Logika biliw teoriyasınıń izertlew obiekti - Falsafa - Slaydlar

Logika biliw teoriyasınıń izertlew obiekti

Yuklangan vaqt:

28.02.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

261.91015625 KB

Ko'chirib olish

Logika biliw teoriyasınıń izertlew obiekti 1. Oylawdıń tiykarǵı formaları hám nızamları 2. Túsinik oylawdıń forması. Túsinikler menen ámelge asırılıtuǵın logikalıq operatsiyalar 3. Pikir hám onıń tiykarǵı túrleri. Pikirler arasındaǵı logikalıq qatnaslar 4. Oy juwmaq onıń dúzilisi hám tiykargı túrleri

• Logika eń áyyemgi pánlerdiń biri bolıp esaplanadı. • Logika pánin eń birinshi úyrenutuǵın bolsaq áyyemgi Greciya,Qıtay, Hindistan h t b. • Logika pán sıpatında b e sh 4 ásirde júzege keldi. Onıń tiykarın salıwshı Aristetel’ bolıp esaplanadı. Logika grek sózinen alıǵan bolıp-pikir, sóz, aqıl, oylaw d m b. • Logika-bul shın bilimlerdi sıpatlap berew, haqıyqattı júzege shıǵarıw, juwmaq shıǵarıw, pikilewdiń nızam-qaǵıydaları, usılları, formaları haqqındaǵı pán. • Onıń «Organom» shıǵarmasında Logikanıń 4 nızamınan 3 nızamın anıqlap ketken. Olardan • Birdiylik • Qarıslasbaw • Úshinshisin jibermew

Abu Nasr Farabiy óziniń «Mantiq tuǵirisidagi risolaga muqaddima» shıǵarmasında tuwrı pikirlew, haqıyqatqa erisiw, oylawdı júzege shıǵarıw. Abu Ali Ibn Sino. Belgisiz zatlardı belgili zatlarǵa qaray jol. Shın bilimdı jalǵan bilimnen ajrata alıw degen

• Gegel dialektik logikaǵa tiykar salǵan • Dialektik logakada bolasa- pikirdıń rawajlanıwında yaǵnıy foma hám mazmun birliginde úyreniw. • Formal logika – pikirdegi maǵlıwmatlardıń shın yaki jalǵanlıǵın úyrenedi. • Djon Lokk –logika oylawdıń (miyadiń) anotomiyası dep túsindirgen.

Logika Oylaw formaları Oylawdıń tiykarǵı nızamları PikirTúsinik Oy juwmaq Birdiylik Qarıslasbaw Úshinshisin jibermew Jetkilikli tiykarı

Logikada úyreniw obekti oylaw Predmeti bolsa oylawdın formalaları hám nızamları .

• Abstraktlik oylaw dúnyanı tikkeliy emes (qıya) sáwlelendiredi • Abstraktlik oylaw dúnyanı ulıwmalastırılǵan halda sáwlelendiredi. • Oylawdıń ekenshi signal sisteması til menen tıǵız baylanıslı • Oylaw aktiv hám maqsetke baǵdarlanǵan process

• Oylaw tilsiz ámelge aspaydı • Til-maǵlıwmatlardı saqlawshı, qayta islewshi hám qayta jetkerip beriwshi belgiler sisteması.

1-Túsinik-predmetlerdiń eń áhmiyetli belgilerin sáwlelendiriwshi oydıń forması mıs. Din, ruchka, ádeb, insan, materiya, terek x t b. ulıwma túsinik. Sózlerdiń barlıǵı Túinik bola bermeydi. Sóz benen aljasbaw kerek. Bet, bas, yaki birak, ex, hám, jáne x t b.

• Pikir-predmet menen onıń tiykarı yaki predmetler ortasındaǵı qatnsıqlar, predmettiń bar bolıwı yaki bolmawı faktı haqındaǵı pikirlerdiń tasdıyqlanıwı yaki biykar etiliwi. Mıs Leonardo da Vinchi belgili súwretshi. Studnet belgili tarawǵa tiyisli bilimdi alıwshı shaxs. • Marketolog menedjer emes. Da Vinchi Bottichellidan ataqlılıraq (belgili) • 1 pikir Predmettiń ol yaki bul ózgesheligin bayat etetuǵın túsiniklerden paydalanadı. • 2 álbette pikir tasdıqlanǵan yaki biykar etilgen boladı. • 3 Pikir gáp kórinisinde boladı. Biraq hár qanday gáp pikir kórnisinde bola bermeydi. • 4 hár qanday pikir shın yaki jalǵan boladı.

