Floristik oblastlar - Geografiya - Slaydlar

Floristik oblastlar

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

354 KB

Ko'chirib olish

Reja: 1.Yer sharinig floristik va faunistik jihatdan taqsimlaydigan asosiy taksanomik birliklar va ularni ajratishda qo’llaniladigan prinsiplar. 2.Eng yirik taksonomik birliklar - oblastlarni ajratishda hisobga olinadigan omillar va ularni oqibati. 3. Yer sharidagi floristik oblastlar va ularning o’simliklari. www.arxiv.uz

Yer sharinig floristik va zoogeografik ji h atdan taqsimlaydigan taksonomik birliklar oblastlar, podoblastlar (kichik oblastlar), provinsiyalar, okruglar va uchastkalardan iborat. Turli xil kattalikdagi rayonlashtirish birligini ajratishda fauna va floralarni quyidagi xususiyati: fauna va floralarni umumiy tarkibi, endimik turlarini, avlodlarni, oilalarni va otryadlarni borligi, fauna va florada ma’lum h ayvonlar yoki o’simliklar gruppasini yo’qligi va ma’lum xarakterli turlarni ya’ni o’sha territoriyani h amma joyida va ko’p miqdorda uchraydigan turlarni borligi h isobga olinadi. www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

Yirik floristik yoki faunistik rayonlarni masalan oblastlarni ajratishda u yoki bu mamlakatlarni, materiklarni tarixi asosiy rol o’ynaydi. Shuning uchun har bir oblast tabiiy geografik sharoiti jihatdan bir-biridan keskin farq qiladigan biosenozlarni (organizmlar jamoasi) o’z ichiga olishi mumkin (masalan tropik o’rmonlar va saxrolarni). Shu bilan bir vaqtda o’z xususiyatlari bilan o’xshash bo’lgan biosenozlar, masalan sohro biosenozlari turli oblastlar tarkibiga kirishi mumkin. Ammo rayonlarni faunistik va floristik bo’linishini maydalashib borishi bilan, ularni ajratishda geografik muhitni xususiyatlari ko’proq ahamiyat kasb etadi. www.arxiv.uz

Dunyo okeaniga kelganda unda keskin chegarani yo’qligi, o’tib bo’lmaydigan to’siqlarni yo’qligi va sharoitni asta-sekin almashinishi shunga sabab bo’lmoqdaki, u yerda eng yirik taksonomik birlik bo’lgan oblast h am, ko’p ji h atdan ma’lum zonalar bilan mos keladi yoki bir qancha zonalarni o’z ichiga oladi. Oblastlar, podoblastlar, provinsiyalar, okruglar va uchastkalar o’rtasidagi chegaralar keskin chiziq bo’lmasdan, kengish polosadan iboratdir. Ular tog’lardan va qirg’oq bo’ylab o’tganda aniqroq bo’lib, tekislikdan va dengizlardan o’tgan vaqtda noaniqdir. www.arxiv.uz

Floristik oblastlar. Yer sharida oltita floristik oblast: gollarktik, poleotropik, neotropik, Avstraliya, Kap va Antarktida oblastlari ajratiladi. Golarktik oblast territoriyasi ji h atdan eng katta floristik oblast bo’lib, Yer shari quruqliklarini yarmidan ko’p qismini o’z ichiga oladi. h ozirgi vaqtda golarktik oblasti uchun endemik bo’lib h isoblangan oilalardan toldoshlar, qayindoshlar, ayiqtovondoshlar, sho’radoshlar, karamdoshlar, qiyoqdoshlar, murakkabguldoshlar, (astradoshlar, gazakutdoshlar, navruzguldoshlar) kabi oilalar va boshoqlilar oilasinig bir necha vakillarini ko’rsatish mumkin. Golarktik floristik oblasti qo’yidagi podoblastlarga: Arktika, Yevropa-Sibir, Xitoy-Yapon, O’rta yer dengizi, Makaroneziya, Yevroziyo dashti, Osiyo cho’li, Shimoliy Afrika- h ind, Shimoliy Amerika preriyasi, Shimoliy Amerika-Atlantik va ShimoliyAmerika-Tinch okeani podoblastlariga bo’linadi. www.arxiv.uz

