Huquq normalari - Huquqshunoslik - Slaydlar

Huquq normalari

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1673.5 KB

Ko'chirib olish

Huquq normalariHuquq normalari  Huquq normalari — bu davlat tomonidan bajarilishi barcha kishilar uchun Huquq normalari — bu davlat tomonidan bajarilishi barcha kishilar uchun majburiy bo`lgan, kishilar o`rtasidagi turli ijtimoiy munosabatlarning majburiy bo`lgan, kishilar o`rtasidagi turli ijtimoiy munosabatlarning tartibga soluvchi qoidalar yig`indisidir. Huquq normalari tabiiy huquq va tartibga soluvchi qoidalar yig`indisidir. Huquq normalari tabiiy huquq va pozitiv xuquqlardan iborat. Tabiiy huquq insonga tabiat tomonidan pozitiv xuquqlardan iborat. Tabiiy huquq insonga tabiat tomonidan beriladi. Masalan, insonning yashash erkinlik va shaxsiy daxilsizlik beriladi. Masalan, insonning yashash erkinlik va shaxsiy daxilsizlik huquqlari. huquqlari.

POZITIV HUQUQPOZITIV HUQUQ  Pozitiv huquq esa davlat Pozitiv huquq esa davlat tomonidan qabul qilinadi. tomonidan qabul qilinadi. Huquq normasi bu alohida Huquq normasi bu alohida olingan turmush qoidasidir. olingan turmush qoidasidir. Masalan, O`zRsida huquqning Masalan, O`zRsida huquqning asosini O`zRning asosini O`zRning Konstitutsiyasi tashkil etadi. Konstitutsiyasi tashkil etadi. Konstitutsiyaning har bir Konstitutsiyaning har bir alohida olingan huquqiy alohida olingan huquqiy normadir.normadir.

Normalarning belgilari Normalarning belgilari quyidagilardan iborat:quyidagilardan iborat:  1) normalari davlat tomonidan o`rnatiladi va 1) normalari davlat tomonidan o`rnatiladi va barcha xalqlarning qonuniy irodasini ifodalaydi; barcha xalqlarning qonuniy irodasini ifodalaydi;  2) uning mazmuni jamiyatning iqtisodiy tuzilishi 2) uning mazmuni jamiyatning iqtisodiy tuzilishi bilan belgilanadi; bilan belgilanadi;  3) ularning bajarilishi barcha kishilar uchun 3) ularning bajarilishi barcha kishilar uchun umummajburiydir; umummajburiydir;  4) davlatning zo`rlik kuchi bilan amalga 4) davlatning zo`rlik kuchi bilan amalga oshiriladi; oshiriladi;  5) kishilar o`rtasida turli ijtimoiy 5) kishilar o`rtasida turli ijtimoiy munosabatlarni tartibbga soladi; munosabatlarni tartibbga soladi;  6) fuqarolarga huquq va burch belgilaydi; 6) fuqarolarga huquq va burch belgilaydi;

Huquqiy normaning tuzilishi 3— qismdan: Huquqiy normaning tuzilishi 3— qismdan: gipoteza, dispozitsiya sanksiyadan iboratdirgipoteza, dispozitsiya sanksiyadan iboratdir . . GipotezaGipoteza (grekcha-faraz qilishdir) huquqiy (grekcha-faraz qilishdir) huquqiy normaning birinchi qismi bo`lib, u normaning birinchi qismi bo`lib, u qo`llaniladigan shart— sharoit vaqtni bildirad. qo`llaniladigan shart— sharoit vaqtni bildirad. Gipotezaning ikki turi mavjud bo`lib, Gipotezaning ikki turi mavjud bo`lib, aniqlangan gipoteza va to`la aniqlanmagan aniqlangan gipoteza va to`la aniqlanmagan gipotezadir. Aniqlangan gipoteza — huquqiy gipotezadir. Aniqlangan gipoteza — huquqiy normada ko`rsatilgan huquq va normada ko`rsatilgan huquq va majburiyatlarning paydo bo`lishi, o`zgarishi, majburiyatlarning paydo bo`lishi, o`zgarishi, yoki bekor bo`lishi aniq, ko`rsatiladi. To`la yoki bekor bo`lishi aniq, ko`rsatiladi. To`la aniqlanmagan gipotezada huquqiy normaning aniqlanmagan gipotezada huquqiy normaning kuchga kirishi va qo`llash tartibi ko`rsatilmaydi.kuchga kirishi va qo`llash tartibi ko`rsatilmaydi.

