XX asr o’zbek adabiyoti va uning o’ziga xos xususiyatlari

XX asr o’zbek adabiyoti va uning o’ziga xos xususiyatlari

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1289.4921875 KB

Ko'chirib olish

XX asr o’zbek adabiyoti va uning o’ziga xos xususiyatlari

DARSNING MAQSADI  Ta ’limiy maqsad : XX asr o’zbek adabiyoti va uning xususiyatlari yuzasidan bilimlarni mustahkamlash.  Tarbiyaviy maqsadi: Talabalarni vatanga muhabbat va sadoqat ruhida tarbiyalash.  Rivojlantiruvchi maqsad : XX asr o’zbek adabiyoti va uning xususiyatlar to’g’risida mustaqil fikrlash doirasini kengaytirish.  Darsda foydalaniladigan usullar: Slayd, klaster, savol- javob.  Darsda qo’llanilgan jihozlar: 3-bosqich talabalari uchun mo’ljallangan akademik litsey va kollej darsligi, “XX asr o’zbek adabiyoti” Sayidulla Mirzayev, Toshkent.

REJA: 5.90-yillardagi o’zbek dabiyoti4.1960-1980-yillardagi o’zbek adabiyoti. 3.40-50-yillardagi o’zbek adabiyoti.2.1990-1930–yillardagi o’zbek adabiyoti.1.XX asr o’zbek adabiyoti taraqqiyotining asosiy bosqcihlari.

XX asrda yaratilgan o’zbek adabiyoti namunalarining nuqsonidan yutug’I, yomonidan yaxshisi ko’p. Professor Naim Karimov bu haqda:”XX asr- insoniyat tarixidagi eng ulug’ asrlardan biri. Bu asrda qanchalik ko’p qon to’kilgan , qanchalik ko’p nohaqliklar va adolatsizliklar ro’y bergan bo’lmasin, insoniyat xuddi shu asrda kelajak sari katta qadam tashladi…Bu asrda sodir bo’lgan barcha voqealar insoniyat tarixining ajralmas tarkibi”.– degan edi. Atoqli munaqqid olim Ozod Sharafiddinov :” XX asrda bizda jahonning har qanday yuksak talablariga javob bera oladigan yuksak adabiyot yaratildi, deb baralla aytishimiz mumkin. Hikoyachilik, qissachilik, romannavislikda ham she’riyatda ham , dramaturgiyada ham buning isbotini o’nalab uchratish” ”,-- deb yozgan edi.

XX ASR O’ZBEK ADABIYOTI YANGI O’ZBEK ADABIYOTI , DEB ATALADI. XIX ASRNIG 70-YILLARIDAN E’TIBORN PAYDO BO’LGAN ADBIYOTI HOZIRGACHA BO’LGAN VAQT MOBAYNIDA QUYIDAGI BOSQICHLARNI BOSIB O’TDI: Ma’rifatchilik adabiyoti Jadid adabiyoti Sho’rolar adabiyoti Mustaqillik davri adabiyoti

1900-1930-yillardagi o’zbek adabiyoti Turkistonda jadidchilikning paydo bo’lishi, muxtoriyatning tiklanishi uchun kurash sifatida kirdi. 1910-yilga qadar o’zbek adabiyotida drama janrida yaratilgan asar yo’q edi. 1910yildan boshlab Behbudiyning “Padarkush”, Hamzaning “Zaharli hayot”, “Ilm hidoyati” , Abdulla Qodiriyning “Baxtsiz kuyov” , Abdulla Avloniynig “Advokatloik osonmi?”, “Pinak” kabi sahna asarlari yuzaga keldi.

XX asrning 20-yillarida Hamza Hakimzoda Niyoziyning “Boy ila xizmatchi’,”Maysaraning ishi”, “Paranji ishlaridan bir lavha yohud yallachilar ishi” singari sahna asarlarini yaratdi. Turg’il darddan jismingni,sog’la, Turkiston. Donish o’tiga bag’ring dog’la, Turkiston, Belga himmat kamaring bog’la, Turkiston, Ma’rifatga yetmoqni chog’la ,Turkiston.

 O’tmish yillar qissachiligida o’tmish mavzulariga qiziqish davom etdi. Ayniqsa, G’afur G’ulomning “Shum bola”, S.Ayniyning “Sudxo’rning o’limi “ qissalarida, Cho’lponning “Kecha va kunduz”, S. Ayniyning “Doxunda”,”Qullar”, Oybekning “Qutlug’ qon ” va Abdulla Qahhorning “Sarob” kabi romanlari yaratildi.

