Teri va tanosil a`zolarining yuqumli kasalliklari - Valeologiya - Referatlar

Teri va tanosil a`zolarining yuqumli kasalliklari

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

61.5 KB

Ko'chirib olish

Teri va tanosil a`zolarining yuqumli kasalliklari Reja: 1. Zamburug`lar qo`zg`otadigan teri kasalliklari: mikrosporiya, trixoftiya, parsha, 2. Qichitma. 3. Tanosil a`zolarining yuqumli kasalliklari: so`zak, zaxm.

Zamburug`lar qo`zg`otadigan teri kasalliklari: Terining zamburug`li kasalliklariga mikrosporiya, trixofitiya, parsha (kal) kiradi. Bu kasalliklarni parazit zamburug`lar qo`zg`atadi.Ular bemor odamdan va hayvonlar (mushuk, it, sigir) dan yuqadi. Zamburug`lar bolalarga o‘yinchoqlar, kiyim-kechaklar, ko‘rpa-to‘shak, sartaroshlik asboblari orqali ham yuqadi. Mikrosporiya. Yuz, bo‘yin, qo‘l-oyoqlar, boshning sochli qismi, terisida qizil, qipiqlanib turadigan dumaloq dog‘lar paydo bo‘ladi. Zararlangan sochlar xiralashib, sinuvchan bo‘lib qoladi. Chuqur mikrosporiyada soch ildizlarida yiringli yallig‘lanish yuzaga keladi. Trixofitiya (qirma temiratki). Bu kasallikda teri, soch, tirnoqlar zararlanadi. Yuz, bo‘yin, qo‘l panjalari terisida dumaloq, och qizil dog‘lar paydo bo‘ladi. Zararlangan sochlar sinuvchan bo‘lib qoladi, tirnoqlar esa uqalanib sinib tushadi. Parsha (kal). Bosh terisining sochli qismi, teri orasidagi soch xaltasi zararlanadi. Soch xiralashib, kulrang tusga kiradi, mo‘rt bo‘lib qoladi va to‘kiladi. Sochlar ostidagi teri qizaradi, shishadi, qichiydi, yupqalashib, yaltirab qoladi. Qo‘tir (qichima). Qo‘tir kanasi qo‘zg‘atadi. Kana bemor terisi va uning buyumlaridan, shunindek, it, mushukdan yuqadi. Belgilari: Ko‘krak, qorin, bel, son, qo‘l-oyoqlar, barmoqlar orasidagi yupqa teri zararlanadi.Teri orasiga kirgan kana tuxum qo`yadi.Tuxum lichinkaga aylanadi.Lichinka teri orasi bo`ylab harakat qiladi va terining qichishini yuzaga keltiradi.Qichishish, ayniqsa kechasi zo‘rayadi. Terining zambrug‘li va qichima kasalliklarida tibbiy yordam: Bemorlar teri kasalliklari shifoxonasida dermatolog shifokor nazoratida davolanadilar. Oldini olish. 1.Shaxsiy gigiyena qoidalariga amal qilish; 2.Bog‘cha va maktablarda teri kasalliklarini aniqlash maqsadida bolalarni muntazam tekshiruvdan o‘tkazib turish. 3.Uy hayvonlarini veterinariya nazoratidan o‘tkazish. 4.Bolalarni daydi mushuk va itlar bilan o‘ynagani qo‘ymaslik. 5.Sartaroshlik asboblarini yuqumsizlantirishni ushbu kasb egalaridan talab qilish.

