She'riy san'at turlari - Adabiyot - Slaydlar

She'riy san'at turlari

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

551 KB

Ko'chirib olish

МУБОЛАҒАМУБОЛАҒА Муболаға араб тилида Муболаға араб тилида “катталаштириш”, “кучайтириш” “катталаштириш”, “кучайтириш” маъносини билдириб, адабий маъносини билдириб, адабий асарда тасвирланаётган бадиий асарда тасвирланаётган бадиий тимсол ҳолати ёки ҳаракатини тимсол ҳолати ёки ҳаракатини бўртириб, кучайтириб ифодалаш бўртириб, кучайтириб ифодалаш санъати демакдир.санъати демакдир. Муболаға таблиғ , иғроқ, ғулувв Муболаға таблиғ , иғроқ, ғулувв деб аталган уч турга бўлинади.деб аталган уч турга бўлинади. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

ТАБЛИҒТАБЛИҒ • ақлан ишониш мумкин бўлган, ҳаётда хам ақлан ишониш мумкин бўлган, ҳаётда хам юз бериши мумкин бўлган муболағадир. юз бериши мумкин бўлган муболағадир. • Алишер Навоий:Алишер Навоий: Кеча келгумдир дебон ул сарви гулрў Кеча келгумдир дебон ул сарви гулрў келмади,келмади, Кўзларимга неча тонг отқунча уйқу келмадиКўзларимга неча тонг отқунча уйқу келмади .. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

ҒУЛУВҒУЛУВ • Ақл ҳам бовар қилмайдиган, ҳаётда ҳам юз Ақл ҳам бовар қилмайдиган, ҳаётда ҳам юз бериши мумкин бўлмайдиган тарзда бериши мумкин бўлмайдиган тарзда тасвирлаш санъати.тасвирлаш санъати. • Алишер Алишер Навоий:Навоий: Хар қизил гуликим, юзунг шавқида олиб Хар қизил гуликим, юзунг шавқида олиб исладим,исладим, Еткач оҳим шуъласи они сариғ гул айладим.Еткач оҳим шуъласи они сариғ гул айладим. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

ТАШБЕТАШБЕ ҲҲ • Шарқ адабиётида кенг тарқалган санъатлардан Шарқ адабиётида кенг тарқалган санъатлардан бири бўлиб, “ўхшатиш” маъносини ифодалайди. бири бўлиб, “ўхшатиш” маъносини ифодалайди. Икки нарса ёки тушунчани улар ўртасидаги Икки нарса ёки тушунчани улар ўртасидаги ҳақиқий (реал) ёки мажозий муносабатларга кўра ҳақиқий (реал) ёки мажозий муносабатларга кўра ўхшатиш санъатидир.ўхшатиш санъатидир. • Фурқат:Фурқат: Лабинг ғунча, юзинг икки қизил гул,Лабинг ғунча, юзинг икки қизил гул, Қадинг сарву, сочинг гуёки сунбул.Қадинг сарву, сочинг гуёки сунбул. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

ТАМСИЛТАМСИЛ • ““ Мисол келтириш” маъносини билдириб, шеър Мисол келтириш” маъносини билдириб, шеър байтининг биринчи мисрасида ифодаланган байтининг биринчи мисрасида ифодаланган фикрга далил сифатида иккинчи мисрада фикрга далил сифатида иккинчи мисрада ҳаётий бир ҳодисани мисол қилиб келтиришга ҳаётий бир ҳодисани мисол қилиб келтиришга асосланган санъатдир.асосланган санъатдир. • Лутфий: Лутфий: Эй кўнгил, жонни хаёли олида қил пешкаш,Эй кўнгил, жонни хаёли олида қил пешкаш, Ҳар нима бўлса азиз, элтур киши меҳмон сори.Ҳар нима бўлса азиз, элтур киши меҳмон сори. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

ИҒРОҚИҒРОҚ • белги ёки харакатни аклан ишониш мумкин бўлса ҳам , белги ёки харакатни аклан ишониш мумкин бўлса ҳам , ҳаётда юз бериши мумкин бўлмаган тарзда кучайтириб ҳаётда юз бериши мумкин бўлмаган тарзда кучайтириб тасвирлаш демакдир. тасвирлаш демакдир. • ““ Фарҳод ва Ширин ” достонида Шириннинг оти оёқлари Фарҳод ва Ширин ” достонида Шириннинг оти оёқлари чирмашиб йиқилай деганда, Фарҳод бориб отни кўтариб чирмашиб йиқилай деганда, Фарҳод бориб отни кўтариб олиши воқеаси тасвирланади. Шоир ёзишича:олиши воқеаси тасвирланади. Шоир ёзишича: Кўтарди орқасига бодпони,Кўтарди орқасига бодпони, Нечукким бодпо ул дилрабони.Нечукким бодпо ул дилрабони. Чу икки-уч йиғоч гом урди шайдо,Чу икки-уч йиғоч гом урди шайдо, Бўлиб олинда касру ҳавз пайдо,Бўлиб олинда касру ҳавз пайдо, www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

