Oziqa tayyorlashni mexanizatsiyalash - Transport - Referatlar

Oziqa tayyorlashni mexanizatsiyalash

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

2765.0048828125 KB

Ko'chirib olish

Oziqa tayyorlashni mexanizatsiyalash Reja: 1. Oziqani maydalash mashinalari 2. Oziqa tayyorlash texnologik jarayonlari 3. Oziqa tayyorlash agregatlari

1. OZIQANI MAYDALASH MASHINALARI Asosiy oziqalar kelib chiqishi jihatidan o‘simliklarga mansubdir. Oziqalarning quyidagi xillari bor: dag‘al oziqalar (poxol, pichan, chori), shirali oziqalar (silos, poliz ekinlari, tugunak ildizmevalar), ko‘k oziqalar (o‘tlar, poyalar), konsentratsiyalangan oziqalar (don, kunjara, quruq kunjara va boshqalar). Sutchilik, go‘sht va baliqchilik sanoati chiqindilari, qaymog‘i olingan sut, suyak, go‘sht va baliq uni kelib chiqishi jihatidan hayvonot olamiga mansub oziqalar gruppalarini tashkil etadi. Mineral oziqalar (bo‘r, tuz, chig‘anoq va b.), sintetik oziqalar (karbamid, temir va bo‘r bo‘lgan oziqalar), vitaminli oziqalar va antibiotiklar chorvachilikning qo‘shimcha oziqa bazasini tashkil qiladi. Oziqalarni tayyorlashning mexanik, kimyoviy, biologik va issiqlik usullari bor. Ulardan alohida-alohida tanlangan texnologiyalarga muvofiq birgalikda foydalaniladi. Oziqa tayyorlashning mexanik usullariga maydalash, oqlash, aralashtirish, dozalash va shu kabi ishlar kiradi. Ximiyaviy usul ba’zi turdagi oziqalarga kimyoviy moddalar (xlorid kislota, ohak suvi, ishqorlar) bilan ta’sir ko‘rsatishdan iborat. Issiqlik usullari ishlov beriladigan oziqaga tanlangan ishlov texnologiyasiga xos ko‘rinishdagi issiqlik bilan ta’sir ko‘rsatishdan iborat. Biologik usullar oziqaga turli mikroorganizmlar va fermentlar ta’siriga asoslangan. Bu usullarning hammasi ham bir maqsadga: oziqalarni to‘yimli, foydali va mazali qilishga, shu bilan nishxo‘rtni kamaytirishga qaratilgan. Zootexnika talablariga muvofiq maydalangan ozuqalarning katta-kichikligi quyidagicha belgilangan. Qirqilgan poxol va pichan: sigirlar uchun 3—4 sm, otlar uchun 1,5—2,5 sm, qo‘ylar uchun 1—1,5 sm; to‘g‘ralgan tuganak ildizmevalarning qalinligi; sigirlar uchun 1,5 sm, yosh chorva mollar uchun 0,5—1 sm, cho‘chqalar uchun 0,5—1 sm, parrandalar uchun 0,3—0,4 sm. Kunjara sigirlarga 10—15 mm gacha maydalab beriladi. Konsentratsiyalangan oziqalar sigirlarga berish uchun 1,8—4 mm kattalikda tuyuladi, cho‘chqa va parrandalarga berish uchun esa 1 mm gacha (mayda yashil) yoki 1,8 mm gacha (o‘rtacha yanchilgani)

