Жамият фалсафаси - Falsafa - Slaydlar

Жамият фалсафаси

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

148.5 KB

Ko'chirib olish

Жамият фалсафаси

Режа: 1. ,,Жамият" тушунчаси. Жамиятн и диний-натуралистик ва фалсафий тушуниш . 2. Жамиятнинг моддий ва маънавий ҳаёти, уларнинг бирлиги ва ўзаро боғлиқлиги. 3. Жамият ҳаётининг асосий соҳалари ва уларни бошқариш .

,,Жамият" тушунчаси арабча сўз бўлиб, унинг луғавий маънолари ўзбек тилида: ,,умумийлик", ,,бирлик", ,,мажмуа", жамланган" деганидир. Бу тушунча кишиларнинг умумий ижтимоий фаолиятлари ва муносабатларининг бирлиги, уларнинг муайян мақсад асосида уюшган усули ва шаклини ифодалайди. Бу тушунчанинг кундалик онгдаги ва илмий, фалсафий адабиётларда қўлланиладиган тор ва кенг маънолари мавжуд. “Жамият" тушунчаси, тор маънода, маълум кишиларнинг бирор мақсад ёки фаолият асосида уюшган бирлигини ёки инсоният ҳаёти ва тараққиётининг муайян аниқ босқичини ифодалайди. Масалан, ,,Ўзбекистон хотин-қизлар жамияти", ,,феодализм жамияти" каби. ,,Жамият" тушунчаси, кенг маънода, фалсафий жиҳатдан, инсонларнинг онгли фаолияти жараёнида ўзаро ижтимоий муносабатлар орқали уюшган бирлигини, унинг ўзига хос уюшиш усули ва мавжудлик шаклини ифодалайди. Бу тушунча илмий ва фалсафий адабиётларда ,,кишилик жамияти" ёки жамият шаклида қўлланилади. У энг умумий ва мавҳум тушунчалардан биридир. ,,Жамият" тушунчаси

Жамият ҳақидаги қарашларЖамият ҳақидаги қарашлар • Жамият ҳақидаги қарашлар бирданига пайдо бўлган эмас. Жамият ҳақидаги қарашлар бирданига пайдо бўлган эмас. Кишиларда дастлаб жамият тўғрисида хаёлий-мифологик Кишиларда дастлаб жамият тўғрисида хаёлий-мифологик қарашлар, ундан кейин аста-секин диний қарашлар пайдо қарашлар, ундан кейин аста-секин диний қарашлар пайдо бўлган. бўлган. Диний қарашларга кўра, жамият Худо томонидан Диний қарашларга кўра, жамият Худо томонидан яратилган бўлиб, у Худонинг инсонларга берган яратилган бўлиб, у Худонинг инсонларга берган инъомидир. Бу таълимотга кўра, жамиятнинг моҳиятини, инъомидир. Бу таълимотга кўра, жамиятнинг моҳиятини, унинг мавжудлиги ва тараққиётини илоҳий куч танҳо унинг мавжудлиги ва тараққиётини илоҳий куч танҳо Худонинг ўзи белгилайди, жамиятдаги ҳар қандай ҳодиса Худонинг ўзи белгилайди, жамиятдаги ҳар қандай ҳодиса ва воқеа Худонинг иродаси билан содир бўлади.ва воқеа Худонинг иродаси билан содир бўлади. • Жамиятнинг ривожланиб бориши, илм-фаннинг пайдо Жамиятнинг ривожланиб бориши, илм-фаннинг пайдо бўлиши ва ривожланиши билан жамият ҳақидаги қарашлар бўлиши ва ривожланиши билан жамият ҳақидаги қарашлар ҳам ўзгариб ва ривожланиб борган. Кишиликнинг буюк ақл ҳам ўзгариб ва ривожланиб борган. Кишиликнинг буюк ақл эгалари, бошқа соҳаларда бўлганидек, жамият ҳақида унинг эгалари, бошқа соҳаларда бўлганидек, жамият ҳақида унинг моҳияти, пайдо бўлиши ва ривожланиши қонуниятларнини моҳияти, пайдо бўлиши ва ривожланиши қонуниятларнини билишга, шу асосда ўз истиқботларнини белгилашга билишга, шу асосда ўз истиқботларнини белгилашга ҳаракат қилишиб, жамиятдаги ижтимоий муносабатларни ҳаракат қилишиб, жамиятдаги ижтимоий муносабатларни такомиллаштириб борганлар.такомиллаштириб борганлар.

