Huquq ijodkorligi - Huquqshunoslik - Slaydlar

Huquq ijodkorligi

Yuklangan vaqt:

07.04.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

788.7275390625 KB

Ko'chirib olish

HUQUQ IJODKORLIGI

REJA: 1. Huquq ijodkorligi tushunchasi. 2. Huquq ijodkorligi turlari,tamoyillari, prinsplari. normativ-huquqiy aktlar. 3. Qonun ijodkorligi jarayoni tushunchasi.Qonun. 4. Qonun ijodkorligi jarayonining asosiy bosqichlari. Normativ-huquqiy hujjatlarning vaqt, hudud va shaxslarga nisbatan amal qilishi.

HUQUQ IJODKORLIGI TUSHUNCHASI. • Huquq yaratish -yuridik normani shakllantirish va rasmiylashtirishga qaratilgan jarayon bo’lib ,u ancha uzoq davom etadi. • Huquq yaratishning so’nggi bosqichi huquq ijodkorligini tashkil etadi. • Huquq ijodkorligi -vakolatli davlat idoralari va mansabdor shaxslarning (referendum chog’ida-butun xalqning) huquq normalarini o’rnatish, o’zgartirish takomillashtirish va bekor qilishga yo’naltirilgan maxsus faoliyatidir.

HUQUQ IJODKORLIGI TUSHUNCHASI. • Huquq ijodkorligi nisbatan kengroq jarayon bo’lmish huquq yaratishning tarikibiy qismi hisoblanadi. • Huquq ijodkorligiga faoliyatiga nafaqat yangi huquqiy normalar o’rnatish, balki ilgari chiqarilgan normativ huquqiy qoidalarni o’zgartirish va bekor qilish ham kiradi.

HUQUQ IJODKORLIGI TURLARI,TAMOYILLARI, PRINSPLARI. NORMATIV-HUQUQIY AKTLAR. • Huquq ijodkorligini turlari: • -bevosita huquq ijodkorligi (umumxalq referendumi); • -davlat organlarining huquq ijodkorligi (Oliy Majlis, Vazirlar Mahkamasi, vazirliklar va b.); • -alohida mansabdor shaxslarning huquq ijodkorligi (Prezident, vazirlar, hokimlar va b.); • -mahalliy o‘zini o‘zi boshqarish organlarining huquq ijodkorligi.

HUQUQ IJODKORLIGI TURLARI,TAMOYILLARI, PRINSPLARI. NORMATIV-HUQUQIY AKTLAR. • O’zbekiston Respublikasi konstitutsiyasining 83-moddasiga ko’ra Oliy majlis – qonun qabul qiladi;94-moddasiga ko’ra Prezident – farmon ,qaror , farmoyish chiqaradi;98-moddasiga muvofiq Vazirlar Mahkamasi Oliy majlis va Prezident aktlari ijrosini taminlash uchun –qaror va farmoyishlar chiqaradi.

HUQUQ IJODKORLIGI TURLARI,TAMOYILLARI, PRINSPLARI. NORMATIV-HUQUQIY AKTLAR. • Huquq ijodkorligi tamoyillari: • -ilmiylik; • -professionalizm; • -qonuniylik; • -demokratizm; • -oshkoralik; • -tezkorlik.

HUQUQ IJODKORLIGI TURLARI,TAMOYILLARI, PRINSPLARI. NORMATIV-HUQUQIY AKTLAR. • Huquq ijodkorligi prinsplari. • a) huquq ijodkorligini haqchilligi. • Huquq yaratishda har bir davlat o’z fuqarolari bilan mahkam bog’liq va uzviy aloqador bolish kerak. • Qonunni qabul qilishda xalq tomonida saylangan deputatlar qatnashadi. • Har bir qonun xalqning yaxshi hayot kechirishiga yordam berish kerak.

HUQUQ IJODKORLIGI TURLARI,TAMOYILLARI, PRINSPLARI. NORMATIV-HUQUQIY AKTLAR. • b)Huquq ijodkorligining demokratligi. • Huquq ijodkorligining demokratligi huquqiy aktlarni qabul qilishda xususan qonun chiqarishda xalqni ishtirokini taminlashda namoyon boladi.Demokratizm parlament va mahalliy xalq deputatlari kengashlari faoliyati jarayonida aks etadi.Referendum qonun qabul qilishning demokratik shakli.Demokratiyaga misol qilib muhim normativ huquqiy aktlarni loyihasini ommaviy axborot vositalarida elon qilish ham kiradi.

