Suv omborlari va ularning ahamiyati - Geografiya - Slaydlar

Suv omborlari va ularning ahamiyati

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1240.3525390625 KB

Ko'chirib olish

Suv omborlari va ularning ahamiyati

Reja: • Suv omborlari xaqida umumiy ma‘lumotlar. • Suv omborlari geografiyasi. • Suv omborlarining turlari.

Suv omborlari haqida umumiy ma‘lumotlar. • Ma‘lumki, daryolardagi suv miqdori yil davomida mavsumidan, mavsumga va u yildan bu yilga o’zgarib turadi. Yer yuzidagi, ayniqsa, O’rta Osiyo kabi arid iqlimli xududlardagi ba‘zi bir daryo va soylarning suv miqdori yil davomida shu qadar notekis va noqulay taqsimlanganki, oqibatda milliard – milliard metr kub suv xalq xujaligiga hech qanday foyda keltirmasdan behuda oqib ketadi. Ayrim paytlarda, masalan toshqin va tulinsuv davrlarida tulib – toshib oqib, katta zarar keltiradi. O’lkamiz sharoitida, qishloq xujaligida suvga bo’lgan talab ortgan mavsumlarda esa bunday daryo va soylarda suv keskin kamayib ketadi, ayrim hollarda butunlay qurib qoladi.

• Mana shunday sharoitda daryo va soylar suvidan tula va samarali foydalanish hamda toshqinlarni oldini olish maqsadida ularning oqim rejimini boshkarib turish zarur. Bu muammoni daryolarda sun‘iy ko’llar – suv omborlari barpo etish yuli bilan hal etish mumkin. Suv omborlari qurish o’lkamiz kabi qurg’okchilik hamda qishlok xujaligi sug’orishga asoslangan xududlarda ayniqsa zarurdir. Ko’pchilik suv omborlarini qurishda ekinzorlarni suv bilan ta‘minlashdan tashqari, ulardan gidroenergetika, baliqchilikni rivojlantirish, yirik sanoat korxonalari va shahar suv ta‘minotini yaxshilash maqsadida foydalanish ham nazarda tutiladi.

Suv omborlari geografiyasi. • Daryolardagi suv va energiya boyliklari (resurslari)dan tularoq foydalanish maqsadida Yer kurrasida juda ko’p suv omborlari qurilgan. Dunyodagi eng yirik suv ombori Viktoriya – Nil daryosida qurilgan Ouen – Fols (Viktoriya) suv ombori bulib, Keniya, Tanzaniya, Uganda davlatlari xududida joylashgan. Uning suv sig’imi 205 km3 (Viktoriya ko’li bilan qushib hisoblanganda) bulib, Nil daryosi oqimini yillararo boshqarishga muljallangan.

• Rossiya xududida joylashgan Bratsk (Angara daryosi), Krasnoyarsk (Yenisey daryosi), Kuybishev (Volga), Buxtarma (Irtish) kabi suv omborlari nafakat mazkur mamlakat xududida balki butun Yevrosiy materigida ham eng yirik suv omborlari xisoblanadi. • Tarixiy ma‘lumotlarga ko’ra Orta Osiyo davlatlari xududida kichik suv omborlari – hovuzlar eski eraning oxiri va yangi eraning boshlaridayoq qurilgan. Ularni qurishdan maqsad kichik soylar suvini tuplab so’ng undan sug’orish ishlarida foydalanish bulgan.

O’rta Osiyo davlatlari xududidagi eng yirik suv omborlari Suv ombori Daryo Oddiy loyixada kursatilgan Suv sig’imi, mln.m 3 Maydoni, km 2 O’rtacha chuqurligi, m Tuxtagul Norin 19500 284,0 68,7 Rog’un Vaxsh 12400 160,0 77,5 Norak Vaxsh 10500 98,0 107,0 Tuyamuyin Amudaryo 7300 790,0 9,2 Chordara Sirdaryo 5700 900,0 7,9 Qayroqqum Sirdaryo 4200 513,0 8,2 Chorbog Chirchiq 2000 40,3 50,0 Andijon Qoradaryo 1750 60,0 29,1 Tolimarjon Amudaryo 2530 77,4 19,8 Tudako’l Zarafshon 875 225,0 3,8 Kattaqo’rgon Zarafshon 845 83,6 10,1 Janubiy Surxon Surxondaryo 800 65,0 12,3

O’zbekistonning eng yirik suv omborlari Suv ombori Daryo Oddiy loyixada kursatilgan Suv sig’imi, mln.m 3 Maydoni, km 2 O’rtacha chukurligi, m Tuxtagul Norin 19500 284,0 68,7 Rog’un Vaxsh 12400 160,0 77,5 Norak Vaxsh 10500 98,0 107,0 Tuyamuyin Amudaryo 7300 790,0 9,2 Chordara Sirdaryo 5700 900,0 7,9 Qayroqqum Sirdaryo 4200 513,0 8,2 Chorbog’ Chirchiq 2000 40,3 50,0 Andijon Qoradaryo 1750 60,0 29,1 Tolimarjon Amudaryo 2530 77,4 19,8 Tudako’l Zarafshon 875 225,0 3,8 Kattaqo’rg’on Zarafshon 845 83,6 10,1 Janubiy Surxon Surxondaryo 800 65,0 12,3

Suv omborlarining turlari. • Suvni tuplab, undan kelgusida foydalanishga imkon beradigan inshot suv ombori buladi. Suv omborlari umumiy ko’rinishi, suvni to’plash shart-sharoitlari, to’gnning qurilishi usullari buyicha xilma- xildir. Ana shu belgilari buyicha ularni quyidagi guruhlarga ajratish mumkin: • yopiq suv omborlari; • ochiq suv omborlari.

Ochiq suv omborlari ikki xil buladi: • Dambali suv omborlari; • Tug’onli suv omborlari. Dambali suv omborlari quyidagi kurinishlarda uchraydi: • a) bir tomonlama damba, nishab joyda seldan saqlash maqsadida quriladi; • b) gir aylanma damba, gorizontal joyda quriladi; • v) yarim kovlangan damba, suv ombori suv sig’imini kattalashtirish maqsadida quriladi.

O'xshashlar

O’zbekiston ko’llari va suv omborlari

Dunyo okeani suv va uning inson hayotidagi ahamiyati

Tabiiy geografik jarayonlar va ularning tabiatni muhofaza qilishdagi ahamiyati

Ko'llar va suv ombori

Shamollar va ularning turlari