Elektro magnitizm yuzaga kelishi - Fizika - Slaydlar

Elektro magnitizm yuzaga kelishi

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

3899.5 KB

Ko'chirib olish

Elektro magnitizm yuzaga kelishi

Reja • 1. Elektro dinamikaning payda bo`lishi • 2. Maskvell nazariyasining shakllanishi tarixi • 1. X.Ersted • 2. G.Om • 3. M.Faradey • A.Amper • J.Maskvell

ELEKTROMAGNIT INDUKSIYA HODISASI • 1820 yilda Ersted tajribasidan keyin elektr va magnit hodisalari o`rtasida o`zaro bog'lanishni o`rganishga qiziqish ortadi. Elektr toki magnit maydonni hosil qilar ekan, o`z navbatida magnit maydoni elektr tokini yuzaga keltiradimi?, degan savol tu g` iladi. Ushbu savolga javob izlab 1831 yilda M.Faradey o`zining buyuk kashfiyotini ochadi. • U o`z tajribasida juda oddiy asbob-uskunalardan foydalangan edi. U temir xalqaga izolyasiyalangan simdan ikkita o`ram o`raydi, birinchi o`ram tok manbaiga, ikkinchisini • esa galvanometrga ulaydi. Birinchi g'altak tok manbaiga ulangan paytda, 2-o`ramdagi galvanometr strelkasi keskin og`adi va 2 - konturda tok vujudga kelganligini qayd etadi. Bu hodisa magnit ta'sirida • elektr toki vujudga kelganligini ko'rsatadi. Bu hodisani Faradey elektromagnit induksiya deb atadi. Faradeyning bu kashfiyoti o'zgaruvchi tok manbalari - elektr generatorlarini, zamonaviy texnika asbob va uskunalarining yasalishiga asos bo'ldi. Induksion tok yo'nalishini Emil Xristianovich Lens • 1834 yilda aniqladi va u hozirda Lens qoidasi deb yuntiladi. Elektromagnit induksiyaning ochilishi zamonaviy fan va texnikani rivojiga ulkan hissa qo'shdi Faradey barcha yo'llar bilan olingan elektr hodisalari bir xil tabiatga ega ekanligini isbot qiladi Faradey

• Magnitooptikaning asoschisini haqli ravishda Faradey deb aytish mumkin. U elektr va magnit hodisalari bilan yorug'lik o'rtasida aloqa bo'lishi mumkinmi?, degan savol qo'yib, bu yo'nalishda ilmiy izlanishlar olib boradi. 1845 yilda Faradey shishani elektromagnit orasida joylashtirib, u orqali chiziqli qutblangan nur o'tkazganda, yorug'likning qutblanish tekisligini burilishini kuzatadi. Faradey: «Yorug'likda qandaydir magnitizm bor va u tashqi magnit maydoni bilan o'zaro ta'sirlashadi»,- degan xulosaga keladi. Magnitooptika hodisasi hozirgi paytda magnetik moddalarda kechadigan jarayonlarni o'rganish vositasi bo'lib xizmat qilmoqda.

• Diamagnetizm. 1845 yilda Faradey yana bir hodisani kashf etadi. U og'ir shisha bo'lakchasini magnit maydoniga joylashtirganda, u magnit maydoni tomonidan tashqariga itariladi yoki uni ipga osib, elektro magnit qutblari orasida joylashtirganda, u magnit kuch chiziqlariga nisbatan ko'ndalang holda joylashar ekan. Faradey tajribada aniqlashicha tabiatdagi barcha j ism lar diamagnetik yoki paramagnitik xususiyatga ega ekan.

Kristian Ersted • 1820 yilda daniyalik fizik Xan Kristian Ersted (1777-1851) elektr tokinining magnit ta’sirini kashf etib elektromagnitizimga asos soldi. Shu yili fransuz fizigi Andre Mari Amper (1775-1836) elektr toklarining o’zaro ta’sirini kashf etdi va bu ta’sirlarga doir qonunni yaratdi (Amper qonuni). J.Bio va F.Savarlar tamonidan to’g’ri tokning magnit maydoni kuchlanganligini aniqlashga doir qonun yaratildi (Bio- Savar qonuni). Nemis fizigi Iogann Shvaygger (1779-1857) tomonidan purjinali galvanometr yaratildi. Ingiliz fizigi Piter Barlou (1876-1862) elektromotor modelini yasadi.

