Sanoat sharoitida suv-neft emulsiyani suvsizlantirish va tuzsizlantirish uchun importalmashinuvchi deemulgatorlar yaratish - Energetika - Slaydlar

Sanoat sharoitida suv-neft emulsiyani suvsizlantirish va tuzsizlantirish uchun importalmashinuvchi deemulgatorlar yaratish

Yuklangan vaqt:

24.08.2022

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1047 KB

Ko'chirib olish

“ Sanoat sharoitida suv-neft emulsiyani suvsizlantirish va tuzsizlantirish uchun importalmashinuvchi deemulgatorlar yaratish” Mutaxassislik: 5 А 140503 «Neft va tabiiy gaz kimyosi» Magistrlik akademik darajasini olish uchun yozilgan dissertatsiya ishi Qarshi -2015

Mavzuning dolzarbligi . Bugungi kunda Qashqadaryo viloyati Respublikamiz gaz va neft sanoatining katta markaziga aylandi. Qashqadaryo viloyati yoqilg‘i energetika zaxiralari bo‘yicha O‘zbekistonda yetakchi o‘rinni egallaydi. Haqiqatdan ham respublika bo‘yicha qazib olinayotgan neftning 89,7%, gazning 96,2, kondensatning 99,6, oltingugurtning esa 100 foizi viloyatimiz zaminiga to‘g‘ri keladi .Ma’lumki neft, gazokondensat va neftgazokondensat aralashmalari uchun suvsizlantirish va tuzsizlantirish O‘zbekistonda muhim ahamiyatga ega bo‘lgan dolzarb masalalardan biri bo‘lib sanaladi. Chunki qazib olinadigan neft, gazokondensatlar va neftgazokondensatlar aralashmasi suv va unda erigan tuzlar miqdorining yuqoriligi bilan ajralib turadi .

Magistrlik dissertatsiya ishining maqsadi Xorijiy va o‘zimizda chop etilayotgan ilmiy nashrlardan gazokondensat va neftni suvsizlantirish va tuzsizlantirish ning ilmiy-amaliy tajribalar ini o’rganish asosida tahlil qilish va umumiy ma’lumotlariga ega bo‘li sh . Respublikamizdagi neft va gaz sanoati korxonalari (Ko‘kdumaloq, Sho'rtanneftegaz) gazokondensati suv bilan aralashmasining tahlili ni amalga oshiri sh . Olingan ma’lumotlarga tayangan holda Ko‘kdumaloq va Sho'rtanneftegaz gazokondensati tarkibidan deemulgatorlar va absorbentlar yordamida suv va tuzni yo‘qotish jarayoni ishlab chiqi sh . Ishchi laboratoriya qurilmasida gazokondensat-suvli dispersiyasini suvsizlantirish jarayonini amalga oshiri sh . Tadqiq qilingan deemulgatorlar bo‘yicha kam miqdordagi sarfi bo‘yicha eng yuqori samara olish uchun deemulgator miqdori ni aniqla sh. Neft tarkibida namlikning miqdori past chegaralarda bo‘lgan holatda deemulgatorni ishchi eritmaga yuborish uchun uning miqdorini aniqla sh . Neft va gazorondensat uchun e ng yaroqli va samarali deemulgatorlar ni tanlash .