tuyulgan bo‘lishi kerak. Pichan (o‘t) uni zarralarining o‘lchamlari parrandalar uchun 1 mm dan va boshqa hayvonlar uchun 2 mm dan oshmasligi kerak. Tuganak ildizmevalar bilan birga bosilgan silosda ildizmeva ortig‘i bilan 5—7 mm kattalikda qirqilishi lozim. Makkajo‘xorining siloslanadigan poyalari 1,5—8 sm kattalikda qirqiladi. Oziqaga ishlatiladigan tuganak ildizmevalarning iflosligi 0,3% dan oshmasligi kerak; donli ozuqalardagi iflosliklar: qum 1% dan, qoramig‘, vyazel, qorakosov 0,004% dan, qoramig‘, qorako‘ya, mastak 0,25% dan ortiq bo‘lmasligi lozim. Zootexnika talablariga muvofiq har qanday oziqa qishloq xo‘jalik hayvonlariga eng ko‘p foyda beradigan holda yedirilishi kerak. Oziqa tayyorlash va ularni tarqatish uchun xizmat qiladigan texnik vositalarini takomillashtirish zootexnikaning ana shu talablariga asos qilib olinadi. Oziqa maydalash (kesish, yanchish, tortish va boshqalar) texnologik jarayon operatsiyalarini bajarish uchun, masalan, oziqani dozalash va aralashtirish uchun yaxshi sharoit tug‘diradi. Taxta kunjara, chig‘anoq kabi oziqalarini mollarga maydalab berish mumkin. Maydalash natijasida hosil bo‘lgan mahsulotning umumiy sirti dastlabki ko‘rinishdagi oziqanikidan ancha katta bo‘ladi, bu esa uning yaxshi hazm bo‘lishini ta’minlaydi. Ishlov berishning issiqlik usullari yordamida oziqa turi va vazifasiga qarab, yo quruq issiq havo bilan ishlanadi (sun’iy quritish), yo bug‘ bilan ishlanadi (bug‘lash) yoki issiq suv bilan ishlanadi (ivitish) va hokazo. Biologik usullar (o‘z- o‘zidan qizish, achitish, siloslash, tuzlash va boshqalar) keng qo‘llanilmoqda. Kimyoviy usullar esa kamdan-kam qo‘llaniladi, chunki bu usullar aktiv moddalardan foydalanishdagi qiyinchiliklar bilan bog‘langan. Dag‘al ozuqalar — poxol va dag‘al poyali pichan quyidagi sxema bo‘yicha tayyorlanadi: 1) qirqish-dozalash-aralashtirish; 2) qirqish-bug‘lash-dozalash- aralashtirish; 3) qirqish-biologik (biokimyoviy) yoki kimyoviy ishlov berish- dozalash-aralashtirish. Pichan uni tayyorlashda quyidagi sxemadan foydalaniladi; qirqish (8—12 mm uzunlikda)-quritish-yanchish. Pichan uni turli oziqa aralashmalariga qo‘shiladi. Pichan yetarlicha quruq bo‘lsa, oziqani

quyidagi sxema bo‘yicha tayyorlash mumkin: yanchish-dozalasharalashtirish. Shirali oziqalar, tuganak-ildizmevalar quyidagi sxemalar bo‘yicha tayyorlanadi; 1) yuvish-to‘g‘rash-dozalash-aralashtirish; 2) yuvish-bug‘lash-ezish- dozalash-aralashtirish; 3) yuvishto‘g‘rash-dozalash-achitish-aralashtirish. Bu texnologik sxemalar turli variantlarda ba’zi operatsiyalarning tartibini o‘zgartirib turli maqsadlarda qo‘llanilishi mumkin. Birinchi sxema qoramol fermalarida, ikkinchi sxema cho‘chqachilik fermalarida qo‘llaniladi, uchinchi sxemadan turli chorvachilik fermalarida foydalanish mumkin. Konsentratsiyalangan oziqalar quyidagi sxemalardan foydalanib tayyorlanadi: 1) tozalash-maydalash-achitish-dozalasharalashtirish; 2) tozalash-maydalash- dozalash-aralashtirish; 3) tozalash-maydalash-dozalash-aralashtirish-briketlash; 4) tozalashundirish. Dukkakli ozuqalar tozalangandan so‘ng namlanadi. Ikkinchi va uchinchi sxemalar bo‘yicha kombikormlar tayyorlanadi.