HUQUQ IJODKORLIGI TURLARI,TAMOYILLARI, PRINSPLARI. NORMATIV-HUQUQIY AKTLAR. • O’zbekiston Respublikasida huquqni ifodalashning (bayon etishning)asosiy manbai,shakli normative – huquqiy aktlar hisoblanadi. • Normativ huquqiy akt deganda ,davlat vakolatli organlarining ijtimoiy munosabatlarni tartibga solishga qaratilgan umumiy majburiy tusdagi qoidalarni o’rnatuvchi , o’zgartiruvchi yoki bekor qiluvchi huquq ijodkorlik hujjat tushniladi.

HUQUQ IJODKORLIGI TURLARI,TAMOYILLARI, PRINSPLARI. NORMATIV-HUQUQIY AKTLAR. • Normativ –huquqiy aktlar ,ularni chiqaradigan davlat o’rganlarining mavqeiga,aktlarning yuridik kuchiga ko’ra quydagi turkumlarga bo’linadi: • Qonunlar(konstitutsiya va joriy qonunlar) • Prezident farmonlari,qaror va farmoyishlari. • Hukumat qaror va farmoishlari. • Davlat va xojalik boshqaruv o’rganlarining qaror buyruq va yoriqnomalari • Mahalliy vakillik va ijroiya o’rganlarining qaror va farmoishlari.

QONUN IJODKORLIGI JARAYONI TUSHUNCHASI.QONUN. • Qonun ijodkorligi – davlatning huquqiy normalarini yaratishga qaratilgan eng muhim faoliyat yo‘nalishlaridan biri. Qonun va qonun chiqarish faoliyati bilan bog‘lik ishlar jamiyat taraqqiyotining barcha bosqichlarida muhim o‘rin tutgan.

QONUN IJODKORLIGI JARAYONI TUSHUNCHASI.QONUN. • Qonunlarning eng asosiy ijtimoiy vazifasi – jamiyatda tartib, intizom va barqarorlikni ta‘minlashdan iborat. Qonunchilik siyosati – davlat siyosatining bir bo‘lagi bo‘lib, unda ijtimoiy munosabatlarni huquqiy tartibga solishning asosiy yo‘nalishlari, prinsiplari, maqsadlari o‘z ifodasini topadi. Huquq ijodkorligi faoliyati natijalariga qarab, ya‘ni qonunlar va boshqa normativ aktlarga qarab, davlat to‘g‘risida, uning demokratligiga, madaniyati va sivilizasiyasi darajasiga baho beriladi.

QONUN IJODKORLIGI JARAYONI TUSHUNCHASI.QONUN. • Qonun -bu normativ akt bo’lib, qonunchilik hokimiyati organi (yoki referendum yo’li bilan) tomonidan belgilangan tartibda qabul qilinadigan, xalqning irodasini ifodalaydigan, oliy yuridik kuchga ega bo’lgan va birmuncha muhim bo’lgan ijtimoiy munosabatlarni tartibga soluvchi hujjat.

QONUN IJODKORLIGI JARAYONINING ASOSIY BOSQICHLARI. NORMATIV-HUQUQIY HUJJATLARNING VAQT, HUDUD VA SHAXSLARGA NISBATAN AMAL QILISHI. • Qonunning yaratilishiga bo‘lgan ehtiyojni o‘rganish – qonunchilik jarayonining boshlang‘ich nuqtasidir. • Ikki palatali parlament sharoitida qonun ijodkorligi jarayoni quyidagi besh bosqichdan iborat bo‘ladi: • 1) qonunchilik tashabbusi; • 2) qonun loyihasini muhokama qilish; • 3) qonunning Qonunchilik palatasi tomonidan qabul qilinishi; • 4) qonunning Senat tomonidan ma’qullanishi; • 5) qonunni imzolash va e’lon qilish.

