Маҳаллий полиэтилен плёнкаларининг анизатропик strrukturasi va xossalari - Energetika - Slaydlar

Маҳаллий полиэтилен плёнкаларининг анизатропик strrukturasi va xossalari

Yuklangan vaqt:

24.08.2022

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1617.5 KB

Ko'chirib olish

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ОЛИЙ ВА ЎРТА МАХСУС ТАЪЛИМ ВАЗИРЛИГИ ҚАРШИ ДАВЛАТ УНИВЕРСИТЕТИ КИМЁ КАФЕДРАСИ Маҳаллий полиэтилен плёнкаларининг анизатропик структураси ва хоссалари

Кириш • Мамлакатимизда 1997 йил 23 августда қабул қилинган "Кадрлар тайёрлаш миллий дастури"да замон талабларига, бозор иқтисодиёти эҳтиёжларига, таълим соҳасидаги халқаро меъёрлар ва андозалар талабларига жавоб бера оладиган мутахассис кадрлар тайёрлаш масаласи қўйилган. Мамлакатимиз Президенти И.А.Каримов ўзининг “Юксак маънавият - енгилмас куч” номли асарида, "Шуни унутмаслигимиз керакки, келажагимиз пойдевори билим даргоҳларида яратилади, бошқача айтганда, халқимизнинг эртанги куни қандай бўлиши фарзандларимизнинг бугун қандай таълим ва тарбия олишига боғлиқ деб таъкидлайди. • Жаҳонда молиявий-иқтисодий инқироз кенгайиб ва чуқурлашиб бораётган бир пайтда, ҳаёт Ўзбекистонда иқтисодий-ижтимоий соҳада амалга оширилаётган ислоҳотлар туфайли барпо этилган омиллар бундай инқирозлар таъсирини юмшатишга қодир эканлигини кўрсатмокда. Мамлакатимизда жаҳон молиявий - иқтисодий инқирозига қарши чоралар дастури ишлаб чиқилди ва уни амалга ошириш бошлаб юборилди. Мамлакатимиз Президенти И.А.Каримовнинг "Жаҳон молиявий иқтисодий инқирози, Ўзбекистон шароитида уни бартараф этишнинг йўллари ва чоралари" асарида, инқирозга қарши чоралардан бири - бу" корхоналарни модернизация қилиш, техник ва технологик қайта жиҳозлашни янада жадаллаштириш, замонавий мослашувчан технологияларни кенг жорий этиш" деб таъкидланади. Янги, рақобатбардош технологияларни қўллаш масаласи бевосита фан ва таълим-тарбия соҳасига ҳам тегишлидир.

