Zamburug’lar va suvo’tlarining tuzilishi va ahamiyati - Botanika - Slaydlar

Zamburug’lar va suvo’tlarining tuzilishi va ahamiyati

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

4196.876953125 KB

Ko'chirib olish

FokinaLida.75@mail.ru O’zbekiston Respublikasi Xalq Ta’limi Vazirligi Muqimiy nomidagi Qo’qon Davlat Pedagogika Instituti Tabiiyot va geografiya fakulteti Geografiya o’qitish metodikasi yo’nalishi 2 « A » guruh talabasi Mo’minova Shohsanamning «Biogeografiya» fanidan tayyorlagan O’qituvchi: Yo’ldosheva D. Qo’qon– 2014 www.arxiv.uz

FokinaLida.75@mail.ru Zamburug’lar va suvo’tlarining tuzilishi va ahamiyati • Reja : 1. Zamburug`lar haqida tushuncha 2. Suv o’tlari haqida tushuncha 3. Lishayniklar haqida tushuncha www.arxiv.uz

FokinaLida.75@mail.ru • Tuban o`simliklarning xlorofilsiz va tuzilishi juda turli - tuman bo`lgan juda ko`p turi zamburug`lar deb ataladi. Ular o`z ichiga 100 mingdan ortiq turni oladi. Zamburug`lar tallofit o`simliklardir, chunki ular ham xech qachon suvo`tlari singari haqiqiy to`qima hosil qilmaydi va ularni tanasi qismlarga (barg, poya, ildizga) bo`linmaydi. www.arxiv.uz

FokinaLida.75@mail.ru • Ularning ko`pchiligi mikroskopik mayda bo`lib, nonda mug`or, o`simlik barglarida zangsimon dog`lar va shunga o`xshash shakllarda ham ko`rinadi. • Zamburug` tanasini mikroskop ostidan qarasak, uni chalkashib ketgan juda ko`p ipchalar yoki gifalardan iboratligini, gifalar to`planib mitseliy hosil qilganini ko`ramiz. Gifalar shoxlangan va shoxlanmagan, bir xujayrali yoki ko`p xujayrali bo`lishi mumkin. Zamburug` ba`zi turlarining gifalari tinim holatiga o`tishi mumkin. Bunda ular juda zich chalkashib olib sklerotsiy deb ataladigan o`ziga xos tuganak hosil qiladi. Bir xujayrali zamburug`lar, ular yumaloq yoki ellipis shakildagi alohida - alohida xujayralardir. Masalan: achitqi zamburug`lari. www.arxiv.uz

FokinaLida.75@mail.ru www.arxiv.uz

FokinaLida.75@mail.ru • Xujayrasi qobig`ining ximiyaviy tarkibi bir xil emas. Po`st xech qachon sellyulozali bo`lmay, unga turli azotli moddalar aralashgan bo`ladi. Ularda bir nechta yadro bo`ladi. Ular kraxmal hosil qilmaydi, uning o`rniga boshqa uglevod glikogen hosil qiladi. www.arxiv.uz

FokinaLida.75@mail.ru • Alohida tuzilmalar - meva tanalar ko`payish funksyasini bajaradi. Parazit zamburug`larda - gaustoriya hosil bo`ladi. Zamburug`lar jinsiy, jinssiz va vegetativ usullarda ko`payadi. Vegetativ ko`payish oidiyalar -mitseliy ipchalarining parchalanishidan hosil bo`ladigan ovalsimon xujayralar yordamida ro`y beradi. • Achitqi zamburug`i -kurtaklanish yo`li bilan ko`payadi. Zamburug`lar asosan sporalar yordamida ko`payadi. Gifalar uchida konidiya bandlarda yoki sporangiyda spora hosil bo`ladi. Zamburug`larda jinsiy ko`payish- izogamiya, oogamiya, usulida ro`y beradi. www.arxiv.uz

FokinaLida.75@mail.ru Zamburug’ sinflari Arximitset lar yoki xitridiomit setlar Oomitsetl ar Zigomitset lar (bular tuban zamburug `lar) Xaltachali zamburug `lar yoki askomitse tlar Bazidiyeli zamburug `lar yoki bazidiyam itsetlar (bular yuksak zamburug `lar) Takomillas hmagan zamburug `lar www.arxiv.uz

FokinaLida.75@mail.ru Arximitsetlar sinfi Ko’payishi www.arxiv.uz

FokinaLida.75@mail.ru • Arximitsetlar sinfi - tanasi yalong`och - yaxshi rivojlanmagan mitseliy rizomitseliydan iborat 3 xil ko`payadi (vegetativ, jinsiy, jinssiz). Ular yosh karamni ildiz bo`g`izini zararlaydi. Qora oyoq kasalligini keltirib chiqaradi. Unga qarshi ko`rashish uchun tuproqqa ishlov berib namlikni kamaytirish kerak.• Oomitsetlar sinfi mitseliysi shoxlangan alohida xujayralarga bo`lingan bo`ladi. Masalan: Fitoftora zamburug`i kartoshka, pomidor va poliz ekinlari bargida qo`ng`ir dog`lar hosil bo`ladi. www.arxiv.uz