QONUN IJODKORLIGI JARAYONINING ASOSIY BOSQICHLARI. NORMATIV-HUQUQIY HUJJATLARNING VAQT, HUDUD VA SHAXSLARGA NISBATAN AMAL QILISHI. • Birinchi bosqich – qonunchilik tashabbusi. Qonunni yaratish jarayoni, ya’ni qonun chiqaruvchi organ doirasidagi bevosita faoliyat qonunchilik tashabbusi ro‘yobga chiqishidan boshlanadi. • Qonunchilik tashabbusi huquqi – Konstitutsiyada belgilangan vakolatli organlar, tashkilotlar va shaxslar tomonidan muayyan qonun loyihasini yoki yangi qonun qabul qilish to‘g‘risida, shuningdek qonunni o‘zgartirish yoxud uni bekor qilish to‘g‘risidagi taklifning Oliy Majlis e’tiboriga taqdim etilishi va parlament tomonidan bu masalani belgilangan tartibda ko‘rib chiqish haqida tegishli qaror qabul qilishdir.

QONUN IJODKORLIGI JARAYONINING ASOSIY BOSQICHLARI. NORMATIV-HUQUQIY HUJJATLARNING VAQT, HUDUD VA SHAXSLARGA NISBATAN AMAL QILISHI. • Amaldagi qonunchilikka binoan qonunchilik tashabbusi huquqiga O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti, o‘z davlat hokimiyatining oliy vakillik organi orqali Qoraqalpog‘iston Respublikasi, O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Qonunchilik palatasi deputatlari, O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi, O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyaviy sudi, Oliy sudi, Bosh prokurori egadirlar va bu huquq qonunchilik tashabbusi huquqi subyektlari tomonidan qonun loyihasini O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Qonunchilik palatasiga kiritish orqali amalga oshiriladi ( Konstitutsiyaning 83-moddasi ).

QONUN IJODKORLIGI JARAYONINING ASOSIY BOSQICHLARI. NORMATIV-HUQUQIY HUJJATLARNING VAQT, HUDUD VA SHAXSLARGA NISBATAN AMAL QILISHI. • Qonun loyihasini Qonunchilik palatasiga kiritishda quyidagilar taqdim etilishi kerak: • 1) qonun loyihasiga uning konsepsiyasi bayon qilingan holdagi tushuntirish xati; • 2) o‘zgartishlar va qo‘shimchalar kiritish to‘g‘risidagi, shuningdek qonun loyihasi kiritilishi bilan bog‘liq qonunlarning o‘z kuchini yo‘qotgan deb topish to‘g‘risidagi qonun loyihasi; • 3) o‘zgartirilishi, qo‘shimchalar kiritilishi, o‘z kuchini yo‘qotgan deb topilishi yoki qabul qilinishi lozim bo‘lgan qonun osti hujjatlarining ro‘yxati; • 4) moddiy xarajatlarni talab qiladigan qonun loyihalari uchun moliyaviyiqtisodiy asoslar; • 5) davlat daromadlarini kamaytirish yoki xarajatlarini ko‘paytirishni, shuningdek O‘zbekiston Respublikasi Davlat budjeti moddalari bo‘yicha o‘zgartirishlarni nazarda tutuvchi qonun loyihalari yuzasidan O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining xulosasi.

QONUN IJODKORLIGI JARAYONINING ASOSIY BOSQICHLARI. NORMATIV-HUQUQIY HUJJATLARNING VAQT, HUDUD VA SHAXSLARGA NISBATAN AMAL QILISHI. • Ikkinchi bosqich – qonun loyihasini muhokama qilish. Qonun loyihasini muhokama etish qonun yaratish jarayonining muhim bosqichidir. Bu bosqich qonun chiqaruvchi organga qonun loyihasi taqdim etilib, u sessiya kun tartibiga kirgach boshlanadi. • O‘zbekiston Konstitutsiyasining 9-moddasiga muvofiq , jamiyat va davlat hayotining eng muhim masalalari xalq muhokamasiga taqdim etiladi.

