logo
  1. Bosh sahifa
  2. Slaydlar
  3. Adabiyot
  4. Mustaqillik davri o’zbek adabiyoti

Mustaqillik davri o’zbek adabiyoti

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

648.5 KB
Ko'chirib olish
Mustaqillik davri o’zbek adabiyoti Mustaqillik davri o`zbek adabiyoti • O'zbek adabiyoti inson ruhiy holatlari mahorat bilan aks ettirilgan durdonalarga boy. Ular hozirgi avlod ruhiyatida, qalbida ham hayajon uyg'ota olishi bilan ularning ma'naviy takomiliga hissa qo'shadi. Muhimi, ular kishiga faqat ma'rifat beribgina qolmay, uning badiiy didi takomiliga, ma'naviy kamolotiga ham xizmat qiladi. Mustaqillik davri o’zbek a d a biyoti q a riyb ming yillik t a rixiy yo’lni bosib o’tg a n mumtoz so’z s a n na timizning uzviy d a vomi sif a tid a dunyog a keldi. • Rauf Parfi (1943-2005) • Rauf Parfi (taxallusi - O’zturk) 1943 yil 27 sentyabrda Toshkent viloyatining Yangiyo‘l tumaniga qarashli Sho‘ralisoy qishlog‘ida tug‘ilgan. Otasi Parfi Muhammadamin savodli bo‘lib, Farg‘onaning Vodil qishlog‘idan sho‘rolar quvg‘ini tufayli Sho‘ralisoyga kelib qolgan. Onasi - Sakinaxonim Isabek qizi ham asli Farg‘onadan edi. Rauf 1958 yilda 8-sinfni tugatgach, o‘qishni Yangiyo‘l shahridagi kechki maktabda davom ettiradi, mehnat faoliyatini boshlaydi. Shoir 1960-1965 yillarda ToshDUning filologiya fakultetini tamomlagan (diplom ololmagan). Rauf Parfi gazetalarda, Kinematografiya davlat qo‘mitasida, G’afur G’ulom nashriyotida, O’zbekiston Yozuvchilar uyushmasida, shu uyushmadagi Targ‘ibot markazida, «Jahon adabiyoti» jurnalida (1997- 1999) ishladi. Rauf Parfi «O’zbekiston xalq shoiri» dir (1999). U 1992 yilda xalqaro Mahmud Qoshg‘ariy sovriniga sazovor bo‘lgan. Rauf Parfi Bayronning «Manfred», Nozim Hikmatning «Inson manzaralari», Mahmud Hodiyning «Ozodlik lavhalari» («Alvohi intiboh»), Karlo Kaladzening «Dengiz xayoli», A. Dyumaning «Uch sarboz» va boshqa asarlarni o‘zbek tiliga o‘girgan. Asarlari: «Karvon yo‘li» (1969, birinchi she’riy kitobi), «Aks - sado» (1970), «Tasvir» (1973), «Xotirot» (1974), «Ko‘zlar» (1976), «Qaytish» (1981), «Sabr daraxti» (1986), «Sukunat» (1989), «Tavba» (2000) kabi to‘plamlari, «Sukunat» (1991), «Adashgan ruh» dostoni, «Hijrat», «Men yolg‘izman», «Pag‘a-pag‘a oppoq qor yog‘ar», «Ona Turkiston» (1992), «Turkiston ruhi» (1993), «Saylanma» (1993), «Tong otmoqda», «Shoir», «Xato qildim», «Cho‘lpon», «Yomg‘ir yog‘ar» (bunda yomg‘ir ilhomning ramzi) kabi she’rlari, «Abdullajon» marsiyasi va boshq. Xurshid Davron • Xurshid Davron(1952-yil 20-yanvarda Samarqandda tug`ilgan) - o`zbek shoiri, jurnalisti, tarixchisi,tasavvufshunosi, yozuvchisi va tarjimoni. Xurshid Davronning butun ijodi ona Turkiston va Samarqand tarixi bilan yo`g`rilgan. Uning "Samarqand xayoli", "Sohibqiron nabirasi", "Shahidlar shohi yohud Shayx Kubro tushlari" asarlari Amir Temur, Mirzo Ulug`bek, Mirzo Bobur hayoti va faoliyaning ayrim bosqichlariga, Turkiston tasavvuf maktablari tarixiga bag`ishlangan. Xurshid Davron dramaturgiya sohasida ham ijod qiladi. "Bobur sog`inchi", "Alg`ul yulduzi" (Mirzo Ulug`bek) p`yesalarining muallifi. "Bobur sog`inchi" asari 2003-yilda Muqimiy nomidagi musiqiy- drama teatri va 2004-yilda O`zbekiston san`at