Kartoshka kovlash va yig‘ish mashinalari - Transport - Referatlar

Kartoshka kovlash va yig‘ish mashinalari

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

3227.1796875 KB

Ko'chirib olish

Kartoshka kovlash va yig‘ish mashinalari Reja: 1. Kartoshka kovlagichlar va kartoshka kovlash-yig‘ish mashinalari 2. Tugunaklardan kesak va toshlarni ajratadigan moslamalar

1. KARTOSHKA KOVLAGICHLAR VA KARTOSHKA KOVLASH-YIG‘ISH MASHINALARI Yetishtirilgan kartoshkalarni KCT-1,4 rusumli kartoshka yig‘ish mashinalari bilan yigishtirib olinadi. Kartoshkani yig‘ishtirib olish sermehnat ishdir. 1 ga yerdagi kartoshkani yig‘ishtirib olishga 18 ishchi kuchi ketadi. Kartoshkani kartoshka kombayni bilan yig‘ishtirib olganda esa 3—5 ish kuchigacha kamayadi. Yig‘ish davrida kartoshkaning palagi, odatda, quruq bo‘ladi, lekin kechki sort kartoshkalarni esa palagi qurimasdan yig‘ishga to‘g‘ri keladi. Kartoshka palagini yig‘ish va maydalash uchun KÈÐ-1,5 o‘rgich-maydalagichlar ishlatiladi. Kartoshkani sovuq tushgunga qadar yig‘ishtirib olish zarur, bundan kechikilsa, hosilning ancha qismi nobud bo‘lishi mumkin. Kartoshkani yig‘ishda quyidagi agrotexnik talablar qo‘yiladi: — hamma tugunaklar kovlab olinishi kerak, qayta haydash va boronalashdan keyin qo‘lda yig‘ib olinadigan kartoshka miqdori 5-8% dan oshmasligi lozim; — kartoshka kovlagich bilan kovlab chiqarilgan kartoshka dala betida ensiz polosa tarzida joylashishini, tugunaklarning ko‘p qismi palakdan uzilgan bo‘lishi zarur, shunda kartoshkani terib olish osonlashadi va mehnat unumdorligi oshadi. Yig‘ib olinganda shikastlangan kartoshkalar miqdori 3% dan oshmasligi kerak. Ikki qatorli yarim o‘rnatma KCT-1,4 kartoshka kovlagichi qumoq va og‘ir tuproqda ishlashga mo‘ljallangan, shuningdek undan nam torfzorlarda ham foydalanish mumkin. U barcha modifikatsiyadagi MTÇ traktorlariga o‘rnatilib, ishlatiladi. Ish tezligi 8,3 km/soat. Transport tezligi 26 km/soatgacha, bir soatlik ish unumi 0,91 ga. Kartoshka kovlagich ikkita aktiv lemex, tezkor elevator, asosiy elevator, kosadkali elevator, toraytiruvchi to‘siqlardan tuzilgan. Ish organlari traktor QOV dan harakatga keltiriladi. Lemexning botish chuqurligi moslanuvchi g‘ildirakning vintli mexanizmi bilan rostlanadi, g‘ildirak sharikli mexanizmlardan aylanadi.