Ish sxemalari texnologik uskunalarni tanlash uchun xizmat qiladi. Texnologik jarayondagi ishlarning taxminiy sxemasi quyidagicha: donni qabul qilish-bunkerga solish-bunkerdan olish va tozalash qurilmalariga uzatish-iflosliklardan tozalash- bunkerga tashish-bunkerdan olish va tashish-maydalash-saqlash bunkerlariga uzatish-bo‘shatish-dozalash-aralashtirish-tayyor oziqalar chiqarish, don va tuganak ildizmevalardan iborat oziqa aralashmasini tayyorlashning taxminiy sxemasi ko‘rsatilgan. Aslida, oziqalarni tayyorlash jarayonlari dastlabki mahsulotga yangi xossalar berishga qaratilgan texnologik operatsiyalarini bajaruvchi mashinalar yordamida amalga oshiriladi. Bu guruhdagi mashinalar texnologik jihozlar kategoriyasiga kiradi. Ishlab chiqarish texnologik liniyasida mahsulotni bir mashinadan ikkinchi mashinaga uzatish uchun turli transport vositalaridan foydalaniladi. Ular texnologik liniyali takomillashtirish bilan birga, jarayonning potok usuliga qo‘yilishini, uzluksizligini ta’minlaydi, yuk tushirish va ortish operatsiyalaridagi qo‘l mehnatini batamom yo‘q qiladi. 2. OZIQA TAYYORLASH TEXNOLOGIK JARAYONLARI Oziqa bazasini mustahkamlash chorvachilik mahsuloti ishlab chiqarishni muvaffaqiyatli ravishda rivojlanishda asosiy omil hisoblanadi. Ilg‘or texnologiya asosida oziqa yetishtirishning mexanizatsiyalash, oziqa ishlab chiqarishda mehnat sarfini kamaytirish, yem-xashakni yig‘ib olishda isrofgarchilikni kamaytirish va uni to‘yimlilik sifatini yaxshilashga qaratilgan. Oziqa tayyorlash — chorva mollarini ilmiy jihatdan asoslangan me’yor va ratsionlar bilan sifatli oziqlantirishni ta’minlashga qaratilgan tashkiliy, texnologik, iqtisodiy va muhandislik tadbirlari majmuasidir. Oziqa tayyorlashni mexanizatsiyalashda qo‘llaniladigan mashinalar tayyor yem-xashakni yig‘ib olish va saqlashga oid barcha ishlab chiqarish texnologik jarayonlarini kompleks mexanizatsiyalashni ta’minlashi kerak. Oziqa tayyorlash mashinalari. Oziqa tayyorlash uchun mashinalar kompleksi yaratilgan bo‘lib, ular kosilka, kosilkamaydalagich, kosilka-ezgich, haskash, to‘p

tashigich, g‘aramlagich, press-podborshik, o‘t quritgichlar, pichan talqonini tayyorlagich, briketlagich, granulagich va boshqalar. Oziqalardagi begona aralashmalar oziqaning to‘yimliligini va ta’mini pasaytiradi, texnologik jihozlarning ish jarayoniga salbiy ta’sir ko‘rsatadi. Anorganik aralashmalarga mexanik ravishda oziqaga qo‘shilib qolgan barcha narsalar; metall zarralari, mayda tosh, qum va boshqalar kiradi. Organik aralashmalar begona va zaharli o‘tlarning oziqaga qo‘shilib qolgan urug‘lari va boshqalardir. G‘allani va don mahsulotlarini metall aralashmalardan tozalash uchun magnitli separatorlar qo‘llaniladi. Tosh ajratkichlar — mahsulotdan (asosan, kartoshkadan va ildizmevalardan) toshlarni ajratish uchun belgilangan qurilmalardir. Ajratish jarayoni ayniqsa, suvda yaxshi boradi, chunki toshlar o‘z zichligi tufayli tosh tutgichning tubiga cho‘kadi, mahsulot esa qurilmadan qalqib chiqadi. Tuganak ildizmeva yuvgichlar — ish organlarining konstruksiyasiga ko‘ra, kulakli, barabanli, diskli va shnekli turlarga bo‘linadi. Ular statsionar va ko‘chma bo‘lishi mumkin. Bunday mashinalarning davriy va uzluksiz ishlaydigan turlari bor. Barcha yuvgichlarning ish jarayoni suvda tuganak ildizmevalarning bir-biriga va mashinaning ish organlariga ishqalanishi natijasida iflosliklardan tozalanishiga asoslangan. Maydalash mashinalari ishlash prinsiðiga ko‘ra bir-biridan farq qiladi. Erkin zarb bilan maydalash (yanchish) usuli bolg‘ali maydalagichlarda qo‘llaniladi. Aylanuvchi rotorga o‘rnatilgan turli shakldagi bolg‘alar (bolg‘aning shakli mashinaning tuzilishiga va vazifasiga bog‘liq) maydalash kamerasiga solingan mahsulotni parchalaydi. Mahsulot zarralari kamera devoriga urilishi natijasida ham maydalanadi. Buning uchun kamera devorlari, odatda, taram-taram novli qilinadi. Maydalangan (yanchilgan) mahsulot almashinuvi g‘alvir teshigidan elanib o‘tadi. G‘alvir teshiklarining o‘lchami talab etilgan maydalash katta- kichikligiga qarab tanlanadi. Dozatorlar oziqaning yoki oziqa aralashmalarining komponentlarini hajmi yoxud og‘irligi bo‘yicha o‘lchab berish uchun xizmat qiladi. Dozatorlarning