Мутафаккирларнинг жамият Мутафаккирларнинг жамият ҳақидаги қарашлариҳақидаги қарашлари • Умуман, энг қадимги даврлардан бошлаб, жамият ҳақида Умуман, энг қадимги даврлардан бошлаб, жамият ҳақида мифологик, диний, табиий-илмий ва ниҳоят, фалсафий қарашлар мифологик, диний, табиий-илмий ва ниҳоят, фалсафий қарашлар пайдо бўла бошлаган. Буни биз бизгача етиб келган қадимий ёзма пайдо бўла бошлаган. Буни биз бизгача етиб келган қадимий ёзма ёдгорликлардан, хусусан, муқаддас диний китоблардан билиб ёдгорликлардан, хусусан, муқаддас диний китоблардан билиб оламиз. Чунончи, Ўрта Осиё халқлари муқаддас китоби ,,Авесто" оламиз. Чунончи, Ўрта Осиё халқлари муқаддас китоби ,,Авесто" да жамият, унинг моҳияти, мазмуни, жамият ҳодисалари ҳақида да жамият, унинг моҳияти, мазмуни, жамият ҳодисалари ҳақида қимматли қарашлар баён қилинган. Булардан ташқари, қадимги қимматли қарашлар баён қилинган. Булардан ташқари, қадимги Ҳиндистон, Хитой ва Юнонистон тарихига оид манбаларда ҳам Ҳиндистон, Хитой ва Юнонистон тарихига оид манбаларда ҳам адолатли жамиятни қуриш, бошқариш жамиятнинг моҳияти ва адолатли жамиятни қуриш, бошқариш жамиятнинг моҳияти ва ривожланиши ҳақида қарашлар ўз ифодасини топган. Хусусан, ривожланиши ҳақида қарашлар ўз ифодасини топган. Хусусан, қадимги юнон файласуфлари Афлотун ва Арастулар такомил қадимги юнон файласуфлари Афлотун ва Арастулар такомил топган, мўътадил жамиятни барпо қилиш ғояларнини илгари топган, мўътадил жамиятни барпо қилиш ғояларнини илгари суришган. Бу мутафаккирларнинг жамият ҳақидаги қарашларнини суришган. Бу мутафаккирларнинг жамият ҳақидаги қарашларнини ўрта асрларда яшаган буюк ватандошларимиз Форобий, Беруний, ўрта асрларда яшаган буюк ватандошларимиз Форобий, Беруний, Ибн Сино ва бошқалар янада ривожлантирганлар. Масалан, Ибн Сино ва бошқалар янада ривожлантирганлар. Масалан, Форобий ўзининг ,,Фозил одамлар шаҳри" асарида кишилар Форобий ўзининг ,,Фозил одамлар шаҳри" асарида кишилар ўзларининг инсонийликлари асосида бирикиб, жамиятни ташкил ўзларининг инсонийликлари асосида бирикиб, жамиятни ташкил қилиши ва шу инсонийликларидан келиб чиқиб, тинч-тотув қилиши ва шу инсонийликларидан келиб чиқиб, тинч-тотув яшашлари лозимлигини кўрсатган эди.яшашлари лозимлигини кўрсатган эди.