Tezkor elevator tuproq qatlamini lemexlardan olib, ularni maydalaydi, tuproqni elaydi va qolgan massani asosiy elevatorga o‘tkazadi. Asosiy elevator ikki ariqcha, chiviqli polotno, yo‘naltiruvchi roliklar, tutib turuvchi yulduzchalardan va yurgizish yulduzchalari o‘rnatilgan yetakchi valdan tashkil topgan. Polotno chiviqlari navbati bilan goh u tomonga, goh bu tomongan bukilgan polotno zanjirlari (qadash 41,3 mm) maydalaydi. Asosiy elevator shakllarni yanada maydalaydi, tuproqni elaydi va qolgan massani kosadkali elevatorga uzatadi. Kosadkali elevator tuproqni qo‘shimcha ravishda elaydi, tugunaklar va qolgan aralashmalarni yer sirtiga chiqarib tashlaydi. Kosadkasi elevator oxiriga taroqlar ko‘rinishida to‘siq o‘rnatilgan bo‘lib, ular yordamida massa elevatordan tushayotganda 60—90 sm gacha torayadi. Kartoshka kavlash va yig‘ishtirish mashinalari Kartoshkani yig‘ishtirish mashinasining turlari va umumiy tuzilishi. Respublikamizda kartoshka hosilini yig‘ishtirishda mahalliy sharoitga moslangan texnologiyadan foydalaniladi, unda, asosan, oddiy kovlagich yoki kombayn ishlatiladi. Ulardan keng tarqalganlari — kovlab-irg‘itgich va kovlabelagichdir. Kovlab-irg‘itgich (43- rasm) ning tishi 1 kartoshka tupini tagidan qirqib, tugunaklarni qisman yuqoriga ko‘taradi. Aylanayotgan rotor 2 ning barmoqlari tuproqqa botib harakatlanadi. Tish tuproqni yumshatib ko‘tarayotganda uning orasidan o‘tayotgan barmoqlar tugunaklarni chetga, ya’ni yon tomonga irg‘itib yuboradi va kartoshkalar yer yuziga yoyiladi, ishchilar ularni qo‘lda terib olishadi. Bu usulda yig‘ishtirilgan hosilning qariyb 20% gacha bo‘lgan qismi tuproq orasida qolib ketishi mumkin. Kovlab-irg‘itgich namligi yuqori va mayda toshlari ko‘proq bo‘lgan tuproq sharoitida ishlatiladi. Kovlab-elagichlar (44- rasm) kartoshkaning tupini tagidan kovlab, tugunaklarni tuproq bilan birgalikda ajratuvchi (separatsiyalovchi) qismlarga uzatadi. U yerda tuproq maydalanib,

1 2 3 4 4 1 3 2 43-rasm. Irg‘itgich tiðidagi kartoshka kovlagich sxemasi: 1 — g‘ildirak; 2 —reduktor; 3 — barmoqlar; 4 —kovlagich lemexlari. 3 Tugunak 44-rasm. 1 —kovlagich lemexi; 2 —chiviqlar; 3 —elevator. kartoshkadan ajratiladi. Zamonaviy mashinalarda ajratuvchi qismlarining ikki turi mavjud. Bir—chiviqli elevatorlar, ikkinchisi tebranuvchi kepchigichlardir. Kovlab- elagich elevatorining chiviqlari 2 orasidan yoki g‘alvirsimon kepchigich teshiklaridan tuproq yerga to‘kilsa, yirik tosh-kesaklar aralash tugunaklar va kartoshka palagi mashina orqasidan yerga sochilib tushadi. Keyinchalik, kartoshka qo‘lda terib olinadi. Og‘ir tuproq sharoitida kartoshkani yetarli darajada tozalash maqsadida kovlab- elagichlarga ikkita yoki uchta kepchigich o‘rnatiladi. Tozalash stollari 3 bilan jihozlangan pritsep 4 ulangan kovlabelagich (45- rasm) kartoshkani lemexi 1 bilan kovlab, kepchigich 2 larga uzatadi. Kepchigichlarda qisman tozalangan kartoshka, pritsep 4 ustidagi transportyor stoli 3 ga so‘nggi marta tozalanish uchun tushadi. Transportyor stolining ikki tomonida