Zaxm: Sababi: Zaxm (sifilis, grekcha sifilis Luis) surunkali yuqumli tanosil kasalligi bo’lib, uni oqish treponemalar qo’zg’atadi. Yuqish yo’llari - odamga shikastlangan teri va shilliq qavatlar orqali tushadi. U bemor qonida, terisidagi yarada, limfa tugunlarida, orqa miya suyuqligida, so’lagida nerv to’qimalarida va umuman hamma a’zolarida, hatto zaxm bilan og’rigan ayol sutida yoki erkakning shaxvati (sperma)da ham bo’ladi. Zaxm bilan og’rigan bemor kasallikning aktiv davrida atrofdagilar uchun g’oyat yuqumli hisoblanadi. Bemor «zaxm»ni jinsiy aloqa paytida va sog’lom kishiga o’pishganda yoki idish tovoqlar, boshqa predmetlardan foydalanilganda yuqtiradi. So’nggi yillarda kasallikning ko’pincha jinsiy aloqa paytida, qon quygan vaqtida o’tishi ko’proq kuzatilmoqda. Belgilari: Zaxmning inkubatsion (yashir i n) davri rangpar treponemalar organizmga tushganidan to q attiq yara shakllanguncha bo‘lgan davrni o‘z ichiga oladi. Bu davr o‘rta hisobda bir oyni tashkil etadi. Eng qisqa yashirin davr 2 haftadir, bu hol organizmning qarshilik ko‘rsatish qobiliyati keskin pasayib ketgan bemorlarda (kamqonlik, og`ir yuqumli kasalliklar, sil, qand kasalligi, jarrohlik muolajalaridan so‘ng va hokazo) kuzatiladi. Zaxmning birlamchi davrida - birlamchi sifiloma (qattiq shankr) paydo bo’lib to teri va shilliq kavatlarda ikkilamchi zaxmga xos toshmalar toshishiga qadar bo’lgan davr 6-7 haftani tashkil qiladi. Qattiq shankr paydo bo’lgach 5-7 kun o’tgach yaqinda joylashgan regional limfatik tugunlari kattalashadi, Ushbu davrda qonning vasserman analizi manfiy bo’lib, 4 xafta o’tgach musbat (+) ko’rsatadi. Bemorlar darmon qurishi 20%, bosh, bo’g’im og’riydi, ishtaha yo’qoladi, uyqusizlik kuzatiladi. Zaxmning ikkilamchi davri shankr paydo bo’lgandan 6-7 xafta o’tgach boshlanadi, ya’ni birlamchi zaxm davrida teri va shilliq qavatlarda razeolalar, papulali toshmalar toshadi. Ikkilamchi zaxm 2-4 yil davom etadi. Zaxmning uchlamchi davri 3-5 yildan keyin ikkilamchi davrdan so’ngi davridir. Ushbu davrda infiltratchalar, olcha donasidek do’mboqchalar, gummalar tovuq tuxumidek bo’lib, to’qimalarni yemiradi, yaraga aylanadi, chandiqlar hosil bo’ladi. Ushbu gummalar ichki a’zolar, yurak, orqa miya, jigarda paydo bo’lsa, bemorning ahvoli og’ir va hayoti xavf ostida turadi. Zaxmning uchlamchi davrida asab tizimi tomonidan patologik o’zgarishlar, zaxm meningiti, kechki meningovaskulyar zaxm orqa miya so’xtasi, avj olgan falajlik bosh miya gummasi.

Tug’ma zaxm. Zaxm bilan kasallangan xomilador onadan zaxm infeksiyasi qorindagi homilaga o’tadi va uni zararlaydi. Homilaning o’lik tug’ilishi va har xil nuqsonlar bilan yashashga qobiliyatsizdir. Ushbu holdagi zaxm turlarining oldini olish maqsadida homilador ayollarning akusher-ginekologlar ko’rigi vaqtida RV analizlari o’tkazilishi zarurdir. Oldini olish: Zaxm kasalligining oldini olishda sog’lom turmush tarzi, sog’lom oilaviy hayot kechirish ichkilikbozlik, buzuqilik, maishiy tomondan vijdonsizlarcha jinsiy hayot kechirishni bizning ma’naviyatimizga zid ekanligini ta’kidlab o’tish joizdir. Zaxmning yuqmasligi ko’p hollarda jinsiy hayotni to’g’ri kechirishi axloq me’yorlari, oilasiga sadoqatli yashashi orqali, fohishabozlardan xazar qilish, ichkilikbozlik, giyohvandlikdan ogoh bo’lishi orqali saqlanadi. Keyingi yillarda ushbu kasallik bilan kasallanishning yoshlar, voyaga etmaganlar orasida uchrayotganligi,yengiltak,odobsizlik, jinsiy hayotga juda yuzaki yondashuvchilar uchrab turganligi achinarli holdir. Shifoxonaga davolanish uchun kelayotgan bemorlar orasida 14-17 yoshdagi o’spirinlar, 15-16 yoshdagi yosh qizlar borligi ularning buzuqilik yo’liga kirib ketganligi, daydi ma’naviy qashshoqlikka yuz tutganligidan dalolat beradi. Avvalambor, oilada ota va onaning jinsiy tarbiya odob axloqi to’g’risida farzandlariga tushuntirishlari maktab va o’quv dargohida ta’lim - tarbiya borasida doimiy ravishda, izchillik bilan ish olib borish, yuksak madaniyatli bilimdon, zukko farzandlargina kelajagimiz poydevori ekanligini har bir yosh avlod vakiliga etkazish barchamizning murabbiylik burchimizdir. So‘zak . Sababi: So‘zak surunkali yuqumli tanosil kasalligi bo’lib, uni gonokokklar qo’zg’atadi. Uning qo’zg’atuvchisi.faqat odam organizmini zararlaydi. Yuqish yo’llari - katta yoshdagi kishilarga jinsiy aloqa paytida yuqadi. Bolalarga nojinsiy yo‘l bilan: kasallikka chalingan ota - onalaridan va uy - ro‘zgor buyumlari orqali yuqadi. Belgilari: Gonokokklar silindrsimon epiteliy hujayralari bilan qoplangan shilliq qavatlarda yashaydi va ularni zararlaydi. Shu sababli odatdagi so‘zak jarayoni quyidagi a’zolarning yallig`lanishiga olib keladi: siydik chidaruv yo‘lj (uretrit), bachadon bo‘yni (endotservitsit), yo‘g`on ichakning pastki qismi (proktit), qiz bolalarda qin (vaginit) va yangi tug`ilgan chaqaloqlarda ko‘zning shox parda va muguz qavatlari (blennoreya). Boshqa siydik - tanosil a’zolarining va ekstragenital a`zo lar i ning gonokokklardan zararlanishi s o` zakning asorati hisoblanadi.