Магистрлик диссертациясининг долзарблиги • Макромолекулаларнинг ориентацион-тартибли структура ҳосил қилиши физик- кимёвий жараён бўлиб, у ўзига хос функционал хоссали анизотропик полимер материаллар олишга имкон беради. Ушбу йўналишдаги тадқиқотлар ориентацион-кристалланиш концепциясини яратишга олиб келди, унинг истиқболли йўлларидан бири бу структурасиз суюқликдан тўғридан тўғри полимерларнинг ориентацион устмолекуляр шаклланишини амалга ошириш услуби бўлиб, полиэтиленнинг “оқим - плёнка” алмашишини амалга оширишга уринишлар асосида тавсия этилган. Аммо бу усул бир қатор фундаментал саволлар ечилмаганлиги туфайли кенг ривожланмаган: • - биринчидан, полиэтилен эритмаларининг ҳосил бўлишини термодинамик қонуниятлари ва унинг конфигурацион ва конформацион тавсифларини полимерлар статистикаси доирасидаги тадқиқотлари етарли бўлмаганлиги сабабли “оқим - плёнка” алмашиш принципларини амалга ошириш учун полиэтилен эритмасининг модел тизими олинмаган; • - иккинчидан, зарурий тажриба усуллари бўлмаганлиги полимер эритмаси ни гелга айланиши, уни эгилувчан- қовушқоқ плёнкасимон оқими, оқимда полиэтиленни синерезис эффектини ҳосил қилиб фазавий ажралиши каби физик алмашишларни амалга ошиши билан борадиган полиэтиленни ориентацион структура ҳосил қилиш динамикасини тадқиқот қилишга имкон бермаган. • Полиэтиленнинг ёйилган занжиридаги звеноларни кетма-кетлиги, унинг бирламчи структура деб юритилади ва иккиламчи, учламчи, тўртламчи структурасини белгилайди, яъни конфигурацион маълумотни намаён қилади. Ушбу маълумотни амалга ошириш шароитларга боғлиқ бўлиб, маълум шароитда ягона имкониятли конфигурацияга эга бўлади ҳамда ушбу полимерга хос бўлган структура ҳосил бўлиши амалга ошади. Модел тизимларда, яъни эритмада полиэтилен ҳолатига хос адекватлик шароитларни аниқлаш кўриб чиқилаётган муаммонинг асосий босқичларидан бирини ташкил этади. Бу ҳол айрим тузатишлар билан бўйлама майдонда полиэтиленнинг анизотропик плёнкаларини олиш масалаларига тегишлидир. • Баён этилган жараённинг энергетик сарфи синтетик плёнка олиш да сар фланадиган энергияга таққослаганда ниҳоятда камдир. Одатий плёнка ҳосил қилиш шароитида катта силжиш юкланиши ва кўндаланг тезлик градиенти вужудга келади. Шу туфайли, юқорида баён этилган оптимал шароит амалиётда амалга ошмайди ва олинган плёнка комплекс хоссалари бўйича табиий плёнкага нисбатан камчиликларга эга бўлади. Уларни қайта ишлаб сунъий плёнка ва пленкалар олишнинг илмий асосланган усуллари ҳозиргача ҳам мавжуд эмас. • Шу туфайли, кўриб чиқилаётган муаммонинг фундаментал аспектлари модел тизимларда полиэтилен молекулаларининг конфигурацион маълумотларини инобатга олган ҳолда, уларни ориентацион-тартибли фазовий структурасини шаклланиш қонуниятлар ини белгилашга, оқимда полимерларни ориентацион структура ҳосил қилиш ва фазавий алмашиш жараёнларини тадқиқот қилиш учун оригинал ўзаро бир - бирини тўлдирадиган усулларни ишлаб чиқаришга йўналтирилгандир. Баён этилган муаммо олинган натижаларни амалий жиҳатдан фойдаланиш соҳаларини аниқлаш билан биргаликда қўйилган тадқиқот мавзусини долзарб эканлигини белгилайди.

2 Магистрлик диссертациясининг мақсади. Ишнинг асосий мақсади полиэтиленни эритмаларда молекуляр тузилиши, конфигурацион маълумоти ва конформацион алмашишларини инобатга олган ҳолда ориентацион-тартибли анизотропик структуралар ҳосил қилиш қонуниятларини аниқлаш, структура ҳосил қилишни ўрганиш учун бир - бирини тўлдирадиган поляризацион-оптик ва гидродинамик усулларни ишлаб чиқиш ҳамда полимерлар анизотропик структура ҳосил қилишининг асосий принципларини қўлланиши мумкин бўлган соҳаларни белгилашдан иборатдир. 2