Magistrlik dissertatsiyasining vazifalari . Ushbu maqsadni bajarish uchun quyidagi sintez va metodlarni amalda bajarish lozim bo‘ladi: -mahalliy yarimmahsulotlar-glitserin, geksametilentetraamin (GMTA), formalin va olein kislotalari asosida noionogen sirt faol modda (SFM)- deemulgatorlar sintezlash; -neft va gazokondensatlarni degidratatsiyalash uchun sintezlangan deemulgatorlar bilan noionogen SFM larning tarkibini tanlash; -neft va gazokondensatlarning suvli fazasini o‘rganish; -emulgirlanish mexanizmlari va neft hamda gazokondensatsuvli emulsiya hosil bo‘lishining barqarorligini o‘rganish kabi masalalar yechimini topish zarur bo‘ladi. Shunday qilib, birinchi marta neft va gazokondensatlarni tozalashda bir qator deemulgatorlar va degidratlovchi reagentlarni sintezlash metodi ishlab chiqilmoqda. Shu bilan birga hozirda chetdan olib kelinayotgan deemulgatorlarni o‘zimizda ishlab chiqarilayotgan deemulgatorlar bilan almashtirish (importalmashinuvchi), sotib olinayotgan deemulgatorlarning tannarxini keskin pasaytirish, olingan deemulgatorlarni sanoatda qo‘llash va texnologiyasini o‘zlashtirish kabi masalalarni hal etadi.

Ma’lumki. Sanoat qurilmasiga keluvchi neftda suv miqdorining katta hajmni tashkil etishi ish jarayoning texnologik rejimini buzadi, apparatlarda bosimni oshiradi va ishlab chiqarish unumdorligini pasaytiradi, shuningdek, neftni isitish uchun qo‘shimcha issiqlik sarflanishiga olib keladi. Turli neftlarda olib borilgan deyemulsiya jarayonini o‘rganish asosida bizning nazarimizda muammoni hal qilishning eng qiziqarli tomoni shundaki, birinchidan deyemulgatorlarni tanlash, ikkinchidan ularni qo‘llash sharoitini tanlash va uchunchidan mahalliy ximiya sanoati yarim mahsulotlari chiqindisi asosida mavjud deyemulgatorlarning turli ko‘rinishdagi anologlarini sintezlashga karatilgan bo'lishi lozim Shuning uchun berilgan sharoitda gazokondensatni samarali va yaroqli suvsizlantirish jarayonini ishlab chiqish uchun emulgirlash xossasiga ega bo‘lgan suv- gazokondensat sistemasining sifat va miqdor tarkibini bilish juda zarur hisoblanadi. Quyidagi 3-jadvalda O‘zbekistondagi kon gazokondensatlarining tabiiy emulgator vazifasini bajaruvchi suv va aralashmalarning miqdorlari keltirilgan .

O'zbekistonning turli joylaridagi quduqladan chiqadigan gaz va gazokondensat aralashmalaridagi ayrim komponentlarning o'rtacha (1 t aralashma uchun) miqdori 4 - Jadval Konning joyi Miqdori(o'rtacha), kg/t Suv Mineral tuzlar Asfalten- smolasimon modda Organik kislotalar va boshqa organik moddalar Uchqir 28,3 2,55 0,57 0,06 Alan 25,56 1,85 0,78 0,088 O'rta buloq 29,27 2,38 0,19 0,023 Pomuq 27,51 2,16 1,45 0,157 Sho'qtan 21,25 1,52 0,926 0,093 Zevarda 24,09 1,77 1,24 0,135 Ko'kdumaloq 22,76 1,60 7,24 0,79

Jadvaldan ko‘rinib turibdiki, keltirilgan kon mahsulotlari bir- biriga o‘xshash bo‘lsada, asfalten-smolasimon moddalar va oltingugrt, kislorod hamda azot tutuvchi organik moddalar bo‘yicha neftgaz gazokondensatida ularning miqdori 100 g namunaga 5 g adsorbent (siolit yoki silekagel) bo‘yicha aniqlanganda ko‘proqni tashkil etadi. Neftni deemulsatsiyalash va tuzssizlantirish uchunkatta miqdordagi turli xil metodlardan foydalaniladi. K;atta miqdordagi metodlarning qo‘llanilishi asosiy sabablaridan biri bu emulsiyalar sifatining turlichaligi bilan bog‘liq. Misol uchun ulardan biri osongina tindirishga moyil bo‘lsa, ikkinchisi umuman tindirishga moyil emas va ularni ximiyaviy usullar bilan parchalash mumkin, uchunchisiga esa elektrodegidratlash usulini qo‘llash to‘g‘ri keladi. Neftni deemulsatsiya qilishning ahamiyatli darajadagi miqdori va metodlarning turli tumanligi ulardan qaysi biridan maqsadli foydalanish lozimligini qiyinlashtiradi.

