Qisqichbaqasimonlar (Crustacea) kenja tipi

Qisqichbaqasimonlar (Crustacea) kenja tipi

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

97 KB

Ko'chirib olish

Qisqichbaqasimonlar (Crustacea) kenja tipi Reja : 1. Qisqichbaqasimonlar (Crustacea) kenja tipi u mumiy tavsifi . 2. Remipedia va Cehpalocarida sinfi. 3. Jabraoyoqlilar (Anostraca) va Bargoyoqlilar (Phyllopoda) sinfi. 4. Yuksak qisqichbaqasimonlar (Malacostraca) sinfi . 5. Jag‘oyoqlilar (Maxillopoda) катта sinfi. Copepoda sinfi. 6. Qisqichbaqasimonlar filogeniyasi.

Qisqichbaqasimonlar (Crustacea) kenja tipi u mumiy tavsifi . Qisqichbaqasimonlar kehja tipiga krablar, krevetkalar, daryo qisqichbaqalari, langustlar, omarlar, namkashlar va boshqa mayda qisqichbaqasimonlar kirib, yer yuzida 42 000 dan ortiq turi tarqalgan. Gidrosferada tarqalgan zooplanktonning 80 % qisdichbaqasimonlarga tog’ri keladi va ozuqa zanjirida asosiy bo’g’in hisoblanadi. Qisqichbaqasimonlar mondibulatalar tarkibiga kirib, ularni birinchi bosh segmentiga antenalar borligi bilan harakterlanadi. Uchinchi bosh segmentdan yuqori jag’ – mondibulalar (qisqichbaqasimonlar ilmiy nomi shu so’zdan olingan) to’rtinchi bosh qismi segmentidan pastki jag’ maksillar rivojlangan. Qisqichbaqasimonlarni aksaryati ayrim jinsli hayvonlardir. Lekin germofradit turlari ham mavjud (moylov oyoqlilar va remipodiyalar). Aksaryat turlari ichki urug’lanish bilan ko’payadi. Spermatofor yordamida urug’lanadi, urug’langan tuxumidan ”nauplius” lichinka chiqadi. Nauplius bir necha marta po’st tashlab rivojlanadi va voyaga yetadi. Jabralilar hozirgi davrda eng keng tarqalgan bo‘lib, nafas olish organi jabrasi oyoqlar bilan tutashganligi xarakterlidir va bitta sinfi mavjud. Qisqichbaqasimonlar (Crustacea) kenja tipi - vakillari okean va dengizlarning sohil, pelagial va abissal zonalarida, xilma-xil sho‘r va chuchuk suv havzalarida, g‘or ko‘llarida va quruqlikda yashaydi. Bularning xitinlashgan kutikula bilan qoplangan tanasi uch qismdan iborat. 1. Bosh 2. Ko‘krak 3. Qorin qismlardan iborat. Aksari avlodlarida oyoq ko‘p, ular xilma-xil vazifalarni bajarishga moslashgan. Sinfning hamma turlarida antenna va antenulla deb nomlanuvchi ikki juft mo‘ylovlar (teri va hid biluvchi organlarning) bo‘lishi xarakterlidir.