institutining talabalar teatri sahnasida qo`yilgan. Chop etilgan kitoblari: "Qadrdon quyosh" - She'rlar to'plami,1979 "Shahardagi olma daraxti - "She'rlar to'plami,1979 "Tungi bog'lar" - She'rlar to'plami,1981 "Uchib boraman qushlar bilan" - She'rlar to'plami,1983 "To'marisning ko'zlari" - She'rlar to'plami,1984 "Bolalikning ovozi" - She'rlar to'plami,1986 "Qaqnus" - She'rlar to'plami,1987 "Полет одинокой птицы" - Сборник стихов,1989 "Samarqand xayoli" - Ma'rifiy maqolalar,esselar va tarixiy qissalar,1991 "Sohibqiron nabirasi" - Tarixiy hikoylar va qissalar,1995 "Shahidlar shohi" (Shayx Kubro tushlari" - Tarixiy-ma'rifiy qissa,1998 "Bahordan bir kun oldin" - She'rlar to'plami,1997 "Bibixonim qissasi" - Tarixiy hikoyalar va qissalar,2007 "Shayx Kubro tushlari" - Tarixiy-ma'rifiy qissa,ikkinchi nasr,2008 Shuningdek,Xurshid Davronning o'ndan ortiq jahon adabiyotidan qilgan tarjimalari ham nashr etilgan. Shavkat Rahmon (1950-1996) • XX asr o‘zbek she’riyatining o‘ziga xos vakili, millatparvar shoir Shavkat Rahmon 1950 yil 12 sentyabrda O’sh shahrida tug‘ilgan. Otasi Rahmonberdi va onasi Oftobxon asli shahrixonlik edilar. 1966 yil o‘rta maktabni bitirgach, ikki yil ketma-ket ToshDUning filologiya fakultetiga o‘kishga hujjat topshiradi, lekin tanlovdan o‘ta olmaydi. Matbuotda Moskvadagi Adabiyot institutiga tanlov e’lon qilingach, o‘z she’rlarini yuboradi va tanlovdan o‘tadi. U yerda tengdoshlari Halima Xudoyberdieva, Murod Muxammad Do‘st, Sobit Madaliev kabi adiblar bilan yonma-yon saboq oladi. 1975 yilda o‘qishni tugatib, Toshkentga keladi va bir qator nashriyotlarda muharrirlik qiladi. Shavkat Rahmon 1996 yil 2 oktyabrda uzoq davom etgan og‘ir kasallikdan so‘ng vafot etdi. 1996 yilda shoirga «O’zbekistonda xizmat ko‘rsatgan madaniyat xodimi» unvoni berildi, vafotidan so‘ng «Saylanma» si (1997) nashr qilindi. Asarlari: «Rangin lahzalar» (1978), «Yurak qirralari» (1981), «Ochiq kunlar» (1984), «Gullayotgan tosh» (1985), «Uyg‘oq tog‘lar» (1986), «Xulvo» (1987) kabi she’riy kitoblari, Federiko Garsia Lorka she’rlari tarjimalari va boshq. Halima Hudoyberdieva • Shoira Halima Hudoyberdieva 1947 yil 17 mayda Boyovutdagi «Taraqqiyot» jamoa xo`jaligida tug`ilgan. Toshkent Davlat universiteti (hozirgi O`zMU)ning jurnalistika fakultetini tugatgan (1972). Mehnat faoliyatini «Saodat» jurnalida bo`lim boshlig`iligidan boshlagan (1972). Talabalik yillarida «Ilk muhabbat» (1968) she`riy to`plami chop etildi. Shoiraning «Oq olmalar» (1973), «Chaman» (1974) to`plamlari izma-iz bosildi. Halima birdan o`ziga xos shoira sifatida tanildi. 1975—1977 yillarda Moskvadagi Adabiyot institutining Oliy Adabiyot kursida o`qidi. Shu yillarda shoiraning «Beliye yabloki» (Sovetskiy pisatel, 1977), «Suyanch tog`larim» (1976), «Bobo quyosh» (1977) to`plamlari bosildi. Ozod Sharafiddinov • Adabiyotshunos, adabiy tanqidchi O.Sharafiddinov 1929 yil 1 martda Qo`qon yaqinidagi Oxunqaynar qishlog`ida tug`ildi. Toshkentdagi 14-o`rta maktabni, O`rta Osiyo Davlat universiteti (hozirgi O`zMU) filologiya fakultetini tugatdi (1951). Moskvada aspiranturani tugatdi, fan nomzodi ilmiy darajasini oldi (1955). Ozod Sharafiddinov poeziya muammolari bilan shug`ullandi, o`zbek