• Deemulsatsiyalashning ma’lum bo‘lgan barcha metodlarini uchta asosiy gruppaga Deemulsatsiyalashning ma’lum bo‘lgan barcha metodlarini uchta asosiy gruppaga taqsimlash mumkin:taqsimlash mumkin: • Mexanik usuldagi metod.Mexanik usuldagi metod. • Fiziko-kimyoviy metod.Fiziko-kimyoviy metod. • Elektrik usulda olib boriladigan metod.Elektrik usulda olib boriladigan metod. • Ushbu gruppaga emulsiyani parchalashning tabiiy yo‘llar bilan parchalash usullari Ushbu gruppaga emulsiyani parchalashning tabiiy yo‘llar bilan parchalash usullari ham kiradi. Shuning uchun, emulsiyani parchalash jarayonini tezlashtirish uchun ham kiradi. Shuning uchun, emulsiyani parchalash jarayonini tezlashtirish uchun tindirish bilan birga suv tomchisini yiriklashtirishga yo‘naltirilgan boshqa tindirish bilan birga suv tomchisini yiriklashtirishga yo‘naltirilgan boshqa usllardan ham foydalaniladi. Bu yo‘nalishdagi asosiy ishlar:usllardan ham foydalaniladi. Bu yo‘nalishdagi asosiy ishlar: • -emulsiyani isitish (termik ishlov berish);-emulsiyani isitish (termik ishlov berish); • -unga deemulgatorlarni kiritish (kimyoviy ishlov berish);-unga deemulgatorlarni kiritish (kimyoviy ishlov berish); • -elektr maydonini qo‘llash (elektr yordamida ishlash).-elektr maydonini qo‘llash (elektr yordamida ishlash). • Emulsiyaga ta’sir etishning boshqa yo‘llari ham mavjud, masalan, Emulsiyaga ta’sir etishning boshqa yo‘llari ham mavjud, masalan, aralashtirish,kuchli tebratish, ultratovush yordamida ishlov berish, filtrlash aralashtirish,kuchli tebratish, ultratovush yordamida ishlov berish, filtrlash usullarrini aytib o‘tish mumkin. Bu usullar yordamida neft tarkibidagi suv usullarrini aytib o‘tish mumkin. Bu usullar yordamida neft tarkibidagi suv tomchilari bevosita yiriklashadi. tomchilari bevosita yiriklashadi. Deemulsatsiyalash usullariDeemulsatsiyalash usullari

Ko'kdumaloq, Buxoro va Farg'ona neft konlari Ko'kdumaloq, Buxoro va Farg'ona neft konlari emulsiyalarning fiziko-kimyoviy xossalariemulsiyalarning fiziko-kimyoviy xossalari Parametrlari Farg'ona nefti Buxoro nefti Ko'kdumaloq nefti Zichligi, 20 0 С,g/sm 3 0,870 0,820 0,784-0,827 Suv miqdori,% 60 dan 70 gacha 70,1 65 dan 75 gacha Mexanik aralashmalar,mg/l 300 dan 500 gacha - 150 dan 350 gacha Smola,% 15 dan 20 gacha 11,0 18,8 Asfaltenlar,% 5,3 dan 6,9 gacha 2,9 3,5 Parafenlar,% 32 18 24 Suvli fazaning zichligi,g/sm 3 1,138 1,013 1,168 Kinematik qovushqoqlik, 20 0 С, mm 2 /s - 30,59 30,0 dan 40,5 gacha

