘g‘inidir. Hqar bir huquq qismi va mustaqil bo‘g‘inidir. Hqar bir huquq sohasi umumiy va maxsus qismdan iborat sohasi umumiy va maxsus qismdan iborat bo‘ladi. Bularda shu sohaga tegishli ijtimoiy bo‘ladi. Bularda shu sohaga tegishli ijtimoiy munosabatlarni tartibga solishning umumiy va munosabatlarni tartibga solishning umumiy va maxsus tamoyillari bayon etiladi. Huquq maxsus tamoyillari bayon etiladi. Huquq normalari, institutlari va huquq sohalariga normalari, institutlari va huquq sohalariga birlashib yagona huquq tizimini tashqil qiladi. birlashib yagona huquq tizimini tashqil qiladi. Huquq tizimi — huquqning mohiyati bilan ya’ni Huquq tizimi — huquqning mohiyati bilan ya’ni tabiiy huquq — tabiat tomonidan berilgan. tabiiy huquq — tabiat tomonidan berilgan. Masalan, insonning yashash huquqi, har bir Masalan, insonning yashash huquqi, har bir shaxsning mulkdor bo‘lishlik huquqi va pozitiv shaxsning mulkdor bo‘lishlik huquqi va pozitiv huquq davlat tomonidan chiqarilgan (obyektiv huquq davlat tomonidan chiqarilgan (obyektiv va subyektiv) huquq bilan belgilanadi.va subyektiv) huquq bilan belgilanadi.

Huquq tizimining tuzilish Huquq tizimining tuzilish tamoyillari. tamoyillari.  Huquq tizimi tarixan obyektiv shakillanuvchi hodisa bo‘lgani Huquq tizimi tarixan obyektiv shakillanuvchi hodisa bo‘lgani sababli, uning normalari, huquq institutlari va huquq sohalariga ish sababli, uning normalari, huquq institutlari va huquq sohalariga ish ham obyektiv tamoyillarga asoslanadi. Huquq tizimining obyektiv ham obyektiv tamoyillarga asoslanadi. Huquq tizimining obyektiv tamoyillari —bu jamiyatda har bir huquq sohasi bilan kishilar tamoyillari —bu jamiyatda har bir huquq sohasi bilan kishilar o‘rtasidagi ijtimoiy munosabatlarni tartibga solishdir. Bu ijtimoiy o‘rtasidagi ijtimoiy munosabatlarni tartibga solishdir. Bu ijtimoiy munosabatlar o‘zining mazmuni na davlat boshqaruvining qaysi munosabatlar o‘zining mazmuni na davlat boshqaruvining qaysi sohasiga tegishli ekanligi bilan farq qiladi. Jamiyatning iqtisodi, sohasiga tegishli ekanligi bilan farq qiladi. Jamiyatning iqtisodi, ijtimoiy va siyosiy tuzilishidan kolib chiqqan xilma — xil ijtimoiy ijtimoiy va siyosiy tuzilishidan kolib chiqqan xilma — xil ijtimoiy munosabatlar shu munosabatlarni tartibga soladigan huquqiy munosabatlar shu munosabatlarni tartibga soladigan huquqiy normalarning turini belgilab beradi. Shuning uchun ham huquq normalarning turini belgilab beradi. Shuning uchun ham huquq institutlari va huquq sohalariga hamda huquq normalariga -huquq institutlari va huquq sohalariga hamda huquq normalariga -huquq tizimiga bo‘lishning bosh asoslaridan biri bu huquq bilan tartibga tizimiga bo‘lishning bosh asoslaridan biri bu huquq bilan tartibga solinadigan ijtimoiy munosabatlardir. Bu ijtimoiy munosabatlar solinadigan ijtimoiy munosabatlardir. Bu ijtimoiy munosabatlar huquqiy tartibga solish predmeti deb ataladi.huquqiy tartibga solish predmeti deb ataladi.