So‘zakning kechishi . So‘zakning kechishi, kasallikning og ` ir yoki yengil o‘tishi bemor organizmining immunobiologik holatiga bog‘liq. So‘zak sepsisi ko‘pincha organizmi zaiflashib qolgan bemorlarda kuzatil adi. Amaliy venerologiyada so‘zakning q uyidagi klinik turlarini farqla nadi : 1. Yangi so‘zak (kasall i k muddati 2 oydan ko‘pga cho‘zilgan bo‘lmasa); a) o‘tkir so‘zak — kasallik belgilari o‘ta rivojlangan; b) o‘rtacha o‘tkir so‘zak — kasallik belgilari rivojlangan; d ) sezilar sezilmas so‘zak — kasallik belgilari kam yoki ahyon - ahyonda namoyon bo‘ladi. 2. Surunkali so‘zak (kasallik shakllanganiga 2 oydan ko‘p vaqt o‘tgan). Bunda so‘zak jarayoni chuqurlashadi, o‘cho q li tus oladi, so‘zak asoratlari kuzatiladi. Kasallikning klinik belgilari ko‘pincha sust bo‘ladi, ba’zan u qo‘zib turadi va yillab davom etishi mumkin. 3. Yashirin so‘zak yoki gonokokk tashuvchanlik. So‘zakning bu turida kasallik belgilari kuzatilmaydi. Ammo bemor organizmida, ayniqsa uning siydik - tanosil a’zolarida gonokokklar mavjud bo‘lib, ular laboratoriya usullaridagina aniqlanadi. Gonokokklar tashuvchi odamlar ko‘pchilik hollarda o‘zlarini sog‘lom deb hisoblaydilar. Ular kasallik yuqtirish manbai hisoblanadi. Gonokokk tashuvchanlik diagnozi odatda tasodifan qo‘yiladi, ya’ni tekshirilayotgan shaxsda bakterioskopik va bakteriologik usullar yordamida so‘zak kokklari topilgandan so‘ng ularning kasalljk manbai ekanligi isbotlanadi. Uretrit . Siydik chiqaruv yo‘lining yalliglanishi uretrit deb ataladi. Uretritlar odatda kasallik yuqqanidan so‘ng 3—5 kun o‘tgach rivojlanadi. Ba’zan 1 kundan va, aksincha, 15 kundan keyin ham kasallik belgilari papdo bo‘lishi mumkin. Dastlab bemorlarni uretraning achishishi yoki qichishshdi bezovta qiladi. So‘ngra uretra og‘zida shillshush yoki nshlliqyiringli suyuqlik paydo bo‘ladi. Siydnk chitsaruv kanalining tashsi chikaruv teshigp shishadp, atrofi qizaradi. Uretradan kelayotgan yiring kanal og‘zida qotib qolib, siyishni qiyinlashtirpshi mumkin. Kasallik rivojlana borgach jinsiy olat tanasida ogri q paydo bo‘ladi. Paypaslab ko‘rilganda uretraning sim arqondek qotganini sezamiz, ogriq kuchayadi. Siydik chiqarish yo‘lidagi yalliglanish jarayoni dastlab uretraning oldingi qismida, keyin orqa qismida rivojlanadi. Mazkur jarayonni topografik jihatdan aniklash