o‘tirgan ishchilar kartoshkani terib, maxsus idishga solishadi, tosh-kesaklar esa yo‘l-yo‘lakay to‘kilib qolaveradi. Bu usul bilan urug‘lik uchun yetishtirilgan kartoshkani yig‘ishtirish maqsadga muvofiqdir. 45-rasm. Chiviqli elevator. 2 —kepchigich g‘alvir; 3 —palak ajratgich; 4 —tozalovchi baraban; 5 — tozalash stoli; 6 —transportyor; 7 —bunker. Kovlab-uyumlagich bir necha qatordan kovlab olingan tugunaklarni to‘plab, bir qatorga uyumlab to‘kib ketadi. Bu kombayn eng mukammal mashinalardan hisoblanib, kartoshka hosilini yig‘ishtirib olishda qo‘l mehnatini kam sarflash imkonini beradi. Kombayn hosilni kovlab oladi, tuproq va toshlardan tozalaydi, palagini ajratadi va tugunaklarni bunkerga to‘playdi. Kombayn ustida 4—6 ishchi uchun o‘rindiqlar o‘rnatilgan bo‘lib, u yerda o‘tirgan kishilar tozalash stolidan o‘tayotgan tugunaklarni saralab, tosh qoldiqlaridan tozalaydilar. Oddiy kovlagichga nisbatan mehnat sarfi 3—4 marta kam. Kartoshka kovlagichning ishchi qismlari. Lemexlar. Lemex tugunaklar joylashgan tuproq qatlamini tagidan qirqib, uni yerdan ajratadi va biroz ko‘tarib, ajratgichga uzatadi. 1 2 2 3 Tugunak Tuproq

Ish jarayoniga qarab lemexlar passiv, aktiv va kombinatsiyalangan shakliga ko‘ra yassi uchburchaksimon, bo‘laklangan va novsimon turlarga bo‘linadi. Uchburchak shaklidagi yassi lemex (46 va 47- a rasmlar) tig‘lari burchagi ostida joylashtirilgan bo‘lib, ildiz va poyalarni sirpanib kesadi. Lemex ildiz tagidagi tuproqni 22 sm chuqurlikkacha, 40—41 sm kenglikda tugunaklari bilan birga ko‘chirib, ajratib oladi. Ikki qatorli kovlagichlarda, qatorlardagi tuproq aralash tugunaklarning bitta elevatorga o‘tishini ta’minlash uchun ikki lemex o‘rtasiga qo‘shimcha kichik lemex o‘rnatiladi (47- b rasm). 46- rasm. Yassi uchburchak lemex. 1 2 3 47- rasm. Lemex turlari. Yassi lemex chetlaridan tuproq bilan birgalikda tugunak tushib ketishi hollari ham ro‘y berishi mumkin. Bunga yo‘l qo‘ymaslik uchun lemexlar to‘plamining chetlariga aylanuvchan disksimon pichoqlar o‘rnatiladi (47- e rasm) yoki novsimon lemex (47- d rasm) ishlatiladi.L a g 4a b d e f

Passiv lemex qumloq joylarda ishlatilganda uning usti bo‘ylab siljiyotgan tuproq qatlamining yaxlitligi tez bo‘linadi va yuqoriga siljishi qiyinlashib, tuproq lemex oldiga surilib, uyum bo‘lib qolishi mumkin. Shuning uchun qumloq yerlarda kombinatsiyalangan yoki aktiv (faol) lemexlar ishlatiladi. Masalan, kombinatsiyalangan kovlagich (48- rasm) passiv lemex 1 , uzatuvchi biter 4 va transportyor 5 dan iborat. Lemex qirqib ajratgan tuproq qatlami ko‘tarilayotib, baraban va lemex orasiga siqilishi tufayli maydalanib, chetga to‘kilmay, yuqoridagi biterga yetib boradi, biter tuproqni maydalab transportyorga uzatadi. Oddiy lemex krivoshið-shatunli yuritma yordamida tuproq ichida harakatlantirilsa, u aktiv lemexga aylanadi (49-rasm). Mashina bilan birgalikda V M tezlikda ko‘chirma harakat qilayotgan lemexning tig‘i titrab harakatlanadi. Titrash natijasida lemexning tuproqqa botishi yengillashib, tuproqni ko‘chirishga sarflanadigan kuch miqdori kamayadi. Shunda krivoshiðning aylanma va mashinaning ilgarilanma tezliklari nis- 48-rasm. 1— passiv lemex; 2 —erkin aylantiruvchi baraban; 3 —disklar; 4 — uzatuvchi biter; 5 —transportyor. 49- rasm. Kesak ezuvchi ballonlar sxemasi.1 2 3 4 5