Suvsizlantirish va tuzsiszlantirish jarayonlarida turli xil kimyoviy reagentlar- deemulgatorlardan foydalaniladi. Deemulgatorlardan foydalanish jarayonida, reagent parchalanishi zarur bo‘lgan emulsiyaga kiritiladi va u bilan birga aralashtiriladi, shundan so‘ng neftdan suvning ajralib chiqishi uchun sharoit tindirish jarayoni amalga oshiriladi. Deemulgatorning ish samaradorligi ishlanadigan emulsiyaning xossasiga tabiiy ravishda bog‘liq bo‘ladi. Deemulgator sarfini pasaytirish uchun va uning ish qobiliyatini oshirish uchun har bir tipdagi neft uchun va uni aniq qo‘llash sharoitini hamda deemulgatorni individul holda tanlash zarur bo‘ladi. Tajriba tadqiqotlari natijasida o‘ta sho‘rlangan va suvli neft aralashmalarini tuzsizlantirish yuzasidan deemulgatorlarning samaradorlik darajasi aniqlab chiqilgan. Buning uchun neft aralashmasi va quvurdagi neftgazokondensat aralashmasi hamda rezervuar gazokondensatining 10% li emulsiyasi tayyorlandi. Emulsiyadagi xloridli tuzlarning miqdori 597 mg/dm3. Konsentratsiyasi 6,8 mg/kg bo‘lgan deemulgator qo‘shilgan emulsiyadan termik tindirgichdan keyin ya’ni 1, 2 va 3 soat o‘tgandan keyin analiz olin di .

Neftning deemulgator konsentratsiyasiga Neftning deemulgator konsentratsiyasiga bog'liq ravishda tuzsizlanish darajasibog'liq ravishda tuzsizlanish darajasi 1

Tadqiqot natijasida neft emulsiyasining termik tindirigichda bo‘lish vaqtining maqbul sharoiti 3 soat ekanligi aniqlandi. Shuningdek, har bir deemulgatorning o‘ziga xos boshlang‘ich imkoniyat chegarasi mavjud ekanligi topildi. Masalan, Dissolvan 3431 deemulgatori bilan olingan namunada 1 soatdan keyin emulsiyadagi suvning qoldiq miqdori 0,18% ekanligini ko‘rsatdi. Vaqt o‘tishi bilan qoldiq suvning miqdori amalda o‘zgarmaydi. Qolgan ikkita namunada suvning ajralishi asta sekinlik bilan borib, 3 soat davomida butunlay yo‘qoladi. Keyingi tadqiqotlarda deemulgatorlarning maqbul konsentratsiyasini topish ishlari olib borildi va neft tarkibidagi suv va tuzlarning eng kam miqdorda bo‘lishligiga erishish ustida tadqiqotlar olib borildi. Buning uchun emulsiyaga 6; 8; 5; 3 va 1 g/t miqdorida deemulgatorlar kiritilib natijalar olindi. Laboratoriya tadqiqot natijalari shuni ko‘rsatdiki: -qo‘llanilgan barcha deemulgatorlar yuqori darajada tuzsizlantirish xossasini namoyon etadi (91- 92%).; - Separol WF-41 deemulgatorini kam miqdorda (1 mg/kg) kiritilganda tuzsizlantirish darajasi 91% ekaligi aniqlandi; - xloridli tuzlarning qoldiq miqdori deemulgator konsentratsiyasiga bog‘liqligi ektremal xarakterga ekanligi ma’lum bo‘ldi; -deemulgator konsentratsisi ortishi bilan (ma’lum miqdorgacha) xloridlarning yo‘qolish darajasi ortadi; -deemulgatorlar: Separol WF-41, Gerkules 1017 larning neftdagi ishlash diapozoni 1-3 mg/kg, Dissolvan 3431deemulgatoriniki esa 1-5 mg/kg ekanligi aniqlandi. Gerkules 1017 deemulgatorini sanoat tajriba maydonida sinash uchun quyidagi tavsiyalar berildi: -reagentning dastlabki sarfini 3 g/t miqdorida belgilash, qaysiki ushbu deemulgator xuddi shu konsentratsiyada eng yuqori tuzsizlantirish darajasini namoyon etadi;

