Фаолият фалсафаси праксиология - Falsafa - Slaydlar

Фаолият фалсафаси праксиология

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

639 KB

Ko'chirib olish

1Фаолият фалсафаси (Праксиология)

2Праксиология (юнон. praktikos – фаол) – фалсафанинг инсон фаолиятини ўрганишга бағишланган бўлимларидан бири

3Фаолият тушунчасининг мазмуни Фалсафада фаолият ин - сонга хос бўлган ва ташқи дунёни оқилона ўзгарти - ришга қаратилган фаоллик - нинг алоҳида шакли сифа - тида тавсифланади. Ижти - моий фалсафада фаолият ижтимоий жараёнларни амалга ошириш, инсоннинг ўз имкониятларини рўёбга чиқариш, ўзини қуршаган дунё билан алоқага кири - шиш усули сифатида қара - лади. Фаолият муайян фаолият тури би- лан шуғулланиш қобилияти унинг амалдаги моддий ифодасига ўзаро ўтишини назарда тутади. Бу фаол инсон ташқи дунёни ўзгартириши ва ўзи ҳам ўзгаришини англатади. Форобий фикрича “инсон фао - лиятсиз тураолмайди, аммо ҳар қандай фаолият ва ҳаракат инсонни инсон қилиб кўрсата ол- майди. Чунки ўз табиатига кўра ҳай- вонлар ҳам ҳаракат қиладилар. Ҳай - вон овқатни кўради ва унга инти- лади ва бунда онгсиз ҳаракатни амал- га оширади. Ихтиёр – комилликка ин- тилиш ва унга эришиш сари ҳаракат демакдир

4Фаолиятнинг атрибутлари Инсон фаолияти ўта ранг-барангдир. Юқорида қайд этиб ўтилганидек, фаолият турлари - ни таснифлаш учун асос бўлиб унинг инсон томонидан ўзгартириладиган объект: табиат, жамият, инсоннинг ўзига қаратилганлиги хизмат қилади. Фаолият атрибутлари (хоссала - ри) фаолиятни мотивлаштириш ва амалга ошириш механизмларини тавсифлайди. Фао - лият атрибутлари орасида аввало субъектлилик ва моддийлик қайд этилади. С убъектлилик С убъектлилик Фаолиятнинг субъектлилиги шу би - лан изоҳланадики, у шахснинг ўт - мишдаги тажрибаси, унинг эҳтиёж - лари ва мўлжаллари, мотивлари ва мақсадлари, эмоциялари ва ирода - сини тавсифловчи хусусиятлари, би - лиш қобилиятлари ва ҳоказолар билан белгиланади. Фаолиятнинг моддийлиги инсондан ташқа - рида жойлашган ва унинг қўли билан ўз - гартириладиган табиат ва жамият куч - ларига қаратилганини англатади. Аммо инсоннинг ўзи, унинг ўз-ўзини камол топ - тириши, ўз-ўзини тарбиялаши ва шахс ўз олдига қўядиган мақсадларга эришишга қаратилган тегишли ҳаракатлар ҳам ўзгар - тириш фаолиятининг предмети бўлиши мумкин.

5Онглилик Инсон фаолияти оқилона, онгли ва мақсадга мувофиқ бўлади. «Оқило - налик – инсон фаолиятининг барча турларига амалда хос бўлган жиҳат» , деб қайд этади Э.Кассирер. Оқи - лоналик инсоннинг ўз фаолияти мақ - садларини ақлга мувофиқ тарзда белгилаш ва уларни эркин ва онгли бошқариш қобилиятини англатади. И.Г.Фихте инсон табиат каби зару - рият тақозосига кўра эмас, балки онг - ли ният билан иш кўришини таъкид - лайди. Айни шу сабабли табиат ва жамиятни ўзгартириш инсоният - нинг маънавий бурчиди р. Онглилик ва мақсадга мувофиқлик – инсон фаолиятини ҳайвонлар фаол - лигидан фарқлаш имконини берувчи муҳим хоссалардир. Аммо улар «соф кўриниш»да мавжуд бўлмайди. Шу са - бабли онглилик ва мақсадга мувофиқ - ликка зид бўлган хоссаларни инсон фа - олиятининг талқини доирасидан чиқа - риш ўринли бўлмайди. Онглилик фао - лиятнинг мақсадга мувофиқлигини бел - гилайди, чунки мақсадни қўйиш ўз эҳ - тиёжларини ҳамда мавжуд вазиятни бу эҳтиёжларни қондириш шарти сифа - тида англашни назарда тутади. Мақсад - га мувофиқ фаолият олдиндан мўлжал - ланган муайян натижага қараб мўлжал олади мақсадга мувофиқлик