Suvda yashovchilarida oyoqlar bilan tutashgan maxsus nafas olish organlari jabralar rivojlangan, ba’zilarida esa bu organ burtmalar, kurakchalar, o‘simtalar shaklida bo‘ladi. Bir qancha turlarida esa jabralar yo‘qolib teri orqali nafas oladi. Sezuv organlari (“murakkab yoki sodda ko‘zlar, teri, hid sezuv va muvozanat organlari”) va M.N.S.si yaxshi taraqqiy etgan. Hamma avlodlari ayrim jinsli. Jinsiy ko‘payadi. Hammasida “ Neupleus ” deb ataluvchi lichinka davri bo‘ladi. Ahamiyati – qisqichbaqasimonlar, baliqlar va boshqa suv hayvonlarining asosiy ozig‘i hisoblanadi. Zooplanktonning 90% ini tashkil etadi. Insoniyat oziqa sifatida foydalanadi. Qisqichbaqasimonlar kenja tipi – 6 ta sinfga bo‘linadi. 1. Remipedia sinfi. 2. Cehpalocarida sinfi. 3. Jabraoyoqlilar (Anostraca) sinfi. 4. Bargoyoqlilar (Phyllopoda) sinfi. 5. Yuksak qisqichbaqasimonlar (Malacostraca) sinfi . 6. Jag‘oyoqlilar (Maxillopoda) катта sinfi. Copepoda sinfi. Remipedia va Cehpalocarida sinfi. Remipediyalar ( Remipedia ) - Remipediyalar ilk bor 1981 – yilda kashf qilingan bo’lib, ularni yer yuzida 10 ta turi uchraydi. Ular Bagam orollari, G’arbiy Hindiston hamda Yukaton yarim orolida aosan suv osti g’orlarida tarqalgan. Remipediyalar tanasi tashqi tomondan polixetalarga o’xshab ketib, uzunligi 15-45 mm keladi. Gavdasi 38 tagacha segmentlardan tuzilgan va har bir segmentda juft parapodiyalar bor. Germofrodit organizmlar. Urg’ochilik gonofor 7-segmentda, erkaklik gonofori 14-segmentda ochilgan. Spemmatozoidlarida xivchinlar mavjud. Spemmatozoidlar yordamida urug’lanadi. Hanuzgacha laboratoriya sharoitida ko’paytirib bo’lmaydi. Embrion lichinka rivojlanishi noma’lum. Ko’z mavjud emas. Sefalokaridlar (Cephalocarida) - Sefalokaridiyalar dengiz tubi (bentos)ning yuzida yashab,suv ostida cho’kkan oziq zarralari bilan oziqlanadi. Sefalokaridiyalar 1953 – yilda topilgan. Ularning hozirgi kunda 9 ta turi bo’lib

qumli va toshloq suv tubida (1150 m chuqurlikkacha) yashaydi. Sefalokaridiyalar juda kichik qisqichbaqasimonlar bo’lib, uzunligi 4 mm dan oshmaydi. Uzunchoq chuvalchangsimon tanasi 19 ta segmentdan tuzulgan. Ko’krak segmentlari (9 ta) bir juftdan parapodiyalar bo’lib, parapodiyalar 2 qismga: endopodit – yurishga,ekzopodit – suzishga xizmat qiladi. Qorin segmentlarida parapodiyalar rivojlanmagan. Sefalokaridiyalar germofrodit hayvonlar. Urug’ va tuxum yo’llari 6 – segmentda joylashgan umumiy gonoporga ochilgan. Spermatozoidlarida xivchinlar yo’qolgan. Tuxumdondan litanaunlius lichinkalar chiqadi va suvda rivojlanadi. Voyaga yetganda ko’zlari bo’lmaydi. Jabraoyoqlilar (Anostraca) va Bargoyoqlilar (Phyllopoda) sinfi. Jabraoyoqli qisqichbaqasimonlar (Apostraca) - Bu takson vakillari yer yuzining ichki suv havzalarida tarqalgan bo’lib, asosan chuchuk suvlarda uchraydi. Bular relikt qisqichbaqasimonlar bo’lib, ular vaqtinchalik suv havzalarida (baliqlar bo’lmagan) yashaydi. Ularni vaqtinchalik suv havzalarida chuchuk (sho’rlangan ) ko’l va hovuzlarda 200 dan ortiq turi qayd qilingan. Tana uzunligi 15 mm dan 10 sm gacha boradi. Gavdasi tuzilishi krevetkalarga o’xshab ketib 27 ta segmentdan tuzilgan. Boshko’krak qismida segmetlarida 1 juftdan paropodiyalari bo’lib, ularni ritmik eshkaksimon harakati tufayli suzadi. Murakkab ko’zlari mavjud. Karapaks mavjud emas. Bular orasida aksariyat suv havzalaridagi oziq zanjirlari bilan oziqlansada, yirtqich formalari mavjud. Oziqlanishi,nafas olishi,oyoqlarning ritmik harakati natijasida amalgam oshiriladi. Jabraoyoqlilar ayrim jinsli hayvonlar. Urug’ yo’li, urug’lantiruvchi organ “penis”larga ochiladi. Bargoyoqli qisqichbaqasimonlar (Phyllopoda) - Bargoyoqlilar yoki fillopodalarga bugungi kunda yer yuziga tarqalgan 800 dan ortiq chuchuk suv qisqichbaqasimonlari kiradi. Metodik jihatdan ularni 2 guruhga ajrayish oson, yani “mayday ” va “yirik” fillopodalar. Kattalari 20 mm dan 10 sm gacha boradi. Ular vaqtinchalik suv suv havzalarini relikt, efimer hayvonlari bo’lib baliqlar bo’lmagan muhitda yashaydi. Ularning doimiy bo’lmagan suv havzalarida yashab kelishi o’ziga xos hayotiy adaptatsiyalarni hosil qilgan. Jumladan barg oyoqlilarning