• Магистрлик диссертациясининг олдига қўйган вазифалари. • Ушбу белгиланган мақсадга эритиш учун қуйидаги вазифалар қўйилган ва ечилган: • - аморф-кристал полиэтиленнинг эритувчиларда эритма ҳосил қилиш қонуниятларини тадқиқот қилиш. Оқимда занжирлар ориентациясида конфигурацион маълумот ва конформацион алмашишларни амалга оширишга имкон берувчи полиэтилен эритмаларининг модел тизимларини оптимал эритувчисини ахтариш; • - полиэтиленни полимер эритмаси ва модел тизим эритмаларида структуравий ва фазавий алмашишларини тадқиқот қилиш учун поляризацион-оптик тизимларни такомиллаштириш ва биргаликда қўллаш; • - полиэтиленни оқимда динамик фазавий ўтишларини хусусиятларини аниқлаш мақсадида эритмаларни бўйлама оқимида полиэтиленини ориентацион- деформацион ва релаксацион хоссаларини қиёсий тадқиқотларини турли қаттиқликга эга бўлган полимерлар (полистирол, акрилонитрил сополимери) билан таққослаган тарзда ўрганиш; • - полимерларни бўйлама майдонда ориентацион структура ҳосил қилишининг илмий принципларини белгилаш учун “оқим - плёнка” алмашишида полиэтиленни структуравий ташкилланиш динамикасини ўрганиш; • - полиэтиленнинг модел тизим эритмаларида анизотропик хоссали фазовий структуралар ҳосил қилишига, унинг тузилиши, конфигурацион маълумоти ва ориентацион-тартибланишининг таъсирини ўрганиш; • - полиэтиленни ориентацион-кристалланган (пленка ва сорбент) намуналари структуравий тавсифлари ва анизотропик хоссаларини тадқиқот қилиш ҳамда уларни амалий қўлланиш учун мумкин бўлган соҳаларини аниқлаш.

• Тадқиқот натижаларининг илмий ва амалий аҳамияти. • Кристалл қисмларини “суюқланиши”, спираллашган макромолекулалар тақсимланиши ва эритувчилар қиздирилганда занжирларда сезиларли деструкция руй бериши мумкин бўлган плёнкасимон полиэтиленни аниқланган эриш қонуниятлари полиэтилен эритмалари ҳосил қилиш ҳақидаги янги тасаввурларни шаклланишига имкон беради. • Эгилувчан-қовушқоқ оқимда гел ҳосил қилиши ва кристалланишини инобатга олиб турли тизимларда полиэтиленни фазовий структурасини ҳосил бўлишини тадқиқотлари натижалари юқори сорбцион ва анизотропик хоссали полимер материаллар олишнинг янги оригинал усулларини ишлаб чиқишга асос бўлиши мумкин. • Ориентацион-кристалланган полиэтиленни физик ва кимёвий парчаланиш тавсифларини белгиланиши анизотропик хоссали янги парчаланувчан материаллар яратишда катта қизиқиш уйғотади. • Ишда такомиллаштирилган поляризацион-оптик ва гидродинамик усуллар динамик шароитларда ориентацион-деформацион ва релаксация хоссали, занжирларнинг конформацион ўтишлари билан тавсифланадиган кенг миқёсдаги полимер намуналарининг структуравий ташкилланиши ва фазавий алмашишларини тадқиқот қилиш учун қўлланиши мумкин.