40-50-yillardagi o’zbek adabiyoti ikkinchi jahon urushi yillariga to’g’ri keladi.Urush yillarida “O’lim yovga”, ”Vatan uchun”, ”Mard o’g’il” kabi harbiy- mudofaa mavzularidagi to’plamlar nashr etildi. Jangovor she’riy asarlarda esa, xususan, H.Olimjonning “Ona va o’g’il”, “Ishonch”; Oybekning “Zafar yo’llari”; M.Shayxzodaning “Kurash nechun” kabi to’plamlarida urush qoralanadi. Urush yillarida o’zbek nasri ham davr talablariga mos ravishda o‘sdi. Dramaturgiyada Komil Yashinning “Oftobxon”, “O’lim bosqinchilarga”; Hamid G’ulomning “Ota rozi”, Sobir Abdullaning “Qo’chqor Turdiyev”, “ Azim pushka” kabi sahna asarlari yozildi. H.Olimjonning “Muqanna”, Oybekning ‘”Mahmud Tarobiy” kabi tarixiy dramalari yozilgan edi.

50-yillarning o’rtalariga kelib shaxsga sig’inish illati keskin qoralandi, uning zararli oqibatlarini tugatish haqida chora-tadbirlar belgiladi.XX asrning 60-80- yillari o’zbek she’riyatida mehnat va menatsevar inson haqida ko’p yozildi.Uyg’unning “Taqdir”, “Buloq”; Zulfiyaning “Umr o’tmoqda”, “Dalalarni kezganda gasht bor”; Asqad Muxtorning “ Shundoq o’tgan umr armonsiz”, “Gudok”; Mirmuhsinning “Qalb va qalam” kabi she’rlarida oddiy kishilarning bunyodkorona mehnati sharaflandi. Shu davrning mahsuli bo’lgan Oybekning “Ulug’ yo’l”, Odil Yoqubovning “Ulug’bek xazinasi”, Primqul Qodirovning “Yuiduzli tunlar” singari romanlarida xalqimizning uzoq va yaqin o’tmishi tasvirlanadi. Bu davrda dramaturgiya sohasida Izzat Sultonning “Imon”, Erkin Vohidovning “Oltin devor”,Said Ahmaning “Kelinla qo’zg’oloni” pyesalari yozilib, xalq orasida tanilgan edi.

Salqin saharlarda, bodom gulida Binafsha labida, yerlarda bahor Qushlarning parvozi, yellarning nozi Baxmal vodiylarda, qirlarda bahor. Qancha sevar eding bag’rim bahorni O’rik gullarining eding maftuni, Har uyg’ongan kurtak hayot bergai kabi Ko’zlaringga surtib, o’pardig uni

XX asrning 90-yillarida mamlakat haytid turg’unlik vujudga keldi.Jamiyatda turli jiddiy xato va kamchiliklarga yo’l qo’yildi. A. Oripov, E.Vohidov, Azim Suyun, Usmon Azim,Shavkat Rahmon, Xurshid Davron kabi shoirlar ijodida xalqning dardi, nuqsonlari kuylanadi. Mustaqillik davri hikoya janrida Shukur Xolmirzayev katta yutuqqa erishdi.Uning “Haykal”, “Jonginam”, ”Xorazm”, “Hukumat”, “Yig’I” kabi asarlari hikoya janrining yetuk namunalari bo’ldi.

Kech kuz edi men seni ko’rdim Derazadanboqardi birov U sen eding, o, dehqon yurtim Turar eding, yalangto’sh, yayov. Tashqarida izillar yomg’ir, Kir, bobojon, yayragil biroz Deding:” Paxtam qoldiku, axir, Yig’ishtiray kelmasdan, ayoz” Ketdi, umri mahzanim manim, O’zbekiston vatanim manim.

XULOSA XX asr o’zbek adabiyoti qo’lga kiritgan hamma yutuqlarni,barcha asarlarni har tomonlama to’la-to’kis tahlil etish maqsad qilib qo’yilmagan. Balki, unda XX asr o’zbek adabiyotining asosiynuqtalarini, bu boy xazinaning yaratilishiga salmoqli hissa qo;shgan yoxud so’z san’ati rivojiga hozirgi kunda ham qimmatli ulushqo’shayotgan yozuvchilar ijodini qisqa tarzda bo;lsa-da,bayon etish orqali yangi adabiyotimizning muvaffaqiyatlarini ko’rsatishga , ibratli an’ana va novatorlik tamoyillarini aniqlashga, tajriba va saboqlarini umumlashtirishga harakat qilingan

BuxDU filologiya fakulteti O’zbek filologiyasi ta’lim yo’nalishi III kurs “D” guruh talabasi Abdullayeva Xurshida

E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT!

O'xshashlar

Mustaqillik davri o’zbek adabiyoti

G.Grinning “Yuvosh Amerikalik” (“The Quiet American”) asarida qo’llanilgan leksik- sintaktik badiiy san’atlar

Said Ahmad (dars ishlanma)

Alisher Navoiyning ”Farhod va Shirin” dostonidagi nomalarning g’oyaviy-badiiy talqini

Romantizm adabiyoti