QONUN IJODKORLIGI JARAYONINING ASOSIY BOSQICHLARI. NORMATIV-HUQUQIY HUJJATLARNING VAQT, HUDUD VA SHAXSLARGA NISBATAN AMAL QILISHI. • Uchinchi bosqich – qonunni qabul qilish. Qonunchilik jarayonining yana bir muhim bosqichi – qonun loyihasini tasdiqlash, qonunni qabul qilish bosqichidir. Bu bosqichning ahamiyati va mas’uliyati shundaki, bunda qonun loyihasiga rasmiy yuridik kuch baxsh etiladi va u qonunga aylanadi. • O‘zbekiston Respublikasining qonunlari ikki yo‘l bilan qabul qilinadi: • birinchisi – qonunning O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Qonunchilik palatasi tomonidan qabul qilinishi va Senat tomonidan ma’qullanishi; • ikkinchisi – qonunning umumxalq ovoz berishi (referendum) yo‘li bilan qabul qilinishi. • Qonun ovoz berish yo‘li bilan qabul qilinadi. Qonun loyihasiga ovoz berish uch xil shaklda amalga oshiriladi: • 1) moddama-modda; • 2) bo‘lim yoki bob bo‘yicha alohida-alohida; • 3) loyiha to‘lig‘icha ovozga qo‘yiladi.

QONUN IJODKORLIGI JARAYONINING ASOSIY BOSQICHLARI. NORMATIV-HUQUQIY HUJJATLARNING VAQT, HUDUD VA SHAXSLARGA NISBATAN AMAL QILISHI. • O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi, konstitutsiyaviy qonunni qabul qilish, ularga o‘zgartishlar va qo‘shimchalar kiritish to‘g‘risidagi qonunlarni qabul qilish uchun Qonunchilik palatasi deputatlari umumiy sonining uchdan ikki qismidan iborat ko‘pchilik ovozi talab qilinadi. • Qonunlar umumxalq ovoz berishi (referendum) orqali ham qabul qilinadi. Qonunchilik palatasi qabul qilgan qonun o‘n kun ichida Senatga ko‘rib chiqish uchun yuboriladi.

QONUN IJODKORLIGI JARAYONINING ASOSIY BOSQICHLARI. NORMATIV-HUQUQIY HUJJATLARNING VAQT, HUDUD VA SHAXSLARGA NISBATAN AMAL QILISHI. • To‘rtinchi bosqich – qonunning Senat tomonidan ma’qullanishi. Qonunchilik palatasi to‘g‘risidagi qonunning 29- moddasida qabul qilingan qonun Senatga yuborilganidan so‘ng amalga oshiriladigan harakatlar belgilangan. Senat qonunni ma’qullash yoki rad etish to‘g‘risida qaror qabul qiladi. Senat rad etgan qonun Qonunchilik palatasiga qaytariladi. Agar Qonunchilik palatasi deputatlar umumiy sonining uchdan ikki qismidan iborat ko‘pchilik ovozi bilan qonunni yana ma’qullasa, qonun O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi tomonidan qabul qilingan hisoblanadi hamda Qonunchilik palatasi tomonidan O‘zbekiston Respublikasi Prezidentiga imzolash va e’lon qilish uchun yuboriladi.

QONUN IJODKORLIGI JARAYONINING ASOSIY BOSQICHLARI. NORMATIV-HUQUQIY HUJJATLARNING VAQT, HUDUD VA SHAXSLARGA NISBATAN AMAL QILISHI. • Qonunchilik palatasi Senat rad etgan qonunni palata deputatlari umumiy sonining uchdan ikki qismidan iborat ko‘pchilik ovozi bilan yana ma’qullasa, qonun O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi tomonidan qabul qilingan hisoblanadi hamda imzolash va e’lon qilish uchun O‘zbekiston Respublikasining Prezidentiga yuboriladi. • O‘zbekiston Respublikasining Prezidenti qaytargan qonunni qayta ko‘rib chiqishda Qonunchilik palatasi quyidagi qarorlardan birini qabul qiladi: • – qonunni O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining mulohazalari va takliflarini inobatga olgan holda qabul qilish; • – qonunni bundan buyon ko‘rib chiqmaslik; • – qonunni avvalgi qabul qilingan tahririda ma’qullash.