Arktika podoblasti. Bu podoblastga shimoliy yarim sharning Arktik so h ro va tundra zonalari territoriyasi kiradi. Arktik podoblasti asosan moxlar, lishayniklar, butalar va ko’p yillik o’tlardan tashkil topgan. Bu yerda arktofila, fippsiya, yaskolka, lolaqizg’aldoq, g’ozpanja, dyuponsiya, astragal, pedikuloris, toshyorar, erba h o, brusnika, chernika vodyanika, morojko, golubika, smolevka, qo’ng’irbosh va boshqalar xarakterli o’simlik hisoblanadi. Yevropa-Sibir podoblasti. Bu podoblasti shimoliy chegarasi Yevrosiyo o’rmonlarinig shimoliy qismida (Kola yarim oroli, Oq dengizidan, Yenisey, Xatanga va Kolema daryosi), janubiy chegarasi esa, Ural tog’i va G’arbiy Sibir tekisligi va Sharqiy Sibirning qayin, qarag’ay va daur tillog’ochi o’sadigan janubiy chegaralari orqali o’tadi. Shunday qilib bu podoblast Atlantikadan to Tinch okeanigacha cho’zilgan bo’lib kengligi to 1000 km- gacha bo’lgan polasani o’z ichiga oladi. Yevropa-Sibir podoblasti uchun xos bo’lgan o’simliklar fin yeli (skandinaviya uchun endimik), oddiy yel (Kola yarim oroli uchun endemik) Sibir yeli (Oq dengizdan Uzoq Sharqgacha ), pixta, tilag’och,sibir qarag’ayi, ayan yeli ( Uzoq Sharq uchun xos), chetan, cheryomuxa, bux, grab, dub, zarang, lipa, tog’terak va boshqalardan iborat. Yuqorida ko’rsatilgan katta maydonda uchraydigan keng bargli, nina bargli va aralash o’rmonlarning kelib chiqishi tarixi bir bo’lib, ular bareal o’rta yevropa va atlantik flora elementlaridan tashkil topgan. www.arxiv.uz

Xitoy-Yapon podoblasti. Bu podoblast golarktika oblastini eng qadimiy podoblasti bo’lib 20000 dan ortiq o’simlik turiga ega. Podoblast territoriyasida bo’r davridan buyon muzlik qoplami sodir bo’lmaganligi tufayli uchlamchi davr rilekt florasi saqlanib qolgan. Xitoy terretoriyasida daur tillog’ochi, koreya kedri, manjuriya va ussuriya qarag’ayi, mug’il dubi, zarang, shumtol, lipa (arg’uvon), grab, baxmal daraxti, daur qayini, gledichiya, tut daraxti, katalpa, pavlovniya, sassix daraxt, siren, uchqat, doim yashil dub, kamfor daraxti, bambuk, atirgul va palma kabi turkum vakillari ko’p uchraydi. Yapon orollari Osiyodan uzoq vaqtdan buyon ajralganligi tufayli uning florasida endemik o’simliklar turini h osil bo’lishiga sabab bo’lgan. Ba h or va yoz fasllarida Yapon orollarida olvoli, olxo’ri, yulisiniya, navro’zgul, qarg’atuyoq, jen-shen, savsargul va liliyalarni (piyozgul) gullashi, kuz va qish faslida esa xrizantemalar va kammeliyalarning gullab turishi uning manzarasini bezab turadi. www.arxiv.uz

Yaponiyaning janubida tropik fikuslar, palmalar, sagovniklar, magnoliyalar, yapon zaranglari, yong’oq daraxtlari, kashtan va podokarpuslar o’sadi. O’rta Yaponiyada Uzoq Sharq uchun xos bo’lgan dublar, buklar, jo’kalar, kashtanlar, grablar, qayinlar va sofolar (tuxumaklar) o’rmonlar hosil qiladi. Yaponiyaning shimoliy qismida kriptomeriya, ginkgo, podakarpus, tiss, savr, tuya, qarag’ay, tilog’och, oqqarag’ay, qoraqarag’ay va archa kabi ochiq urug’li o’simliklar keng tarqalgan. www.arxiv.uz

O’rta yer dengizi podoblasti. Bu podoblast Yevropaning janubiy qismini, Afrikaning shimoliy O’rta yer dengiz bo’yi qismini, Kichik Osiyoni O’rta yer dengiz qirg’oq bo’yini va Qora dengiz qirg’oq bo’yi qismini o’z ichiga oladi. Podoblastni Shimoliy qismini florasiga to’rtlamchi davr iqlim sharoitini o’zgarishi ta’sir ko’rsatgan. Podoblast florasini 60% endemik turlardan iborat. Hozirgi vaqtda O’rta yer dengizi podoblastida chinor, lavr, zaytun, dub, anjir, samshid, alleit qarag’ayi, iglisa va paparotniklardan, tashkil topgan doim yashil butalar va daraxtlar o’sib, O’rta yer dengizi flora elementini tashkil qiladi. www.arxiv.uz