maqsadida ikki stakanli sinov usuli qo‘llaniladi. Bemorga navbat bilan birinchi va ikkinchi stakanlarga siyish buyurpladi. Bunda birinchi stakanga quyiladigan siydik okimi uzilmasligi lozim. Oldingi uretritda faqat birinchi stakandagi siydik loykalanadi. Ikkpnchi stakandagi siydik esa tiniq va toza bo‘ladi. Agar so‘zak jarayoni orqa uretrani ham zararlagan bo‘lsa, ikkala stakandagi siydik ham loyqalanib, unda ipiripir pplar suzib yurgannni yoki quyqashshg cho‘kmaga tushayotganini ko‘ramiz (total uretrit). Diagnostik xatoga yo‘l qo‘ymaslik uchun bemor kamida 200—300 ml miqdorda siyishi lozim. Shuningdek, siydik boshka sabablarga ko‘ra (masalan, siydiktosh kasallngi) ham loyqalanishi mumkinligini hisobga olish zarur. Ayniqsa, buyrak va siydik pufagi kasalliklariga xos bo‘lgan o‘zgarishlar siydik tarkibida turlituman tuzlar, bakteriya va yiringli massalarning (piuriya) to‘planishiga olib keladi. Agar siydik fosforli tuzlar hisobiga loykalangan bo‘lsa, unga xlorid kislotani tomizish siydiknnng tiniqlashishiga sabab bo‘ladi. Uratlar (siydik kislotaning tuzlari) hisobiga loyqalangan siydpk uni qizdprish yo‘li bilan aniqlanadi. Yuqorida ta’riflangan belgilarning rivojlanish darajasiga qarab, uretritlarning o‘tkir, o‘rtacha o‘tkir va torpid turlari farqlanadi. So‘zakda bemor organizmiga tushgan gonokokklar qon zardobida maxsus qarshi tanachalar (komplement bog‘lab oluvchi, bir biriga yopishib cho‘kmaga tushuvchi va boshqa turdagi antitanalar) hosil bo‘lishiga olib keladi. Bu antitanalar o q sillarning 6 —8 turiga mansubdir. Biroq hosil bo‘lgan immun tanachalarning himoya kuchi juda past bo‘ladi. Ular bemorlarni organizmga qayta tushgan gonokokklardan himoya qila olmaydi. Shu sababli so‘zakdan davolangan bemorlarga kasallik qayta yuqishi mumkin (reinfeksiya). So‘zak bilan kasallangan bemorlarda kuzatiladigan fagotsitoz asosan ko‘p yadroli neytrofillar tomonidan olib boriladi. Ammo bunday fagotsitoz tugallanmagan hisoblanadi (endotsitobioz). So‘zak diagnostikasida, jumladan uretritlarning so‘zakka alotqadorligini aniqlashda bakterioskopik va bakteriologik usullar hal qiluvchi rol o‘ynaydi. Siydik chiqarish yo‘lidan ajralayotgan yiringli suyuqlikdan surtma tayyorlab, uni Gram usulida bo‘yash lozim. Bo‘yagk natijalarnga qarab (gonokokklar grammanfiy bo‘yaladi) so‘zak qo‘zgatuvchilari diplokokklardan farklanadi. Shuningdek’gonokokklarning hujayra ichida joylashganligj (endotsitoparazit), juft uchrashi, loviyasimon shaklp va boshqa belgilari uretritlarning asya tabiatini aniklashda yordam beradi. Erkaklarda so‘zak uretriti quyidagi asoratlar koldiradi: 1. Parauretrnt — uretra yonidagi yo‘lchalarning yalliglanishi;

2. Balanopostit — zakar boshchasi va jinsiy olag kalpog‘ i ichki yuzasining yallig‘lanishi; 3. Kuperit — Kuper bezlarining zararlanishi; 4. Prostatit — prostata bezining yalliglanishi; 5. Epididimit — moyak ortigining kasallanishi; 6. Vezikulit — urug pufakchasining zararlanishi; 7. Sistit — siydik pufagining yalliglanishi; 8. Orxit — moyakning zararlanishi; 9. Piyelonefrit - buyrak va buyrak jomin i ng yiringli yalliglanishi va boshqa asoratlar. Prostatit ko‘pchilik hollarda jinsiy ojizlikka olib kelsa, orxit bola ko‘rmaslikka (farzandsizlikka) sabab bo‘ladi. So‘zakning ekstragenital asoratlari asosan metastaa yo‘li bilan rivojlanadi: so‘zakli sepsis, endokardit, bo‘gimlarning zararlanishi, asab sistemasi va terining zararlanishi. Yangi so‘zakda asoratlar juda kam kuzatiladi, surunkali so‘zakda esa deyarli barcha hollarda u yoki bu turdagi asoratlar paydo bo‘ladi. So‘zak asoratlarini aniqlash nafaqat diagnostik ahamiyatga ega. Ularning tabiatini bilish davolash rejasining to‘gri tuzilishiga imkoniyat yaratib beradi. So‘zak asoratlari ko‘pincha gonokokklarning o‘zidan vujudga keladi. Shu bilan bir qatorda qo‘shilib keladigan yuqumli mikroorganizmlar va boshka allergik jarayonlar ham so‘zak asoratlarinnng kisqa muddat ichida shakllanishiga va xilmaxil bo‘lishiga sababchi bo‘lishi mumkin. Eng ko‘p uchraydigan so‘zak asoratlaridan (45—50%) prostatitga to‘xtalib o‘tamiz. Prostata bezishshg spetsifik zararlanishi odatda orqa uretraga o‘tgan gonokokklarning bez chiqaruv yo‘llariga tushishi natijasida shakllanadi. Ba’zan gonokokklar limfogen va gematogen yo‘llar bilan ham bezga o‘tishi mumkin. Kasallikning kechishiga qarab, o‘tkir va surunkali prostatitlar farq qilinadi. Jtkir prostatit kam qayd ztiladi. Suruikadn prostatit kasallikning o‘tkir turi sifatsiz davolanganda yoki butunlay davolanmaganda rivojlanadi. Shuningdek, surunkali prostatit birlamchi (o‘tkir formasiz) shakllanishi mumkin. Kasallikning tabiati va bezning yallig‘lanish darajasiga qarab kataral, folljkulyar va parenximatoz prostatitlar tafovut qilinadi.