QONUN IJODKORLIGI JARAYONINING ASOSIY BOSQICHLARI. NORMATIV-HUQUQIY HUJJATLARNING VAQT, HUDUD VA SHAXSLARGA NISBATAN AMAL QILISHI. • Senat tomonidan qayta ko‘rib chiqishda senatorlar umumiy sonining uchdan ikki qismidan iborat ko‘pchilik ovozi bilan ma’qullangan qonun imzolash va e’lon qilish uchun belgilangan tartibda Senat qarori bilan birga O‘zbekiston Respublikasining Prezidentiga yuboriladi. • Beshinchi bosqich – qonunni imzolash (promulgatsiya qilish) va e’lon qilish. O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasiga kiritilgan (2003-yil 24- aprel) qo‘shimcha va o‘zgartishlar mazmuniga ko‘ra, qonun ijodkorligining yakuniy bosqichi o‘ziga xos protsessual qoidalar bilan Asosiy qonunning 84-moddasida bayon etilgan. Unga ko‘ra, qonun Qonunchilik palatasi tomonidan qabul qilinib, Senat tomonidan ma’qullanib, O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti tomonidan imzolangach va qonunda belgilangan tartibda rasmiy nashrlarda e’lon qilingach, yuridik kuchga ega bo‘ladi.

QONUN IJODKORLIGI JARAYONINING ASOSIY BOSQICHLARI. NORMATIV-HUQUQIY HUJJATLARNING VAQT, HUDUD VA SHAXSLARGA NISBATAN AMAL QILISHI. • Qonunlarning va boshqa normativ-huquqiy hujjatlarning matbuotda e’lon qilinishi ular qo‘llanilishining majburiy shartidir. Konstitutsiya 93- moddasining 17-bandida ta’kidlanishicha, O‘zbekiston Respublikasining Prezidenti O‘zbekiston Respublikasining qonunlarini imzolaydi va e’lon qiladi. O‘zbekiston qonunlari imzolanganidan keyin uzog‘i bilan bir hafta ichida rasman e’lon qilinadi. Agar hujjatning o‘zida boshqa qoida belgilanmagan bo‘lsa, rasmiy e’lon qilinganidan so‘ng o‘n kun o‘tgach, butun O‘zbekiston hududida bir vaqtning o‘zida kuchga kiradi. Qonunlarning to‘liq matni «O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi palatalarining axborotnomasi», «O‘zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to‘plami», «Xalq so‘zi», «Narodnoye slovo» gazetalarida chop etiladi.

QONUN IJODKORLIGI JARAYONINING ASOSIY BOSQICHLARI. NORMATIV-HUQUQIY HUJJATLARNING VAQT, HUDUD VA SHAXSLARGA NISBATAN AMAL QILISHI. • Normativ-huquqiy hujjatlarning amal qilish ko‘lami amaliyot uchun bevosita ahamiyat kasb etadi. Bu masala quyidagi to‘rt yo‘nalishni qamrab oladi: • – mazkur hujjat qanday ijtimoiy munosabatlarga tatbiq etiladi (harakatlanish mavzusi); • – normativ hujjat qachondan boshlab va qaysi vaqtgacha amal qiladi (vaqt bo‘yicha amal qilishi); – u qaysi hududga o‘z ta’sirini o‘tkazadi (hududda, makonda amal qilishi); • – normativ hujjat kimlarga taalluqli (shaxslarga nisbatan amal qilishi).

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR: • ,,Davlat va huquq nazariyasi’’SH.A.Saydullayev Toshkent:"Yuridik adabiyotlar publish"2021 152-162-betlar • Узбекистон Республикаси Адлия вазирлиги тошкент Давлат юридик институти ,,Давлат ва хукук назарияси’’ Олий укув юртларининг хукукшунослик мутахасислиги буйича таьлим олайотган талабалари учун Тошкент-2000 238-273-бетлар • Islomov Z.M. Davlat va huquq nazariyasi. – Toshkent: Adolat, 2007. – B. 916. • O‟ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‟RTA MAXSUS TA‟LIM VAZIRLIGI ANDIJON QISHLOQ XO‟JALIGI VA AGROTEXNOLOGIYALAR INSTITUTI “GUMNITAR FANLAR” kafedrasi «YURISPRUDENSIYA» ta‘lim yo‘nalishi “Davlat va huquq nazariyasi” moduli bo‘yicha O‟QUV-USLUBIY MAJMUA Andijon – 2022 137-142- betlar • Odilqoriev X.T., Tulteev I.T. va boshq. Davlat va huquq nazariyasi: Darslik / Prof.X.T.Odilqoriev tahriri ostida. –T.: Sharq, 2009. – B. 592

O'xshashlar

Huquq ijodkorligi 2

Huquq shakllari

Huquq tizimi

Huquq normalari

Ma’muriy huquq