• Жамият табиатнинг Жамият табиатнинг ажралмас бир қисми, ажралмас бир қисми, жамият табиат тараққиёти жамият табиат тараққиёти асосида келиб чиққан, у асосида келиб чиққан, у табиат тарақ қиётининг табиат тарақ қиётининг олий маҳсули, шу туфайли олий маҳсули, шу туфайли жамиятда ҳам табиат жамиятда ҳам табиат қонунлари амал қилади, қонунлари амал қилади, деган қараш қарор топди. деган қараш қарор топди. Бу қарашни Европада ХVIII Бу қарашни Европада ХVIII аср француз аср француз мутафаккирлари илгари мутафаккирлари илгари суришди. Улар ўз суришди. Улар ўз асарларида табиат асарларида табиат қонунлари билан қонунлари билан ижтимоий, яъни жамият ижтимоий, яъни жамият қонунларнини қонунларнини айнанлаштириб, улар айнанлаштириб, улар ўртасидаги муҳим фарқни ўртасидаги муҳим фарқни тушуниб етмадилар. тушуниб етмадилар. Жамиятни бундай тушуниш Жамиятни бундай тушуниш ўз моҳияти билан уни ўз моҳияти билан уни натуралистик изоҳлаш эди.натуралистик изоҳлаш эди. • Беруний жамият кишилар томонидан ўз эҳтиёжларнини тушуниб, ўзларига ўхшаш кишилар билан ўзаро ,шартнома " асосида бирга яшашдан иборатлигини, улар биргаликда фаолият кўрсатишлари, меҳнат қилишлари зарурлигини айтган. • Ибн Сино жамият — кишиларнинг ўзаро келишувлари, бир- бирларига ёрдамлашиш асосида ташкил топиши, унинг аъзолари эса адолатли қонунлар асосида яшашлари лозимлигини ёзган эди. • Жамиятнинг ривожланиб бориши давомида жамият ҳақида турли хил қарашлар, илмий билимлар ҳам ривожланиб, бойиб борди. Натижада, шу нарса маълум бўлдики, жамият ниҳоятда мураккаб ва зиддиятли ижтимоий организм бўлиб, унинг моҳиятини тарихий ҳодисалар ва жараёнлар ташкил қилади.

Ж амият моҳияти ва унинг тараққий этиши • Ниҳоят, жамиятни бир бутун ҳолда олиб ўрганиш, унинг моҳиятини тушунтиришга қаратилган турли хил фалсафий назариялар вужудга кела бошлайди. Бу назарияларнинг бири немис мумтоз фалсафасининг буюк вакили Ф.В. Хегел назариясидир. Хегел жамият моҳиятини ва унинг тараққий этишини ўзининг,,мутлақ ғоя" си билан бо ғл аб, ,,Мутлақ ғоя" ўз-ўзидан ривожланиб, аввал у табиатга айланади, сўнг табиат қиёфасида ривожланиб бориб, жамият пайдо бўлади. Жамиятда ,,мутлақ ғоя", “ мутлақ руҳ "қиёфасини олади. ,,Мутлақ руҳ" жамиятни ҳаракатга келтирувчи ва уни бошқарувчи кучдир, дейди. Хегелнинг фикрича, мутлақ ғоя" инсондан олдин мавжуд бўлиб, жамиятдаги барча ҳодиса ва воқеалар, жараёнлар шу ,,мутлақ ғоя" нинг бегоналашувидан бошқа нарса эмасдир. мутлақ ғоямутлақ руҳ

Жамият тўғрисидаги бу назарияга кўра, жамият ҳар доим маълум ижтимоий-иқтисодий формация шаклида мавжуд бўлади. „ Моддий .ишлаб чиқариш жамият ҳаёти ва тараққиётининг асосидир", „ ишлаб чиқариш жараёнида кишилар ўзаро муайян ижтимоий алоқа ва муносабатларда бўладилар"..., ,,ишлаб чиқариш муносабатларининг жами ижтимоий муносабатлардир", ,,ижтимоий борлиқ ижтимоий онгни белгилайди, унинг аксича бўлмайди...", „ ижтимоий борлиқ — бирламчи, ижтимоий онг иккиламчи ҳосиладир...", ,,ишлаб чиқарувчи кучлар ишлаб чиқариш муносабатларнини белгилайди". ,,Иқтисодий базис сиёсий устқурмани белгилайди...".