batini to‘g‘ri tanlab, lemex tig‘ining o‘zgaruvchan absolut tezligi oniy yo‘nalishlaridan biri v k lemex ustidagi tuproqni ko‘tarib tashlashga olib keladi. Natijada tuproq qatlami parchalanib, kartoshkani tuproqdan ajralishi yengillashadi. Amalda lemexning tebranish amplitudasi 25 mm, tebranish soni minutiga 500— 700 martaga yetadi. Lemexning sudrashga qarshiligi 20—30% ga kamayadi. Kesak ezuvchi qismlar. Tugunaklar tuproq elash hisobiga ajratilishidan oldin, yirik kesaklarni ezib, maydalash talab qilinadi. Kesaklarni ezib maydalaydigan moslama, albatta, tugunaklarga zarar yetkazmasligi kerak. Bu talabga javob beradigan moslamalarning eng arzoni rezinadan yasalgan pnevmatik ballonlar hisoblanadi (49-rasm). Ballon ichidagi havo bosimi 10—20 kPa bo‘lganligi sababli, ular jufti orasidan o‘tayotgan yumshoq va yirik kesaklar ezilib maydalanadi. Ballonlar orasidan o‘tkazilgan tuproq elanganda uning ajraladigan qismi 1,5...2,5 baravar ortadi. Kesaklarni ezib maydalash uchun rotor, biter kabi moslamalardan ham foydalanish mumkin. Elagich va kepchigichning o‘lchamlari. Elliðssimon yulduzchalar yordamida silkitiladigan elevatorli elagichning o‘lchamlariga chiviqlarning tezligi v ch , elevatorning engashish burchagi, elevator ishchi qismining uzunligi L , elevator kengligi V , chiviqlar oralig‘i s , silkituvchi yulduzchaning aylanish tezligi n va boshqalar kiradi. Elevator chivig‘ining tezligi v ch agregat tezligi v m ga nisbatan 2—3 baravar katta bo‘lishi lozim, aks holda lemexdan elevatorli elagich ustiga o‘tayotgan tuproq uning bosh qismida to‘planib qoladi, natijada tozalash jarayoni qiyinlashadi. Elevatorni majburan silkitadigan krivoshið-shatunli moslama krivoshiðining radiusiga teng bo‘lishi kerak. Yetaklovchi va yetaklanuvchi yulduzchalar oralig‘i L = (30— 50) t qabul qilinsa, elashga qulay sharoit yaratiladi. Agar t = 38— 41 mm bo‘lsa, L = 1100— 2000 mm bo‘ladi.

Kepchigich g‘alvirini 30° burchak ostida qiyalatib, tortqilari 20° burchak ostida A=0,015—0,025 m amplituda bilan tebranadigan qilib o‘rnatiladi. D 50- rasm. Chiviqli elevator o‘lchamlari. 2. TUGUNAKLARDAN KESAK VA TOSHLARNI AJRATADIGAN MOSLAMALAR Mayda tuproqdan elanish hisobiga tozalangan tugunaklar orasida yirik kesak va toshlar ham saqlanib qoladi. Tosh va kesaklarni esa quyidagi to‘rt usulda ajratib olish mumkin: 1. Harakatlanuvchi stol atrofida o‘tirgan ishchilar tosh vakesaklarni kartoshkadan qo‘lda ajratib olishadi. 2. Shu stol atrofida o‘tirgan ishchilar toshlardan kartoshkaniqo‘lda ajratib oladilar. 3. Elanib mayda tuproqdan tozalangan mahsulot mexanik tuzilma yordamida ikki bo‘lakka — kartoshka va aralashmalarga ajratiladi. 4. Elangan mahsulotlardagi har bir jism elektron tuzilmayordamida tekshirilib, ikki bo‘lakka — kartoshka va aralashmalarga ajratiladi. Birinchi va ikkinchi usullarning ish unumi pastroqdir, to‘rtinchi usul esa qimmatroq bo‘lganligi sababli, asosan, uchinchi usul keng qo‘llaniladi. Mexanik tuzilmalar kartoshkaning xossasi tosh va kesak xossalaridan farq qilishini hisobga olgan holda ishlaydi. Bu xossalarga zichligi, aerodinamik ko‘rsatkichlari, sirtining qattiqyumshoqligi, ishqalanish koeffitsiyenti va boshqalar kiradi. Zichligi bo‘yicha suyuq suspenziyada kartoshkani tosh kesaklardan ajratish mumkin. Katta idish 1 ning ichiga suspenziya (zichligi suv zichligidan ortiqroq v r 1 Lat S 2 b 2 a D 1