ҲҲ УСНИ ТАЪЛИЛУСНИ ТАЪЛИЛ • арабча “арабча “ чиройли далиллашчиройли далиллаш ” маъносини ” маъносини билдиради. Адабий асарларда билдиради. Адабий асарларда тасвирланаётган бирор ҳодисага шоирона тасвирланаётган бирор ҳодисага шоирона бирон сабаб кўрсатиш санъати.бирон сабаб кўрсатиш санъати. Қатра қонларким томар кўксимга урғон тошдин,Қатра қонларким томар кўксимга урғон тошдин, Заҳмдиндир демаким, қон йиғлар аҳволимга тош.Заҳмдиндир демаким, қон йиғлар аҳволимга тош. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

ТАЖОҲУЛИ ТАЖОҲУЛИ ОРИФОРИФ • ““ Билиб туриб билмасликка олиш” маъносини Билиб туриб билмасликка олиш” маъносини ифодаловчи ушбу шеърий санъат шоирнинг ифодаловчи ушбу шеърий санъат шоирнинг байтда акс эттирилаётган бирон образли иборани байтда акс эттирилаётган бирон образли иборани аник айтмасдан, ўзини билаб билмасликка аник айтмасдан, ўзини билаб билмасликка олгандек кўрсатишини назарда тутади.олгандек кўрсатишини назарда тутади. • ЛутфийЛутфий :: Малак ё ҳур, билмом ё парисан?Малак ё ҳур, билмом ё парисан? Бу рафтор ила ё кабки дарийсан?Бу рафтор ила ё кабки дарийсан? www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

ТАШХИСТАШХИС • ““ жонлантириш” - ҳайвонлар, қушлар, жонлантириш” - ҳайвонлар, қушлар, жонсиз нарсаларга инсон хусусиятларини жонсиз нарсаларга инсон хусусиятларини кўчириш санъатидир. кўчириш санъатидир. • Лутфий:Лутфий: Кун пардаға кириб юзунг ойи ҳаёсидан Кун пардаға кириб юзунг ойи ҳаёсидан Йиғлар ўзию, ораға тортар саҳобни. Йиғлар ўзию, ораға тортар саҳобни. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

ИНТОҚИНТОҚ • ““ Сўзлатиш”, “гапиртириш” маъносидаги интоқ Сўзлатиш”, “гапиртириш” маъносидаги интоқ санъатида бадиий асарда ҳайвонлар ёки жонсиз санъатида бадиий асарда ҳайвонлар ёки жонсиз нарсаларни одамларга ўхшатиб сўзлатишни нарсаларни одамларга ўхшатиб сўзлатишни назарда тутади. назарда тутади. • Алишер Навоийнинг «ЛисонутАлишер Навоийнинг «Лисонут тайртайр ” достонида ” достонида қушлар одамлар каби сўзлатилган.қушлар одамлар каби сўзлатилган. • Масалан,Масалан, товус: товус: Мен Мен қушеман касру гулшан зийнати, қушеман касру гулшан зийнати, Нақшу рангим аҳли олам ҳайрати.Нақшу рангим аҳли олам ҳайрати. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

ТАЛМЕХТАЛМЕХ • ““ назар солмок” - шеър ёки насрда машҳур назар солмок” - шеър ёки насрда машҳур тарихий воқеалар, афсоналар, адабий асарлар тарихий воқеалар, афсоналар, адабий асарлар ёки мақолларга ишора қилмоқ санъатидир.ёки мақолларга ишора қилмоқ санъатидир. • Лутфий:Лутфий: Ҳусни наслидин сенигдек ой пайдо бўлмади,Ҳусни наслидин сенигдек ой пайдо бўлмади, Моҳи Канъоний дағи ҳам мунча зебо булмадиМоҳи Канъоний дағи ҳам мунча зебо булмади www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