Магистрлик диссертациясининг илмий янгилиги. Ишда биринчи марта полиэтиленини эритмада ориентацион структура ҳосил қилиши ва фазавий ўтишининг динамикаси комплекс тарзда тадқиқот қилинган. - биринчи марта аморф-кристалл полиэтиленни эритувчиларда эришининг термодинамик ва кинетик қонуниятлари аниқланган. Татқиқот натижаларига кўра2,5М LiCl_ДМФА ва 6,3Мли LiBr нинг гександаги эритмалари оптемал эритувчи эканлиги аниқланди унда эритма полиэтилен кристалл қисмларини суюқланиши, занжирларини тақсимланиши ва термодеструкцияси билан амалга ошишига асос bo’ldi . Оқимда макромолекулалар структуравий ташкилланиши динамикасини тадқиқот қилишга имкон берувчи оптимал эритувчини танлаш билан полиэтилен эритмасини модел тизими олинган; - эритмалар бўйлама оқимида полиэтиленнинг ориентацион структура ҳосил қилиш ва фазавий алмашишларини тадқиқот қилиш учун такомиллаштирилган поляризацион-оптик ва гидродинамик усулларни биргаликда қўллаш усули таклиф этилган; - биринчи марта полиэтилен молекулаларини бўйлама гидродинамик майдондаги хусусиятлари тадқиқот қилинган ва ушбу молекулаларни парчаланиши билан тўлиқ ёйилган ва ориентирланган ҳолатга динамик фазавий ўтишлари - полиэтиленни эритмаларда эритувчини термодинамик сифатини ёмонлаштриш орқали фазовий структурасини ҳосил қилиш қонунияти аниқланган, айнан, изотроп ҳолатда макромолекулаларни структураси сақланиб қолиб гел ҳосил бўлиши, уни қисман спиралланган занжирлар билан нуклеацион механизм бўйича қисман (15 % гача) кристалланиши кўрсатиб берилган; - эритмалар бўйлама оқимида полиэтиленни ориентацион кристалланишини шишалар орасида сик , иш ва чузиб тортиш орк , али спинодал механизми экспериментал тарзда тасдиқланган. - полиэтилен модел тизимларидан юқори сорбцион ва анизотропик хоссали полимерларнинг ориентацион-кристалланган намуналарини олишнинг физик - кимёвий принциплари ишлаб чиқилган. Уларнинг турли шароитларда физик ва кимёвий парчаланиш хусусиятлари аниқланган. 33

Полиэтилен плёнка си ҳосил бўлишида полиэтилен ни структуравий ташкилланишини тадқиқот қилиш учун поляризацион-оптик усулни қўлланиш чизмаси.  - ёруғлик манбаи; Р - поляризатор; А - анализатор; ШЖ – полимер ҳосил қилувчи най ; I – полиэтилен бўлими; II -резервуар; III - “капилляр” жуфт чиқариш канали; IV - плёнка ; БМ- плёнка ўровчи барабан - мотовилоОзод оқим Чўктирилган оқим

Эгилувчан- қовушқоқ эритма , айл/мин Нисбий қовушқоқлик (  отн ) ва ориентация фактори (  n/  n  ) ларини цилиндрлар айланиши тезлиги (  ) ва ҳажмий сарфланиш ( Q ) га боғлиқлиги .

Полиэтилен нинг 2,5 М LiCl-ДМФА (а) ва 6,3 М LiBr- гексан (б) ларда сиқиш (I) ва чўзиб-тортиш (II) да ( ∆n/∆n ) (1) ва β % (2) ларни ( lt - lo )/ lo га боғланиши. 0 2 4 6 8 10 0,0 0,1 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 I II , % 40 35 30 25 20 n/n~ (lt - l o)/lo 1а 2а 1б 2б 1а 2а 2б 1б

4 ТАДҚИҚОТ ОБЪЕКТЛАРИ ВА УСУЛИ Поляризацион-оптик қурилма Полиэтилен пленка  – монохроматик нур (0,56*10 -4 см) манбаи; К – параллел нурлар дастасини ҳосил қилувчи линзалар тизими (конденсор); Р – поляроид (нур қутблагич); А – анализатор (нур қутблагич); ПМК – поляризацион микроскоп; ТС – сувли термостат; Т – термостат; d – тола (ёки пленка) қалинлиги); (  1   2 ) – оддий ва оддий бўлмаган нурлар қутбланиш бурчаклари ўртасидаги фарқ;  n  қўш нурни синиш миқдори;   макромолекулалар ориентация фактори .