Kataral prostatitda yalliglanish o‘chogi asosan bez bo‘lmachalarining chikaruv yo‘llari sohasida kuzatiladi. Prostata bezi paypaslab ko‘rilganda patologik o‘zgarishlar deyarli sezilmaydi. Faqatgina bez suyuqligi mikroskopda tekshirilganda katta miqdorda leykotsitlar borligi aniqlanadi va letsitin donachalarining kamayganligi ma’lum bo‘ladi. Follikulyar prostatitda esa bez sohasida bilqillaydigan og‘riqli o‘smalar yoki chegaralangan tugunlarni paypaslab ko‘rish mumkin. Bemorlarning shikoyatlaridan oraliq sohasida ogriq sezish, urug otilish muddatining tezlashganligi, jinsiy olatning sust taranglashishi, jinsiy qoniqish ’sezgisiving pasayganligi diqqatni jalb etadi. Parenximatoz prostatitda yuqorida sanab o‘tilgan shikoyatlar kuchayadi. Siyganda achishish, qichnshish, uretradan shillikyiringli suyuqlikning ahyonahyonda kelishi bemor kayfiyatini buzadi. Jinsiy ojizlik belgilarining ko‘payishi ularga uyqu bermaydi. Bez suyuqligida ko‘p mvEqdorda leykotsitlar topilishi bilan birga letsitin donachalarining keskin kamayib ketganligi anidlanadi. Prostatitning so‘zakka aloqador ekanligini isbotlash uchun uretral suyuqlikdan tayyorlangan surtmalarda. gonokokklarni topish loeim. Baktyrioskopik usullatr foyda bermagan bemorlarda ekib o‘stirish usuli yordam beradi. Q iz bolalarda so‘za gi. Q iz bolalarda so‘zak kasalligi ko‘pincha vulvovaginit va uretrit ko‘rinshida namoyon bo‘ladi. Bachadon va bachadon ortiqlarining zararlanishi deyarlj kuzatilmaydi. Gonokokklar qo‘zg`otadigan vulvovaginit qizlar jinsiy a’zolarida kuzatiladigan yuqumli kasalliklarning 4% ini tashkil etadi. Qizlarni so‘zakka nisbatan moyilligi ular organizmining o‘ziga xos anatomik, fiziologik, biokimyoviy va gormonal xususiyatlari bilan tushuntiriladi. Ayniqsa qin suyuqligining ishqoriy muhiti, qin devorining ko‘p qavatli yassi epiteliydan tuzilmaganligi va gonokokklarning antagonisti hisoblangan Dederleyn tayoqchalarining rivojlanmaganligi qin shilliq qavatining yallig`lanishiga sabab bo‘ladi. So‘zakdan davolanmagan yoki sifatsiz davolangan qizlarda so‘zak jarayoni jinsiy balogatga yetish davrigacha cho‘zilishi mumkin. So‘zakning inkubatsion davri qiz bolalarda o‘rtacha 5 - 7 kunni tashkil etadi. Kasallik jinsiy a’zolar va orqa chiqaruv teshigi sohalarida kuzatiladigan og`riq, achishish, qichishish kabi belgilar bilan boshlanib, bemor qizning umumiy harorati ko‘tariladi, tez-tez siyish, siyganda achishish sezgisi bezovta qiladi. Kichik jinsiy lablar terisida, qin dahlizi, qinning devori, siydik chiqarish naychasi va to‘g ` ri ichakning pastki qismlarida yallig ` lanish belgilari kuzatiladi. Bundan tashqari,