rivojlanish sikli suv havzalarining qurishi bilan tuxum hosil qilishi bilan to’xtaydi va kelgusi qulay sharoit hosil bo’lganda tuxumdan lichinka rivojlanadi. Gavdasi ustki tomondan toliq karapaks bilan qoplangan. Karapaksdan chiqib turgan antenalari bilan harakatlanadi. Bular ichida ham germofrodit hamda ayrim jinsli turlari mavjud. Hamda bularga partenognez ko’payish ham harakterli. Ba’zi turlarida erkak individlar mutlaqo uchramaydi. Urg’ochilari tuxumini karapaks ostida tanasiga yopishtirib olib yuradi. Tuxumdan “nauplius” lichinka chiqadi. Yuksak qisqichbaqasimonlar (Malacostraca) sinfi . Yuksak qisqichbaqasimonlar Malacostraca Bu takson qisqichbaqasimonlarni eng yuqori darajada takomillashgan 23 000 dan ortiq turni birlashtiradi. Hamma turlarida tana 3 ta tagma va 19 ta segmentdan ( bosh - 5 ta, ko’krak – 8 ta, qorincha – 6 ta ) tuzilgan. Yuksak yoki oliy qisqichbaqasimonlar okean, dengiz va chuchuk suvlarda nihoyatda keng tarqalgan bo‘lib, boshqa qisqichbaqalarga nisbatan yirik bo‘lishi xarakterlidir. Ba’zilar nam yoki quruq joylarda ham yashaydi. Tanasi segmentlarining doimiyligi (ko‘krak qismi 8 bo‘g‘imdan qorin qismi 6-7 bo‘g‘imdan) va qorincha qismida oyoqlar joylashganligi xarakterlidir. Jinsiy dimorfizm shakllangan. Xitin qalqon “карапакс” bilan qoplangan. Yuksak qisqichbaqasimonlar 7 ta yirik turkumga bo’linadi. Bular ichida eng yirik turkumga bo’linadi. O’n oyoqlilarni (Decapoda) 1000 dan ortiq, Izapodalar (Izapoda) 4000 dan ortiq turlari bor. Vakil: Daryo qisqichbaqasi (Astacus astacus) tuzilishi va hayoti. Rossiyaning shimoliy qismi, jumladan Shimoliy Qozog‘istonning sekin oqar daryolarida uchraydi. Kattaligi 8-15 sm. Oyoqlari 19 juft. Oldingi 1 chi juftida qisqichlari bor. Tanasi xitin bilan qoplangan. Qisqichbaqaning tanasi: Bosh (6 bo‘g‘im) Ko‘krak (8 bo‘g‘im) Qorin (7 bo‘g‘im)

