O’rmon qarag’ayi, oddiy qaragayning (pinus silvestris) tuzilishi va taraqqiyoti - Botanika - Slaydlar

O’rmon qarag’ayi, oddiy qaragayning (pinus silvestris) tuzilishi va taraqqiyoti

Yuklangan vaqt:

04.04.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

640.6982421875 KB

Ko'chirib olish

O’RMON QARAG’AYI, ODDIY QARAGAYNING ( PINUS SILVESTRIS ) TUZILISHI VA TARAQQIYOTI

Bo’lim:Qarag’aytoifalar(Ochiqurug’toifalar )-Pinophyta (Gymnospermatophyta) Ajdod (sinf): Qarag’aysimonlar (Ninabarglilar yoki Qubbalilar) Pinorsida (Coniferopsida) Qabila (tartib): Qarag’aynamolar (Ninabargnamolar)-Pinales (Coniferales) Oila: Qarag’aydoshlar-Pinaceae TurkumQarag'ay-Puinus Tur: Oddiy qarag’ay-Pinus silvestris

SPOROFIT. Oddiy qarag’ay yoki o’rmon qarag’ayi bo’yi 20-40 metr va yo’g’onligi 1-2 m, monopodial shoxlangan daraxt. Novdasi 2 xil-qisqargan va o’zidan barg hosil qiluvchi, hamda yo’g’onroq va uzun o’suvchi novdalar. Tanasining anatomik tuzilishi ancha murakkab-po’stloq va o’zak kam rivojlangan. Yog’ochligi juda qalin va traxeidalardan iborat. Yog’ochlik paranximasi kamroq rivojlangan. O’zak nurlari yaqqol ko’rinadi. Floema elaksimon naylardan iborat. Ichki tuzilishidagi xarakterli belgilardan biri nina bargi va yog’ochligida mum yo’llarining bo’lishidir.

Bargi-ninasimon, ba’zan yassi, uch qirrali yoki to’rtqirrali, qisqargan novdada 2 tadan joylashgan, ba’zan barglari 3 ta. Barg ko’ndalang kesimi mikroskopda ko’rilganda quyidagicha tuzilish kuzatiladi: tashqi tomondan po’st bilan qoplangan, og’izchalari barg yuzasida tekis tarqalgan, epidermis ostida bir qavat mexanik to’qima (gipoderma) va smola mum (qatron) yo’llari; undan so’ng burma xlorenximali mezofil va markazda endoderma bilan o’ralgan ikkita o’tkazuvchi boylam bor. Boylamlar kollateral tuzilishda-ksilema, yupqa kambiy qavati keyin floema va sklerenxima hujayralaridan iborat. Qarag’ayning bargi kserofil tuzilishga ega: qattiq, terisimon; 3-6 yil yashaydi va navbat bilan to’kiladi.

O’rmon qarag’ayi faqat urug’idan ko’payadi, barcha qarag’aytoifalardagi kabi uning ko’payish siklida ham sporofit nasl ustun turadi, gametofit juda reduksiyalangan bo’lib, sporofit o’simlik hisobidan yashaydi. O’rmon qarag’ayi bir uyli ayrim jinsli daraxt bo’lib ba’zi novdalarida mikrosporofilli g’uddalar, ba’zilarida esa megasporofilli qubbalar yetishadi.

Mikrosporafilli qubba yoki changdonli qubba sariq yoki qizg’ish rangda bo’ladi. Mikrosporofillning pastki tomonida ikkitadan mikrosporangiy (chang xaltasi) va ularning kataklarida mikrosporalar (changlar) yetiladi. Erkak gametofit mikrosporangiyning ichida o’sib, rivojlana boshlaydi. Mikrosporaning tashki ekzina va ichki-intina kabi 2 ta po’sti bor.

Ular bir biridan ajralib o’rtasida havo haltachasi hosil bo’ladi va changchani shamol yordamida uzoq masofalarga tarqalishiga yordam beradi. Changchalarning yadrosi bo’linishi natijasida protallial va rizoidal hujayralar hosil bo’ladi. Bu hujayralar tezda erib ketadi va mikrospora yadrosining navbatdagi bo’linishidan anteridial va chang nayini hosil qiladigan vegetativ hujayra hosil bo’ladi. Chang shu holatda mikrosporangiydan (changdondan) chiqib atrofga tarqalad

GAMETOFIT. Megasporofilli qubbaning o’qiga megasporofillar joylashadi. Har megasporofilning asosida ikkita urug’kurtak yetishadi. Urug’kurtakning sirti integument bilan o’ralgan. Integument uch qavatdan iborat: tashqari va ichkari seret yumshoq va o’rta qattiq qavat. Integumentning uchki qismida mikropile (chang yo’li) bo’lib, uning tagida nusellusda chang kamerasi joylashgan. Nusellusda yirik megaspora rivojlanadi va undan ikki arxegoniyli gametofit hosil bo’ladi (birlamchi endosperm). Birlamchi endosperm rivojlanayotgan murtak uchun oziqa bo’lib xizmat qiladi.

Changcha shamol yordamida urug’kurtakka tushib, mikropile orqali nusellusdagi chang kamerasigacha yetadi. Changchaning vegetativ hujayrasi chang naychasini hosil qiladi, anteridial hujayradan esa, ikkita spermiy yetishadi, ulardan bittasi bitta arxegoniyning ichidagi tuxum hujayrasini urug’lantiradi. Zigota hosil bo’ladi. Ikkinchi spermiy va ikkinchi arxegoniy erib ketadi.

Urug’langan tuxum hujayra bir necha marta bo’linib, dastlab murtak to’qimasini, keyin murtakni hosil qiladi. Murtakda ildizcha, poyacha, kurtakcha va bir necha urug’palla barglar hosil bo’ladi. Urug’lar bir yildan keyin pishib yetiladi va qubbalardan to’kilib yangi sporofit o’simlik- o’rmon qarag’ayini hosil qiladi. O’rmon qarag’ayi tuzilishini va taraqqiyoti davrining sxemasini chizib oling.

. O’rmon qarag’ayning Pinus silvestris taraqqiyot sikli. Sporofit: 1-Mikrosporofilli va urug’kurtakli qubbalar hosil bo’lgan novda, 2-urug’kurtakli qubbaning bo’yiga kesimi, 3-ikkiurug’kurtakli makrosporofil, 4- urug’kurtakning ichki tuzilishi, 5-changchaning tuzilishi, 6-urug’ning ichki tuzlishi, 7-ikkiurug’ makrosporofil. 8- mikrosporofilli qubbaning bo’yiga kesimi, 9- changdonni tuzilishi.

E'tiboriz uchun raxmat!!!

O'xshashlar

Egiluvchan sagovnikning (cycas revoluta) tuzilishi va taraqqiyoti

Mo’tadil iqlimli shimoliy kеnglik o’simliklari. O’rmon zonasi

Kamyob va istiqbolli yog’li o’simliklar

Hujayra va uning tuzilishi

Zamburug’lar va suvo’tlarining tuzilishi va ahamiyati