Tabiiy shirinlashtiruvchi manbalaridan foydalanib farmasevtik mahsulotlar olish - Biotexnologiya - Slaydlar

Tabiiy shirinlashtiruvchi manbalaridan foydalanib farmasevtik mahsulotlar olish

Yuklangan vaqt:

16.01.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1262.05078125 KB

Ko'chirib olish

TABIIY SHIRINLASHTIRUVCHI MANBALARIDAN FOYDALANIB FARMASEVTIK MAHSULOTLAR OLISH

Ishning dolzarbligi. Hozigi paytda keng tarqalgan mahalliy, qiyin da’volanadigan yoki davolab bo‘lmaydigan gipoglikemik holatlar, diabet kasalligini davolash va profilaktika qilish, yurtimiz aholisi sog‘lig’ini saqlash dolzarb muammolaridan biri hisoblanadi. Bugungi kunda o‘simlik manbalaridan ajratib olingan past kaloriyali, shirin ta’m beruvchi, samarali va zararsiz bo‘lgan yangi farmasevtik mahsulotlarni ishlab chiqarishga katta e’tibor qaratilgan. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Administratsiyasining 2018- yil 28-avgustdagi 14532-xx-son buyrug‘i bilan belgilangan vazifalarni bajarish maqsadida, respublikaning Surxondaryo viloyati Sho’rchi tumanida Steviya o’simligini yetishtirish va uni kelgusida 1000 gektarga yetkazish maqsadi qo’yildi. Steviyadan olinadigan stevol glikozidlar asosida dori vositalarini ishlab chiqish va yangi oziq-ovqat mahsulotlarni yaratish rejalashtirildi.

TABIIY SHIRINLASHTIRUVCHI BIRIKMALAR ISHLAB CHIQARISHDAN MAQSAD So’nggi yillarda insonlar ovqatlanish turi tubdan o’zgardi. Ko’plab mamlakatlarda yuqori kaloriyali mahsulotlarni past kaloriyali mahsulotlarga almashtirish tendenstiyasi kuzatilmoqda. Asosiy maqsad yuqori kaloriyali shakarni past kaloriyali sintetik va o’simlik xom ashyosidan olingan shirinlashtiruvchi qo’shimchalarga almashtirishdan iborat yo’nalishlarga qaratiladi. Shirin ta’mga ega vositalarga bo’lgan ehtiyojning ortishi o’zida shirin ta’m beruvchi moddalar saqlovchi o’simliklardan olinadigan shirin ta’mli moddalarga nisbatan talabni ortishiga olib kelmoqda. Hozirgi paytda tarkibida shakar hisoblanmagan, ammo shirin moddalar saqlovchi 15 dan ortiq o’simlik turlari ma’lum. Ushbu o’simlik turlaridan olingan to’rtta birikma, aniqrog’i, ammiakli glitin, fillodulstin, taumatin va steviozidlarga oziq-ovqatda shirinlashtiruvchi vosita sifatida iste’mol qilishga ruxsat berilgan .

Steviya (Stevia rebaudiana) o'simligidan ajratib olingan shirin glikozidlarni umumiy "steviozid" deb nomlangan. Steviozid iste'mol qilinganda organizmda insulin ajralishi kuzatilmaydi, bu esa, o'z navbatida insulinga qaram bo'lgan diabetlarda insulin dozasini sezilarli darajada pasaytiradi. Shuningdek, steviozid diabet bilan kasallangan bemorlarda gipoglikemik va giperglikemik holatlarni rivojlanishiga to'sqinlik qiladi. Steviyani iste'mol qilish, tavsiya qilingan sutkalik dozasidan 10-15 marta ortib ketgan taqdirda ham, qondagi shakar miqdorini ortishiga olib kelmaydi.

