Tarjima turlari - Adabiyot - Slaydlar

Tarjima turlari

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

219 KB

Ko'chirib olish

Tarjima turlariTarjima turlari Reja: Reja: 11 . . Tarjimaning janr va uslubiga ko’ra Tarjimaning janr va uslubiga ko’ra turlari.turlari. 2. Tarjimaning shaklga ko’ra turlari.2. Tarjimaning shaklga ko’ra turlari. 3. Badiiy tarjima turlari3. Badiiy tarjima turlari .. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Адабиётшунослик фанининг ҳозирги тараққиёти шуни кўрсатадики, ҳеч бир ҳалқ адабиётини бошқа адабиётлардан ажратиб олиб, алоҳида ўрганиш мумкин эмас. Чунки жаҳон адабиёти ягона организм бўлиб, у катта-кичик турли миллий адабиётларнинг ўзаро таъсири ривожидан таркиб топади. Кишилар ер юзининг турли минтақаларида яшаб келишларидан қатъий назар, яратилган маънавий бойликларини ўзаро баҳам кўришга интилмоқдалар, бир-бирларининг санъатидан, бадиий кашфиётларидан завқланиб, қалбан ва руҳан яқинлашиб бормоқдалар. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Қардош ҳалқлар адабиёти ва жаҳон прогрессив адабиёти намуналарининг ўзбек тилига таржима қилинаётганлиги таржимашунослигимизнинг катта муваффақиятлар билан олға ривожланаётганлигидан далолат беради. Миллий маданиятимизнинг жаҳон ҳалқлари маданиятларининг энг яхши анъаналари билан яқинлашувига, ҳалқлар ўртасидаги дўстликнинг кучайишига ва ўзбек китобхонларининг жаҳон прогрессив адабиёти намуналаридан баҳраманд бўлишига хизмат қилади. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Бадиий таржиманинг мазмуни, ҳусусияти ва асосий шартлари. Бизнингча, ҳам тўғри ва чиройли таржимагина мукаммал ва идеал санъат асари бўла олади. Бундай таржима яратишнинг ўзи эса чинакам санъатдир. Бундай санъат таржимондан тўғри таржима қилиш доирасида чиройли таржима этишни ва чиройли таржима этиш доирасида тўғри таржима қилиш маҳоратини эгаллашни талаб этади. Таржима амалиётида қуйидаги хилма-хилликлар учраб туради. 1. Таржимонларнинг тажрибаси, малакаси ва эътиқоди бир- биридан жиддий фарқ қилиши натижасида келиб чиқадиган тафовутлар. 2. Таржимонларнинг таржима қилиш принципларини ҳар хил талқин этишлари туфайли келиб чиқадиган тафовутлар. 3. Таржимонларнинг услуби муаллиф услубига таъсир этиши натижасида табиий рўй берадиган тафовутлар. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Ана шу учта сабаб туфайли муайян бир асарни масалан ўнта таржимон ўз тилига ўгирса, натижада бир-биридан фарқ қиладиган ўн хил таржима ҳосил бўлади. Бадиий таржимада муаллиф услубини ҳар бир таржимон ўзига хос услуб билан тиклашга интилиши таржимачилик амалиётида юз бераётган ана шу тафовутларга сабаб бўлади. Агар таржимада муаллиф услуби тўғри берилмаган бўлса, бундай таржиманинг асл нусхага мослигига асло ишониб бўлмайди. Унда таржимон, беихтиёр муаллифнинг ўрнига ўзини қўйган бўлади. Таржимоннинг икки тилни мукаммал билиши, турмуш тажрибаси, бадиий маҳорати ҳамда ёзувчи услубини тўла эгаллаши ва буни таржимада қайта тиклай олиши қанчалик зарур эканлигини яққол кўрсатади. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