Boshning oldingi qismida uchli rostrum o‘simtasi, ko‘krakning qorin tomonida ko‘krak oyoqlar joylashgan. Jabralar mazkur oyoqlarning ustki tomonidan o‘sib chiqadi. Qorin qismi esa harakatchan, ayrim bo‘g‘imlardan iborat bo‘lib, uning oxirgi qismi bargsimon oyoqlar bilan tutashgan holda oxirgi harakat organi selonni hosil qiladi. Boshda ikki juft mo‘ylovlar bor, biri antenulla. Boshida bir juft jag‘ oyoqlar va uch juft katta oyoqlar (jabralar joylashgan). Besh juft ko‘krak oyoqlari yurish uchun xizmat qiladi. Shundan uchtasida (ayniqsa 1 tasida) qisqichli o‘simtalar bor. Bu ovqatni ushlash uchun xizmat qiladi. Qorinchadagi hамма oyoqlari ikki ayri ya’ni ichki- endopodit va tashqi – ektopodit shoxchalarga ega. Terisi gipoderma tipidagi epiteliyadan tuzilgan. Gippoderma xitin (kutikula) ni yetishtiradi. Hazm organlari - oldingi qismi og‘izdan boshlangan kalta qizilungach va bilan tutashgan kattagina oshqozondan iborat. Oshqozonning ichki devori xitin bilan qoplanib, ikki qismga bo‘lingan. Uning oldingi qismida xitinlashgan katta o‘simtalar -“oshqozon tishlari” joylashgan. Oshqozon teriga tutashgan mahsus muskullar yordamida harakatga kelgach, mazkur tishlar oziqni to‘la ezib, maydalab beradi. So‘ngra yaxshi maydalangan oziq o‘rta echakka o‘tadi. O‘rta ichak kalta, uning ostki, yon va ustki tomonlariga bir qancha naychalar sistemasi ochilgan. O‘rta ichak va uning ushbu naychalarida oziq to‘la hazm bo‘lib, tanaga tarqaladi. O‘rta ichakning mazkur naychlar sistemasi sirtdan bir butun sarg‘ish organ shaklida ko‘rinadi (uni ilgari “jigar” deb atashardi). Qorincha orqali o‘tgan ancha uzun orqa ichak ham xitin bilan qoplanib, oxirgi bo‘g‘imga ochilgan. U hazm bo‘lmay qolgan chiqindini chiqarishga xizmat qiladi. Qisqichbaqa po‘st tashlaganda jag‘lar, jag‘oyoqlar va boshqa tashqi muhim organlari bilan bir qatorda, oshqozon “tishlari” ham tushib ketadi. Bu paytda-to yangi “tishlar” yetilguncha u ovqatdan qoladi. Ayirish organlari boshda joylashgan bir juft buyraklardan va ularning naychalar sistemasidan tuzilgan. Buyrakning asosiy qismi – selomik (ikkilamchi

tana bo‘shlig‘idan yetishgan) pufakchalar bo‘lib, bular uzun va buklangan murakkab naychaga tutashgan. Naychalarning uchi siydik pufagiga, ular esa II juft mo‘ylovlarning ostida tashqariga ochilgan. Shuning uchun ham ushbu ayirish organini ba’zida “antenna bezlari” yoki “antenne buyraklari” deb ataladi. Bulardan tashqari ayirish protsessida tana bo‘shlig‘idagi suyuqliklarning ajralishi ma’lum rol o‘ynaydi. Qon aylanish sistemasi. Qisqichbaqaning boshqa bo‘g‘im oyoqlilarga qaraganda birmuncha yaxshi rivojlangan. Orqa tomonda, ichakning ustidagi maxsus sinus bo‘shlig‘ida kattagina yurak joylashgan. Yurakda uch juft teshikchalar bor; bular mazkur sinus bo‘shlig‘ida o‘tgan arteriya qonni yurakning ichiga o‘tkazishga xizmat qiladi. Yurakdan 5 ta arteriya o‘q tomirlar ajralib, bularning uchtasi bosh tomoniga, bittasi dumga, yana bittasi esa qorin tomoniga yo‘nalgan. So‘nggi tomir o‘z navbatida qorin tomonidan bo‘yiga cho‘zilgan va oyoqlarga boradigan tomirlarni hosil qiladi. Yurakning qisqarishi bilan undagi arterial (oksidlangan) qon mana shu tomirlar va lakunlar orqali tanaga tarqaydi. To‘qimalarda hosil bo‘lgan CO2 li venoz qoni esa boshqa maxsus tomirlar orqali jabralarga borgach, oksidlanib yurak oldi sinusiga to‘planadi va shu bilan ko‘rsatib o‘tilgan qon harakati (aylanishi) yangidan takrorlanadi. Jinsiy organlari. Erkak qisqichbaqalarda bitta (aslida bir juftdan rivojlangan) kattagina urug‘don bo‘lib, u uzun urug‘ yo‘li bilan tutashgan. Bular hammasi ko‘krak qismida joylashgan. Urug‘ yo‘lining naychalari oxirgi kukrak oyog‘ining ostiga ochilgan. Ularning disksimon spermatozoidlari urug‘ yilida to‘planib, tashqariga chiqishi bilan birinchi juft qorincha oyoqlari (qo‘shilish organi) yordamida qobiqqa o‘raladi. Bunday maxsus qobiqqa o‘ralgan spermatozoidlarni spermatofora деб номланади. Erkaklar qo‘shilish vaqtida shu xildagi urg‘ochining qorincha oyoqlariga ilashtirib qo‘yadi. Urg‘ochilardagi tuxumdon yana ham kattaroq bo‘lib, u ham ko‘krak bo‘shlig‘ida joylashgan. Tuxumdon bir juft kalta tuxum yo‘llari bilan tutashib, ular o‘z navbatida o‘rtancha ko‘krak oyog‘ining ostiga ochilgan.