Turli xil dori vositalari: sirop, tabletka, tomchi, damlama va boshqa ko’rinishdagi birikmalar ishlab chiqariladi

STEVIYA O'SIMLIGINING AFZALLIKLARI Steviya ( Stevia rebaudiana ) o’simligidan ajratib olingan shirin glikozidlarni umumiy “steviozid” deb nomlangan.  Steviozid iste’mol qilinganda organizmda insulin ajralishi kuzatilmaydi, bu esa, o’z navbatida insulinga qaram bo’lgan diabetlarda insulin dozasini sezilarli darajada pasaytiradi. Shuningdek, steviozid diabet bilan kasallangan bemorlarda gipoglikemik va giperglikemik holatlarni rivojlanishiga to’sqinlik qiladi. Tanadagi metabolik jarayonlarni normallashtiradi, chunki aminokislotalar va vitaminlar yog'larni parchalaydi va metabolizmni faollashtiradi.  Ovqat hazm qilish tizimining holatini yaxshilaydi: ichak faoliyatini yaxshilaydi, jig’ildon qaynashi sabablarini yo'q qiladi, oshqozon shilliq qavatining ishlashini normallashtiradi.  Yaralarni davolash bilan kasalliklardan xalos bo'lishga yordam beradi, to'qimalarni qayta tiklash jarayonlarini faollashtiradi.  Stress va uyqusizlik bilan yaxshi kurashadi, chunki u tinchlantiruvchi ta'sirga ega.  Bu antipiretik vosita, ammo bu ta'sirga erishish uchun steviya choyini kuniga kamida uch marta ichish kerak

Steviya o‘simligi ekstraktini olish va uning kimyoviy tahlili. Steviya quruq ekstrakti namunalarini olish uchun o‘simlikning 1 kg er usti qismi maydalanib (maydalik darajasi 0,3-0,5 sm) etanol bilan (1:5 nisbatda) xona haroratida 5 marta ekstraksiya qilindi. Quyultirilgan ekstrakt quritgich vakuumli shkafda kukun holga kelgucha quritildi va 1:1 nisbatda dis. suvda suyultirib organik erituvchilar – xloroform, butanol-1 (suvda to‘yintirilgan) bilan ishlov berilganda xloroformli, etilatsetatli, butanolli fraksiyalar olindi. Tayyorlangan kolonka ustiga (quruq ekstraktni tayyorlangan sistema bilan quyuq holga kelguncha aralashtirilib), quyuq ekstrakt joylashtiriladi va yuvish uchun elyuent sifatida xloroform-metanol- suv aralashmasida oqizib yuvib olinadi va natijada steviazid, rebaudiazid A, rebaudiazid B, rebaudiozid C lar borligi aniqlandi.

Amalga oshirilgan tadqiqotlar natijalarining ilmiy jihatdan yangilik darajasi shundan iboratki - steviya o‘simligi yer ustki qismi kimyoviy tarkibi tadqiq qilinganda, olingan o‘simlikga nisbatan 34,93 % quruq ekstrakti olindi. Ekstraktni fraksiyalarga ajratildi: xloroformli fraksiya – 19,7 g (0,985 %); etilatsetatli fraksiya – 20,5 g (1,05 %); 1-butanolli fraksiya – 150 g (7,55%) unumda olindi. Ekstrakt tarkibi kimyoviy tadqiq qilindi, natijada shirinlashtiruvchi birikmalar, ya’ni stiviol glikozidlar individual holda ajratib olindi. Toza stiviol glikozidlar Steviozid - 3,5-15%, Rebaudiozid A 1,3-3,6 %, Rebaudiozid V 0,19-0,6 %, Rebaudiozid S 0,15-0,2 % ni tashkil etdi.