bo‘lgan, kartoshka cho‘kmaydigan aralashma) quyilgan bo‘lib, uning ichiga transportyor 2 tozalanadigan mahsulotni keltirib tashlaydi. Idishdagi suyuqlik vintsimon 3 moslama yordamida soat mili bo‘yicha doimiy harakatga keltiriladi, suspenziyaga tushgan mahsulotdagi tugunaklar suyuqlik sirtiga qalqib chiqadi va toza kartoshka transportyor 4 ga qarab suzib ketadi. Transportyor esa tugunaklarni maxsus idishga yetkazib tashlaydi. Mahsulotdagi mayda tuproq pastki transportyor 6 ustiga cho‘kindi bo‘lib tushadi, keyin chiqarib tashlanadi. Kartoshkadan og‘ir bo‘lgan toshlar suspenziyaga cho‘kayotib, transportyor 5 ustiga tushadi va alohida idishga chiqarib tashlanadi. Ba’zi kombaynlarda kartoshkani toshdan tozalash maqsadida, rezina matoli qiya tasma ustiga yumshoq rezinadan yasalgan qoziqchalar o‘rnatilgan moslama ishlatilmoqda. Qoziqchalar ustiga tushgan tugunak o‘z og‘irligi bilan (yengil bo‘lganligi sababli) ularni Qum, loy 1 51-rasm. Kartoshka tugunaklarini zichligi bo‘yicha suspenziyada toshkesaklarni ajratish sxemasi. engashtirib oraliqlariga kirib ololmaydi va qiyalik bo‘ylab pastga yumalab tushadi. Tosh esa og‘ir bo‘lganligi sababli qoziqchalarni engashtirib, ularning orasiga kirib ketadi va transportyor bilan yuqoriga, boshqa joyga chiqarib tashlanadi. Kombayn bir vaqtning o‘zida kartoshkani kovlab oladi, uni avvaliga mayda tuproqdan, keyin toshlardan ajratib, maxsus transportga yuklaydi. Kombayn 2 3 4 Tugunak 6 5 Suw Tosh

turlari ko‘p bo‘lgani bilan ularning ishchi qismlari bir-biridan deyarli farq qilmaydi. G‘altaklar 1 yordamida yerning past-balandligiga moslanib, kovlash chuqurligini o‘zgartirmasdan harakatlanadi. Lemex 3 kartoshka tupini tagidan qo‘porib beradi, disksimon lemex 2 lar esa tugunaklar aralashgan tuproqni chetga to‘kmasdan elevator 4 ga uzatadi. Elevatorda tuproqni yumshatish, titish va uning mayda qismini elab ajratish jarayoni boshlanadi. Keyinroq tozalanayotgan mahsulot kesak ezuvchi ballon 5 lar orasiga tushadi. Bu yerda yirik kesaklar ezilib, palakning bir qismi ajratiladi. Elevator 6 da tugunaklarni tozalash davom etadi. Elevator 6 dan so‘ng palakyulgich 7 o‘tayotgan mahsulotdan o‘simlik 1 Tugunaklar 52-rasm. Qoziqchali transportyor yordamida toshlardan kartoshkani ajratish sxemasi: 1 —shkiv; 2 —transportyor; 3 —egiluvchan qoziqchalar. poyalarini ajratib yerga tashlaydi. Qolgan mahsulot qoziqchali transportyor 8 ga tushadi va u yerda poyaning qoldiqlaridan tozalanadi. Asosiy mahsulot ko‘taruvchi barabansimon elevator 12 ga tushsa, mayda kesak, tosh va mayda poyalar qiya o‘rnatilgan qoziqchali transportyor bo‘ylab mashina orqasiga, yerga tushib 17 16 15 14 12 11 10 53-rasm. Toshlar 3 2 a 1911 1812 9 8 7 65 432 1A ko‘rinish kartoshka palak tosh