Жамиятнинг моддий ҳаёти Жамиятнинг моддий ҳаёти дейилганда:дейилганда: • кишиларнинг яшаш-лари, шахс сифатида камол топишлари ва инсон кишиларнинг яшаш-лари, шахс сифатида камол топишлари ва инсон сифатида фаолият кўрсатишлари учун зарур бўлган озиқ-овқат, сифатида фаолият кўрсатишлари учун зарур бўлган озиқ-овқат, кийим-кечак, турар жой, ёқилғи, коммуникация воситалари, моддий кийим-кечак, турар жой, ёқилғи, коммуникация воситалари, моддий неъматлар, моддий шарт-шароитларнинг жами тушунилади. неъматлар, моддий шарт-шароитларнинг жами тушунилади. Жамиятнинг моддий ҳаёти иқтисодий ишлаб чиқариш асосида юзага Жамиятнинг моддий ҳаёти иқтисодий ишлаб чиқариш асосида юзага келади. Моддий ишлаб чиқариш жараёнида кишилар ўртасида, келади. Моддий ишлаб чиқариш жараёнида кишилар ўртасида, уларнинг меҳнат предметлари, меҳнат қуроллари, ишлаб чиқариш уларнинг меҳнат предметлари, меҳнат қуроллари, ишлаб чиқариш воситалари билан обектив равишда рўй берадиган муносабатлари воситалари билан обектив равишда рўй берадиган муносабатлари ҳам жамиятнинг моддий ҳаётига киради.ҳам жамиятнинг моддий ҳаётига киради. Моддий ишлаб чиқариш жамият ҳаётининг муҳим ва ҳал қилувчи шартидир. Моддий неъматлар ишлаб чиқарилмаса жамият ҳаёти издан чиқади, яшаши мумкин бўлмай қолади. Жамият моддий ва маънавий ҳаёти бирлиги фалсафада ,,ижтимоий борлиқ" деб аталади. Жамиятнинг моддий ҳаётини ҳам ифодаловчи ижтимоий борлиқ, бир бутун борлиқнинг ўзига хос шакли, туридир.

• Жамиятнинг маънавий ҳаёти дейилганда, одатда, жамиятни ташкил этувчи кишиларнинг онги, тафаккури, дунёқарашлари, хотираси, ақли ва фаросатлари, маънавий-руҳий дунёларидан тортиб илм-фан, таъ л им-тарбия, санъат ва адабиёт, ахлоқ, дин, сиёсат ва ҳуқуқ, илмий ва диний ташкилотлар, муассасалар, мактаблар, листейлар, коллежлар, олий ўқув юртлари, академиялар, музейлар, театрлар, оммавий ахборот воситалари, нашриётлар ва таҳририятларда хизмат қиладиган ҳодимларнинг ақлий-ижодий интеллектуал бойликларининг жами тушунилади. Жамиятнинг маънавий ҳаёти, бир жиҳатдан, жамият моддий ҳаётининг инъикоси бўлса, бошқа жиҳатдан, у ўзига хос қонуниятларга, хусусиятларга, моҳиятга эга бўлган нисбий мустақил ҳодисадир. • Шу жиҳатдан ижтимоий борлиқда амал қиладиган қонунлар обектив характерга эга бўлиб, кишиларнинг онги ва иродасидан ташқарида, уларга тобе бўлмаган ҳолда амал қилади. • Жамиятнинг маънавий ҳаёти моддий ҳаётсиз, моддий ҳаёти эса маънавий ҳаётсиз мавжуд бўла олмайди. Маънавий ҳаётнинг равнақ топиши ёки инқирозга юз тутиши моддий ҳаётнинг равнақ топиши ёки инқирозга юз тутишига олиб келади ва аксинча.

O'xshashlar

Жамият ва инсон фалсафаси

Француз фалсафаси

Қадриятлар фалсафаси

Табиат фалсафаси

Дин фалсафаси