ishlatilishi oziqa aralashmalari kombikormlar ishlab chiqarishni avtomatik potok usulida tashkil etish uchun imkon beradi. Dozatorlar tuzilishiga ko‘ra hajmiy va vazniy turlarga bo‘linadi. Ishlash usuliga ko‘ra uzluksiz yoki davriy ishlaydigan xillari bo‘lishi mumkin. Uzluksiz dozalash lentali, barabanli, vibratsion va shnekli dozatorlar bilan amalga oshiriladi. Hajmi bo‘yicha porsiyalab dozalovchi dozatorlarda tarirovkalangan (o‘lchovli) idishlar bo‘ladi. Og‘irligi bo‘yicha dozalash uchun, eng oddiy holda odatdagi tarozilardan foydalaniladi. Dozatorlarga qo‘yiladigan talab shundan iboratki, ular talab etilgan aniqlikda o‘lchab yoki tortib berishi kerak. Aralashtirgichlarning tuzilishi aralashtiriladigan mahsulotlarning turiga mos bo‘lishi kerak. Ular ishlash usuliga qarab, qarshi oqimli va parallel oqimli aralashtirgichlarga bo‘linadi, bu esa oziqa tarkibiy qismlarining aralashtirgichda qanday yo‘nalishlarda yurishi bilan belgilanadi. Parallel oqimli aralashtirgichlar shnekli, barabanli, parrakli va boshqa turlarda bo‘lishi mumkin. Aralashmalar tasodifiy va hamroh bo‘lishi mumkin. Tasodifiy aralashmalarga shu oziqani ishlab chiqarish sharoitiga ham, uni qayta ishlash sharoitiga ham xos bo‘lmagan barcha turdagi iflosliklarni kiritish mumkin. Hamroh aralashmalar esa, shu ozuqani ishlab chiqarish sharoiti uchun ham, uni qayta ishlash sharoiti uchun ham xos aralashmalardir. Magnitli separatorlar — don mahsulotlaridan metall aralashmalarni ajratish uchun xizmat qiladi. Ular doimiy yoki elektromagnitlar bilan jihozlangan. Mahsulot qiya tekislik-taqsimlagich bo‘ylab tushayotganda metall aralashmalar magnit maydon ta’sirida tekislikda tutilib qoladi. Bunday qurilmadan tushayotgan mahsulotni prizmalar oqim eni bo‘yicha bir tekisda taqsimlab turadi. Magnit separatorlari ishchi sirtning umumiy uzungligi va magnit juflari soni bilan farqlanadi. Ildizmeva yuvgichlar. Ildizmeva yuvgichlar tuzilishi bo‘yicha mushtchali, barabanli, diskli va shnekli ( 64-rasm) turlarga bo‘linadi. Ular statsionar va ko‘chma bo‘ladi.