• Dispozshshya (lotincha so`z bo`lib —mazmun degan ma`noni bildiradi). Bu huquq normasining mazmuni, qullash tartibi va burchlari ko`rsatiladi. • Huquq normasining uchinchi qismi sanksiyadir. (sanksiya - lotincha chora deganidir). Sanksiyada huquq normalari talablariga rioya qilmaslik natijasida davlat tomonidan qo`llaniladigan majburiy choradir. Sanksiya huquq nomasining yuridik kuchini barcha fuqarolar uchun majburiyligini ifodalaydi.

HUQUQ TIZIMIHUQUQ TIZIMI  Huquq Huquq tizimi jamiyatning iqtisodiy tuzilishidan paydo tizimi jamiyatning iqtisodiy tuzilishidan paydo bo‘lib, u bilan bog‘liq bo‘lgan, uning bo‘lib, u bilan bog‘liq bo‘lgan, uning mustahamlaydigan har bir davlatning ichki huquq mustahamlaydigan har bir davlatning ichki huquq tuzilishi bo‘lib, kishilar o‘rtasidagi turli ijtimoiy tuzilishi bo‘lib, kishilar o‘rtasidagi turli ijtimoiy munosabatlarni tartibga soladi. Huquq tizimi jamiyatning munosabatlarni tartibga soladi. Huquq tizimi jamiyatning siyosiy, g‘oyaviy, ma’rifiy, madaniy va boshqa ijtimoiy siyosiy, g‘oyaviy, ma’rifiy, madaniy va boshqa ijtimoiy belgilari bilan bog‘liqdir. Hamda huquq tizimi jamiyatning belgilari bilan bog‘liqdir. Hamda huquq tizimi jamiyatning milliy munosabatlari, uning urf —odatlari, barcha milliy munosabatlari, uning urf —odatlari, barcha xalqning huquqiy ongi huquqiy madaniyatligi va xalqning huquqiy ongi huquqiy madaniyatligi va davlatning huquq ijodkorlik faoliyatiga borliqdir. Huquq davlatning huquq ijodkorlik faoliyatiga borliqdir. Huquq tizimi jamiyatdagi barcha sinf, millat, tabaqa va tizimi jamiyatdagi barcha sinf, millat, tabaqa va xalqning qonun darajasida ko‘tarilgan erki —irodasi xalqning qonun darajasida ko‘tarilgan erki —irodasi bo‘lib, ular o‘rtasidagi turli ijtimoiy munosabatlarni bo‘lib, ular o‘rtasidagi turli ijtimoiy munosabatlarni tartibga soluvchi huquq normalari, huquq institutlari va tartibga soluvchi huquq normalari, huquq institutlari va huquq sohalaridan iborat bo‘lib, obyektiv xarakterga huquq sohalaridan iborat bo‘lib, obyektiv xarakterga ega. ega.

Huquq institutlari  huquq sohasida o‘zaro bog‘langan jamiyatda kishilar o‘rtasidagi bir turdagi ijtimoiy munosabatlarni tartibga soluvchi bir qancha huquq normalaridan iborat. Huquq institutlari huquqning asosi hisoblangan O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasida ham mavjud. Masalan, «inson va fuqarolarninng asosiy huquqlari erkinliklari va burchlari», «jamiyat va shaxs» ma’muriy hududiy va davlat tuzilishi» va boshqalar huquqning barcha sohasiga taaluqlidir. Jumladan, fuqarolik huquqi soqasida-mulk huquqi institutlari, jinoyat huquq sohasida-davlatga qarshi institutlar mavjud. Bu huquq institutlari tegishli huquq sohalarining ichki tarkibiy qismini tashkil qiladi. O‘z navbatida birinchisi — mulkiy munosabatlarni, ikkinchisi — davlatga qarshi qaratilgan jinoyat qilishdan kelib chiqadigan ijtimoiy munosabatlarni tartibga soluvchi huquqiy normalardir.