ПОЛИЭТИЛЕН ПЛЕНКАСИНИНГ ИССИҚ СУВ МУҲИТИДА ОПТИК АНИЗОТРОПИЯСИ ЎЗГАРИШИНИ МИКРОФОТОГРАФИЯЛАРИ 20 о С 70 о С 100 о С 7

0 0,2 0,4 0,6 0,8 1 1,2 20 40 60 80 100 Т, оС  1 2ПОЛИЭТИЛЕН ПЛЕНКАНИНГ ОРИЕНТАЦИЯ ФАКТОРИ (  ) НИ ҲАРОРАТ (Т) ГА БОҒЛИҚЛИГИ: 1 – КРИСТАЛЛ ҚИСМ; 2 АМОРФ ҚИСМ ‑ 8

ХУЛОСАЛАР 1. Б иринчи марта аморф-кристалл полиэтиленни эритувчиларда эришининг термодинамик ва кинетик қонуниятлари аниқланган. татқиқот натижаларига кўра 2,5 М LiCL -ДМФа ва 6,3Мли LiBr нинг гександаги эритмалари оптемал эритувчи эканлиги аниқланди унда эритма полиэтилен кристалл қисмларини суюқланиши, занжирларини тақсимланиши ва термодеструкцияси билан амалга ошишига асос бўлди. 2. Тажрибалар асосида полиэтиленнинг ориентацион кристалланиши бинодалини юқори ҳарорат, кичик ва катта концентрациялар соҳасига силжиши билан амалга ошадиган спинодал механизми ҳақидаги тасаввурлар тасдиқланган. Полиэтиленни модель тизимларда анизотропик фазовий структурасини рН муҳит, кучли бўйлама майдонлар ва полиэтилен заррачаларни кристалланишнинг бошланғич элементи сифатида иштирок этиши таъсирларида ҳосил бўлиши кўрсатиб берилган. 3. Аморф-кристалл полиэтиленнинг эритмасини ҳосил бўлиш қонунияти ўрганилган ва эриш жараёнда кристалл қисмларни парчаланиши, яъни “суюқланиши”, таркибида туз ионлари бўлган, қиздирилган (90 – 110 оС) эритувчи ҳажмида макромолекулаларни тақсимланиши ва қисман термодеструкцияга учраши аниқланган. 9

4 полиэтеленнибўйлама майдонда сиқишда ориентацион факторини 0,15 чўзиб тортишда 0,60 га тенг эканлиги аниқланди Бу фарқ юқори концентрацияли эритма бўлган ҳолда 7 тартибдан каттароқ бўлиши, уни ёйилган занжирларни бир - бирига илиниши ва молекулалараро ассоциациялар ҳосил қилиши билан боғлиқлиги аниқланган. 5 . алмашишларини ориентацион-релаксацион ва конформацион ўтишларини ҳисобга олиб, тадқиқот ўтказиш учун қўш нур синиши, оптик айланиш дисперсияси, айланма дихроизм, ултрамикроскопия ва вискозиметрия усулларини биргаликда қўллаш услуби ишлаб чиқилган. 6 . Полиэтиленни ориентацион-кристалланган намуналари оқар сувлар ва турли суюқликларни туз ионларидан, кичик молекулали моддалардан тозалашда сорбент сифатида ҳамда анизотроп хоссали пленкалар суюқликларни бўкиши ва десорбциясини бошқариш учун амалий жиҳатдан кенг кўламда қўлланиши мумкин. Полиэтилен намуналарининг анизотропик хоссалари, уларнинг турли муҳитларда физик ва кимёвий парачаланишига кучли таъсир кўрсатиши аниқланган.

1 0 Эътиборингиз учун раҳмат !

O'xshashlar

Электр симларнинг монтажи

Polietilenning qiyin yonuvchanligini oshirishda antipiren nanozarrachaning sinergezm ta’sirini o‘rganish

Quyimolekulyar polietilenni yuqori oqaruvchanlik darajada olish usulini ishlab chiqish

Sanoat sharoitida suv-neft emulsiyani suvsizlantirish va tuzsizlantirish uchun importalmashinuvchi deemulgatorlar yaratish

Qattiq, suyuq va gazsimon yoqilg‘ilarning zaxiralari, bugungi kundagi foydalanish holati, ulardan foydalanish samaradorligini oshirish yo‘llari