logo
  1. Bosh sahifa
  2. Slaydlar
  3. Adabiyot
  4. Asqad Muxtor

Asqad Muxtor

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

7223.361328125 KB
Ko'chirib olish
A S Q A D M U X T O R “ O’zimniki emas bu umr, To’la menikimas, sezib turibman….” XX ASR O'ZBEK SHE'RIYATI, NASRI, TARJIMA-CHILIK SAN'ATI VA DRAMATURGIYASI RIVOJIDA ASQAD MUXTORNING ALOHIDA XIZMATLARI BOR. JAHON ADABIYOTINING ENG SARA NAMUNALARINI PUXTA O'RGANGAN, BADIIY IJODGA JUDA JIDDIY FAOLIYAT TURI SIFATLDA QARAGAN BU ADIB O'ZIDAN BOY VA IBRATLI ADABIY MEROS QOLDIRDI. Ikki narsa og‘ir ko‘nglimga asli, Ikki narsa uchun yo‘q menda bardosh: Biri - dushmanimning shodon qahqahasi, Biri - do‘st ko‘zida miltillagan yosh.   Asqad Muxtor 1920-yilning 23-dekabrida Farg'ona shahrida temiryo'lchi oilasida dunyoga keldi. Oiladagi uchinchi farzand boigan Asqad endigina 11 yoshga toiganida otasi vafot etadi. O'n ikki yetim bolani boqib katta qilish oson ish emas edi. Asqadjon balog'at yoshiga yetguncha bolalar uyida tarbiya topadi, o'qiydi. 1936-yilda u Toshkentga kelibjumalistlartayyorlaydigan kurslarga o'qishga kiradi, gazeta tahririyatida ishlaydi.   Keyingi taqdiri badiiy va publitsistik ijod bilan bog'liq ekanini anglagan Asqad Muxtor 1938-yilda Samarqanddagi doriifununga o'qishga kiradi. Urush yillari bu ilm dargohi O'rta Osiyo dorilfununiga qo'shilishi munosabati bilan ko'pchilik qatori A. Muxtor ham Toshkentda o'qishni davom ettiradi. Hayot shunday mo'jizaki: Qancha jabrin tortsang oz. O'lim esa uning uchun Arzimas bojdir, xolos. Universitetni muvaffaqiyatli tamomlagach, uni Andijonga ishga yuboradilar. Bu yerdagi Pedagogika institutida uch yil davomida o'zbek adabiyoti kafedrasi mudiri lavozimida faoliyat ko'rsatadi.  1945-yiIda Asqad Muxtorning taqdiri yana Toshkent bilan bog'lanadi. U o'z davrining ko'zga ko'ringan matbuot nashrlari - «Yosh leninchi», «Qizil O'zbekiston» gazetalarida boiim mudiri, mas'ul kotib vazifalarini bajaradi. Bu yillari uning badiiy va publitsistik matn ustida ishlash qobiliyati charxlanadi. 1960- 1965-yillar oralig'ida Asqad Muxtor Respublikaning eng yirik adabiy nashri - «Sharq yulduzi» jurnaliga muharrirlik qiladi. Uning «Guliston» jurnaliga, «O'zbekiston adabiyoti va san'ati» haftalik gazetasiga bosh muharrirlik qilgan yillarini hamkasblari iliq xotiralar bilan yodga olishadi. Chunki bu yillari mazkur nashrlarda o'zbek adabiyotining puxta tahrirdan chiqarilgan eng sara asarlari chop etilgandi. O'sha gazeta va jurnai tahririyatlarida xizmat qilgan ko'plab yosh yozuvchi-shoiriar keyinchalik milliy adabiyotimizning yorqin namoyandalariga aylandiiar. Respublikada «Asqad Muxtor tahrir maktabi» degan haqli ibora bejiz paydo bo'lmagandi. Zero, adabiy matn ustida tinimsiz ishlash, uni tahrir orqali jilolash san'atini juda ko'pchilik aynan Asqad Muxtordan o'rgangandi.  Asqad Muxtor badiiy ijodga juda yoshligidan qiziqdi. Uning «Tilak», «Tong edi», «Totli damlar» singari ilk she'riy asarlaridayoq (1935-1938) adabiyotdan juda ko'p narsani kutuvchi, unga butun umrini bag'ishlashga tayyor lirik qahramon qiyofasi gavdalangandi.   Ikkinchi jahon urushi yillari Asqad Muxtor poeziyasining asosiy mavzui, o'z-o'zidan, urush bilan bog'Iandi. Yosh ijodkorning kuchli pafosga yo'g'rilgan «G'alaba ishonchi», «Jangchining bayram kechasi», «Tug'ishganlar qaytdi», «Sog'inish» singari o'nlab she'rlari urush davri o'zbek poeziyasi namunalari bo'lib qoldi.   