she`riyati va uning holati haqida adabiy-tanqidiy maqolalar yozdi. O`sha davrdagi ilmiy-ijodiy, adabiy-tanqidiy izlanishlari «Zamon. Qalb. Poeziya» (1962) asarida o`z aksini topgan. XX asrning 60-80 yillarida u Cho`lpon hayoti va ijodini targ`ib qilishga intildi. O. Sharafiddinov o`zbek adabiyotining Oybek, G`afur G`ulom, Abdulla Qahhor, Shayxzoda, Mirtemir, Zulfiya singari namoyandalari haqida adabiy portretlar yaratdi: «Iste`dod jilolari» (1976), «Adabiy etyudlar» (1968), «Abdulla Qahhor» (1988), «Birinchi mo`jiza» (1979). Olim ijodida o`zga adabiyotlar namoyandalari ijodi haqida yaratilgan «Yalovbardorlar» (1974) Erkin Vohidov • Taniqli o`zbek shoiri va jamoat arbobi. 1936 yilning 28 dekabrida Oltiariq tumanida o`qituvchi oilasida tug`ilgan. To`qqiz yoshida otasidan, bir yildan so`ng onasidan ajralgan. Toshkentlik tog`asi Karimboy Sohiboev qo`lida tarbiyalangan. ToshDU (hozirgi O`zMU)ning o`zbek filologiyasi fakultetida (1955—1960) tahsil olgan. So`ng turli nashriyot va gazeta-jurnallarda ishladi. Respublikamiz yoshlarining birinchi jurnali «Yoshlik»ning asoschisi (1982). Tursunboy Adashboyev • Shoir Tursunboy Adashboev 1939 yil 1 yanvarda Qirg`izistonning Jalolobod viloyatiga qarashli Olabuqa tumanidagi Safed Bulon qishlog`ida tug`ilgan. O`rta maktabni tugatgach, ToshDU (hozirgi O`zMU) ning jurnalistika fakultetida (1962—1968) o`qigan. Moskvadagi Adabiyot institutida ham tahsil olgan. Abdulla Oripov • Atoqli o`zbek shoiri va jamoat arbobi. U hozirgi o`zbek she`riyatida inson qalbidagi murakkablik va ziddiyatlarni teran, haqqoniy o`ziga xos betakror kuylagan ulkan ijodkordir. Abdula Oripov hozirgi o`zbek she`riyatiga yangicha badiiy tafakkur yo`sinlarini olib kirdi. U tub mohiyati bilan Yassaviy, Navoiy, Bobur, Cho`lpon, G`. G`ulom singari ijodkorlar badiiy an`analarining davomchisidir. Shoirning butkul ijodi milliylik ruhi bilan sug`orilgan. O`tkir Hoshimov • Taniqli o`zbek yozuvchisi va jamoat arbobi. 1941 yili 4 avgustda Toshkentda Do`mbirobod mahallasida tug`ilgan. Toshkent Davlat universiteti filologiya fakultetida o`qigan. Turli tahririyat va nashriyotlarda ishlagan. Hozirgi kunda O`zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi qo`mita raisi. Tohir Malik • Tohir Malik Abdumalik o`g`li Habilovning adabiy taxallusi, Toshkentda tug`ilgan, Toshkent Davlat Universiteti (hozirgi O`zbekiston Milliy Universiteti)ning jurnalistika fakulteti kechki bo`limida o`qidi, kunduzi qurilishda ishladi. 1966 yildan beri O`zbekiston radiosida, gazeta va jurnallar tahririyatida, O`zbekiston yozuvchilar uyushmasida, nashriyotlarda ishladi. Hozir «Sharq» NMAK Bosh tahririyatida muharrir. Azim Suyun • Azim Suyun (Azimboy Alimovich Suyunov) 1948 yil Samarqand viloyatiga qarashli Nakurt qishlog`ida tug`ilgan. Oliy ma`lumotli. 1977 yilda Toshkent Davlat universiteti (hozirgi O`zMU)ning jurnalistika fakultetini bitirgan. I chaqiriq O`zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi deputati. Rahimjon Otaev (Otauli) • O’zbekiston davlat mustaqilligi yillarida faol ijod qilayotgan taniqli adib, tarjimon, publitsist va munaqqid. U 1949 yilda Chimkent viloyatining Turkiston tumanidagi Chipon qishlog’ida tug’ilgan. 