Mehrobdan chayon romani - Adabiyot - Slaydlar

Mehrobdan chayon romani

Yuklangan vaqt:

15.09.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

4605.3330078125 KB

Ko'chirib olish

Qabul qildi:________________ 1

Reja 1. „ Mehrobdan chayon“ romani haqida 2. Sujet 3. Abdulla Qodiriyning roman haqidagi fikrlari 4. Qahramonlar 2

М Е С Я Ц 2 0 2 3 M e h r o b d a n c h a y o n A B D U L L A Q O D I R I Y

M ehrobdan chayon— o zbek rom anchiligining ʻ asoschisi A bdulla Q odiriyning ikkinchi yirik asari 1928-yil fevralda yozib tugatilgan4Roman birinchi marta 1929-yil Samarqandda bosilib chiqdi. Roman mavzui 19- asr hodisalari — „xon zamonlari“ davridagi oʻzboshimchaliklarni koʻrsatishga qaratilgan boʻlsada, unda roman yozilgan davr ruhi kuchli singdirilgan.

M e h r o b d a n c h a y o nAsarni „Mehrobdan chayon“ deb atash, ziyoli ulamolarni qahramon qilib tanlashdan murod muqaddas dargoh — sajdagohdan chiqqan, oʻsha dargohga nomunosib munofiq, qallob, tuban kimsalarga, hasadgoʻy, eʼtiqodsiz kishilarga ishoradir. Romanda Anvar bilan Raʼnoning sevgi sarguzashti, qalb nazokati shoirona tarannum etilgan. Maktabdor Solih mahdumning yumoristik obrazi adabiyotshunoslar tomonidan yozuvchining jiddiy yutugʻi deya hisoblanadi. 5

S u j e tBunday xususiyatlarning ichki va tashqi ijtimoiy ildizlarini ham ochadi. Ayni paytda mahdumning „hamma nuqsonlarini yuvib ketarlik“ fazilatini ham taʼkidlaydi: „nima boʻlganda ham maxdum oʻz zamonasining eng oldingi domlalaridan, Qoʻqon aksariyatining savodxon boʻlishlariga sababchi ustozlardan“. Romandagi Anvar bilan Raʼno obrazlari, bir qarashda, romantik qahramonlarday taassurot beradi. Barkamollik — aql-zakovat, doʻstga, sevgiga sadoqat, erk, adolat yoʻlidagi shijoat bobida ular afsona, doston qahramonlarini eslatadilar. Ishqiy mulohazalar bobida bu ikki yosh juda erkin, oralaridagi gap- soʻzlar bir qadar kitobiy, shoirona. Masalaga sinchiklab qaralsa, Anvar va Raʼnodagi favqulodda, kitobiy tuyulgan hislatlar, ularning „gʻayritabiiy“ xatti-harakatlari mantiqan va ruhiy jihatdan asoslangan. Ular maktab koʻrgan, yaxshi tarbiya, chuqur bilim olgan, Sharqning yuksak madaniyati, gumanistik gʻoyalarini oʻzlari uchun chin eʼtiqod, bosh maqsad qilib olgan odamlardir. Adib asar personajlari qismati bilan bogʻliq holda muhim tarixiy hodisalar, shaxslar, sarguzashtlar haqida ham maʼlumot beradi.„ Mehrobdan chayon“ romanida xonliklar davri zug umi muayyan darajada sezilsa ham, adibda ʻ goho tarafkashlik mayllari ko rinadi. Adib amalda ʻ realizm mavqeida turgan tarixiy haqiqatni mumkin qadar haqqoniy ifodalashga intilgan. Romanda muallif yengil hazil-mutoyiba, kulgi- yumor, piching, kinoya-kesatiq, hajv orqali Solix maxdum tabiatiga xos „maqtab bo lmaydigan“ ʻ xususiyatlarni batafsil ko rsatadi. ʻ 6

7Mehrobdan chayon romani. 1994-yilgi nashrning ichki koʻrinishiA b d u lla Q o d iriy

M e h r o b d a n c h a y o n ( r o m a n )

ДОБАВИТЬ НИЖНИЙ КОЛОНТИТУЛ 9A b d u lla Q o d ir iyMuallif bu asarni 1928 yil 15 fevradda tugatgan, 1929 yilda u Samarqandda bosilgan. Romanda ikki yosh — Anvar va Ra’noning muhabbati, visoli yo‘lidagi xilma-xil mojarolar qalamga olinadi, shu mojarolar jarayonida asar personajlarining bor bisoti-qismati, xarakteri, ruhiy olami namoyon bo‘ladi.«Mehrobdan chayon» romanidagi «Qo‘rqinch bir jasorat» Anvarning Sultonalini qutqarish uchun Xudoyorxon huzuriga kelishi edi. Bu holat asarda quyidagicha tasvirlangan: «Shunda o‘rda arbobi bukun peshindan bir oz ilgariroq mujassam bir vijdon, tog‘yurak bir yigit va o‘lim sari kulib keluvchi bir arslonni o‘z tarixida birinchi marotaba ko‘rdi va tong ajabda qoldi.