Bulardan tashqari bu podoblastda mo’tadil - Yevropa floralaridan qoraqarag’ay, oqqarag’ay, tillog’och, qayin, buk, dub, qayrag’och, shumtol va zarang daraxtlari o’sadi. O’rta yer dengizi podoblastini sharqiy qismini iqlimi g’arbiy qismini iqlimiga nisbatan qurg’oqchildir. Shuning uchun qurg’oqchil qismini dasht florasi elementlari: astragal, shuvoq, chalov va dasht piyozi kabi o’tloq o’simliklar o’sadi. Florasini tarkibiga ko’ra Sahroi Kabir, Eron, O’rta Osiyo, Mo’g’iliston va Markaziy Osiyo florasi bilan umumiylikka ega. O’rta yer dengizi podoblasti ko’p o’simliklarni ya’ni bug’doy, suli, no’xat, zig’ir, kanop, karam, sabzi, turp, shaftoli, zaytun, tut, bodom, yong’oq, lavr, kashtan, mirta, tiss va boshqa o’simliklarni vatani hisoblanadi (Misr, Old Osiyo, Zakavkazye). Bu yerda ko’p uchraydigan sitrus o’simliklar (limon, aplesin, mandarin), kriptomeriya tokva atirgul Amerika va Xitoy- Yaponiyadan keltirilgan. www.arxiv.uz

Makoroneziya podoblasti. Bu podoblastga Zelen ы y m ы s orollari, Kanar va Azor orollari kiradi. Uning florasi asosan paleotropik, O’rta yer dengizi va bareal- Yevropa elementlaridan tashkil topgan bo’lib, endem turlarga ham boydir. Uchlamchi davrda bu yerga O’rta yer dengizi atrofidan lavrlar, palmalar, padublar va zemlyanika daraxti, Afrikadan sutlama (molochay) va molodilo kabi o’simliklar tarqala boshlagan. Endemik o’simliklardan drakon daraxti, kanar qarag’ayi va daraxtsimon veresklar o’sadi. Tog’ yonbag’irlarida 700-1600 m balandlikda lavr o’rmonlarida o’sadi. Ular muzlik davrigacha bo’lgan miosen davridagi qiyofasini saqlab qolgan. Makoroneziyada madaniy o’simliklardan shakarqamish, banan, ananas, kofe daraxti, choy, tok, tamaki va makkajuhori keng tarqalgan. www.arxiv.uz

Yevrosiyo dasht podoblasti. Bu podoblast Vengriya territoriyasidagi dashtlardan tortib O’rta Yevrosiyo orqali Oltoygacha va Mo’g’iliston orqali Shimoliy Xitoygacha davom etadi. Migrasion nazariya tarafdorlarini fikriga ko’ra hozirgi Karpat tog’i Bolqon tog’lari, hamda Kavkaz va O’rta Osiyo tog’lardagi tog’ dashtlari muzlik davrigacha ham mavjud bo’lgan. Muzlik davridan keyin shu yerlardan G’arbiy Yevropa dasht o’simliklari tarqalgan. Dasht florasining eng xarakterli vakillari chalov, betaga, keleriya, qo’ng’irbosh, otqunoq (timofeyevka), astragal, yovvoi beda, chobres, qo’ziquloq, sigirquyruq, veronika va boshqalardan iborat. www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

Osiyo cho’li podoblasti. Bu podoblast Kichik Osiyo, Sharqiy Kavkaz, Eron, Afg’oniston, O’rta Osiyo va Markaziy Osiyoni o’z ichiga oladi. Mezozoy erasining oxirida bu territoriya Tetis dengizi tagidan ozod bo’ladi. Osiyo cho’li podoblastida anordoshlar, qovundoshlar, rezidadoshlar oilalarining vakillari, hamda kovrak, qarag’an, qandim, kurchavka, saksavul, (jirqanoq), qizilcha (efedra) kabi turkumlarni vakillari uchraydi. Shimoliy Afrika-Hind podoblasti. Bu podoblastga Sahroi Kabir, Liviya cho’li, Arabiston yarim oroli cho’li va Hindistondagi Tar cho’li kiradi. Bu podoblast Gollarktik oblasti bilan Paleotropik oblasti o’rtasidagi oraliq podoblast hisoblanadi. Uning qumli maydonlarida selin, sutlama, isiriq, kovul, chalov va shuvoqdan iborat bo’lgan ko’p yillik va bir yillik o’simliklar o’sadi. Vohalarda esa finik palmasi, terik va fikus daraxtlari o’sadi. Podoblastda endem o’simliklardan tashqari Old Osiyo va O’rta yer dengizida o’sadigan vakillar: yantoq, qandim va yulg’un o’sadi. www.arxiv.uz