Mushtchali ildizmeva yuvgich — vanna, panjara va vint chiziq bo‘yicha valga o‘rnatilgan yuvuvchi mushtchalardan iborat. Tozalangan mahsulot vannada chiqib, keyingi ishlov berishga uzatiladi. Vanna va kameralar chiqindini chiqarib tashlash uchun teshiklar bilan jihozlangan. Ishlov berish uchun zarur bo‘lgan suv miqdori 0,6—0,8 m 3 /kg ni tashkil qiladi. Vannalar yog‘ochdan, beton va boshqa materiallardan xo‘jalik sharoitida yasalishi mumkin. Bunday yuvgichlar sodda, ishonchli va ish unumdorligi yuqoridir. Barabanli ildizmeva yuvgich — suvli vanna ichida aylanadigan plastinkali baraban shaklidagi ishchi organga egadir. Ildizmevalar baraban chetidan uning ichiga tushib uzungligi bo‘yicha harakat qilib, chiqindilarda tozalanadi. Chiqindilar vanna tagiga cho‘kadi. Tozalangan ildizmevalar baraban chetidan kuraklar orqali transportyorga uzatiladi. Bu tozalagich ildizmevalarni quruq holda tozalashda ham ishlatiladi. Diskli ildizmeva yuvgich — ildizmevalarni yuvish va tog‘rash uchun ishlatiladi. Shnekli ildizmeva yuvgich — o‘zgaruvchan qadamli shnek ko‘rinishdagi ishchi organiga ega. Shnek gorizontga nisbatan 25—45° qiya quvurga o‘rnatilgan. Quvurning pastki qismi panjarasimon qilib yasalgan. Shnek aylanayotganida uning o‘ramlari mahsulotni ilashtirib oladi va quvur bo‘ylab chiqarish teshigi tomon siljitadi. Shnekli yuvgich quvurida mahsulotga qarama-qarshi yo‘nalishda suv oqimi yuradi. Suv mahsulotdan loy zarralarni yuvib olib ketadi. Iflosliklar vanna- bunker tubiga cho‘kadi va maxsus luk orqali vaqt-vaqti bilan chiqarib turiladi. Oziqani maydalash mashinalarning turlari va tuzilishi. Qirqish apparatining tuzilishiga ko‘ra mashinalar barabanli va diskli turlarga a b

d e 64-rasm. Ildizmeva yuvgichlar sxemasi: a —mushtchali; b— barabanli; d —shnekli; e —diskli. bo‘linadi. Ularning ish organi pichoqdir. Pichoqlar, mashinaning vazifasiga qarab, turlicha (12—35°) burchak ostida charxlanadi. Pichoqlarning tig‘i to‘g‘ri va egri bo‘lishi mumkin. Dag‘al oziqalarni maydalash uchun poxol qirqqichlar, tuganak ildizmevalar uchun to‘g‘rash mashinalari, ko‘k massa uchun esa o‘t qirqqichlar va silos qirqqichlar ishlatiladi. Mashinalarning universalligi (silossomon qirqqichlar) ulardan dag‘al oziqalarni ham, silos massalarini ham maydalash uchun foydalanishga imkon beradi. Kuraklar materialni rotor atrofiga, maydalash zonasiga suradi. U yerda shtiftlar materialni maydalaydi va uzatish quvurga tashlaydi. Uzatish balandligi 7—8 m ga yetadi. Unumdorligi 3 t/soat, elektr dvigatel oladigan quvvat, rotorning minutiga 1000 marta aylanishida 18 kW ga boradi. Mashinaga qarov har 100 soat ishlagandan so‘ng valning sharikli podshiðniklarini solidol bilan

