logo
  1. Bosh sahifa
  2. Slaydlar
  3. Geografiya
  4. Turkiya 2

Turkiya 2

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1086.26171875 KB
Ko'chirib olish
Turkiya www.arxiv.uz www.arxiv.uz REJA: 1. Turkiya davlat tuzumi 2. Turkiya tabiati 3. Turkiya aholisi 4. Turkiya tarixi 5. Oʻzbekiston — Turkiya munosabatlari www.arxiv.uz Turkiya davlat tuzumi Turkiya  (Tiirkiye), Turkiya Respublikasi (Turkiye Cumhuriyeti) — Osiyoning gʻarbiy qismi va Yevropaning jan.sharqiy qismida joylashgan davlat. Hududining 97% Kichik Osiyo ya.o. (Anadolu)da, 3% Yevropa (Sharqiy Frakiya)da. Shim.dan Qora dengiz, gʻarbdan Egey dengizi, jan.dan Oʻrta dengiz bilan oʻralgan. Egey dengizidagi bir qancha orol ham T.ga qarashli. Mayd. 814578 km2. Aholisi 69,6 mln. kishi (2003). Poytaxti — Anqara sh. Maʼmuriy jihatdan 81 el (viloyat)ga, ellar elchalarga boʻlinadi. Davlat tuzumi. T. — respublika. Amaldagi konstitutsiyasi 1982 y.da qabul qilingan (bir necha marta tuzatish va qoʻshimchalar kiritilgan). Davlat boshligʻi — prezident (2000 y.dan Axmet Nejdet Sezer), u Buyuk Millat Majlisi tomonidan yashirin ovoz berish yoʻli bilan 7 y. muddatga saylanadi va yana 1 marta saylanishi mumkin. Qonun chiqaruvchi oliy parlament — T. Buyuk Millat Majlisi. Oliy ijroiya hokimiyati xukumat boʻlib, uni Bosh vazir (Bosh boqon) boshqaradi. Bosh vazirni prezident deputatlar orasidan tayinlaydi. www.arxiv.uz www.arxiv.uz Turkiya tabiati Tabiati. T. tabiati nihoyatda rangbarang va jozibador. Relyefining aksari togʻ va yassitogʻlik; shim. va jan. sohillarga parallel ravishda yastangan togʻ tizmalari orasida keng va ochiq tekislik, qir, koʻl, plato va daryolar mavjud. Shim.da Qora dengiz sohiliga yondosh ravishda Shim. Anadolu yassitogʻlari, jan.da Toros togʻlari, Marmar dengizi tomonda Somonli, Ulutogʻ, Istranja va Tekirtogʻlar, Egey dengizi tomonda Qozaq, Yunt va Oydin togʻlari, Oʻrta Anadoluda Qiziltogʻ, Raman va Soʻf togʻlari, Sharqiy Anadoluda Agʻri togʻlari (bu togʻda T.ning eng baland nuqtasi boʻlgan Buyuk Agʻri choʻqqisi — 5137 m) qad koʻtargan. T. hududi seysmik jihatdan faol zonada joylashgan. T. yer ostida xromit, borat, boksit, volfram, simob, surma, mis, toshkoʻmir, neft, marganets, temir va b. bor. Iqlimi subtropik, gʻarbiy va jan. sohillari iliq, yogʻin koʻp, ichki mintaqada yoz issiq va quruq, qish sovuq, qor koʻp yogʻadi. Yanv.ning oʻrtacha trasi pasttekisliklarda 5—10° dan ichki yassitogʻliklarda —15° gacha, sharqdagi togʻliklarda —35° gacha sovuq boʻladi. Iyulning oʻrtacha trasi dengiz sohillarida 22—32°, Jazira platosida 30° (gohr 40° dan ziyod). Yillik yogʻin oʻrtacha 1000—3000 mm. Yirik koʻllari: Van, Tuz, Beyshehir, Eyirdir. Daryolari: Qizil Irmoq, Furot, Saqarya, Araks, Dajla, Yashil Irmoq, Jeyxan. Tuprogʻi ichki yassitogʻliklardagi choʻllarda asosan boʻz va och qoʻngʻir tuproqdan, quruq dashtlarda kashtan, sohillarda jigar rang tuproq, botiqlar tubi esa shoʻrxok tuproqdan iborat. Tavr va Sharqiy Pontiya togʻlarida doim yashil va igna bargli oʻrmonlar, togʻlarning baland qismida all oʻtloqlari mavjud. Jazira platosi shuvoqboshoqli oʻtlar oʻsadigan chala choʻldan iborat. Togʻlarda yovvoyi qoʻyechkilar, toʻngʻiz, boʻri, chiyaboʻri, ayiq va b.lar yashaydi. www.arxiv.uz www.arxiv.uz Turkiya aholisi Aholisining 90% — turklar. Kurd, arab, uzbek, adigey, ubix, chechen, osetin, lezgin, grek, arman, laz, gruzin, ozarbayjon, turkman, bolgar, albanlar ham yashaydi. Aholisining asosiy qismi islom dinining sunniy mazhabiga eʼtiqod qiladi. Rasmiy til — turk tili. Shahar Aholisi 69%. Yirik shaharlari: Istanbul, Anqara, Izmir, Koʻniya, Bursa, Gʻoziantep, Diyorbakir, Antaliya, Adana, Edirna. www.arxiv.uz Turkiya tarixi Hozirgi T. hududida juda kadim zamonlardan boshlab yuksak madaniyatga ega boʻlgan davlatlar