Pikirdiń ozi 4 ke bólinedi BaylawshıPredikatSubekt Kvantor subekttiń ózi subekttiń belgisin anıqlap keledi yaki, bálki, emes subekttiń muǵdarı Mıs kóp talabalar ózbetinshe oqıydılar. Talabalar-subekt Oqıydılar-predikat Ózbetinshe-baylawshı Kóp-kvantor

• Oy juwmaq-bir yaki onnanda artıq pikirlerdiń tiyikarında oy-juwmaq payda boladı. • Tuwrı oy-juwmaq shıǵarıw ushın pikirler dáliylengen, anıqlanǵan bolıw kerek. • jer óz oqi átirapında aylanadı (pikir). Demek jer hár dayım hárekette (oy-juwmaq). • Jádidshilik ilimdi tarqatıp, qalıqtı sawatlı qılıwǵa qaratılǵan aǵartıwshılardıń háreketi boldı. • Bexbudiy-jádidshi. (Pikir) • Demek Bexbudiy qalıqtı sawatlı qılıwǵa háreket qılǵan aǵartıwshı. (Oy-juwmaq)

Oy juwmaq 3 ke bólinedi Deduktiv-zárúrli bolıp keledi Induktiv- shamalaw menen keledi Analogik- shamalaw menen keledi pikir ulıwmalıqtan jekelike qarap baradı. Jekelikten ulıwmalıq qa qarap baradı Anologiya grekshe (mas keliw, uqsaslıq)

• Sherlok Xolms dedukciyası • Tergewshı jınayat ashıp atır. Jábirleniwshi úlken jastaǵı adam. Ol ólimi aldınan jaqınlarına xat jazıp qaldıǵan. Qolında suwıq qural bolıp óz janına qast qılǵan. Waqıya qala orayında bolaǵan. • Xatta: Sizlerdi júdá sevaman, razı bolıń, ózimnen ótkenin ózim bilemen , deb jazılǵan. • Tergewshi xattı oqıp, bul isti jınayat dep taptı hám jınayatshınıń jası júdá úlken bolmaǵan adam dedi.

• Birinshiden xat qısqa jazılǵan. Bul jınayatshı tez asıqqan da jazılǵan xat • Ekinshiden xat úlken jastaǵı adamlar «sevaman» degen sózdi onday kóp qollana bermeydi. • Úshinshiden jábirleniwshi alım adam kúndelik sózlerde qısqa sóylesede biraq jazǵanda onay qısqa qılıp jazbaydı.

Induktiv-Jekelikten ulıwmalıqqa qarap baradı Dastan dzayın óz áleminde jasaydı Babur súwretshi óz áleminde jasaydı Omar aykelshunos óz áleminde jasaydı Dastan, Babur, Umar MRDI talabaları MRDI talabaları óz áleminde jasaydı.

• Anologiya grekshe (mas keliw, uqsaslıq) tiykarında juwmaq shıǵarıwda ayrım predmetlerdiń qásiyetlerine qarap tuwrı keliwi yaki jaqın predmetler xaqqında juwmaqqa keledi. Yaǵnıy jekelikten jekelikke qarap juwmaq shıǵarıw. Mıs Bekmurad, dóretiwshi súwretshi, tınımsız miynet qıladı. Dóretiwshilik boyınsha oylarǵa shógedi, kemsóz. Kamolliddin dóretiwshi súwretshi, tınımsız miynet qıladı. Dóretiwshilik boyınsha oylarǵa shógedi. • Demek kemsóz

• Logika nızamları • Birdiylik • Qarıslasbaw • Úshinshisin jibermew • Jetkilikli tiykarı

• Usı nızamlar bizlerge ne keregi bar. Bunı bilip turıp buzıw ilimde Sofizm dep ataladı. Ol grek tilinen alınǵan bolıp hiyle, aldaw d m b. yaǵnıy ózin haq ekenligin sanalı túrde logika nızamların buzıw bolıp tabılardı. • Sofizmdi Paradoks menen almastırmaw kerek. • Paradoks sheshimi bolmaǵan problema. Basqatırma, logikalıq sorawlar juwabı jok sorawlar. Mıs tawıq aldın payda bolǵanba yaki tuqım ba? • Áyyemgi Greciyada sonday paradoks bolǵan Awılda tek bir jalǵız shashtarez bolǵan. Ol awıldaǵılardıń óziniń saqalın almaytuǵınlardıń saqalın alatuǵın bolǵan. Saqalın ózi alatuǵınlardıń saqalın bolsa almaytuǵın bolǵan. Soraw Shashtarezdiń saqalın kim alǵan?