katta uyatli lablar va oral i q terisida ham qizarish, shishish kabi belgilar namoyon bo‘ladi. Jinsiy yorivdan oq, qon yiringli suyuqlik jinsiy lablar sohasida surishi natijasida sargimtir jigar rang qatqaloqlar hosil bo‘ladi. Shu dahlizida mayda eroziyalar paydo bo‘lishi mumkin. Ba’zan o‘tkir yalliglanish jarayoni oqibatida qinning devori, uretraning og`zida polipoz o‘simtalarning rivojlanganligini ko‘rish mumkin. Vulvovaginitga duchor bo‘lgan qizlarning barchasida uretrit belgilari kuzatiladi: uretraning tashqi chikaruv teshigi qizargan, shishgan va kengaygan; siydik yo‘lining pastki devori bosib ko‘rilganda undan yiringli suyutslik ajraladi. Qiz bolalar teztez siydik ajratib turadi, ba’zan siydigini tutib tura olmaydilar. So‘zak 3 —7 yoshli sizlarda bartolinit va zndotservitsit kabi asoratlar berishi mumkin. Bunday hollarda bu bezlarning kattalashganligini, chiqaruv yo‘llari sohasida esa qizil nuqtalarni (macula gonorrheica) yatsqol ko‘rish mumkin. Bachadon bo‘yni q izargan va shishgan. Uning OFZIDAN (canalis cervicalis) yiring suyuqligi ajralib turadi, atrofida esa maydamayda eroziyalar kuzatiladi. Siz bolalarda so‘zak diagnozini qo‘yish uchun Gram usulida va metilen ko‘ki bilan bo‘yalgan surtmalarda albatta gonokokklarni topish lozim. So‘zakni davolash maxsus uslubiy qo‘llanma asosida olib boriladi.Mazkur qo‘llanmaga asosan kasallikni davolashda antibiotiklar, sulfatshlamidlar, spetsifik va nospetsifik immunologik dorilar, shuningdek mahalliy davo preparatlari qo‘llaniladi. Antibiotiklardan penitsillin tuzlarn, levomitsetin, tetrasiklinlar, eritromitsin, monomitsin va kanamitsinlar ishlatiladi. Keyingi yillarda so‘zakni davolashda sefalosporinlarning (seporin, sefamizin, kefzol, sefuroksim, sefoleksin) samaradorligi tekshirildi. Sulfanilamidlardan sulfamonometoksin, sulfadimetoksnn, sulfaton va biseptol 480 qo‘llaniladi. Immunologik davo o‘tkazilayotganda gonovaksina, pirogenal, prodigiozan, autoqon va vitaminlardan keng foydadaniladi. Yangi o‘tkir, o‘rtacha o‘tkir asoratsiz so‘zak faqat antnbiotiklar bilan davolanadi. Ko‘pincha penitsillin va uning ta’siri uzaytirilgan hosilalari 1qo‘llaniladi. Benzilpenitsillin 300 000 TB dan har 4 soatda, bitsillinlar 1 200 000 TB dan har 48 soatda yuboriladi, jami 3 mln TB. Yangi torpid va surunkali asoragsmz so‘zaklarni davolashda dastlab immun davo, so‘ngra antibiotiklar bilan davo o‘tkazidadi. (penitsillin guruhi davo kursiga 4,2bmln TB).

Yangi va surunkali asorat xoldyargan so‘zaklarni davolayotganda ham dastlab immun davo va so‘ngra antibiotnklar qo‘llaniladi. Ammo so‘zakning bundap murakkablashgan turlarida antibiotiklarni tanlashdan oldin ularga nisbatan gonokokklarnjng sezuvchanligi aniqlanadi. Shu bilan birga asoratning turiga qarab u yoki bu xil mahalliy davo o‘tkaziladi (uretrani yuvish, prostata bezini uqalash, moyak xaltasiga (yoryukda) suspenzoriy kiygizish va hokazo). Sulfanilamidlar asosan surunkali asorat qoldirgan so‘zak bilan kasallangan bemorlarda antibiotiklarga nisbatan chidamlilik holati yoki noxush belgilar kuzatilganda ishlatiladi. Yashirin so‘zakda navbat bilan immun davo va anti’biotiklar bilan davo o‘tkaziladi. Bunday xollarda bir vaqtnnng o‘zida ikki turdagi antibiotikni qo‘llash mumkin (ularning gonokokklarga nisbatan sezuvchanligini hisobga olgan holda). Bolalar so‘zagini davolayotganda davo choralari statsionar (kasalxona) sharoitida olib borilishi lozim. Sizlarning yangi asoratsiz so‘zagi penitsilljn (500 000 TB dan har 3 soatda yuboriladi, jami 2 mln TB) bilan davolanadi. Yangi asoratli va surunkali so‘zakda penitsillin miqdori 4 mln TB gacha, eritromitsin 6—8 mln gacha otkaziladi. Birok kerakli natija olish maqsadida antibakterial davoga qadar immun davo (yoshi 4 dan oshgan qizlarda) o‘tkaziladi. Sin va to‘gri ichak 1 - 2 - 3% protargol yoki kollargol zritmasi bilan yuviladp. Bachadon bo‘shgaga ixtiolning 5- 10% glitserinli erptmasi surtiladi. So‘zakka qarshidavo o‘tkazilgandan 7-10 kun o‘tgach, bemorlarda davolanganlik mezoni aniqlanadi. Buni aniklash uchun qo‘shma provokatsiya (kasallikni sun’iy qo‘zg‘atish) usullaridan foydalaniladi. Kasallikni sun’iy ko‘zgatishning quyidagi turlari mavjud: 1) biologik usul — mushak orasiga gonovaksina yuborish, katta yoshdagi kishilarga 0,5 mlrd, bolalarga 200 mln — 300 mln mikrob taiachalari; 2) kimyoviy usul — 1 — 3% kumush nitrat eritmasi mahalliy qo‘llaniladi; 3) alimentar usul — o‘tkir va yuo‘r taomlar iste’mol qilish; 4) mexanik usul — uretraga buj kiritpsh; 5) fizik usul — turli isituvchi muolajalar o‘tkazish. Qo‘shma provokatsiya usullari o‘tkazilgaandan so‘ng 24, 48, 72 soat o‘tgach 3 marta surtma tayyorlanjb, bakterioskopik tekshiruvdan o‘tkaziladi. Shuniigdek, ekib o‘stirish yo‘li qo‘llaniladi, prostata bezining suyukligi tekshpriladi va uretroskopiya qilinadi.Agar surtmalarda, oziqln muhitlarda, jinsip bezlar

