Muqimiyning adabiy merosi - Adabiyot - Slaydlar

Muqimiyning adabiy merosi

Yuklangan vaqt:

02.05.2025

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1578.037109375 KB

Ko'chirib olish

Mavzu: Muqimiyning adabiy merosi

Shoir hayoti va ijodi, adabiy merosi. 1- 2- Shoir ijodida ijtmoiy she'riyati tahlili. 3- 4- Reja: Shoir ijodida mumtoz adabiyot. Poetik mahorati va an'analari.

( 1850-1904 ) Muhammad Aminxo‘ja Muqimiy — o‘zbek yozuvchisi, shoir, satirachi. O‘zbek realizmi asoschilaridan biri. Shoirning “Muqimiy” taxallusi — “doimiylik” ma’nosini anglatadi. Oilada besh nafar farzand bo‘lishib, Muqimiy yolg‘iz o‘g‘il bo‘lgan. Muqimiyning onasi Oyshabibi ajoyib ta’limga ega, og‘zaki ijodni juda yaxshi bilgan iqtidorli shoira bo‘lgan. Aynan shu ayol tufayli Muqimiyda shoirona iqtidor rivojlanadi, ayol o‘g‘lini Alisher Navoiy, Hofiz Jomiy kabi ijodkorlar qiyofasida sharq mumtoz adabiyoti bilan tanishtiradi • Muqimiy nomi orqali tanilgan Muhammad Aminxo‘ja 1850 yil (aniq tug‘ilgan sanasi hanuz o‘rganilmagan) Qo‘qonda, novvoylar - Mirzaxo‘ja oilasida tavallud topgan.

Yozuvchi Shoir Satirachi Xattot She’rlarining tub mohiyatini inson kechinmalari, sevinch va alamlari, istak va armonlari, kurashlari tashkil etgan. Ularda do‘stlik, sadoqat, samimiyat, vafodorlik, sabot va matonat ulug‘langan va bular orqali shoir kishilarda yaxshi xususiyatlarni tarbiyalashga intilgan. Adolatli va baxtli zamonni orzu qilgan, shunday kunlar kelishiga ishongan. Muqimiy dunyoqarashi va intilishlari bilan muhit o‘rtasidagi ziddiyat uning ijodida tanqidiy yo‘nalishni maydonga keltirgan. Bu uning hajviyotida ko‘proq aks etgan. Hajviyoti mazmunan satira va yumorga bo‘linadi. Satiralarida chor amaldorlari, ayrim mahalliy boylarning kirdikorlari ochib tashlangan («Tanobchilar» va boshqa) «Saylov», «Dar mazammati zamona» va boshqalar.

Muqimiy boshlang‘ich ma’lumotni mahallasidagi maktabda olgan. Onasi Muhammad Aminxo‘jada she’riyatga havas uyg‘otgan. Muqimiy Qo‘qondagi Nodira bino qildirgan «Moxlar oyim» madrasasida, so‘ng Buxoro madrasalaridan birida o‘qigan (1864— 65; 1875—76). 1876 yilda Qo‘qonga qaytgach, yer qurilishi mahkamasida mirzalik qilgan. Bir necha bor Toshkentga sayohat qilgan (1887 —88, 1892), Toshkentdagi yangiliklar bilan tanishgan. Toshkent madaniy va adabiy hayotini chuqur o‘rgangan. Almaiy, Nodim kabi ilg‘or ruhdagi ijodkorlar bilan aloqa bog‘lab, ijodiy hamkorlik qilgan. Muqimiy yashab ijod etgan davr adabiy hayoti murakkab edi. Bunday muhit Muqimiy ijodiga kuchli ta’sir ko‘rsatdi