6Фаолиятнинг унумлилиги Инсон фаолияти унумли, аксарият ҳолларда амалийдир, лекин унумсиз ҳам, но- амалий ҳам бўлиши мумкин. Масалан, расм-русумларни бажариш унумсиз ҳи- собланади (аммо баъзан муайян вазифаларни ҳал қилишга қаратилган расм- русумлар амалий хусусият касб этиши ҳам мумкин). Моддий ва маънавий фаолият Моддий фаолиятни соддалаштириб предметлар билан иш кўриш сифатида, маънавий фаолиятни эса – предметларнинг образлари билан иш кўриш сифатида тасаввур қилиш мумкин. Абстракт мулоҳаза юри- тиш орқали моддий ва маънавий фаолиятни «соф кўриниш»да, муайян қарама-қаршилик сифатида та- саввур қилиш мумкин. Аммо маънавиятдан холи бўлган моддий фаолият беҳудадир. Маънавий фао- лият «соф кўринишда» мавжудми? Объектив идеализм тизимида муайян мутлақ ва ўз-ўзидан ривож- ланувчи ғоя унинг моддий манбасидан ташқарида мавжуд бўлиши тан олинади. Аммо инсоннинг реал ҳаётидаги маънавий фаолияти моддий фаолиятдан ташқарида мавжуд бўлмайди, амалда моддий ва маънавий фаолият унсурлари турли даражада акс этган фаолият ранг-баранг шаклларининг континууми (лот. continuum – узлуксиз тўплам)гина мавжуддир.

7Фаолиятнинг ўзига хос хусусиятлари Ижтимоий фалсафа да Социология да Онтология да Билиш назарияси да Ахлоқ ва ҳуқуқ фалсафаси да шахснинг ижтимоийлашуви ни ёритади шахс ва жамиятнинг алоқасини сифатида қаралади инсон борлиғи усули, унда одамнинг моҳиятини белгиловчи кучлар тўла акс этади билишнинг негизи ва ҳақиқийлигининг муҳим мезони – амалиёт сифатида тушунилади хоҳиш-ирода эркинлиги ва инсон фаолиятини тартибга солиш усуллари ўрганилади

8Фаолият муайян фаолият тури билан шуғулланиш қобилияти унинг амалдаги моддий ифодасига ўзаро ўтишини назарда тутади . Фалсафа да фаолият инсонга хос бўлган ва ташқи дунёни оқилона ўзгартиришга қаратилган фаолликнинг алоҳида шакли сифатида тавсифланади

9ЭҲТИЁЖЛАР Фаолиятнинг тузилишиМА ҚСАДЛАР ВОСИТАЛАР МОТИВЛАР

10«Оқилоналик – инсон фаолиятининг барча турларига амалда хос бўлган жиҳат» Э.Кассирер

11Интериоризация фаолият нинг табиатан сиртқи жараёнларини ичда, аввало онгда юз берадиган жараёнларга ўтишини ифодалаш учун хизмат қилади

12Ш ундай бир фаолият шаклики, унда инсон ўзининг одатдаги функциялари ёки предметлар ва меҳнат қуролларидан амалий фойдаланиш чегарасидан четга чиқадиЎйин. ўйин моҳиятини акс эттирувчи асосий тушун ча бўлиб, у борлиқнинг нисбатан ҳаққоний мо - делини яратишни назарда тутади. Имитация ўйинда иштирокчилар муайян рол ўйнашини назарда тутади. Имитация Ўйин жараёнида ўйинчилар бевосита идрок этувчи ва бошдан кечирувчи ўйин образи яра - тилади. У жонлилик, рамзий табиатга эгалик ва эмоционал «юқумлилик» билан тавсифланади. Ўйин образининг жонлилиги борлиқнинг модел - лаштирилиши ва унда ўйинчилар муайян рол ўйнаши билан изоҳланади. Ўйин образи.