FokinaLida.75@mail.ru • Zigomitsetlar sinfi. Namiqib qolgan nonda, go`ngda va boshqa organik substrotlarda oq tuksimon g`ubor shaklda paydo bo`ladi. (Mog`or zamburug`i). • Xaltachali zamburug`lar - bularda hosil bo`lgan zigota xaltachaga aylanadi. Xaltachani ichida sporalar hosil bo`ladi. Ular unshudring, o`simlik raki kasalligini keltirib chiqaradi, yana achish jarayonida ishtirok etadi. Shaftoli tafrinasi-shaftoli bargini sarg`aytirib bujmaytirib yuboradi. Penitsill - zamburug`i, shoxkuya zamburug`i, qo`ziqorin ham shu sinfga mansubdir. www.arxiv.uz

FokinaLida.75@mail.ru www.arxiv.uz

FokinaLida.75@mail.ru • Bazidiyali zamburug`lar-sporalari maxsus bazidiyalarda yetiladi. Qorakuya, zang, chang qorakuyasi kasalliklarini keltirib chiqaradi. G`allaguldoshlar oilasi vakillarida ko`p uchraydi. www.arxiv.uz

FokinaLida.75@mail.ru • Takomillashmagan zamburug`lar. Bu sinf vakillari vilt kasalligini keltiriba chiqaradi. Organik moddalarni chiritishda ishtirok etadi. Simbioz hayot kechiradi. (mikoriza). Qo`ziqorin va qalpoqchali zamburug`lar oziq-ovqat sifatida foydalaniladi. Achituvchi zamburug`lar spirtli ichimliklar tayyorlashda, nonvoychilikda, ulardan olingan fermentlar, yengil sanoat va oziq-ovqat sanoatida ishlatiladi, hamda achituvchi zambu-rug`lardan polivitaminlar tayyorlanadi. Salbiy tomoni, oziq-ovqatlarni buzadi, yog`ochlarni chiritadi. Kasalliklarni keltirib chiqaradi www.arxiv.uz

FokinaLida.75@mail.ru SUV O’TLARI (Vodorosli) • Suv o’tlari morfologik jixatdan juda xilma - xil bo’lib, ular orasida mikroskopik bir xujayralilar bilan bir katorda bir necha o’n metrga boradigan vakillari xam bor. Suvo’tlar tana xolatida yashaydigan o’simliklar, ularda ildiz, poya, barg bo’lmaydi. Birok ba’zi vakillarning tanasi - tallomi birmuncha murakkab tuzilgan bo’lib, tanasi ayrim kismlarga ajralgan. Suvo’tlarning xujayrasi tashki tomondan kattik devor bilan koplangan. hujayra tsitoplaz-masi devor atrofida joylashgan bo’lib xujayrani to’ldirib turadi. hujayrada bitta yoki bir nechta mayda vakuolalar mavjud. Yadroning soni xam bir yoki bir nechta bo’lishi mumkin. hujayradagi xromatoforlarda pigmentlar saklanadi. Xromatoforning shakllari turli - tuman: plastinkali, spiral, lentasimon, to’rsimon, yulduzsimon. www.arxiv.uz

FokinaLida.75@mail.ru Xromatofor plastinkali spiral lentasimon to’rsimon yulduzsimon www.arxiv.uz

FokinaLida.75@mail.ru www.arxiv.uz

FokinaLida.75@mail.ru • Suv o’tlari chuchuk suvlarda, dengiz va okeanlarda, zax yerlarda yashaydi. Ularning ko’p mikdorni tashkil etuvchi mikroskopik to’dasi erkin suzib, fitoplankton xosil kiladi. Suvda yashaydigan suv o’tlari Suv ostida yashovchilar - BENTOS Suv ichida yashovchilar - PLANKTON Suv yuzida yashovchilar – POVERXNOSTNIY www.arxiv.uz

FokinaLida.75@mail.ru • Plaktonning chukurligi 300 m gacha bo’lishi mumkin. Suv xavzasining 300 metrdan chukkurrok joyida yashovchi suv o’tlari bentos deyiladi. Ayrim suvo’tlari juda past xaroratda xam xayot kechirish kobiliyatini yo’kotmaydi. Xatto kutbda, tog cho’kkilaridagi korlarda xam yashaydi. or  xlomidomonadasi korni kizil, sarik, yashil, ko’ngir ranglarga bo’yashi mumkin. Xlorellaning ayrim vakillari xam xavoda yashay oladi. Suv o’tlar xujayrasida yashil rang beruvchi xlorofill pigmenti bo’lganligi sababli ovkatlanish jixatidan avtotrof organizm xisoblanadi. ayot kechirish uchun zarur  bo’lgan. Ozik moddani o’zlariga o’zi tayyorlaydi, ya’ni xujayrasida fotosintez protsessi bo’ladi. www.arxiv.uz