Uning «Po'lat quyuvchi» (1947), «Hamshaharlarim» (1949), «Rahmat, mehribonlarim» (1954), «Chin yurakdan» (1956), «99 miniatura» (1962), «Karvon qo'ng'irog'i» (1964), «She'rlar» (1966), «Quyosh belanchagi» (1971), «Sizga aytar so'zim» (1978) singari she'riy to'plamlarini kuzatib, shoirning ijodiy balog'atga yetishish jarayonini anglash mumkin.   Lola gulxanlari yo‘l yoqasida... Umrimda juda ko‘p yo‘llar bosdim men Bahor epkinidan yurak orziqadi, Yo‘llardan ham ko‘proq gullar bosdim men.   Ko‘ksim bilan bosdim, ezdim poshnam bilan, Chamanlar, chamanlar toptadim! Balki shuning uchun yigirma yil izlab, Gulgun yuzlaringdan orom topmadim.   Ayniqsa, uning «99 miniatura», «Karvon qo'ng'irog'i» to'plamlaridan joy olgan lirik asarlari o'z davri adabiyoti piligining sezilarli darajada ko'tarilishiga sababchi bo'lgan edi.   O'tgan asrning 50-yillaridan boshlab Asqad Muxtor o'z ijodiy imkoniyatlarini prozaik janrlarda ham sinab ko'rishga kirishdi. Dastlabki kichik hikoyalardan so'ng, birin-ketin yozuvchining «Daryolar tutashgan joyda» (1950), «Qoraqalpoq qissasi» (1958), «Buxoroning jinko'chaJari» (1980), «Bo'ronlarda bordek halovat», «Jar yoqasidagi chaqmoq» (1982), «Kumush tola» (1987) singari qissalari, «Opa-singillar» (1954-1955), «Tug'ilish» (1960-1963), «Davr mening taqdirimda» (1964), «Chinor» (1969-1973), «Amu» (1984) nomli yirik romaniari yaratilib chop etildi. Bu asarlarning har biri o'zbek o'quvchisi tomonidan katta qiziqish bilan kutib olindi, jiddiy adabiy bahslar qo'zg'alishiga sababchi bo'ldi.   Bundan tashqari, Asqad Muxtorning bolalarga bag'ishlangan «Chin yurakdan» (1956) nomli she'riy, «Hayotga chaqiriq» (1956), ♦Dunyo bolalari» (1962) nomli hikoyalar to'plami ham nashr qilindi. Daraxtlarni burkab Oq tuman suzar. Eshitilmas qushlar navosi. Nega muncha g‘amgin... Nega dilni ezar Erta bahor kuni bu kuz havosi? Men nega yuribman Bog‘ni aylanib, Uyda axir ishim oz emas: Stolda yotibdi chala satrlar... Men nega yuribman, Ko‘nglim yozilmas?.. Rus adabiy tilini juda yaxshi egallagan va his qilgan Asqad Muxtor tarjimachilik sohasida ham ibratli muvaffaqiyatlarga erishdi. Masalan, u buyuk dramaturg Sofokl qalamiga mansub «Shoh Edip» asarini mahorat biian o'zbekchalashtirgan edi. Bundan tashqari, «Asqad Muxtor tahrir maktabi» degan haqli ibora bejiz paydo bo'lmagandi. Zero, adabiy matn ustida tinimsiz ishlash, uni tahrir orqali jilolash san'atini juda ko'pchilik aynan Asqad Muxtordan o'rgangandi.   Asqad Muxtor umrining oxirida - sog'ligi yomonlashib, yozishga qiynalgan yillari ham ijod qilish, ko'nglidagini odamiar bilan baham ko'rishdan to'xtamadi. Uning «Uyqu qochganda (Tundaliklar)» deb nom berilgan badiiy-falsafiy mushohadalari («Ma'naviyat» nashriyoti, 1997-yil), go'yo, matonatli shaxs va betakror ijodkoming insoniyatga qoldirgan vasiyatidek yangraydi...   Taniqli adib uzoq davom etgan og'ir xastalikdan so'ng 1996-yilning 17- aprelida Toshkent shahrida vafot etdi.   Men seni o‘ylayman, o‘ylarim cheksiz, Shunday cheksiz bo‘lsin baxtli kezlaring . 208-guruh talabasi Zuxurova Shaxnoza E’tiboringiz uchun rahmat!

O'xshashlar

Asqad Muxtor. Chinor
Muxtor Avezovning “Abay” romani tahlili
Adabiyot o’qitish metodikasi
Hozirgi o’zbek hikoyalarida inson va shaхs masalasi
XX asr o’zbek adabiyoti va uning o’ziga xos xususiyatlari