«Услуб» тушунчаси тор маънода талқин қилинганда асарда тасвирланган персонажлар нутқининг ўзига хос услуби тушунилади. Ҳар бир сўзнинг ўз услуби борки, албатта имло луғатидан сўзларга қараб, уларнинг услуб хусусиятларини аниқлайман дейиш беҳуда уриниш бўлар эди. Сўзларнинг услуб хусусиятлари бадиий матн ичида, сўзларнинг бирикишида очилади. Масалан: «ўлмоқ» сўзи «дунёдан ўтмоқ, оёқ чўзмоқ, кўз юмди, абадий уйқуга кетди, жони узилди, куни битди, бандаликни бажо келтирди, асфаласофилинга жўнади» каби бирикмаларнинг ҳар бирида ўзига хос стилистик маънога эга. Бу стилистик вариантларнинг ҳар бирини ўз ўрнида ишлатишнинг катта амалий аҳамияти бор, башарти улар ноўрин қўлланса қўпол хато келиб чиқиши мумкин. Масалан «дунёдан ўтди» ўрнига «жони чиқди» деб бўлмайди www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Таржимашунос олим Ғайбулла Саломов, бадиий асарни қайта яратиш жараёнида амалга ошадиган уч босқич тўғрисида тўхталиб, шундай фикрни келтиради: 1. Асл нусхани таржимон қандай қабул қилиши (тушуниши). 2. Асарни реал, авторнинг мақсад-муддаоси ва унинг ўзига хос услубини қандай талқин қилиши. 3. Сўз санъати намунасини ўз она тилида қайта тиклашда муқобил восита топа олиши. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Бадиий таржиманинг бошқа турларига қараганда шеърий таржима «кўпроқ» санъатдир. Шеърий таржима бадиий таржиманинг олий нави деса бўлади. Насрий асарлар таржимасига ёзувчилардан ташқари профессионал таржимонлар ҳам журъат этадилар. Аммо шеърий таржима – бу аксарият шоирлар, шоир-таржимонлар ишидир. Тўғри, аҳён-аҳёнда илгари насрий асарлар таржимаси билан танилган таржимонлар ёхуд олимлар ҳам назм таржимасига қўл урганлар. Масалан, атоқли турколог олим Сергей Николаевич Иванов Алишер Навоийнинг «Лисонут-тайр» достонини қадимги ўзбек тилидан русчага таржима қилди. Талантли таржимон Қодир Мирмухаммедов Гомернинг машҳур «Иллиада»сини, атоқли ёзувчи Ойбек А.С.Пушкиннинг «Евгений Онегин» шеърий романини ўзбек тилига ўгирдилар. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Ижодий таржима. Бу таржима турида аслият лисоний воситалари матний маънолари ва услубий вазифалари умумхалқти-ли грамматик қоидалари билан ҳамоҳангликда қайта яратилади. Лисоний воситаларнинг миллий-тарихий, ижтимоий ва образли-ҳиссий хусусиятлари аслиятга хос ва мос тарзда талқин этилади. Асар саҳифаларида муайян услубий мақсадлар учун қўлланилган фонетик-орфоэпик ҳамда лексик-грамматик нутқий чекинишлар ўз вазифаларига мувофиқ муқобил лисоний воситалар ёрдамида тикланади. Буларнинг барчаси муаллиф мақсадининг китобхонга етиб бориши учун имкон яратади. Сўзма-сўз таржима. Муаллиф матнини ҳижжалаб ўгириш орқали унинг мазмуний-вазифавий уйгунлигини сохталаштирадиган, ҳиссий- таъсирчанлик хусусиятини, бадиий-образли асосини хиралаштирадиган, таржима тили 2 Ш.Шомухаммедов. Гуманизм абадийлик ялови. Т., 1974, 53-бет.6 меъёри ва маданиятини барбод этадиган, бинобарин, аслиятнинг тугал-адекват таржимаси сифатида қабул қилиб бўлмайдиган иккиламчи матнга айтилади www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Эркин таржима. Таржима амалиётининг иллатли усулларидан бўлмиш бу турига ўтган асрнинг ўрталаригача тез-тез мурожаат килиб турилган. Бунда таржимон аслиятнинг шаклини тўла эътибордан соқит этгани ҳолда, мазмунини ўз.сўзлари билан содда ва қисқа хикоя қилиб берган. Онда-сонда диалогик нутқ намуналари таржимада бернлган бўлса-да, персонажлар нутқи тасвирини гиклашга эътибор қилинмаган www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Образлаштирилган (идиомалаштнрилган) таржима. Бу таржима турид a муаллифнинг индивидуал ижодига хос тарздаги тасвирни юзага келтирган лисоний воситалар беасос образли иборалар, қис-туйғуни ифода этадиган сўзлар, баландпарвоз бирикмалар билан алмаштириб ўгирилади. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Тадбил таржима. Таржима ҳамма вақт хам Тадбил таржима. Таржима ҳамма вақт хам аслиятнинг шакл ва мазмун аслиятнинг шакл ва мазмун бирлигини тўла-тўкис сақлаган ҳолда амалга бирлигини тўла-тўкис сақлаган ҳолда амалга оширилавермайди. Гоширилавермайди. ГМуаллифлаштирилган таржима. Бундай таржима муаллиф розилиги Муаллифлаштирилган таржима. Бундай таржима муаллиф розилиги билан амалга оширилади.билан амалга оширилади. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

O'xshashlar

She'riy san'at turlari

G.Grinning “Yuvosh Amerikalik” (“The Quiet American”) asarida qo’llanilgan leksik- sintaktik badiiy san’atlar

Темур ва темурийлар даврида адабий ҳамкорлик

Ibn Batuta va uning “Sayohatnoma” asari

Umar Xayyom