65- rasm. ÈÃK-30A markali xashak maydalagich: 1 —shoxobcha; 2 —patrubok; 3 —kojux; 4 —chap yondor (bokovina); 5 — kozirok; 6 —o‘ng yondor (bokovina); 7 —qo‘yma stol; 8 —stolning ustunlari; 9 — maydalagich ramasi; 10 —ta’minlagich novi; 11 —kuzatish luki. davriy ravishda moylab turish, mahkamlangan joylarni tekshirish va yeyilgan yoki ekilgan shtiftlarni almashtirishlardan iborat. Maydalagichlar vazifasiga qarab universal va ixtisoslashtirilgan (faqat bir turdagi mahsulotni maydalash uchun belgilangan) bo‘lishi mumkin. Valesli tegirmonlarning ishi qirqish va parchalash prinsiðiga asoslangan. Tegirmonlarning valesli jufti aylanayotganida ularning taram-taram novli sirti materialni valeslar orasiga tortadi va parchalab chiqaradi. Valeslar juftning novlariga mahsulot yopishib qolmasligi uchun ular turli tezlikda aylanadi. Yanchish kattakichikligi valeslar orasidagi ish tirqishni va ularning aylanish tezliklari nisbatini o‘zgartirish yo‘li bilan rostlanadi. Plita va briker shaklidagi ozuqalar shtaftli yoki o‘tmas qirrali valeslari bo‘lgan maydalagich-sindirgichlarda maydalanadi. Tegirmon toshli

66-rasm. Maydalash usullari sxemalari: a —erkin zarb; b —parchalash; d —maydalash (uvoqlash); e —ezish; f — oqlash. tegirmonlarda maydalash usulidan foydalaniladi. Bunday tegirmonlar, odatda, bitta tegirmon toshi aylanadi, ikkinchisi esa qo‘zg‘almas bo‘ladi yoki maydalash jarayonida hosil bo‘ladigan ishqalanish kuchi hisobiga aylanishi mumkin. Yanchish (tortish) katta-kichikligi tegirmon toshlari orasidagi ish zazori kattaligini o‘zgartirish yo‘li bilan rostlanadi. Tegirmonlar konstruktiv jihatdan ish organlarining (tegirmon toshlarining) joylashishi, tuzilishi, qanday materialdan qilinganligi va boshqalar bilan bir-biridan farq qiladi. Oqlash mashinalarida don bir xil tezlikda aylanuvchi ikkita silliq valik orasida ezib oqlanadi. Oqlagichlarning ba’zi konstruksiyalarida valiklardan faqat bittasi privoddan harakat oladi, ikkinchisi esa erkin aylanadi. Oqlash sifati valiklar orasidagi masofani o‘zgartirish yo‘li bilan rostlanadi. Hozirgi zamon bolg‘ali maydalagichlari 20—22% gacha namlikdagi mahsulotni oladi. Biroq maydalagichlardan foydalanib pichan yoki o‘t uni tayyorlash uchun mahsulotning namligi 10— 12% dan oshmasligi kerak. Maxsus universal maydalagichlar namligi ancha yuqori bo‘lgan pichanlarni ham maydalay oladi. Tegirmonlar va valesli maydalagichlar namligi 16% dan ortiq bo‘lgan donlarni a b d e f g h i

67-rasm. KÄÓ-2,0 markali universal maydalagich: 1 —maydalash apparati; 2 —ventilator; 3 —yuklash kovshi; 4 —bo‘shatish shlangi; 5—shluzli zatvor; 6—siklon; 7—oziqa quvuri; 8 —havo quvuri; 9 —filtrlash shlangi; 10 —ampermetr-indikator; 11 —chervakli reduktor; 12 —pichoqli baraban; 13 —ishga tushirish richagi; 14 —ta’minlash tarnsportyori; 15 —elektr dvigatel; 16 —rama; 17 —presslash transportyori; 18 — reduktor. maydalay olmaydi, chunki nam mahsulot ish organlarining sirtiga tez yopishib qoladi. Maydalanadigan don va boshqa ozuqalar ortiq darajada quruq bo‘lsa, mahsulotning ko‘p qismi mayda unga va changga chiqib ketadi. Bu esa mahsulotning ko‘p yo‘qotilishiga sabab bo‘ladi. Maydalash (va saqlash) uchun belgilangan quruq ozuqalarning optimal namligi 12—15% ni tashkil etish kerak.

