Muxtor Avezovning “Abay” romani tahlili - Adabiyot - Slaydlar

Muxtor Avezovning “Abay” romani tahlili

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

11717.18359375 KB

Ko'chirib olish

OLIY VA O`RTA MAXSUS TA'LIM VAZIRLIGI BUXORO DAVLAT UNIVERSITETI Filologiya fakulteti o`zbek filologiyasi ta'lim yo`nalishi III kurs “B” guruh talabasi Gulrux Raximovaning “Adabiyot o`qitish metodikasi” fanidan tayyorlagan mustaqil ishi

Xush kelibsiz!

Mavzu: Muxtor Avezovning “Abay” romani tahlili

Reja: Muxtor Avezovning hayot yo`li Yozuvchi ijodiga bir nazar “ Abay” romani tahlili 02030405 11 14 19 08

Avezov Muxtor Umarxonovich  Avezov Muxtor Umarxonovich (1897.28.9, Sharqiy Qozog‘iston (sobiq Semipalatinsk) viloyati Abay tumani — 1961.27.6, Moskva) — qozoq yozuvchisi, olim. Qozog‘iston FAakad. (1946), fi-lol. fanlari d-ri (1952), Kozog‘istonda xizmat ko‘rsatgan fan arbobi (1957). Semipalatinskdagi madrasada hamda o‘sha yerdagi 5 sinfli rus makta-bida o‘qigan, so‘ng o‘qituvchilar semi-nariya-sini tamomlagan (1917). Abay ovulida sahnalashtirilgan (1917) "Yenglik — Ke-bek" intermediyasi b-n qozoq dramatur-giyasiga asos soldi. To‘ng‘ich qozoq tea-tri (hoz. Avezov nomida) — Qozog‘iston davlat akademik drama teatri ham 1926 y. 13 yanvarda shu pesani sahnalashtirib ochilgan. A. ning dramatik asarlari qozoq dramaturgiyasining rivojlani-shiga katta hissa bo‘lib qo‘shildi. A. 20-y. larda Toshkentda yashadi va O‘rta Osiyo davlat universiteti aspiranturasida o‘qidi (1928). Mashhur o‘zbek yozuvchisi Abdulla Qodiriy romanlaridan kuchli ilhomlandi.1920—30 y.larda Toshkentdagi qozoq nashriyotida adabiy-badiiy, ijtimo-iy-siyosiy "Cho‘lpon" jurnali b-n bir necha adabiy to‘plam nashr etilgan. A. 1922— 23 y.larda Toshkentdalik vaqtida "Kundoshlar" pesasi, hikoyalari, "Asov tulporlar haqida" (1922), "Qozoq qalamkashlariga ochiq xat" (1922) maqolalari shu jurnalda bosildi. A.ning "Abay", "Abay yo‘li" epopeyasi qozoq xalqi hayotiga bag‘ishlangan bo‘lib, u o‘z davrida yuksak bahoga sazovor bo‘ldi. Asarda qozoq xalqining 19- a.dagi og‘ir, ziddiyatlarga to‘la hayoti badiiy aks et-tirilgan. O‘sha davrdagi qozoq dashti-ni qamrab olgan nodonlik va johillik to‘siqlarini yenggan Abayning o‘z xalqi asl farzandi, mutafakkir, insonparvar shoir darajasiga ko‘tarila olishi asar-da mohirlik b-n tasvirlangan. "Abay yo‘li"ni Zumrad (Orifjonova) 1950—60 y.larda o‘zbek tiliga tarjima qilgan. U boshqa xalqlar tillariga ham tarjima qilindi. Jan. Qozog‘iston chorvadorlari hayotiga bag‘ishlangan "Ravnaq" romani vafotidan so‘ng bosilib chiqdi (1962). 20- y.larda qozoq cho‘llarida yuz bergan ocharchilik va b. dahshatli voqealar aks ettirilgan "Og‘ir sinov" romani ham vafotidan so‘ng nashr etildi. A. ijo- diy, ilmiy ishlar b-n birga, 30 yildan ortiq (1928—61) Olmaota ped. instituti, Qozog‘iston va Moskva davlat universitetlarida pedagoglik faoliyatini qo‘shib olib bor-di. A umrining ko‘p yillarini sho‘ro mafkurachilarining og‘ir tazyiqi va ta’qibi ostida o‘tkazishga majbur bo‘ldi.A. turkiy xalqlar adabiyoti tarixini teran tadqiq etuvchi ko‘plab maqolalar yaratdi. Uzoq yillar davomida turkiy xalqaar og‘zaki ijodi namunalarini, xususan xalq dostonlarini keng targ‘ib qildi. "Er Targ‘in", "Alpomish", "Ma-nas" dostonlarini tadkiq etdi.