Preriya podoblasti. Bu podoblast Shimoliy Amerikaning markaziy qismidagi preriyalarni o’z ichiga oladi. Preriyalar Meksika qo’ltig’i bilan Gudzon qo’ltig’ini birlashtirib turgan dengizni bo’r davrini oxirida chekinishi natijasida hosil bo’lgan quruqlikda asta-sekin tashkil topgan. Preriyada o’sadigan asosiy o’simliklar borodach (chayir), chalov, bug’doyiq, keleriya, astra, flosk, yovvoi kungaboqar, buyval o’ti, bizon o’ti, shuvoqlar, sho’raklar, agavalar va kaktuslardan iborat. Shimoliy Amerika-Atlantik podoblasti. Bu podoblast Preriyalardan sharqda va shimol tomonda to Atlantika okeani qirg’oqigacha va Gudzon qo’ltig’i kengligigacha bo’lgan territoriyani o’z ichiga oladi. Bu podoblastda daraxtlardan magnoliya, doim yashil va yozda yashil dublar, g’arbiy chinorlar, lola daraxti, shakar zarangi, tut daraxti, shumtol, arg’uvon (lipa), likvidambar, yong’oq daraxti, oq akasiya, baxmal daraxti, rododendron, hamda yovvoi tok va ilonchirmoviq va smilaks keng tarqalgan. Apalachi tog’larini shimolida uchlamchi davr o’rmonlaridan zarang, buk, dub, shumtol va qayin o’sadi. Janubiy qismida esa tropik flora elementlari bo’lgan yelpig’ichsimon palma, yukka, bambuk, sarvi va daraxtsimon brusnikalar o’sadi. www.arxiv.uz

Shimoliy Amerika Tinch Okean podoblasti. Bu podoblast Tinch okeani qirg’oqida boshlab to preriyagacha bo’lgan territoriyani o’z ichiga oladi. Tinch okeani qirg’oqlariga yaqin joylarda o’sadigan o’simliklar, O’rta yer dengizi atrofidagi subtropik o’simliklarga ancha o’xshash sharoitda o’sadi. Bu yerda o’sadigan daraxt o’simliklari asosan tuya, duglas pixtasi, sitxin yeli, engelman yeli, tiss, kichik bargli yoki ignasimon bargli dub va kaliforniya lipasi o’sadi. Buta o’simliklardan Chapparel deb ataladigan itjumrut, toloknyanka va xilma- xil kaktuslar o’sadi. Poleotropik oblast. Bu floristik oblast Afrika va Osiyo materigida joylashgan. Bu yerdagi endemik o’simliklarga dipterokarpadoshlar, nepentesdoshlar, pandanusdoshlar, rafleziyadoshlar, sapindadoshlar va lavrdoshlar oilalari kiradi. Paleotropik oblasti beshta podoblastga: Hindo-Afrika, Maleziya, Yangi Zelandiya, Gavaya va Madagaskar podoblastlariga bo’linadi. www.arxiv.uz

H indo-Afrika podoblasti. Bu podoblast Afrikada Sahroi Kabirni janubi chegarasidan to Aranjevaya daryosigacha bo’lgan territoriyani, Arabiston yarim orolini janubiy qismini va Hindiston yarim orolini o’z ichiga oladi. Uning shimoliy chegarasi H imolay tog’lari orqali o’tadi. Bo’r va uchlamchi davrlardan boshlab Kongoda va Gveniyada turlarga boy tropik flora vujudga keladi. Ular 13000 turdan ortiq bo’lib, asosan tutdoshlar, dukakdoshlar, palmadoshlar, anonadoshlar, sterkulyardoshlar va pandanusdoshlar oilasidan iboratdir. Uchlamchi davrda Sharqiy Afrika va Arabiston territoriyasida iqlim qurg’oqlana borib, doim yashil gileya o’rmonlarini bargini to’kuvchi o’rmonlar bilan almashinishiga olib kelgan. Keyinchalik esa o’rmonlar siyraklasha borib savanna o’rmonlari bilan va savannalar bilan almashingan. Hindiston territoriyasida ham xuddi shu vaqtda shunday o’zgarishlar sodir bo’lib, uchlamchi davr nam tropik flora bareal flora bilan almashinib boradi. Bu hodisa tog’larda ninabargli tog’ o’rmonlari va alp o’tloqlarining tarkib topishga olib kelgan. Hindo-Afrika podoblasti uchun xarakterli bo’lgan hozirgi o’simliklar rafi palmasi, moyli palma, liviya, kofe daraxti, banan, bambuk, chalov, papirus, qamish, baobab, akasiya, sutlama, kaktus va boshqa o’simliklardan iborat. www.arxiv.uz