FokinaLida.75@mail.ru www.arxiv.uz

FokinaLida.75@mail.ru • Ba’zi bir ko’k-yashil suv o’tlari tayyor organik modda xisobiga xam yashaydi, ya’ni ular saprofit xolatda yashaydi. Ko’k - yashil suv o’tlarining xromotoforida xlorofilldan tashkari ko’k rang beruvchi fikotsian pigment uchraydi. Yashil suvo’tlarida fakat yashil rang beruvchi xlorofill pigmenti uchraydi. Diatom suv o’tlarida xlorofildan tashkari sarik rang beruvchi diatomin pigmenti bo’ladi. o’ngir rangli suv o’tlarining  xromotaforida xlorofilldan tashkari ko’ngir rang beruvchi fukoksantin pigmenti uchraydi. izil suv o’tlarida xlorofildan  tashkari kizil rang beruvchi fikoeritrin pigmenti bo’ladi. Suv o’tlarining xujayrasida ozikli modda sifatida kraxmal, yog,oksil xamda xayvonlarga xos bo’lgan kraxmal-glikogen uchraydi. Glikogen yod ta’sirida ko’ngir rangga bo’yaladi. Xozirgi kunda yer yuzida 75000 xil suv o’tlari mavjud www.arxiv.uz

FokinaLida.75@mail.ru Suv o’tlari Ko’k-yashil suv o’tlari (sine- zelennie vodrosli) Yashil suv o’tlari (Zelyonie vodrosli) Sarik suv o’tlari (Jyoltie vodrosli) qo’ngir suv o’tlari (Burie vodrosli) qizil suv o’tlari (Krasnie vodorosli) www.arxiv.uz

FokinaLida.75@mail.ru Lishayniklar • Lishayniklar tanasi zamburug` va suv o`tlarining simbioz bir - biriga moslashgan holatda yashashi natijasida paydo bo`lgan organizm bo`lib hisoblanadi. Lishayniklar tarkibiga zamburug`lardan xaltachali, bazidiyali, suvo`tlardan ko`k, yashil suvo`tlari vakillari kiradi. Zamburug` gifalari bilan suvo`tini o`rab olib, u bilan birga o`sadi. www.arxiv.uz

FokinaLida.75@mail.ru Lishayniklar zamburug` suvo`tlar www.arxiv.uz

FokinaLida.75@mail.ru www.arxiv.uz

FokinaLida.75@mail.ru • Lishayniklar avtotrof o`simliklardir. Lishayniklar tashqi ko`rinishi jihatidan xilma- xil ular kulrang, sariq, qo`ng`ir, qizil ba`zan qoramtir ranglarda bo`ladi. Lishayniklar tanasining morfologik tuzilishiga ko`ra 3 guruhga bo`linadi. • Yopishqoq yoki po`stloqsimon - ular eng sodda tuzilgan keng tarqalgan tollomi yupqa, qobiqsimon, substratga juda maxkam yopishadi. • Bargsimon yoki plastinkasimon tollomi oddiy yaproq ko`rinishda bo`lib, rizoidga o`xshash o`simtasi bilan birikadi. Ularni butunligicha ajratib olsa bo`ladi. www.arxiv.uz

FokinaLida.75@mail.ru • Butasimon yoki shoxlangan. Tallomi birmuncha murakkab tuzilgan, tik o`sadi, butaga o`xshab shoxlaydi. Tog`larda uchraydigan kladoniya, shimolda o`sadigan bug`i lishaynigi va yolli lishayniklar shular jumlasidandir. Lishaynik-lar tabiiy sharoitda asosan vegetativ ko`payadi. Ularning mo`rt tallomi qurib oson maydalanadi, shamol va hayvon vositasid uzoq yerlarga tarqaladi. Shuningdek ular maxsus ko`payish organi- soriydiy va izidiylar vositasida ham ko`payadi. • Kladoniya lishaynigi 10-15 s biomassa beradi. Bo`yi 20 smgacha yetadi. Bug`ular uchun oziq-ovqat hisoblanadi. Lishayniklarda uglevodlar to`planadi. Shuning uchun oziq- ovqat sifatida, dori tayyorlashda foydalaniladi. Ulardan efirmoyi, glyukoza, spirt, lakmus, bo`yoqlar olinadi. www.arxiv.uz

FokinaLida.75@mail.ru www.arxiv.uz

FokinaLida.75@mail.ru Lishayniklar Yopishqoq yoki po`stloqsimon Bargsimon yoki plastinkasimon Butasimon yoki shoxlangan www.arxiv.uz

O'xshashlar

Suvo’tlarining yashash sharoiti va ahamiyati

Zamburug’lar dunyosi

Zamburug’lar. Xitridiyalar sinfi

Changlanish xillari va ahamiyati

Hujayra va uning tuzilishi