1973 yilda hozirgi O’zbekiston Milliy universitetining filologiya fakultetini tamomlagan. O’rta maktabda o’qituvchi, O’zbekiston Xalq ta’limi vazirligida uslubchi, Respublika Matbuot va axborot agentligida maslahatchi muharrir bo’lib ishlagan. 1983 yildan buyon O’zbekiston Yozuvchilar uyushmasida xizmat qiladi. Erkin A`zam • 1950 yil 10 avgustda tog`li Boysunda tug`ildi 1972 yil Toshkent Davlat universiteti (Xozir O`zbekiston Milliy Universiteti)ning jurnalistika fakultetini tamomladi. Respublika radiosida muharrir, «Guliston» va «Yoshlik» jurnallarida bo`lim muharriri, G`afur G`ulom nomidagi Adabiyot va sanat nashriyotida tahririyat mudiri bo`ldi. 1992—1994 yillarda O`zbekiston milliy axborot agentligida bosh direktori o`rinbosari. 1995 yildan «Tafakkur» jurnali bosh muharriri I, II chaqiriq O`zbekiston Oliy Majlisi derutati. Sharof Boshbekov • Samarqand viloyati Bulung`ur tumanidagi G`ubir qishlog`ida 1951 yil 4 yanvarda tug`ildi. 1974 yili San`at institutining musiqali aktyorlik bo`limini tugatdi. Toshkentdagi «Muqimiy» musiqali teatrida, Gulistondagi teatrda aktyor sifatida faoliyat ko`rsatdi. O`zbekiston Yozuvchilar uyushmasida (1983—1985) O`zbekiston Milliy teatrida (1986—1987) adabiy xodim bo`ldi. Xurshid Do`stmuhammad • Yozuvchi Xurshid Do`stmuhammad (Xurshid Do`stmuhammedov) 1951yilda Toshkent shahrida tug`lgan. O`rta maktabni, Toshkent Davlat universiteti (hozirgi O`zMU) Jurnalistika fakultetini tamomlagan (1968—1973). Filologiya fanlari nomzodi «Fan va turmush» jurnalida bo`lim muharriri (1973—1984), «Yosh kuch» jurnalida bo`lim muharriri, bosh muharrir o`rinbosari, bosh muharrir (1986—1995) bo`lib ishlagan. Muhammad Yusuf • 1954 yil 26 aprelda Andijonning Marhamat tumanida tug`ildi. Toshkentdagi rus tili va adabiyoti institutini tamomladi (1978). Respublika kitobsevarlar jamiyatida (1978— 1980), «Toshkent oqshomi» gazetasida (1980 —1986), Adabiyot va san`at nashriyotida, «O`zbekiston ovozi» gazetasida (1986—1993) ishladi. Hayriddin Sultonov • Toshkent viloyati Qibray tumanidagi Tuzel qishlog`ida 1956 yil 18 yanvarda tug`ilgan. 1973 yilda Parkentdagi maktabni tugatgach, ToshDU (hozirgi O`zMU)ning jurnalistika fakultetiga o`qishga kirdi (1972). U «Guliston» (1974—1980), «Yoshlik» (1982—1985) jurnallarida, Adabiyot va san`at nashriyotida (1980—1982, 1985—1993) faoliyat ko`rsatdi. Xulosa •      Adabiyotning mohiyati – adabiy asar tahlilida yaqqol namoyon bo’ladi. Badiiy asarda mavzu va g’oya, obraz va xarakter, syujet va kompozisiya, badiiy til va uslub, tur va janrlar kabi unsurlar betakror tarzda uyg’unlashadilar va jonli bir “vujud”ni – badiiyatning aniq bir farzandini dunyoga keltiradilar. Asarda turli – tuman bir – biriga bog’liq unsurlarning nozik chatishuvidan – badiiylik, o’ziga rom etuvchi go’zallik tug’iladi. Bu go’zallik yagonaligi, birbutunligi bilan insonlarni zavqu shavqqa ko’madi, tuyg’ular tarbiyasini voyaga yetkazadi, uni insonlashtiradi, komillikka yetaklaydi.

O'xshashlar

Temuriylar davri adabiyoti
Mustaqillik davri dramaturgiyasi
Avgust davri Rim adabiyoti
Boburnoma o’zbek adabiyoti tarixidagi ilk me’muar sifatida
Ma’rifatparvarlik yoki jadid adabiyoti. O’zbek adabiyotida realizm bosqichi