logo
  1. Bosh sahifa
  2. Slaydlar
  3. Geologiya
  4. Yer po'sti va uning tuzilishi

Yer po'sti va uning tuzilishi

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1482.5 KB
Ko'chirib olish
Yer po'sti va uning tuzilishi Yer po‘stining tuzilishi va tarkibi  Yer po‘sti sayyoramizning eng yuqori qattiq qobig‘ini tashkil etadi va murakkab relyef tuzilishiga ega. Quruqlik relyefida tog‘lar va tog‘ tizmalari, past tog‘liklar, tepaliklar hamda tekisliklar ajratiladi. Yer po‘stining qalinligi okean ostida 5–8 km, quruqlikda esa 20–70 km ni tashkil etadi. Yer po‘stining yuqori qismini tashkil etuvchi jinslarning tarkibi va xossalari to‘g‘risida tabiiy ochilmalar, tog‘ lahimlari hamda burg‘i quduqlari kernidan olingan namunalar bo‘yicha ma’lumotlar olish mumkin.  Yer po‘stining kimyoviy tarkibini aniqlashda F.V.Klark, V.I.Goldshmidt, V.I.Vernadskiy, A.Ye.Fersman, A.N.Vinogradovning xizmatlari katta. 1889-yilda amerikalik olim F.V.Klark tog‘ jinslarining kimyoviy tahlillaridan 6000 ga yaqinini to‘plab, litosferaning o‘rtacha tarkibini hisoblaydi.1939-yilda rus olimi A.Ye.Fersman elementlarning yer po‘stidagi yoki biror-bir tizimdagi (masalan, Yer shari, Quyosh atmosferasi va h.k.) foizlardagi o‘rtacha miqdorini «kimyoviy elementlarning klarki»  deb atashni taklif qilgan. Klark o‘lchovi elementlarning geokimyoviy tomonlarini o‘rganishda keng qo‘llaniladi. Quyida yer po‘stida eng ko‘p klarkga ega bo‘lgan kimyoviy elementlar keltiriladi:  Fizik xossalari va tarkibi bo‘yicha yer po‘stini umumiy tarzda uchta qatlamga bo‘lish qabul qilingan: cho‘kindi, granit va bazalt.Eng yuqori cho‘kindi qatlam cho‘kindi jinslardan iborat bo‘lib,uning qalinligi okeanlar tubida 0,3–0,4 km ga yaqin, qit’alarda esa 10–25 km ga yetadi. Granit qatlam asosan granit va fizik xossalari unga yaqin bo‘lgan gneys va kristalli slanetslardan iborat. Uning okeanlar ostidagi qalinligi 2–5 km ga yetadi, qit’alarda esa 10 km dan 40 km gacha boradi.Bazalt qatlamining qalinligi okeanlar tubida 3–7 km ga borsa,qit’alarda 10–35 km ga yaqin.  Yer po‘stida foydali qazilmalar turli shakllarni hosil qilib yotadi.  Ularning shakllari quyidagi to‘rtta yirik guruhga ajratiladi: 1) Izometrik – bo‘yi, eni va qalinligi bir-biriga yaqin; 2) plitasimon – ikki o‘lchami yaqin va uchinchi o‘lchami kam; 3) quvursimon – bir o‘lchami uzun, ikki o‘lchami kam; 4) murakkab tanalar. 1. Izometrik shakldagi ma’dan tanalariga quyidagilar kiradi:  ma’danlashish massivi – ma’danli minerallar yalpi tarqalgan;  shtokverk – ko‘pincha turli tomonga cho‘zilgan va o‘zaro kesishuvchi ma’dan tomirlari va tomirchalari to‘plami. Bu ma’danli tomirlar ko‘pincha tog‘ jinslari orasida mavjud tektonik darzliklarda joylashadi. Bular cho‘kindi jinslar oralarida va intruziv jinslarning shiplarida va oralarida joylashadi. Bu shakl qalay, volfram, molibden,mis, oltin konlari uchun xosdir.

O'xshashlar

Yer osti suvlari
Tuproqning morfologik belgilari va tuzilishi
Yerning ichki tuzilishi va geosferalar
Yer osti suvlari 2
Yer haqida umumiy tushunchalar