• Birdiylik nızamı A=A boladı 1=1 boladı. Tek bir birene mas bolıw kerek. 1 hesh qashan 2 ge teń bolıw múmkin emes. • Mıs Studentler muǵallimdi esitti. Bul kóp mánili sóz. Qanday esitti, dıqqat benen esitti, aqırna shekem estti. Túsinip esitti. Uyqılap otırdı. Bunda birdiylik nızamı bulızılıp atır. • Jáne mıs Muǵallim sorap atır oqıwshıdan seniń atań neshi jasta dep. Juwap meniń jasım neshide bolsa atamda sol jasta. Juwaptan muǵallimniń ashıwı keldi. Biraq oqıwshı juwap berip atır ustaz. • ashıwıńız kelmesin sebebi men tuwılmastan aldın ol meniń ákem emes edi. Men tuwılǵannan soń meniń ákem boldı dedi. Demek men neshi jasta bolsam ákemde sol jasta dedi. Problema sol jerde Muǵallim oqıwıshınıń ákesiniń jasın sorap atır, al oqıwshı bolsa ákelik stajın aytıp atır. Demek bul jerde de Birdeylik nızamı buzılıp atır. • Bul nızmnıń házil kórnisinde de buzıladı. • Mıs bosaǵadan ótip baratırıp jıǵılsa balası • Ekinshi bul jerden júrme dep aytadı.

• Qarıslasbaw nızamı-qarıslasıw bolıp kelse biliwdi qıyınlastıradı. • Bir waqıtta eki predmet shın bolıw múmkin emes bolıp keledi. Mıs A hám B hám B emes bola almaydı. • Mıs Nicshe diniy táreptarı bolǵan • Nicshe ateist bolǵan.

• Úshinshin jibermew nızamı • Bul qarıslasbaw nızamınıń dawamı bolıp pikirlerdiń ishinen eki pikirdiń durıs yaki nadurıs ekenin qabıllap úshinshine orın jok boladı. • Bul nızam A hám B yaki B emesdir. • Mıs BMSh bas shtabı Nyu Yuorkta jaylasqan • BMSh bas shtabı Nyu Yuorkta jaylasbaǵan

• Tórtinshi jetkilikli tiykar nızamı • Bul nızamdı V Leybnic tiykar salǵan. • Hár bir shın pikir óziniń jetkilikli tiykarına iye hám shın pikirdi pikirlew waqtında onıń raslıǵın, yaki waqıyalardı mas keliwin kórsetiwimiz kerek. • Mıs : oqıtıwshı oqıwshılarǵa bilim beriw processinde ózi túsindirgen pikirlerdi, tiykarlap beriw kerek. Sonda ǵana oqıwshılar ushın isenimli bolıwı múmkin. Eger B bar bolsa, onıń tiykarı retinde A da bar bolıw kerek. • Mıs Bul adam kesel degen pikirdi ol keselxanada emlenip atır degen pikir menen tiykarlawǵa boladı. • Bul adam jınayatshı • Sebebi ol ózi tán aldı (biraq tiykar jeterli emes) • Demokrit materialist bolǵan • Sebebi ol dúnyanıń payda bolıwında materiyaǵa iye bolǵan mayda atomlardan menen tiykarlaǵan.

Logikalıq sorawlar-bir sayaxatshı Djungilida adasıp qalıp logikalıq soraw juwaplardı jaqtıratuǵın adamxorlardıń qolına túsip qalıptı. Olar sayaxatshıǵa aqırǵı sózińdi ayt depti. Eger gápin rast bolsa onda seni jaǵamız depti. Eger gápiń jalǵan bolsa onda mayda quwıramız dep saǵan basqasha jol joq hám oǵan xoshlasıw sózin beripti. Wádeńizde turasızba depti sayaxatshı. Awa gápten qaytıw jok depti adamxorlardıń baslıǵı. Biraz oylap turıp sayaxatshı bir gáp aytıptı. Gápin esitken adamxorlar baslıǵı iláji qalmay onı qoyıp jiberiwge májbúr bolıptı. Soraw qaqarmanımız ne dep juwap bergen bolıw múmkin.

• Sayaxatshı oylanıp turıp Meni mayǵa kuwırasızlar dep juwap beripti. • Áne óziń ayttıń dep mayda quwırmaqshı bolsa, sonda sayaxatshınıń gápi rast bolıp shıqtı. Onda seni gápiń durst bolsa otta jaǵıw kerekǵo dedi. Onda seniń gápiń jalǵan bolıp qaladı dep bunıń ushın seni mayǵa quwırıw kerek go dep xayran qalıp qoyıp jiberedi sayaxatshını

O'xshashlar

Biliw teoriyası (Gnoseologiya)

Filosofiyanıń ilim hám dúnyaǵa kóz-qarasqa tiyisli mazmunı

Bolmıs filosofiyasi

Ijtimoiy falsafaning predmeti, maqsadi va vazifalari

Falsafa fanining predmeti, mazmuni va jamiyatdagi roli 2