- tuzsizlantirilmagan neftning sifati barqaror bo‘lgan holatlarda deemulgatorning keyingi sarfini 1 g/t ga kamaytirish mumkin. Laboratoriya tadqiqot natjalarini hisobga olgan holda ELOU va ELOU- AVT qurilmalarida berilgan deemulgatorlar bo‘yicha tajriba o‘tkazildi. ELOU qurilmasga xom-ashyo sifatida past miqdordagi tuz saqlagan quvur nefti yuborildi. Deemulgator neftni xom-ashyo sifatida qabul qiluvchi nasosga toza ko‘rinishda suyultirilmasdan maxsus dozalovchi nasos o‘rnatilgan idish orqali yuborildi. Xuddi shunday tadqiqotlar Buxoro neftni qayta ishlash zavodida ham olib borildi. Boshlang‘ich davrda ELOU qurilmasidagi deemulgatorning sarfi 3 g/t miqdorida ekanligi tasdiqlandi. Shunday sarf bo‘yicha qurilma 3 sutka davomida ishladi. Tuzsizlantirilgan neftning sifati yomonlashmadi, deemulgator sarfi 2 g/t ga tushirildi. So‘ngra deemulgatorning sarfi 1 g/t gacha pasaytirildi va tajriba uchun olingan partiyada o‘zgartirilmadi

Qoldiq gaz miqdorining Qoldiq gaz miqdorining deemulgator sarfiga deemulgator sarfiga bog‘liqligi bog‘liqligi

Glikollar,GMTA va etanolaminlarning fizik-kimyoviy xossalari 12- Jadval Nomi Mol.ma s. G/mol Т с , 0 С d 4 20 G/sm 3 Kim. For.. 1 Н 2 О эр. % Deem.qob 2 3% neft emulsiyasi, yil. Etilenglikol 62,12 197 1,1160 НОСН 2 СН 2 ОН 100 0,02 Dietilenglikol 106,2 247,2 1,118,5 НОСН 2 СН 2 ОСН 2 СН 2 ОН Butandiol 90,08 206 1,0121 СН 3 СНОНСНОНСН 3 75 0,2 Monoetanolamin 61,10 172,2 1,0180 Н 2 NCH 2 CH 2 OH 60 0,2 Dietanolamin 105 , 1 268 1,0966 HN(CH 2 CH 2 OH) 2 40 0,04 Trietanolamin 149,2 279,4 1,1242 N(CH 2 CH 2 OH) 3 35 0,02 GMTA 140,1 246,0 1,089 (CH 2 ) 6 N 4 42 0,06 GMDA 116,2 271,3 1,0240 H 2 N(CH 2 ) 6 NH 2 30 0,015 Diglikolamin 105,1 221,5 1,0240 Н 2 NCH 2 CH 2 OCH 2 CH 2 OH 65 0,01 Diazopraponolamin 133,2 248,7 0,9890 HN[CH 2 CH(CH 3 ) 2 ] 2 50 0,03 Metildietanolamin 119,2 231,3 1,0305 CH 3 N(CH 2 CH 2 OH) 2 30 0,03 Glitserin 92,2 224,6 1,0014 HOCH 2 CHOHCH 2 OH 100 0,01 1S Suvdagi eruvchanlik О 0 Сsuvga pereparat qo'shish orqali eritmada loyqa hosil bo'lish paydo bo'lgungaca aniqlandi.. 2PPeparatlarningdeemulgirlash qobiliyati 40 0 С da 2 ml spirtdagi tegishli preparatlardan 3% l 100 g suvdagi emulsiyaga qo'shish orqali aniqlangan.