ЛАФФ ВА НАШРЛАФФ ВА НАШР • ““ Йиғиш ва ёйиш” маъносини ифодаловчи ушбу Йиғиш ва ёйиш” маъносини ифодаловчи ушбу санъат шеър байтида аввал бир неча нарса ёки санъат шеър байтида аввал бир неча нарса ёки тушунча номини кетма-кет келтириб, кейин улар тушунча номини кетма-кет келтириб, кейин улар ҳақидаги ҳукмларни кетма-кет баён килиш ҳақидаги ҳукмларни кетма-кет баён килиш назарда тутилади. Бундан ташқари асосий мақсад назарда тутилади. Бундан ташқари асосий мақсад эса номлар келтирилган нарса ёки тушунчаларни эса номлар келтирилган нарса ёки тушунчаларни бўрттириб, кучайтириб тасвирлашдир.бўрттириб, кучайтириб тасвирлашдир. • Атоий:Атоий: Бу оразу зулфу қаду қоматки сенингдур,Бу оразу зулфу қаду қоматки сенингдур, Рашки суману сунбулу аръар етилибсен.Рашки суману сунбулу аръар етилибсен. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

ИСТИОРАИСТИОРА • арабча сўз бўлиб,“Бирон нарсани омонатга арабча сўз бўлиб,“Бирон нарсани омонатга (вактинча) олмоқ” деган маънони ифодалаб, (вактинча) олмоқ” деган маънони ифодалаб, адабий асарда сўзни ўз маъносидан бошқа бир адабий асарда сўзни ўз маъносидан бошқа бир маънода, аниқроғи уни ҳақиқий маъносида эмас, маънода, аниқроғи уни ҳақиқий маъносида эмас, балки мажозий бир маънода қўллаш санъати.балки мажозий бир маънода қўллаш санъати. • БобурБобур :: СенСен , , эйэй гулгул , қў, қў ймадингймадинг саркашлигингнисаркашлигингни сарвдексарвдек ҳҳ аргизаргиз ,, Оёғингга тушуб барги хазондек мунча ёлбордим.Оёғингга тушуб барги хазондек мунча ёлбордим. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

ТАНСИТАНСИ Қ Қ АСАС – – СИФАТСИФАТ • Шеърда тасвирланаётган шахс ёки нарсага Шеърда тасвирланаётган шахс ёки нарсага белгиларни кетма-кет келтириш, уларни белгиларни кетма-кет келтириш, уларни бир неча жиҳатдан тасвирлашни назарда бир неча жиҳатдан тасвирлашни назарда тутади.тутади. • МукимийМукимий :: ХушХуш табассумтабассум , , хушхуш каломукалому хушхуш равишравиш рафторрафтор ҳ ҳ амам ,, АндалибиАндалиби бўстондекбўстондек хушхуш навонаво дилдорсиздилдорсиз .. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

ИРСОЛИИРСОЛИ МАСАЛМАСАЛ • ““ Мақол киритиш” маъносини билдириб, Мақол киритиш” маъносини билдириб, шеърият ва насрда ифодаланаётган бирор шеърият ва насрда ифодаланаётган бирор фикрни исботлаш учун халқ мақолини фикрни исботлаш учун халқ мақолини келтириш санъати.келтириш санъати. • Навоий:Навоий: Ўқларинг кўнглимга тушгач, куйди ҳам кўз, Ўқларинг кўнглимга тушгач, куйди ҳам кўз, ҳам бадан,ҳам бадан, Ким куяр ўлу қуруғ чун найситонға тушди ўт.Ким куяр ўлу қуруғ чун найситонға тушди ўт. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

ТАЗМИНТАЗМИН • ““ Бир нарасани иккинчи бир нарсанинг орасига Бир нарасани иккинчи бир нарсанинг орасига қўймоқ”- шеърга ўзга бир шоир асаридан бирон қўймоқ”- шеърга ўзга бир шоир асаридан бирон мисра, бир ёки бир неча байт киритиш мисра, бир ёки бир неча байт киритиш санъатидир. Шоирлар баъзан бошқа асарлардан санъатидир. Шоирлар баъзан бошқа асарлардан танланган байт ёки мисраларни турли мақсад танланган байт ёки мисраларни турли мақсад билан ўз шеърларида келтирганлар.билан ўз шеърларида келтирганлар. • МашрабМашраб Лутфий ғазалига тазмин қилган: Лутфий ғазалига тазмин қилган: СенсанСенсан севаримсеварим , , хохо ҳ ҳ инонинон , , хохо ҳ ҳ инонмаинонма ,, ҚҚ ондирондир жигаримжигарим , , хохо ҳ ҳ инонинон ,, хохо ҳ ҳ инонмаинонма .. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