Bolg‘ali maydalagichlar. KÄÓ-2,0 markali maydalagich (67rasm) rama 16 , pichoqli baraban 12 , maydalash apparati 1 , ventilator 2 , yuklash kovshi 3 , shluzli zatvori 5 bo‘lgan siklon 6 va 7, 8 quvurlardan iborat. Ta’minlash transportyori 14 va presslash transportyori 17 dan iborat, ta’minlash qurilmasi hamda pichoqli baraban sochilmaydigan ozuqalarni uzatish va birlamchi maydalash uchun xizmat qiladi. 3. OZIQA TAYYORLASH AGREGATLARI Dozatorlar ozuqaning yoki oziqa aralashmalarining komponentlarini hajmi yoxud og‘irligi bo‘yicha o‘lchab berish uchun xizmat qiladi. Dozatorlarning ishlatilishi oziqa aralashmalari kombikormlar ishlab chiqarishni avtomatik potok usulida tashkil etish uchun imkon beradi. Dozatorlar tuzilishiga ko‘ra hajmiy va vazniy turlarga bo‘linadi. Ishlash usuliga ko‘ra uzluksiz yoki davriy ishlaydigan xillari bo‘lishi mumkin. Uzluksiz dozalash lentali, barabanli, vibratsion va shnekli dozatorlar bilan amalga oshiriladi. hajmi bo‘yicha porsiyalab dozalovchi dozatorlarda tarirovkalangan (o‘lchovli) idishlar bo‘ladi. Og‘irligi bo‘yicha dozalash uchun, eng oddiy holatda odatdagi tarozilardan, kombikorm korxonalarida esa maxsus dozalash tarozilaridan foydalaniladi. Oziqa aralashtirgichlar. Aralashtirgichlarning tuzilishi aralashtiriladigan mahsulotlarning turiga mos bo‘lishi kerak. Ular ishlash usuliga qarab, qarshi oqimli va parallel oqimli aralashtirgichlarga bo‘linadi, bu esa oziqa tarkibiy qismlarining aralashtirgichda qanday yo‘nalishlarda yurishi bilan belgilanadi. Parallel oqimli aralashtirgichlar eng ko‘p tarqalgan. Ish organlarining shakliga qarab aralashtirgichlar shnekli, barabanli, parrakli va boshqa turlarda bo‘lishi mumkin. Yuqoridagi bobda oziqa aralashtiruvchi qurilmalarining oziqalar qaynatilishi yoki bug‘lanishi ham mumkin bo‘lgan asosiy turlari qarab chiqilgan edi. Ushbu paragrafda kombikormlarga mikro-elementlar, vitaminlar va boshqalar qo‘shib turli aralashmalar tayyorlaydigan aralashtirgichlarning sxemalari keltiriladi. Davriy ishlaydigan ÂØÑ-2 markali aralashtirgich ana shu sxema bo‘yicha qurilgan.