Malaziya podoblasti. Bu podoblast Hindixitoy Yarim orolini, Malaya arxipelogini va Okeaniya orollarini (Gavaya va Yangi Zelandiya orollaridan tashqari) o’z ichiga oladi. Podoblastni iqlim sharoiti va o’simliklari uchlamchi davrdan buyon deyarli o’zgarmagan. Issiq va namgarchil iqlim (yog’in 2500-10000 mm) nam tropik florani rivojlanishiga imkon bergan. Maleziya florasi 45000 turga ega. Ular o’rtasida do’kkakdoshlar, sutlamadoshlar, tutdoshlar, palmadoshlar va dipterokarpodoshlar oilalarini vakillari keng tarqalgan (ular baland daraxt, lianalar, epifitlardirlar). Podoblastning eng xarakterli o’simliklari sezalpiniya, altingiya, fikus, sagovnik, qalapirmunchoq daraxti, dorchin daraxti va 300 turdagi palmadan iborat. Ulardan tashqari oxrisgul va paporotniklarni ko’p turlari epifit holda uchraydi. Rafleziya va nepentes kabi hasharotxo’r o’simliklar ham uchraydi. Maleziya podoblasti sholi, banan, shakarqamish, non daraxti, taro, yams, choy o’simligi va turli xil kauchukli va bo’yoqbop o’simliklarni markazi (vatani) hisoblanadi. www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

Yangi Zelandiya podoblasti. Bu podoblast Yangi Zelandiya orolini o’z ichiga oladi. Orolning shimoliy qismi subtropik iqlimga, janubiy qismi esa mo’’tadil iqlimga ega (yillik yog’in 5000 mm). Podoblastning o’simliklari mezozoy erasidan saqlanib qolgan bo’lib, endemik turlarga boydir. Doim yashil subtropik o’rmonlarda turli xil daraxtlar bilan birga paportniklar (siatea va diksoniya), areka palmasi kordilina, podokarpuslar, kauri, libosedrlar, doim yashil buklar, daraxtsimon veronikalar, dremis, fuksiya, filokladuslar, mox (50 xil) va lishayniklar (30 xil) o’sadi. Yangi Zelandiyada, Avstraliyada uchraydigan evkalipt, akasiya, ksantoreya va kazuarina uchraydi. Bu uning florasini Avstraliya florasi bilan bog’langan ekanligini ko’rsatadi. Gavaya podoblasti. Bu podoblastga Gavaya va Sandvich vulkanik orollari kiradi. Bu yerda eng keng tarqalgan o’simliklar metrosideraslar, pandanuslar, akasiyalar, palmalar, daraxtsimon porotniklar, alevrit daraxtlari va boshqalar hisoblanadi. Ularning ko’pchiligi texnik moy olishda ishlatiladigan o’simlikdir. O’simliklarni ko’pchiligi endemikdir. Masalan, Sandvichi orollarida o’sadigan 705 tur o’simlikni 93% endemikdir. Bu yerdagi o’simlik turlarini 76% daraxt va butalardan, 24% o’tloqlardan iborat. Orollarda birorta h am ochiq urug’li o’simliklar uchramaydi. www.arxiv.uz

Madagaskar podoblasti. Bu podoblastga Madagaskar oroli, Maskaren, Seyshel, Amirant va Komor orollari kiradi. Podoblastda 6765 tur o’simik bo’lib shundan 89% endemiklardir. Eng keng tarqalgan o’simliklar epifit angrekum, sagovnik daraxti, kazuarin, pandanus, boychechak, binafsha, dilobeya, sayohatchilar daraxti, ayiqtovon, orlyak paportnigi va plaunlar hisoblanadi. Madagaskar podoblastini florasi Afrika va H indiston florasiga o’xshashdir. Masalan, Madagaskarni g’arbiy qismidagi savanna o’simliklarini 33 turkumi Afrika o’simliklariga o’xshaydi. Bu hodisa Madagaskar orolini o’tmishda (uchlamchi davrgacha) Afrika va Hindiston bilan tutash bo’lganligidan darak beradi. www.arxiv.uz

O'xshashlar

Avstraliya faunistik oblasti hayvonoti dunyosi

Cho`llar

Avstraliya va okeaniya tabiat zonalari

Dunyo okeanining tabiiy – geografik sharoiti to‘g‘risida. Okean suvlari va oqimi

Afrika