Daryo qisqichbaqalarida tuxumning otalanishi va rivojlanishi urg‘ochining qorincha qismida, qorincha oyoqlarining oralig‘ida sodir bo‘ladi. Tuxumi yetilgan urg‘ochi maxsus shilimshiq modda ajratib chiqaradi. Qorinchaning butun ostki sathini to‘ldirgan bu shilimshiq modda ichiga u bir necha yuzta tuxum qo‘yadi. Bu paytda mazkur modda ta’sirida ilgari erkaklardan olingan spermatofora qobig‘i “erib” undan ajralib chiquvchi spermatozoidlar tuxumni otalantiradi. Otalangan tuxumlar esa oyoqlar oralig‘ida (ularga mahkam joylashgan holda) qilib, rivojlanadi. Qisqichbaqa tuxumi juda sekin – 5-6 oyda rivojlanadi. Tuxumdan chiqqan qisqichbaqa lichinkasi – zoyeada qorincha oyoqlari rivojlanmagan bo‘lib, bosh tomonida juda uzun ikkita o‘simtasi bo‘lishi xarakterlidir. U 2 – 3 yilda; bir necha o‘n martalab po‘st tashlab o‘sib, voyaga yetadi. Markaziy nerv sistemasi kattagina bosh miya (halqum usti nerv tugunlari) va u bilan konnektivlar orqali tutashgan katta halqum osti nerv tugunidan boshlanadi. Halqum osti tuguni 5 juft ko‘krak va 6 juft qorincha nerv tugunlaridan tarkib topgan. Qorin nerv zanjiri bilan tutashgan. Bosh miya 3 juft, halqum osti nerv tuguni esa 6 juft nerv tugunlarining qo‘shilishidan yetishadi. Demak, qisqichbaqadagi markaziy nerv sistemasi 20 juft (3+6+5+6=20) nerv tugunlaridan tarkib topgan. Lekin bo‘g‘imlardagi juft tugunlar bir-biriga juda yaqin joylashganligidan u “qorin nerv zanjiri” ko‘rinishini yo‘qotgan. Sezuv organlari maxsus o‘simtalar ustida joylashgan bir juft murakkab ko‘zlar, ikki juft mo‘ylovlar, jag‘oyoq va boshqa oyoqlarida joylashgan minglarcha hid sezuv va teri sezuv qilchalar va pufakchasimon o‘simtalardan iborat (mazkur qilchalar va o‘simtalarning ko‘pchiligii mo‘ylovlarda joylashgan). Har bir murakkab ko‘z – ammotidlar deb nomlanuvchi minglarcha ko‘zchalardan tarkib topgan. “ Fosetik ko‘zi ” deb nomlanuvchi bu xildagi ko‘rish organi ko‘pchilik bo‘g‘imoyoqlilar uchun xarakterli.