Aralashtirgichning ish organi reduktor orqali elektr dvigateldan harakat oladigan vertikal shnekdan iborat. Mahsulot o‘z oqimli quvurning voronkasi orqali porsiyalab tashlab turiladi. Shnek ta’siridagi murakkab harakatda mahsulot bir xil jinsli massaga aylanguncha aralashtiriladi. Aralashmaning istalgan hajmida uning tarkibidagi barcha elementlar bor bo‘lgan aralashma bir jinsli hisoblanadi. Aralashmaning barcha elementlari uning butun hajmida bir me’yorda taqsimlangan aralashma esa ideal hisoblanadi. Ideal aralashma hosil qilish juda murakkab, shuning uchun ko‘p hollarda namuna uchun olingan aralashmada barcha komponentlarning borligi bilan kifoyalaniladi. Oziqaga termik-ishlov berish mashinalari. Bug‘ hosil qiluvchi qozonlar. Bug‘ hosil qiluvchi qozonlarning vertikal va gorizontal turlari bor. KÂ tiðidagi qozonlar eng ko‘p tarqalgan, bunday qozon o‘t quvurdan va flanes devorlari orqali birikkan korpusdan iborat. o‘t quvur bilan korpus orasidagi turadigan bo‘shliqning hajmi 1,28 m 3 , shunday qozonning yuqorisidagi 0,23 m 3 teng qismini bug‘ egallaydi. O‘t kamerasida o‘txona bo‘lib, uning qarama-qarshi tomonidan konvektiv quvurlar tizimi joylashgan. Bu tizim suv kamerasi orqali suv bilan to‘ldiriladi. Uning atrofidan o‘txona gazlari o‘tib turadi. Qozonning tepa qismidan bug‘ yig‘gich o‘tadi. Unda ehtiyot klapanlari, manometr va bug‘ yo‘li joylashgan. Bug‘ yo‘li bug‘ qizdirgich bilan tutashtirilgan, bug‘ qizdirgich esa o‘txonaga o‘rnatilgan. Qozonning old devorida o‘txona, kulxona va o‘lchov oynasi orqali devorida esa dudbo‘ron joylashgan. Qozonni nasos suv bilan ta’minlab turadi. Suv dudburonda joylashgan isitkich orqali o‘tib isigandan so‘ng qozonga boradi. KÂ-300M markali qozon qattiq yoki suyuq yoqilg‘ida ishlaydigan variantlarda chiqariladi. Suyuq yoqilg‘ida ishlaydigan qozon suv sathi pasayganda va bug‘ bosimi oshganda yoqilg‘ining forsunkaga (gorelkaga) kelishini to‘xtatuvchi avtomatik sistemasi bilan jihozlangan. Qattiq yoqilg‘ida ishlaydigan qozonlar esa o‘txonaga havo yetkazib beruvchi tizim ishini boshqaradigan avtomatika bilan jihozlangan.

C-12 markali bug‘latgich aralashtirgich (68-rasm) tuzilishi jihatidan ÂKÑ-3M markali qozonni eslatadi. Lekin undan ayrim konstruktiv xususiyatlari bilan farq qiladi. Bu mashinada oziqani aralashtirish uchun ikki valesli parrakli aralashtirgich xizmat qiladi. Uning parraklari harakatlantirgich va bo‘shatish tuynugi tomon yo‘nalgan vint chizig‘i bo‘ylab joylashgan. Bo‘shatish tuynugining ponasimon qulfi bor. Ish jarayoni qozonning germetik berkitiladigan ichki bo‘shlig‘ida boradi. Bug‘ 3,7 ayl/min tezlikda aylanuvchi parraklar bilan aralashtirib turiladigan mahsulotga ta’sir ko‘rsatadi. Bug‘lash 60— 75 minut davom etadi. Bug‘latgich unga o‘rnatilgan 40,6 ayl/min tezlik bilan aylanuvchi bo‘shatish shnegi yordamida bug‘latgich qozonida bosim yo‘q vaqtida bo‘shatiladi.

ADABIYOT 1. Iofinov S. A., Babenko E.P., Zuyev Y.A. Mashina-traktor parkidan foydalanishga oid spravochnik. T., „Mehnat“, 1988. 2. Shoumarova M., Abdullayev T. Qishloq xo‘jaligi mashinalari T., „O‘qituvchi“, 2002. 3. B.M.Tojiboyev. Chorvachilikni mexanizatsiyalashtirish va avtomatlashtirish. T., „Mehnat“, 2002. 4. B.M. Tojiboyev, A.S.Sirojiddinov. Chorvachilik va chorvachilikni mexanizatsiyalashga oid ruscha-o‘zbekcha lug‘at. T., Uzgiðrozem, 1994. 5. Matchonov R.D., Usmonov A.S. Agrosanoat mashinalari. Ma’lumotnoma. T., „Yangi asr avlodi“, — 2002.

O'xshashlar

Oziqa g‘amlash uchun mashinalar

Suv ta’minotini mexanizatsiyalash

Sigirlarni sog‘ish va sutga dastlabki ishlov berishni mexanizatsiyalash

Ferma ichki transporti

Avtomobil transportida ortish-tushirish ishlarini