Ko‘kdumaloq gazokondensat dispersiyasi sarfining turli absorbentlar uchun yutilgan namlik hajmi va suvsizlantirish darajasiga bog‘liqligi 13- Jadval Dispersiya sarfi l/min. DEG TEG MDEA Laprol-805 Yutilgan namlik g/ l Suvsizlani sh darajasi, % Yutilgan namlik g/ l Suvsizlinis h darajasi, % Yutilgan namlik g/ l Suvsizlani sh darajasi , % Yutilgan namlik g/ l Suvsizlanish darajasi, % 5 10 15 25 15 13,78 10,04 5,23 98 90 65,6 34,2 15,07 14,12 11,38 7,44 98,5 92,3 74,4 48,6 14,94 13,56 9,29 4,39 97,6 88,6 60,7 28,7 15,14 14,55 12,74 9,55 98,9 95,1 83,3 62,4 Jadvaldan ko‘rinib turibdiki, neftegazokondensat dispersiyasini deemulgatorlar yordamida suvsizlantirish darajasi talab doirasida ekanligidan dalolat beradi. Shuningdek, ushbu deemulgatorlar ichida texnologik jihatdan yaroqli va ancha samarali deemulgator-absorbent “Laprol-805” ekanligi aniqlandi .

1 5 H O C H 2C H 2O H + G M T A + C 8H 17O H C 8H 17(O C H 2C H 2)10-12 H C N H 2 O H 6C 15H 29C O O H + H O C H 2C H (O H )C H 2O H + G M TA C 15H 29(O C H 2C H (O H )C H 2O )4-5C H (N H 2)C O O H 12HOCH2CH(OH)CH2O H + G M TA + H2N(CH2CH2OH) HN(O CH2CH(O H)CH2O )8-10CH2NH2 CH2CH2O H Neftegazokondensat dispersiyasini tuzsizlantirsh xossasiga ega bo‘lgan deemulgatorlarning noionogen sirtfaol analogalari ayrim glikollaring GMTA ishtirokida etanolamin kislotalari bilan kondensatsiyalash reaksiyalari orqali sintez qilindi: Olib borilgan sintezlar laboratoriya qurilmalarida bajarildi va maqbul sharoiti aniqlandi. Reaksiya olegomerlanish jarayonida polikondensatlanish reaksiyalarining chuqur bormasligi ta’minlandi. Ushbu reaksiya natijasida suvda yaxshi eriydigan qovushqoqlikka ega bo‘lgan moysimon polikondensatlar hosil bo‘ldi.

Deemulgatorlar sintez sharoitlari 14- Jadval Sintez sharoiti Komponentlar o'zgarishining nisbati.c. Deemulgator unumi,% Suvda eruvchanligi,% Vaqt. min. Harorat.S Hajm bo'yicha ishlat. Erit.% Glitserin GMTA Ingiderintlar Glikodeemulgator-GA Okt. sp 180 200 - 5 1 1 76,5 120 240 220 25 10 2 1,5 80,6 150 300 240 50 12 1,5 2 81,5 110 Etanolaminodeemulgator-EG MEA 120 200 - 4 1,5 1,5 65,0 140 180 240 40 2 2 2,5 70,7 160 240 280 60 5 2,5 3,5 64,3 150 Karboksideemulgator-KG Karb. kisl. 180 200 - 3 1,5 2 72,4 120 240 230 30 4 2,5 2,5 70,2 135 300 260 50 5 3,0 3 74,5 110 Jadvaldagi natijalardan ko‘rinib turibdiki, barcha olib borilgan sintezlar etil spirti eritmasida reaksiya komponetlarining tegishli nisbatlarida, past haroratda va unchalik katta bo‘lmagan vaqt oraliqlarida o‘tadi.

• E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT !E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT !

O'xshashlar

Energetik resurs turlari

Energiya ta’minotida geotermal energiya manbalaridan foydalanish

Erkin gaz zaxiralarini hisoblashning hajmiy metodlari

Quyimolekulyar polietilenni yuqori oqaruvchanlik darajada olish usulini ishlab chiqish

Neft-gazni qayta ishlash mahsulotlar asosida geterogen katalitik usulda yuqori bosimda vinil efirlarni olish