Yuqori qisqichbaqasimonlarning asosiy turkumlari. Tekis oyoqli qisqichbaqasimonlar turkumi. Bular suvdagi o‘simliklar yoki sohil zonasidagi yog‘och mahsuloti bilan: quruqlikdagilari esa barg va o‘simlik mahsuloti bilan oziqlanadi. 100-250 -1000 dan oshiq tuxum qo‘yib ko‘payadi. Bir necha turlari baliqlarga oziq bo‘lsa bir necha turlari baliqlarda parazitlik qiladi. “ Suv eshakchalari” juda mayda tekis oyoqlidir. Shimoliy va o‘rta iqlimli zonaning turli chuchuk suv zonalarida bor va ba’zi bo‘laklarda uchraydi. Oddiy “ eshakcha” – “eshakqurt ” quruqlikka yashashga moslashgan tekis oyoqlidir. Qaraqum va Qizilqum, O‘rta Osiyo yaylovlarida uchraydi. V.YE. Barutskiy ishlari. O‘n oyoqli qisbaqasimonlar turkumi. Bu turumning juda ko‘p vakillari okean va dengizlarda tarqalgan (5000 m chuqurlikka uchraydi). Dengizlarda tarqalgan avlodlari o‘rtasida bir necha smli mayda krablar va krevetkalar 30-60 sm omar va langustlar, oyoqlari 2-3 m gacha boradigan gigant krablar ham mavjud. O‘n oyoqlilar katta sanoat ahamiyatiga ega. Turli krablar, omarlar langustlar, krevetka, qisqichbaqalar ovlanadi. Har yili 1 mln tonnadan oshiqroq o‘n oyoqlilar ovlanadi. Daryo qisqichbaqalari – o‘nlab turdan tarkib topgan. Bularda ko‘proq hid sezuv, teri sezuv va maza sezuv organlari yaxshi rivojlangan. Ularning murakkab va harakatchan ko‘zi esa faqat 40-50 smni ko‘radi. Muvozanat organi mavjud. Omarlar – ochiq dengizda (100-200 m chuqurlikda) yashaydi. Kattaligi 40-60 sm, uning omburlarida o‘tkir tishlari bor. Mollyuskalar, baliqlar bilan ovqatlanadi. 4000 dan 32000 tagacha tuxum qo‘yadi. Ovlanadi. Langustlar – Tashqi tuzilishidan omarlarga o‘xshaydi. Dengiz sohili tubida o‘rmalab yurib hayot kechiradi. Katta qisqichlari yo‘q. Himoya va sezuv organi 11 juft mo‘ylovdir. Ovoz chiqaradi. 0,5 – 1,5 mln dala tuxum quyadi va ovlanadi. Krablar – dengiz va okeanlarda ko‘p tarqalgan. Ko‘pchiligi yirtqich. Ayniqsa birinchi juft oyoqlari kuchli qisqichga aylangan. Bular ko‘pincha bosh, oyoqli