Georg Simon Om • 1826-yilda nemis fizigi Georg Simon Om (1787-1854) elektr zanjirini asosiy qonuni hisoblanadigan qonunni tajribalarga tayangan holda yaratdi. Bu qonun zanjirdagi tok tuchi , kuchlanish va qarshilikni bog’likligini ko’rsatuvchi qonun bo’lib zanjirning qismi uchun Om qonuni deb yuritiladi. Om o'z qonunini ochishda Furye tomonidan ochilgan issiqlik o'tkazuvchanlik hodisasini analogiya (qiyos) qilib oldi. Uning tajribasi juda oddiy asbob va uskunalardan tashkil topgan edi. O'zgarmas tok manbai uchun qo'llaniladigan Volta boradi. Shuning uchun G.Om tok manbai sifatida termo elementni oldi. Termo element sifatida u vismut va mis simlari kontaktlarini olib, kontaktlarning bin qaynab turgan suvga (1 = 100 °S) va ikkinchisini eriyotgan muzga (t = 0 °S) G 0m • tushirib qo'yadi. Qarshiliklar (R) sifatida turli xil (1789-1854) uzunlikdagi va ko'ndalang kesimli simlarni oladi. • O'tkazgichdan oqayotgan tok miqdorini ipga osilgan magnit strelkasining burilishi orqali aniqlaydi. U 1827-yilda “Elektr yurituvchi kuch”, “kuchlanishning tushishi”va “o’tkazuvchanlik” tushinchalarini fanga kiritgan.

M.Faradey • 1831-yilda M.Faradey tomonidan elektromagnit indiksiya hodisasi kashf etildi.1832-yilda fransuz ixtirosichi Ippolit Piksi (1808-1835) elektromagnit induksiya hodisasi asosida birinchi o’zgaruvchan tok generatorini yasadi. J.Genri (amerikalik fizik, 1797-1878) o’zinduksiya hodisasini kashf etdi. 1833-yilda rus fizigi Emeliy Xristianovich Lens (1804-1865) induksiya EYKni yo’nalishini aniqlashga doir qoidani kiritdi (Lens qoidasi). M.Faradey elektroliz qonunini kashf etdi.

Andre Mari Amper • fransuz fizigi Andre Mari Amper (1775-1836) elektr toklarining o’zaro ta’sirini kashf etdi va bu ta’sirlarga doir qonunni yaratdi (Amper qonuni).

Jeyms Klerk Maksvell • 1860-1865 yillarda Jeyms Klerk Maksvell (ingiliz fizigi, 1831- 1879) tomonidan elektromagnit maydon nazariyasi ishlab chiqildi. Bu nazariyada elektromagnit hodisalarni asosiy qonuniyatlarini o’zida ifodalovchi bir qator tenglamalar asosiy o’rinni egallaydi. U o’zining elektromagnit maydon nazariyasida siljish toki deb nomlangan yangi tushinchadan foydalandi, elektromagnit maydoniga ta’rif berdi va yangi effektni oldindan bashorat qildi, yani erkin fazoda elektromagnit nurlanish (elektromagnit to’lqinlar) mavjud bo’lib ular fazoda yorug’lik tezligida tarqaladilar degan g’oyani oldinga surdi. Shu sababli ham yorug’lik elektromagnit nurlanishning turlaridan biri degan fikrga kelindi va optik hamda elektromagnit hodisalar orasidagi bog’liqlik mavjudligi ochib berildi.

Adabiyotlar • Yosh fizik ensiklopedik lug ’ ati Toshkent -1989. • Д.В.Сивухин Umumiy fizika kursi . Toshkent , O ’ qituvchi -1977. • A. To`rayev, I. Karimov “Nobel mukofoti sohiblari”. Toshkent - 2001

O'xshashlar

Elektro magnit to’lqinlar

Elektr toki, magnit maydoni, elektr maydon tasirida yuzaga keladigan asosiy xodisalar

Butun olam tortishish qonuni. Kepler qonunlari

Fizik maydonlar va ularning xillari

Magnit maydoni va uning harakatlanayotgan zarrachaga ta’siri