boʻlgan. Anadolu Xett podsholigi, Lidiya, Midiya, Axomaniylar davlati, makedoniyalik Aleksandr imperiyasi, Salavkiylar davlati, Pont podsholigi, Pergam, Qad. Rim, Vizantiya tarkibida boʻlgan. Turkiy elatlar bu hududga 11-a.dan koʻchib kela boshlagan. Oʻgʻuzturkman qabilalarining yoʻlboshchilari boʻlgan Toʻgʻrulbek va Chagʻribek boshchiligida Saljuqiylar davlatita asos solingach, islom dini tarqala boshlagan. Sulton Alp Arslon 1071 y.da Malazgirt jangida Vizantiya imperatori Roman IV Diogen armiyasini tormor etganidan soʻng , Saljuqiylar davlati nihoyatda kengaydi. Sulton Malikshoh zamonida (1072—92) saltanat gullabyashnadi. Bu hukmdorning oʻlimidan keyin saltanat parchalanib, Suriya saljuqiylari, Iroq va Xuroson saljuqiylari, Kirmon saljuqiylari va Anadolu saljuqiylari kabi kichikroq davlatlar paydo boʻldi. Ularning orasida Anadolu saljuqiylari davlati katta rol oʻynadi. 1243 y.gi Koʻsatogʻ jangi oqibatida moʻgʻullar bu davlatga barham berib, oʻlkani istilo qildilar. 13-a.ning oxirlariga kelib, moʻgʻullar zaiflashgach, bir qancha mustaqil beyliklar (bekliklar) tashkil topdi va mamlakat taraqqiyotga yuz tutdi. 14-a.ning boshlarida Usmon I boshchiligidagi Usmon beyligi koʻpgina beyliklarni birlashtirib, poytaxti Bursa boʻlgan markazlashgan kuchli davlatni — Usmonli turk imperiyasini barpo etishga muvaffaq boʻldi. Usmoniylar tez orada Yevropaga oʻtib, Vizantiya imperiyasi hududini egallay boshlashdi. Anqara jangitsatp magʻlubiyatdan soʻng oʻzini oʻnglab olgan usmonli turklar Sulton Mehmed II Fotih boshchiligida Konstantinopol (hoz. Istanbul)ni egallab (1453 y. 29 may), Vizantiya imperiyasini tugatishdi. Sulton Salim I Ya vuz va Sulaymon I Qonuniy davrida saltanat hududlari yana ham kengaydi Birok, 17-a.dan imperiyaning harbiy va iqtisodiy qudrati astasekin zaiflasha boshladi. Asr oxirlariga kelib, Yevropa mamlakatlari T.ga qarshi birgalikda urush harakatlarini boshladilar. www.arxiv.uz Oʻzbekiston — Turkiya munosabatlari Oʻzbekiston Respublikasining mustaqilligini tan olib, ikki davlat oʻrtasida diplomatiya munosabatlari oʻrnatilgach, 1992 y apr.da Turkiyaning Toshkentdagi elchixonasi, 1993 y. yanv.da esa OʻzR ning Anqaradagi elchixonasi oʻz faoliyatini boshladi. Istanbulda OʻzR ning Bosh konsulxonasi ochildi. OʻzR Prezidenti I. A. Karimov 1991 y. dek., 1994 y. iyun va 1997 y. noyab.da rasmiy tashrif bilan T.da boʻldi. 1998 y. okt.da T. Respublikasining 75 y.ligiga bagʻishlangan tantanalarda ishtirok etdi. Oʻz navbatida, T. Prezidentlari T. Oʻzal, S. Demirel va b. davlat arboblari bir necha bor rasmiy tashrif bilan Oʻzbekistonda boʻddilar. Ana shu tashrif va mulokrtlar natijasida ikki davlat oʻrtasidagi munosabatlarning shartnomaviyhuqukiy asoslari yaratildi. Jumladan, Oʻzbekiston bilan T. oʻrtasida "Abadiy doʻstlik va hamkorlik toʻgʻrisida"gi shartnoma hamda siyosiy, savdoiktisodiy, ilmiy-texnikaviy, harbiy va harbiytexnikaviy aloqalar, terrorizm va narkotik moddalar savdosiga qarshi kurash, huquqiy yordam, sogʻliqni saklash, transport, sayyoxlik, madaniyat va b. sohalarda 78 hujjat imzolandi. Oʻzbekiston Prezidenti I. A. Karimovning 2000 y. sent.da T. Prezidenti A. Sezer bilan BMT ning "Ming yillik" sammiti doirasidagi uchrashuvi ikki tomonlama aloqalarda muhim ahamiyat kasb etdi. 2003 y.da T. Bosh vaziri Rajab Tayyip Erdoʻgʻon Oʻzbekistonga keldi. Tashrif davomida yana bir qancha hujjat imzolandi. Jumladan, xalqaro terrorizmga qarshi kurash sohasida hamkorlik va diplomatik pasport egalari uchun vizalarni bekor qilish haqida hukumatlararo bitim tuzildi. Oʻzaro aloqalar xalqaro tashkilotlar doirasida ikki davlatning parlamentlari va vazirliklari oʻrtasida ham davom etdi. www.arxiv.uz

O'xshashlar

Turkiya respublikasi
Germaniya 2
Italiya 2
Sahroi Kabir 2
Osiyo mamlakatlari 2