mollyuskalar, ignatanlilar turli chuvalchanglar, baliqlar bilan ovqatlanadi. Bular himoya qilishda boshqa hayvonlar bilan niqoblanadi. Dafniyalar – yoki ayri mo‘ylovli qisqichbaqalar hamma suvlarda yashaydi. Kattaligi 2-3 mm. Qalqonchasidan uzluksiz suv o‘tib turadi. Suvni suzadi filterlaydi. Yuragi minutiga 500 m gacha uradi. 1 m3 suvda 200 ming – 1 mlndan oshiqroq turi uchrashi mumkin. SSSRda 150 turi bor. Sikloplar - Bular tabiiy sharoit taasurotlariga nihoyatda chidamli, noqo‘lay sharoit tug‘ildimi darhol, sistaga o‘ralib oladi. Asosiy baliqlarning ozig‘i hisoblanadi. Rishta, gijjalarni oraliq xo‘jayini hisoblanadi. Qisqichbaqasimonlarning tabiat va inson uchun amaliy ahamiyati xilma- xildir. Daryo qisqichbaqasi, krablar, krevetkalar oziq-ovqat uchun ishlatiladi. Dafniya va sikloplar, boshqa mayda qisqichbaqasimonlar baliqlar uchun yaxshi ozuqa hisoblanadi. Bular suvda o‘lgan hayvonlarini o‘liklarini yeb suv havzalarini tozalaydi. Bular orasida parazit formalari ham bo‘lib baliqlarni kasallantiradi va o‘limga olib boradi. Sikloplar tanasida ba’zi parazit lintasimon chuvalchanglar yashaydi. Bizda quruqlikda 1 ta turi “eshakqurt” yashaydi. Jag‘oyoqlilar (Maxillopoda) катта sinfi. Copepoda sinfi. Jag’oyoqlilar Maxillopoda sp Copepoda c - Maksillapodalar hozirgi vaqtda katta sinfiga umumiy hararakterli belgilarga ega bo’lgan 8 ta guruh kirib, ularning barchasini tanasi juda katta va 10 tagacha bo’lgan segmentlardan tashkil topgan. Bular ichida eng buyuk sinf Jag’oyoqlilar (Copеpoda) hisoblanib ularni 1200 dan ortiq turi bor va turlar boyicha oily qisqichbaqasimonlardan keyin ikkinchi o’rinda turadi. Jag’oyoqlilarning ko’pchiligi dengiz hayvonlari bo’lsada, ularni chuchuk suv,quruqlikda, hayvonlar junida, nam tuproqda hamda suv hayvonlarida parazit formalari ham mavjud. Jag’oyoqlilar chuchuk suv havzalarida dominantlik qiluvchi zooplankton hayvonlar taksonini 3 tadan 1 tasi hisoblanadi. Individlar soni shuncha ko’pki hatto ular hasharotlar sinfi individlar soniga teng keladi. Kattaligi 5 mm dan 17 mm gacha keladi. Parazit turlarining uzunligi 25 – 32 mm gacha boradi. Tanasi ko’krak va qorin qismlardan iborat. Tananing oldingi uchi

dumaloq, to’mtoq shaklda. Ko’zlari oddiy – nauplial ko’zlardan iborat. Eng harakterli belgisi bir shoxli antennalar tuzilishidir. Ular oldingi qismini ostki tomonida joylashgan. Antennalar orasida og’iz mavjud. Jag’ oyoqli ham shundan kelib chiqqan.Hamma turlari ayrim jinsli. Ekosistemalarda muhum tropik ahamiyatga ega. Qisqichbaqasimonlar (Grustacea) filogeniyasi. Qisqichbaqasimonlarni eng qadimgi topilmasi quyi kembriy yotqiziqlaridan topilgan. Qisqichbaqasimonlarni qadimgi ajdodlari unga yirik bo’lmagan suzuvchi bentos organizmlar bo’lgan. Ularni bosh va tana qismi ko’p sonli bir xil segmentlardan tuzulgan. Har bir segment juft parapodiyalari bo’lgan. Bu o’xshashlik ularni halqali chuvalchanglar avlodi ekanligidan dalolat beradi.

Adabiy о tlar: 1. G.G.Abrikosov va boshqalar. «Zoologiya» 1 - 2 jilt. T: 1966. 2. V.F.Natali «Umurtqasiz hayvonlar zoologiyasi». T: 1966. 3. S.P. Naimov. «Umrtqali hayvonlar zoologiyasi» 1995 y. 4. O Mavlonov .Sh.Xurramov «Umirqasizlar zoologiyasi» T. 1988 y. 5. E.I.Lukin «Zoologiya» Moskva 1989 6. B. А .Kuzn е tsov, A.Z.Ch е rnov, L.N.Katonova «Kurs zoologiya». M.1989 y.

O'xshashlar

Traxeyalilar (Tracheata) kenja tipi

Xelitseralilar (Chelicerata) kenja tipi

Qorinoyo’qli molluskalar sinfi Boshoyo’qli molluskallar sinfi Bo’g’imoyo’qlilar tipi Qisqichbaqasimonlar sinfi

Panarthropoda katta tipi Onychophora Tardigrada va Arthropoda tiplari

Xordalilar tipi