13Ижод. Аксарият одамлар онгида ижод тушунчаси фаолиятнинг ҳеч қандай режалари ва андоза - ларига боғлаб бўлмайдиган соф шахсий жараён билан боғланади . Ижодда ҳамма нарса сирли ва номуайян бўлиб, у кундалик ҳаётга худди тўфон янглиғ кириб келади, эскича қа - рашлар, қотиб қолган андозаларни ағдар-тўнтар қилади. Ижодий ва ноижодий фаолият . Ижодий деб ҳисоблаш мумкин бўлган фаолият турларини аниқлаш имко- нини берувчи мезонлар ҳақидаги масала мураккаб муаммолардан бири ҳисобланади. Ижодкор шахс фаолияти Ижоднинг ички асослари қаторига одатда шахснинг қобилияти ва фаолият мотивла- ри киритилади. Бу асослар ягонадир: ижодий қобилиятлар муваффақият негизи ҳи- собланади, лекин улар мотивация орқали рўёбга чиқади. Ижод қилиш қобилияти кўп сонли фазилатлар билан тавсифланади. Ижодкор шахснинг айниқса кенг тарқалган тавсифи «қобилиятли», «истеъдодли», «даҳо» тушунчаларида берилади. Мазкур белгилар замирида қобилиятнинг шундай табиий нишоналари ётадики, уларнинг ривожланиш даражаси (бунга эса фақат қизғин фаолият билан эришилади) ижодий на- тижанинг аҳамиятини белгилайди

14Ҳуқуқ ва ахлоқ Ҳуқуқ - давлат томонидан белгиланган ва унинг мажбурлов кучига таянадиган хулқ-атвор умумий нормаларининг мажмуи. Ахлоқ ҳам жамоатчилик фикри , яъни қилмишни маъқуллаш ёки қоралаш билан мустаҳкамланадиган хулқ-атвор қоидалари мажмуидир. Ахлоқ ва ҳуқуқ нормалари ўзлари муҳофаза қиладиган ижтимоий муносабатлар мазмуни, норматив талабларни мустаҳкамлаш усул - лари, уларнинг шахс хулқ-атворига самарали таъсири даражасига кўра ажралиб туради. Ахлоқ ва ҳуқуқ нормаларининг мазмуни ўрта - сида жиддий фарқ мавжуд эмас .

151 . Ахлоқ шахс эркинлигини, унинг ўзини, ўз эҳтиросларини бошқариш қобилия - тини, инсоннинг ўз қилмишлари учун аввало ўзи олдида жавобгарлигини на - зарда тутади. Ахлоқ инсон ақлини эзгу ишларга йўналтирадики, бу шахсий манфаатдорлик туйғусидан холи яхши ниятларда намоён бўлади. Индивид эркинлиги ва ахлоқий қадриятларнинг мос келиши ахлоққа хос хусусиятдир. 2. Жамиятнинг ахлоқий қоидалари шахсга бу қоидаларга риоя этиш мажбурия - тини юклайди, шу сабабли бурч ахлоқий қилмишларга туртки берадиган му - ҳим ички омил ҳисобланади. Бундан хулқ-атвор меъёрлари ва андозаларига оддий риоя этиш нари борса ижтимоий жараён бир маромда кечишини таъ - минлаш имконини беради. Унинг ривожланиши учун эса ижод имконият яра - тади. Бунда ижоднинг вазифаси тарих талабларига жавоб бериш, фаолият - нинг мутлақо янги дастурларини топишдан иборатдир. ХУЛОСА

O'xshashlar

Француз фалсафаси

Қадриятлар фалсафаси

Табиат фалсафаси

Жамият фалсафаси

Дин фалсафаси