suyukligida va siydik yo‘llarida kasallik belgilari kuzatilmasa, shuningdek gonokokklar topilmasa, tekshirilayotgan bemor sog‘lom, ya’ni butunlay davolangav deb hisoblanadi.Keyingi yillarda jinsiy yo’l bilan yuqadigan kasalliklar turi tobora oshib bormoqda.Jahon sog’liqni saqlash tashkilotining ma’lumotlariga qaraganda ularning turi 25 tadan oshdi va har yili taxminan 12-13 mln odam zaxm (sifilis) kasalligi bilan og’riydi. Zaxmning qo’zg’atuvchisi, klinik kechishi, davosi hamda profilaktikasi bo’yicha asrlar davomida juda ko’p tajriba to’plaganligiga qaramay, bu kasallikning ba’zi xususiyatlari hanuzgacha shifokor va olimlar e’tiborini o’ziga jalb etmoqda. JYBYuKning yangi avlodlari (Xlamidioz, genital gerpes, popillomovirus, tsitomigolovirus, gardnerelyoz va boshqalar) bilan og’rigan bemorlar sonining oshib borishi kuzatilmoqda. Bu esa mutaxassislarni xavotirga solmoqda. Chunki, ushbu infeksiyalar ko’pincha simptomsiz kechadi, o’z vaqtida ularga qarshi davo choralari o’tkazilmaydi. Yoki davolash to’liq bo’lmaydi. Oqibatda jinsiy a’zolarning reproduktiv funksiyasida turli xil buzilishlar, xomiladorlikning patologik kechishi, bemor ayoldan tug’ilgan bolalarda har xil kasalliklar kuzatiladi, afsuski bunday hollar yil sayin oshib bormoqda. JYo`BYuKni diagnostika, profilaktika va ularga qarshi kurashni tashkil etishda faqatgina dermatovenerologiya xizmati mas’ul bo’lib qolmay, balki tibbiyotning boshqa soha mutaxassislari ham bu jarayonda faol ishtirok etishlari zarur. Bundan tashqari yosh avlodni barkamol, axlokiy va jinsiy tomondan to’g’ri tarbiyalashda maorif, mahalla va boshqa jamoa tashkilotlarining ahamiyati katta. Birlamchi zaxm o‘rta hisobda 6—8 hafta davom e tadi. Bu davrda teri va shilliq qavatlarning ma’lum sohalarida, ko‘pincha jinsiy a’zolar sohasida qattiq yara hosil bo‘ladi, shuningdek, limfa tutunlarining kattalashishi kuzatiladi. Zaxmning birlamchi davri oxiriga kelib qattiq shankrdan uzoqda joylashgan limfa tugunlarini ham kattalashadi. Aniqrog`i, regional limfa tugunlarigina emas, balki bir necha guruh limfa tugunlari ham kattalashadi, bu hol poliadenit deyiladi.Ko‘pchilik hollarda kasallik hech qanday yashirin davrsiz ikkilamchi zaxmga o‘tadi. Teri va shilliq qavatlarda turli - tuman toshmalar (ko‘pincha dog‘lar va tugunchalar, ba’zan yiringcha va pufakchalarning) paydo bo‘lishi zaxmning ikkilamchi davri boshlanganini bildiradi. Bu belgilar ko‘pi bilan 2—3 oy mobaynida hech qanday davo choralarisiz yo‘qoladi, bunda xatto iz h am qoldirmaydi. Bu davr ikkilamchi yashirin zaxm deb nomlanadi. Yuqorida qayd etilgan toshmalarning takroriy namoyon bo‘lishi (ayniqsa, tugunchalar va dog‘larning) ikkilamchi qaytalangan zaxm deb yuritiladi. Zaxmning ikkilamchi davri 2—3 yil, ba’zan 5—6 yil davom etadi. Shu orada toshmalar bir necha marta qaytalanishi mumkin. Bunda toshmalar miqdori