Huquq sohasiHuquq sohasi  Huquq sohasi – bu huquq tizimining asosiy Huquq sohasi – bu huquq tizimining asosiy qismi va mustaqil bo‘g‘inidir. Hqar bir qismi va mustaqil bo‘g‘inidir. Hqar bir huquq sohasi umumiy va maxsus qismdan huquq sohasi umumiy va maxsus qismdan iborat bo‘ladi. Bularda shu sohaga tegishli iborat bo‘ladi. Bularda shu sohaga tegishli ijtimoiy munosabatlarni tartibga solishning ijtimoiy munosabatlarni tartibga solishning umumiy va maxsus tamoyillari bayon umumiy va maxsus tamoyillari bayon etiladi. Huquq normalari, institutlari va etiladi. Huquq normalari, institutlari va huquq sohalariga birlashib yagona huquq huquq sohalariga birlashib yagona huquq tizimini tashqil qiladi. Huquq tizimi — tizimini tashqil qiladi. Huquq tizimi — huquqning mohiyati bilan ya’ni tabiiy huquqning mohiyati bilan ya’ni tabiiy huquq — tabiat tomonidan berilgan. huquq — tabiat tomonidan berilgan. Masalan, insonning yashash huquqi, har Masalan, insonning yashash huquqi, har bir shaxsning mulkdor bo‘lishlik huquqi va bir shaxsning mulkdor bo‘lishlik huquqi va pozitiv huquq davlat tomonidan pozitiv huquq davlat tomonidan chiqarilgan (obyektiv va subyektiv) huquq chiqarilgan (obyektiv va subyektiv) huquq bilan belgilanadi.bilan belgilanadi.

Huquq tizimining tuzilish Huquq tizimining tuzilish tamoyillari. tamoyillari.  Huquq tizimi tarixan obyektiv shakillanuvchi hodisa bo‘lgani Huquq tizimi tarixan obyektiv shakillanuvchi hodisa bo‘lgani sababli, uning normalari, huquq institutlari va huquq sababli, uning normalari, huquq institutlari va huquq sohalariga ish ham obyektiv tamoyillarga asoslanadi. Huquq sohalariga ish ham obyektiv tamoyillarga asoslanadi. Huquq tizimining obyektiv tamoyillari —bu jamiyatda har bir huquq tizimining obyektiv tamoyillari —bu jamiyatda har bir huquq sohasi bilan kishilar o‘rtasidagi ijtimoiy munosabatlarni sohasi bilan kishilar o‘rtasidagi ijtimoiy munosabatlarni tartibga solishdir. Bu ijtimoiy munosabatlar o‘zining tartibga solishdir. Bu ijtimoiy munosabatlar o‘zining mazmuni na davlat boshqaruvining qaysi sohasiga tegishli mazmuni na davlat boshqaruvining qaysi sohasiga tegishli ekanligi bilan farq qiladi. Jamiyatning iqtisodi, ijtimoiy va ekanligi bilan farq qiladi. Jamiyatning iqtisodi, ijtimoiy va siyosiy tuzilishidan kolib chiqqan xilma — xil ijtimoiy siyosiy tuzilishidan kolib chiqqan xilma — xil ijtimoiy munosabatlar shu munosabatlarni tartibga soladigan munosabatlar shu munosabatlarni tartibga soladigan huquqiy normalarning turini belgilab beradi. Shuning uchun huquqiy normalarning turini belgilab beradi. Shuning uchun ham huquq institutlari va huquq sohalariga hamda huquq ham huquq institutlari va huquq sohalariga hamda huquq normalariga -huquq tizimiga bo‘lishning bosh asoslaridan normalariga -huquq tizimiga bo‘lishning bosh asoslaridan biri bu huquq bilan tartibga solinadigan ijtimoiy biri bu huquq bilan tartibga solinadigan ijtimoiy munosabatlardir. Bu ijtimoiy munosabatlar huquqiy tartibga munosabatlardir. Bu ijtimoiy munosabatlar huquqiy tartibga solish predmeti deb ataladi. solish predmeti deb ataladi.