M e h r o b d a n c h a y o n Bu holat asarda quyidagicha tasvirlangan: «Shunda o‘rda arbobi bukun peshindan bir oz ilgariroq mujassam bir vijdon, tog‘yurak bir yigit va o‘lim sari kulib keluvchi bir arslonni o‘z tarixida birinchi marotaba ko‘rdi va tong ajabda qoldi. Bu ulug‘ jasorat bir necha daqiqalargacha zulm itlarini sukutga soldi, ularni ishdan to‘xtatdi».Quyidagi parcha ham «Mehrobdan chayon» romanidan olingan: «Roziya oyim mendan iymangan qiyofada: — Xon qursin, uning olgan xotinlarining hisob-kitobi yo‘q, bolam,— dedi va manimcha juda to‘g‘ri so‘zni aytdi».Asardagi Anvar va Ra’noning she’r aytishuvida Ra’noning quyidagi baytidan so‘ng Anvar «Yengding Ra’no» deb yengilganligini tan oladi: «Muhabbat jomidin no‘sh aylagan ahli zako bo‘lmish, Fununi tibda majnundir kishining kuysa safrosi». «Mehrobdan chayon» romani asosida «Zulmatni tark etib» kinofilmi yaratilgan. 10

11A b d u lla Q o d ir iy" Turkiston feodallarining keyingi vakili boʻlgʻan Xudoyorning oʻz xohishi yoʻlida dehqon ommasi va mayda hunarmand — kosib sinfini qurbon qilishi, mamlakat xotin-qizlarini istagancha tasarruf etishi, bunga qarshi kelguchilar tilasa kim boʻlmasin, rahmsiz jazo berishi roʻmonning mavzuidir. Xudoyorning bu yoʻldagʻi birinchi istinodgohi boʻlgʻan ulamolar, ularning ichki-tashqi ahvoli, axloqi, Madrasa va oila hayoti, ulamoda insoniy his bitkanligi va qolgʻani ham xabosat pardasi ostida sezilmas darajaga yetkanlini mundarija sigʻdirgʻan qadar bayon qilinadir. Bular roʻmonning nomargʻub — manfiy qahramonlari. Ikkinchi tarafda mazkur qora kuchlarga qarshi „tuban“ sinf — kambagʻallar, ularning xonliq tuzilishiga, qora kuch — ulamo alayhigachiqishi. Mehnatkash kambagʻallarning axloqi, sajiyasi, oilasi, turmishi va bir-biriga aloqasi, samimiyati.

ДОБАВИТЬ НИЖНИЙ КОЛОНТИТУЛ 12Albatta, men bu soʻnggʻi margʻub qahramonlarni oʻzbek tarixining hazmi koʻtargan qadar oʻz holicha olishqa tirishdim. Ularning xon va ulamoga qarshi isyoni tabi’iy — shar’iydir. Chunki shundan ortigʻi soxta boʻlishi ustiga kitobning qadrini ham tushurar edi. Shu ikki sinfkurashini tasvir qilish vositasida xon harami, xotinlari, qirq qizlar, tarixiy vaetnoʻgʻrafiy lavhalar, oʻzbek hayoti, qiziqchiligʻi, tanqidchiligʻi, oʻzbek xotin-qizlari orasidagʻIisteʼdod, shoirlar, azkiyachilik va boshqa yana koʻbnuqtalarni qamrab olindi.

13Q a h r a m o n la r• Anvar-bosh qahramon. Salim boʻyoqchining oʻgʻli, Solix maxdumning asrandisi. • Raʼno-Solix maxdumining qizi. Anvarning sevgilisi. • Solix maxdum-muallim va imom. Maktabdor domla. Raʼnoning otasi • Sultonali-Anvarning doʻsti • Anorbibi - Anvarning onasi • Nodira- Anvarning opasi, uning dunyoga kelishidan xursand boʻlgan yagona inson , ona oʻrnida onasi • Mulla Abdurahmon- mahalla imomi , mehrobdagi chayon • Xudoyorxon- Qoʻqoʻn xoni • Qobil - Anvarning akasi • Nasim- Anvarning yosh doʻsti, Muhammad Rajabbekning oʻgʻli • Muhammad Rajabbek poygachi- mirzaboshi, Nasimning otasi

ДОБАВИТЬ НИЖНИЙ КОЛОНТИТУЛ 14BOOKS

E’tiboringiz uchun rahmat 15I s r o ilo v a M u x lis a

O'xshashlar

CHingiz Aytmatovning “Qiyomat” romani

Abdulla Qodiriy (assisment)

Abdulla Qodiriy O'tgan kunlar romani

Muxtor Avezovning “Abay” romani tahlili

Ma’rifatparvarlik yoki jadid adabiyoti. O’zbek adabiyotida realizm bosqichi