kamayib boradi, hajmi esa kattalashaveradi. Terining ma’lum sohalarida to‘planib guruh bo‘lib joylaashadi, bunda har xil (yoy, halqa, taqa va hokazo) shakllar paydo bo‘ladi. Zaxmnnng uchlamchi davri kasallik yuqqandan, kamida 3—5 yil o‘tgandan so‘ng rivojlanadi, ba’zan (davo choralari o‘tkazilmaganligiga qaramasdan) uzoq yillardan so‘ng shakllanadi. Uchlamchi zaxmga aloqador toshmalar (tugunchalar va do‘mboqchalar) faqatgina teri va shilliq qavatlarda joylashibgina qolmasdan, balki ichki a’zolarda, asab tizimi, suyak va bo`g`imlarni ham zararlaydi. Uchlamchi zaxm belgilari teri va shilliq qavatlarni chetlab o‘tib, birinchi navbatda ichki a’zolarda va asab tizimida ko‘rinish mumkin. Zaxmning dastlabki (erta) davrlarida davolanmagan barcha bemorlarda uchlamchi zaxm belgilarining paydo bo‘lishi shart emas Zaxm jarayonining bir davrdan ikkinchisiga o‘tish tezligi organizmning immunobiologik qobiliyatiga, jumladan, hujayralarning holatiga, ularning zaxm qo‘zg‘atuvchisi bilan o‘zaro munosabatiga, shuningdek qator tashqi va ichki omillarga bog‘liq. Bu omillar ich i da bemorning yoshi, turmush va mehnat sharo i tlari, bemorda kuzatilgan bosh q a kasalliklar muh i m rol o‘ynaydi. Ko`pgina bemorlarda zaxm kasalligi yuqqandan so‘ng belgisiz (simptomsiz) kechishi va bunday belgisiz kechish uzoq yillar davom etishi mumkin. Zaxmning kechikkan turlari bilan davolanayotgan bemorlarning ko‘pchiligi (70—90%) o‘z kasalliklari tarixini hikoya qilayotganlarida, yoshligida zaxm bilan og`rimaganliklarini ta’kidlab, teri va shilliq qavatlarida umr bo‘yi hech qanday toshmalar kuzatmaganligini aytganlar. By hol zaxmning uzoq yillar mobaynida simptomsiz kechishi mumkinligini ko‘rsatadi. Tug`ma zaxm Zaxmga duchor bo‘lgan ayollarda n tug ` ilgan bolalarda kuza t iladi. Bunda rangpar treponemalar homila yo‘ldoshi orqali homila ga o‘tadi. Tug`ma zaxmga chalingan bolalarning onalari si n chkovlik bilan tekshir i lsa, ularda zaxm kasalliginiig ani q lanishi mu q arrar. Onasi zaxmga chalinmagan kishilarda tug`ma zaxm rivojlanmaydi. Bolalarda kuzatiladigan tug`ma zaxm belgilarining rivojlanish darajasi ona qachon kasallik yuqtirganligiga bog‘liq. Onada kechayotgan zaxm jarayonini n g dastlabki 3 yili homila uchu n juda xavflidir. Biroq kasallik yuqqandan 5—10 yil keyin tug`ilgan bolalarda ham tug`ma zaxm belgilari kuzatilishi mumkin. Ko‘pchilik hollarda kasallikdan 10 va undan ko‘proq yil o‘tgandan so‘ng homilador bo‘lga n ayollardan tu g` ilgan bolalarda tu g`ma zaxm belgilari kuzatilmaydi. Bunday

bolalarda bir necha yillardan so‘ng kasallik belgilari namoyon bo‘lishi mumkin. Tug`ma zaxmning kechishi bemor ayolning zaxmning qaysi davrida homilador bo‘lganligiga bog`liq. Zaxmning birlamchi va ikkilamchi davrlarini o‘tkazgan homilador ayollarning aksariyatidan tug`ilgan bolalarda tug`ma zaxm belgilari kuzatiladi. Ayniqsa, ikkilamchi zaxmga duchor bo‘lgan homilador ayollardan tug`ilgan bolalarning barchasida tug`ma zaxm bolgilari namoyo n bo‘lad i . Zaxmning uchlamchi davrida homilador bo‘lgan ayollardan tug`ilgan bolalarda tug`ma zaxm belgilari kuzatilmasligi mumkin. Chunki, oqish spiroxetalar sonining keskin kamayib ketishi, ona organizmining qarshilik ko‘rsatish qobiliyati kuchayishi homilaning zaxm infeksiyasi hujumidan saqlab qolishi mumkin, yoki bunday bolalarda kech tug`ma zaxm rivojlanadi

O'xshashlar

Ayirish va tanosil a`zolari kasalliklari

Teri va uning hosilalari

Irsiy va tug`ma kasalliklar

Valeologiya asoslari fani haqida tushuncha. sog`liq. kasallik. Uchinchi holat

Kun tartibi, shaxsiy gigiyena, organizmni chiniqtirish, ratsional ovqatlanish - sog’lom turmush tarzining muhim qismlari