1 —g‘altak; 2 —disk; 3 —yassi lemex; 4 —elevatorli transportyor; 5 —kesak ezuvchi balonlar; 6 —elevator; 7 —palak ajratuvchi jo‘va; 8 —qoziqchali transportyor; 9 —palak ajratuvchi transportyor; 10 —qoziqchali qiya transportyor; 11 —transportyor; 12 —barabansimon elevator; 13, 14 —tosh ajratgich; 15 —tozalash stoli; 16 —elevator; 17 —bunker; 18 —yuklovchi transportyor. ketadi. Transportyor 9 yirik poyalarni chiqarib tashlaydi. Barabansimon elevator 12 mahsulotni yuqoriga, ikkinchi qavatga ko‘tarib chiqayotib, mayda kesaklardan tozalaydi va uni qoziqchali qiya transportyor 18 ga tushiradi. Qoziqchali transportyor 18 keng yasalgan bo‘lib, qiyalikka perpendikular yo‘nalishda harakatlanadi. Shu sababli u tushayotgan mahsulotni ikkiga ajratadi. Yirik tugunak va aralashmalar uning ustidan yumalab tushib, tozalash stoli 15 ga uzatiladi. Mahsulotning qolgan qismi transportyor 11 yordamida bo‘ylama o‘rnatilgan qoziqchali qiya transportyor 10 ga o‘tadi va mayda aralashmalardan ajratilib, mashinaning orqasidan tashqariga chiqib ketadi. Tozalangan tugunak va unga aralashgan jismlarning qoldig‘i tosh ajratuvchi transportyorli moslama 13 va 14 ga tushadi. Ularning ustidagi cho‘tkalar qolgan tugunaklarni tozalash stoli 15 ga o‘tkazib yuboradi, mayda aralashmalar esa yerga tushadi. Tozalash stolining ikki tomonida o‘tirgan ishchilar toshkesaklarni tugunaklardan so‘nggi marta ajratib tashlaydilar. Nihoyat, tozalangan tugunaklar transportyor 16 yordamida bunker 17 ga keltiriladi. Bo‘shatuvchi elevator 18 esa kartoshkani bunkerdan transport vositasiga yuklab beradi. ADABIYOT 1. Iofinov S. A., Babenko E.P., Zuyev Y.A. Mashina-traktor parkidan foydalanishga oid spravochnik. T., „Mehnat“, 1988. 2. Shoumarova M., Abdullayev T. Qishloq xo‘jaligi mashinalari T., „O‘qituvchi“, 2002.

3. B.M.Tojiboyev. Chorvachilikni mexanizatsiyalashtirish va avtomatlashtirish. T., „Mehnat“, 2002. 4. B.M. Tojiboyev, A.S.Sirojiddinov. Chorvachilik va chorvachilikni mexanizatsiyalashga oid ruscha-o‘zbekcha lug‘at. T., Uzgiðrozem, 1994. 5. Matchonov R.D., Usmonov A.S. Agrosanoat mashinalari. Ma’lumotnoma. T., „Yangi asr avlodi“, — 2002.

O'xshashlar

Yuklash-tushirish va tashish mashinalari

Urug‘ ekish mashinalari

Qator oraliqqa ishlov berish mashinalari va qurollari

Don o‘rim-yig‘im mashinalari

Paxta yig‘im-terim mashinalari