Title text Title textMuqimiy o‘zbek adabiyotiga ishchilar mavzuini olib kirdi, tiplar galereyasini yaratdi («Maskovchi boy ta’rifida», «Voqeai Viktor» va boshqa). Turli shaxar va qishloqlarga qilgan sayohatlari taassurotlari asosida 4 qismli «Sayohatnoma» asarini yozdi. Asar yengil, o‘ynoqi vaznda yozilgan, 4 misrali bandlardan tashkil topgan. Unda xalq turmushining og‘irligi, qishloklarning vayronaligi realistik tasvirlangan. Shoir yaxshilikni ma’qullab, go‘zallikni madh etgan, kamchiliklar ustidan kulib, tanbeh bergan, yovuzlikni, turli illatlarni tanqid qilgan. Muqimiyning nasr va nazmdagi maktublari epistolyar adabiyot namunasi hisoblanadi. 10 she’riy, 20 ga yaqin nasriy maktublari saqlangan. She’rlari qo‘lyozmalar, bayozlar, 20-asr boshlarida litografiyada nashr qilingan kitoblar, Toshkent va Peterburgda bosilgan vaqtli matbuot sahifalarida bizgacha yetib kelgan.

Mutafakkirning ijodini o‘rganish, asarlarini to‘plash va nashr ettirish u hayot davridayoq boshlangan. Dastlab Ostroumov «Devoni Muqimiy» to‘plamini (T., 1907) nashr qilgan, so‘ng 1910, 1912-yillarda «Devoni Muqimiy maa hajviyot» nomi bilan asarlari to‘plami bosilgan. Keyingi davrlarda G‘.G‘ulom, Oybek, H. Zarifov, H. Yoqubov, H. Razzoqov, G‘. Karimov, A. Hayitmetov va boshqalar Muqimiy ijodini tadqiq etganlar. She’rlaridan namunalar chet tillarga tarjima qilingan. Qo‘qonda uy- muzeyi tashkil etilgan.

Muqimiy milliy uyg'onish davri o'zbek adabiyotida "Sayohatnoma janrini boshlab bergan. Unda davr ziddiyatlari, chor hukumatining xalq boshiga solgan kulfatlari, zolim va adolatsiz hokim guruhlar ayovsiz tanqid qilindi, xarob va vayron qishloqlar tasvirlandi. Shoir "Sayohatnomasi o'z vaqtida mutaxassislar tomonidan o'rganildi. Asar 4 qismni o'z ichiga oladi: Qo'qondan Shohimardonga: Qo'qondan Farg'onaga: Qo'qondan Isfaraga: Isfara sayohatidan Muqimiyning ushbu asari muallifning safar hisoboti yoki tor shaxsiy kechinmalari majmuasigina bo'lib qolmagan, aksincha, u o'sha mustamlaka tuzumi va ijtimoiy hayotning qator muhim muammolarini tanqidiy nazar bilan tahlil etuvchi badiiy asardir.

Sayohatnoma — badiiy adabiyotdagi janr. Sayohat taassurotlari va tafsilotlari tasviriga bagʻishlangan asar. Sayohatnomalarning tarixiy- badiiy qimmati muallif maqsadi, uslubi va mahoratiga bogʻliq. Adabiyot tarixida sayohat taassurotlarining nasriy va sheʼriy tasviridan iborat oʻnlab asarlar mavjud. Nasriy Sayohatnomalarda joy va voqealarning izchil tafsiloti yetakchi oʻrin tutsa, sheʼriy Sayohatnomalarda tasvir ixcham va umumlashma harakterda boʻladi.

04Oʻzbek adabiyoti tarixi uchun, asosan, sheʼriy Sayohatnomalar harakterlidir. Masalan, Muqimiyning murabbaʼ shaklida yozilgan "Sayohatnoma"si gʻoyaviy- badiiy xususiyatlari bilan bu janrning original namunasi hisoblanadi.

Qoʻqondan Shohimardonga. Faryodkim, garduni dun Aylar yurak bagʻrimni xun, Koʻrdiki, bir ahli funun - Charx anga kajraftor ekan. Qolmay shaharda toqatim, Qishloq chiqardim odatim, Xohi yayov, boʻlsun otim, Goh sayr ham darkor ekan. «Ultarma»ga qildim yurush, Yoʻldosh edi bir chitfurush, Yetdim jadallab vaqti tush, Bir dam qiziq bozor ekan.

E'toboringiz uchun rahmat.

O'xshashlar

Muhammad Aminxo’ja Muqimiy. Sayohatnoma

Hozir adabiy jarayon

Hozirgi adabiy jarayon

Zahiriddin Muhammad Boburning ijodiy merosi Dars ishlanma

Adabiy tur va janr nazariyasi