Huquqiy tartibga solish quyidagi uchta Huquqiy tartibga solish quyidagi uchta holat bilan belgilanadi:holat bilan belgilanadi:  a) subyektiv huquq a) subyektiv huquq va majburiyatlarni — va majburiyatlarni — ya’ni yuridik ya’ni yuridik majburiyatlarni majburiyatlarni belgilash tartibi;belgilash tartibi;  b) subyektlar harakati b) subyektlar harakati darajasini belgilash;darajasini belgilash;  v) subyektiv huquq va v) subyektiv huquq va majburiyatlarni majburiyatlarni ta’minlash yo‘llari ta’minlash yo‘llari bilan.bilan.

Huquqiy tartibga solish asosan 2 — Huquqiy tartibga solish asosan 2 — usulga bo‘linadi:usulga bo‘linadi:  1) hokimiyat buyruq usuli yoki 1) hokimiyat buyruq usuli yoki avtoritar usuli, avtoritar usuli,  2) dispozitiv yoki avtonomiya 2) dispozitiv yoki avtonomiya usuli. Avtoritar usulda — huquqiy usuli. Avtoritar usulda — huquqiy munosabatlarda ishtirok etuvchi munosabatlarda ishtirok etuvchi taraflardan biri davlat bo‘lib u taraflardan biri davlat bo‘lib u subyektning va burchlarini paydo subyektning va burchlarini paydo bo‘lishligini aniq belgilaydi. U bo‘lishligini aniq belgilaydi. U hokimiyat huquqiga ega bo‘lib, hokimiyat huquqiga ega bo‘lib, «qattiq» tartib o‘rnatiladi. Bu usul «qattiq» tartib o‘rnatiladi. Bu usul ma’muriy, jinoiy va ma’muriy, jinoiy va konstitutsiyaviy huquq, soqalarida konstitutsiyaviy huquq, soqalarida ijtimoiy munosabatlarni tartibga ijtimoiy munosabatlarni tartibga solishda keng qo‘llaniladi.solishda keng qo‘llaniladi.

Huquq tizimi va huquqshunoslik fanlar tizimi • Huquq tizimini yuqorida ko‘rib o‘tdik. Huquq tizimida qonunlar va huquqshunoslik fanlar tizimi asos qilib olinsada, lekin ular o‘rtasida farqu bor. Qonunlar yoki normativ hujjatlarni tizimi ya’ni tartibga solib nashr etish quyidagi ikki xil usullar bilan amalga oshiriladi. Inkorporatsiya va kodifikatsiya.

 Huquqshunoslik fanlar tizimi huquq Huquqshunoslik fanlar tizimi huquq tizimidan keng bo‘lib ko‘pgina tizimidan keng bo‘lib ko‘pgina huquqshunoslik fanlarining nomi tizimiga huquqshunoslik fanlarining nomi tizimiga to‘g‘ri keladi. Masalan, jinoyat huquqi, to‘g‘ri keladi. Masalan, jinoyat huquqi, fuqarolik xuquki, jinoyat protsessual fuqarolik xuquki, jinoyat protsessual huquqi va boshqalar. Aksincha shunday huquqi va boshqalar. Aksincha shunday huquqshunoslik fanlar borki, ular huquq huquqshunoslik fanlar borki, ular huquq tizimiga to‘g‘ri kelmaydi. Masalan, davlat tizimiga to‘g‘ri kelmaydi. Masalan, davlat va huquq nazariyasi, davlat va huquq va huquq nazariyasi, davlat va huquq tarixi va hokazolar.tarixi va hokazolar.

O'xshashlar

Xalqaro huquq normalari va manbalari

Ijtimoiy xulq normalari tushunchasi

Huquq shakllari

Huquq tizimi

Ma’muriy huquq