Steviozid Rebaudiozid ARebaudiozid B Rebaudiozid CHO O HOH2C HO HO O HOH2C HO OH HO O CH2 H H C H3C H3C O O O O HOH2C HO HO 1' 2' 3' 4' 5' 6' 1'' 2'' 3'' 4'' 5'' 6'' 1''' 2''' 3''' 4''' 5''' 6'''1 '2 ' 3 '4 ' 5 '6 ' 1 ' '2 ' ' 3 ' '4 ' ' 5 ' '6 ' ' 1 ' ' '2 ' ' ' 3 ' ' '4 ' ' ' 5 ' ' '6 ' ' ' H O OH O H 2 C H O H O O O H O H 2 C H O O HH O HO CH2 H H C H3C H3C O O O OH O H 2 C H O 1' 2' 3' 4' 5' 6' 1'' 2'' 3'' 4'' 5'' 6'' 1''' 2''' 3''' 4''' 5''' 6''' 1'''' 2'''' 3'''' 4'''' 5'''' 6'''' HO O HOH2C HO HO O HO O HOH2C HO HO O H3C HO OH HO O CH2 H H C H3C H3C O O O O HOH2C HO 1' 2' 3' 4' 5' 6' 1'' 2'' 3'' 4'' 5'' 6'' 1''' 2''' 3''' 4''' 5''' 6''' 1'''' 2'''' 3'''' 4'''' 5'''' 6'''' HO O HOH2C HO HO O HO O HOH2C HO HO O HOH2C HO OH HO O C H 2 H H CH 3 C H 3 C O O OO HOH2C HO

Shakar o’rnini bosuvchi shirinlashtiruvchi vosita steviya o‘simligi kukunidan sirop tayyorlash. Hozirgi vaqtda shirinlashtiruvchi vosita ishlab chiqarish uchun xomashyo hisoblangan steviya ( Stevia rebaudiana ) o‘simligi inson organizmiga nojo‘ya ta’sir ko‘rsatmaydigan bir qator diterpen glikozidlar aralashmasi - Steviozid, Rebaudiozid A, Rebaudiozid V, Rebaudiozid S, Rebaudiozid D mavjud bo‘lib, ularning barchasi shirinlashtiruvchi vositalar shakarga nisbatan o‘rtacha 30-45 marta shirin. Steviya barglaridan sanoatda shirinlashtiruvchi vosita sifatida ishlab chiqarish imkoni mavjud bo‘lib, O‘zbekistonda eng yuqori hosil yiliga – 5-6 t/ga olish yo‘lga qo‘yilgan. Tozalangan shirinlashtiruvchi kukunidan sirop olish uchun manba sifatida “Steviya” o‘simligi bargidan foydalanildi.

Steviya o‘simligi kukunidan sirop tayyorlash uchun siropli qozonlarda qaynatiladi. Steviya o‘simligi kukunidan siropi ni olish jarayoni quyidagi texnologik operatsiyalarni o'z ichiga oladi: Steviya o‘simligi kukunini suvga solib eritmani qaynatish; siropni filtrlash va sovutish. Steviya o‘simligi kukuni qoplar palletlarda sirop tayyorlash bo'limining ishlab chiqarish omboriga etkazib beriladi, bu yerda tortishdan keyin steviya o‘simligi kukuni paqir liftining qabul qilish bunkeriga, so'ngra oraliq saqlash bunkeriga va u yerdan siropli qozonga quyiladi, bu yerda bir vaqtning o'zida hisoblab chiqilgan suv miqdori o'rnatiladi. Suv qozonga yetkazib beriladi va 55-60 °C ga qadar isitiladi. Ushbu jarayon ikki marta takrorlanadi. Steviya o‘simligi kukuni siropi sterilizatsiya qilish uchun yana 30 daqiqa qaynatiladi. Sirobning tayyorligi undagi shirinlik darajasi bilan belgilanadi.

E’tiboringiz uchun rahmat!

O'xshashlar

Tabiiy va sun’iy mahsulotlar

Yangi biotexnologik mahsulotlar va preparatlar bozori

Rekombinat DNK olish usullari

Mikroorganizimlardan ferment ajratib olish

Tabiiy toksikantlar va ifloslantiruvchi moddalar