ТАЖНИСТАЖНИС • Шеър байтида маъно жиҳатидан ҳар хил, Шеър байтида маъно жиҳатидан ҳар хил, аммо шакли бир хил икки сўз – шаклдош аммо шакли бир хил икки сўз – шаклдош сўзни келтириб, улар воситасида муайян сўзни келтириб, улар воситасида муайян фикр ёки тимсолни таъсирчан ифодалаш фикр ёки тимсолни таъсирчан ифодалаш санъати.санъати. • ЛутфийЛутфий :: УлУл кк имим , , кк ўў нгилнгил олдиолди зулфизулфи холихоли ,, Кўнглидин эмас хаёли холи.Кўнглидин эмас хаёли холи. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

ИЙИЙ ҲҲ ОМОМ • АА рабчарабча “ “ шубшуб ҳҳ агаага солишсолиш ” ” дегандеган маънонимаънони билдирадибилдиради . Ийҳом ҳақиқий ва мажозий . Ийҳом ҳақиқий ва мажозий маъноларга эга. Шаклан бир, маъно жиҳатдан ҳар маъноларга эга. Шаклан бир, маъно жиҳатдан ҳар хил бўлган сўз ёки сўз бирикмасини шеъриятда хил бўлган сўз ёки сўз бирикмасини шеъриятда қўллаган ҳолда бир байтда икки хил маънони қўллаган ҳолда бир байтда икки хил маънони ифода этиш санъати.ифода этиш санъати. • НавоийНавоий :: Бош қўяй дедим оёғи туфроғига, деди.. “ҚўБош қўяй дедим оёғи туфроғига, деди.. “Қў йй ”” ББ ўў саса истабистаб лаълилаъли рангинрангин сс ўў рдимрдим , , эрсаэрса дедидеди .. “Ол”.. “Ол” www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

ТАНОСУБТАНОСУБ • Шеър байтларида маъно жиҳатдан бир - Шеър байтларида маъно жиҳатдан бир - бирига яқин тушунчаларни англатувчи бирига яқин тушунчаларни англатувчи сўзларни қўллаб, улар воситасида образли сўзларни қўллаб, улар воситасида образли ифодалар, лавҳалар яратиш санъати.ифодалар, лавҳалар яратиш санъати. • ЛутфийЛутфий :: СенСен ҳ ҳ уснусн илаила бойсанбойсан , , сенгасенга чунчун фарздудурфарздудур ҳҳ ажаж , , ҚҚ илил тенгритенгри учунучун каъбаикаъбаи кк ўў нглимнинглимни зиёратзиёрат .. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

ТАЗОДТАЗОД • ““ Зид қўйиш, қаршилантириш” маъноларини Зид қўйиш, қаршилантириш” маъноларини ифодалайди. Маъно жиҳатдан ўзаро зид, қарама-ифодалайди. Маъно жиҳатдан ўзаро зид, қарама- қарши бўлган сўзларни қўллаб таъсирчан табиий қарши бўлган сўзларни қўллаб таъсирчан табиий тимсоллар, лавҳалар яратиш санъати.тимсоллар, лавҳалар яратиш санъати. • ЛутфийЛутфий :: РаРа ҳҳ мм қ қ илил ғғ илил бандабанда ғғ аа эйэй шошо ҳ ҳ улул тенгритенгри учунучун КК имим этарэтар бизнибизни гадогадо , , улул сизнисизни султонсултон айлаганайлаган .. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

ИШТИИШТИ ҚҚ ОО ҚҚ • ““ Сўздан сўзни ажратмоқ” деган маъно Сўздан сўзни ажратмоқ” деган маъно ифодалайди. Шеър байтларида ўзакдош ифодалайди. Шеър байтларида ўзакдош сўзларни қўллаш санъати.сўзларни қўллаш санъати. • Навоий:Навоий: Қилса зулм ул золим элни қилмағил ё раб Қилса зулм ул золим элни қилмағил ё раб забун,забун, ЧунЧун тазаллумдуртазаллумдур и и шимшим доимдоим менимени мазлуммазлум ққ илил .. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

ТАЪДИТАЪДИ ДД • ““ Тўғриламоқ” маъносидаги бу сўз шеърда Тўғриламоқ” маъносидаги бу сўз шеърда содда отларни тартиб билан келтириш содда отларни тартиб билан келтириш санъатини ифодалайди. санъатини ифодалайди. • Лутфий: Лутфий: ЖинуЖину малакумалаку ҳ ҳ урур чаманчаман ичраичра кк ўў ринмасринмас ,, ЮзунгЮзунг ойидинойидин барчасибарчаси шармандашарманда дагулмудагулму ?? www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

O'xshashlar

Tarjima turlari

Wolfgang Amadeus Mozart

Nutqda hikmatlar va xalq og’zaki ijodi

Shoyim Bo‘tayev qissalarida nutqiy akt

Темур ва темурийлар даврида адабий ҳамкорлик