Huquqiy tartibga solish Huquqiy tartibga solish quyidagi uchta holat bilan quyidagi uchta holat bilan belgilanadi:belgilanadi:  a) subyektiv huquq a) subyektiv huquq va majburiyatlarni —va majburiyatlarni — ya’ni yuridik ya’ni yuridik majburiyatlarni belgilash majburiyatlarni belgilash tartibi;tartibi;  b) subyektlar harakati b) subyektlar harakati darajasini belgilash;darajasini belgilash;  v) subyektiv huquq va v) subyektiv huquq va majburiyatlarni ta’minlash majburiyatlarni ta’minlash yo‘llari bilan.yo‘llari bilan.

Huquqiy tartibga solish Huquqiy tartibga solish asosan 2 — usulga bo‘linadi:asosan 2 — usulga bo‘linadi:  1) hokimiyat buyruq usuli yoki avtoritar 1) hokimiyat buyruq usuli yoki avtoritar usuli, usuli,  2) dispozitiv yoki avtonomiya usuli. 2) dispozitiv yoki avtonomiya usuli. Avtoritar usulda — huquqiy Avtoritar usulda — huquqiy munosabatlarda ishtirok etuvchi munosabatlarda ishtirok etuvchi taraflardan biri davlat bo‘lib u taraflardan biri davlat bo‘lib u subyektning va burchlarini paydo subyektning va burchlarini paydo bo‘lishligini aniq belgilaydi. U hokimiyat bo‘lishligini aniq belgilaydi. U hokimiyat huquqiga ega bo‘lib, «qattiq» tartib huquqiga ega bo‘lib, «qattiq» tartib o‘rnatiladi. Bu usul ma’muriy, jinoiy va o‘rnatiladi. Bu usul ma’muriy, jinoiy va konstitutsiyaviy huquq, soqalarida konstitutsiyaviy huquq, soqalarida ijtimoiy munosabatlarni tartibga ijtimoiy munosabatlarni tartibga solishda keng qo‘llaniladi.solishda keng qo‘llaniladi.

Huquq tizimi va Huquq tizimi va huquqshunoslik fanlar tizimi huquqshunoslik fanlar tizimi  Huquq tizimini yuqorida ko‘rib Huquq tizimini yuqorida ko‘rib o‘tdik. Huquq tizimida qonunlar va o‘tdik. Huquq tizimida qonunlar va huquqshunoslik fanlar tizimi asos huquqshunoslik fanlar tizimi asos qilib olinsada, lekin ular o‘rtasida qilib olinsada, lekin ular o‘rtasida farqu bor. Qonunlar yoki normativ farqu bor. Qonunlar yoki normativ hujjatlarni tizimi ya’ni tartibga solib hujjatlarni tizimi ya’ni tartibga solib nashr etish quyidagi ikki xil usullar nashr etish quyidagi ikki xil usullar bilan amalga oshiriladi. bilan amalga oshiriladi. Inkorporatsiya va kodifikatsiya.Inkorporatsiya va kodifikatsiya.

 Huquqshunoslik fanlar tizimi huquq tizimidan Huquqshunoslik fanlar tizimi huquq tizimidan keng bo‘lib ko‘pgina huquqshunoslik fanlarining keng bo‘lib ko‘pgina huquqshunoslik fanlarining nomi tizimiga to‘g‘ri keladi. Masalan, jinoyat nomi tizimiga to‘g‘ri keladi. Masalan, jinoyat huquqi, fuqarolik xuquki, jinoyat protsessual huquqi, fuqarolik xuquki, jinoyat protsessual huquqi va boshqalar. Aksincha shunday huquqi va boshqalar. Aksincha shunday huquqshunoslik fanlar borki, ular huquq huquqshunoslik fanlar borki, ular huquq tizimiga to‘g‘ri kelmaydi. Masalan, davlat va tizimiga to‘g‘ri kelmaydi. Masalan, davlat va huquq nazariyasi, davlat va huquq tarixi va huquq nazariyasi, davlat va huquq tarixi va hokazolar.hokazolar.

O'xshashlar

Huquqiy munosabatlar 2

Huquqiy munosabatlar 3

Rim huquqida oilaviy-huquqiy munosabatlar

Fuqarolik-huquqiy munosabatlar. Fuqarolik huquqlarini amalga oshirish va himoya qilish

Huquqiy ong va huquqiy madaniyat