Muxtor Avezov - mashhur qozoq yozuvchisi, qozoq adabiyotining zabardast vakillaridan. Yozuvchi Semey (Semipalitinsk) da Chingiz ovulida 1897 yilda tug‘ilgan. Yosh Muxtor kichkinaligidan Abay she’rlari bilan tarbiya topdi, dastlab rus maktabida, keyinchalik o‘qituvchilar seminariyasida, 1923-1928 ynllarda Leningrad Davlat Universitetining til va ma’naviy madaniyat fakultetida, 1930 yilda ToshDU asiiranturasida o‘qiydi. Muxtor Avezovning ijodi 1917 yildan so‘ng boshlangan. Dastlab hikoya va ocherklar, dramalar yozgan. 20-yillardan Abay ijodiy merosini to‘play boshladi, Abayshunoslikka asos soldi. U 1961 yil 65 yoshila vafot etdi. Asarlari: «Abay» tragediyasi, «Abay», «Abay yo‘li» romanlari, «Ko‘blandi», «Ayman va Cho‘lpon», «Tungi sarin» kabi asarlar va boshq.

Muxtor Avezov qozoq adabiyotining XX asrdagi eng yirik figurasi. Uning ijodi rang-barang bo’lib, turli janrlarda asar yaratgan. Dastlabki dramasi «Yenlik-kebek» 1917 yilda yozilgan. Bu asar qozoq teatrining shakllanishiga asos bo’ldi desak adashmaymiz. O’sha yili hali hayot bo’lgan Abayning xotini Aygirimning o’tovida bu asar birinchi marta sahnaga qo’yilgan. Asarda Yenlik nomli qiz bilan Kebek nomli yigitning otashin muhabbati kuylangan. Bu asarni qozoqlarning «Romeo va Juletta» si deb ataydi. Ikki yoshning bir-biriga yetishishi uchun chekkan iztiroblari, ularga to’sqinlik qilgan yaramas urf-odatlar juda ta’sirli ifodalangan. Asar voqialari bosh qahramonlarning fojiali o’limi bilan tugasa ham, unda qandaydir xayot baxsh umid hukmron. Keyinchalik Avezov “Tungi sarin”, “Abay” nomli dramalar yozib, qozoq dramaturgiyasi va milliy teatrining rivojlanishiga muhim hissa qo’shdi. Urush davri va undan keyingi yillarda Muxtor Avezov “Sinov soatlarida”, “Yalang’och qilich”, “Nomus gvardiyasi”, “Olma bog’ida” singari o’nlab g’oyaviy-badiiy jihatdan yetuk dramatik asarlar yaratdi. M.Avezov prozaga dramaturgiya orqali kirib keldi. Uning “Izlar”, “Burgutli ovchi”, “Yelkama yelka” singari dastlabki nasriy asarlari ham ancha muvaffaqiyatli chiqqan.

M.Avezov to’rt tomdan iborat Abay to’g’risidagi roman-epopeya yaratdi. Bu nafaqat qozoq adabiyotida, balki jahon adabiyotidagi tarixiy-biografik romanlarning eng yaxshi namunalaridan sanaladi. Bu asarni yaratish jarayonida yozuvchi ko’plab tarixiy hujjatlarni ko’rib chiqdi. Abay nomi bilan bog’liq xalq orasidagi rivoyatlarni o’rgandi. Natijada dastlab “Abay” nomli pyesa yaratildi. Abay haqida ko’plab ilmiy-publisistik maqolalar e’lon qilindi. Keyinchalik “Abay” va “Abay yo’li” kabi romanlar vujudga keldi. “Abay” tarixiy-biografik romandir. Unda bir tomondan qozoq ma’rifatparvari Abayning hayoti tasvirlangan bo’lsa, ikkinchi tomondan XIX asrdagi qozoq xalqining ijtimoiy hayoti, o’sha davrdagi siyosiy tuzum, tarixiy voqyealar tasvirlangan. Asarda bir-biriga o’xshamaydigan har qaysisi alohida bir tabaqa va guruh vakili bo’lgan obrazlar berilgan. Abayning otasi Qunonboy, onasi Uljon, buvisi Zere kampir, akasi Takejon, turmush o’rtog’i Aygerim, do’sti Erbo’l, advokat Andreyev singarilarning har biri o’ziga xos xarakterlarga ega.

E`tiboringiz uchun rahmat!

O'xshashlar

Abay Kunanbayev

Asqad Muxtor

Abay ijod yo’li

Asqad Muxtor. Chinor

Mehrobdan chayon romani