Avtoservis korxonalari va ularning ta’rifi

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

86.5 KB

Ko'chirib olish

Avtoservis korxonalari va ularning ta’rifi REJA: 1. Avtoservis korxonalarining turlari va turlanish mezonlari. 2. Avtomobil markazlari , avtosalonlar, avtomobillarga TX k о ‘rsatish, diler stansiyalari va avtoustaxonalar . 3. Avtoservis korxonalarining asosiy texnik-iqtisodiy k о ‘rsatkichlari.

Tabiiyki, avtoservis xizmatining asosiy qismini maxsus avtoservis korxonalari k о ‘rsatadilar. Ulardan tashqari, bu xizmatni asosiy ishlab chiqarish faoliyati boshqa, turli soha b о ‘lgan korxonalar (masalan, yuk va y о ‘lovchilar tashuvchi avtotransport korxonalari) ham bajaradilar. Lekin ularning ulushi k о ‘rsatilgan umumiy xizmat hajmida juda oz, faqat bir necha foiznigina tashkil etadi. Shuning uchun bunday korxonalarga batafsil t о ‘xtamaymiz. Jahonda avtoservis korxonalari о ‘z faoliyatlari va mavjud iqtisodiy-ijtimoiy tuzum asosida tarixiy shakllanib va rivojlanib kelganlar va barcha mamlakatlar xududi b о ‘ylab shaharlar va qishloqlar, magistral y о ‘llari yoqalari, aholi zich yashovchi mavzelar, avtosayoxatchilar t о ‘xtovchi mexmonxonalar va oromgoxlarda (motellarda) joylashganlar. Bunday korxonalar о ‘zlari bajaradigan xizmat turlari va ishlab chiqarish faoliyatiga qarab, quyidagi turlarga b о ‘linadi (rasm 1). Rasm 1. Avtoservis korxonalarining turlari. Avtoservis korxonalari Avtosavdo markazlari, avtosalonlar, eshtiyot =ismlar dikonlari Avtomobillarga texnik xizmat kirsatish korxonalari Avtoturar joylar, sa=lash garajlari

$Avtosavdo markazlari (yoki bazalari)yirik shaharlarda joylashgan b о ‘lib, avtomobillar va ehtiyot qismlar bilan ulgurji savdo qiladilar. Avtosalonlar esa shu mollarni chakana savdo bilan sotadilar, buning uchun ularda avtomobillarni sotishga tayyorlash (sotish oldi)texnik xizmatini bajarish uchun maxsus ishchi postlari b о ‘lishi shart. Avtomobillarga texnik xizmat k о ‘rsatuvchi korxonalar о ‘z navbatida avtomarkazlar, avtomobillarga texnik xizmat k о ‘rsatuvchi stansiyalar (ATXKS) va postlar v\a shuningdek, turli ishlarga ixtisoslashgan avtoustaxonalardan iboratdir (rasm 2). Avtomarkazlar avtoservis xizmati k о ‘rsatuvchi korxonalarning asosiy, tayanch- yetakchi korxonalari b о ‘lib asosan yirik shaharlarda (viloyat markazlarida) joylashadi va kamida 25 ta, k о ‘pi bilan 100, hatto 200 ishchi postlarga ega b о ‘ladi. Bunday markazlarni odatda avtomobillar ishlab chiqaruvchi va ular bilan savdo qiluvchi kompaniyalar va shuningdek, avtomobillar va ehtiyot qismlar bilan savdo qilishga ixtisoslashgan firmalar hissadorlik asosida tashkil etadilar. Avtomarkazlar bir necha rusumli avtomobillarni ta’mirlash va ularga texnik xizmat k о ‘rsatish uchun zarur b о ‘lgan ishlab chiqarish texnika bazasi (ICHTB), zarur texnologik jihozlar, maxsus asbob-uskunalar, ehtiyot qismlar, materiallar va shuningdek, texnik-texnologik xujjatlar va adabiyotlar bilan t о ‘la ta’minlangan b о ‘ladi. Avtomarkazlarning ma’lum xududlarida, - viloyat tumanlari, shaharlari va qishloqlarida bir necha filiallari b о ‘lib markaz ularga har jixatdan xomiylik qiladi, ayniqsa, kadrlar malakasini oshirish, ishlab-chiqarishda yangi, il\or texnologiyani joriy etish, xizmat k о ‘rsatish madaniyatini yaxshilash va h.k. kabilarda. Xullas, avtomarkazlar- avtomobillar ishlab chiqaruvchi kompaniyalar bilan birga avtomobillar servisi sohasida ilmiy-texnika taraqqiyotini yetaklovchi va ta’minlovchi, bu sohada texnik siyosat yaratuvchi va olib boruvchilardir.$ $Avtomarkazlar mamlakatimizda, viloyat markazlari va yirik shaharlarida XX asrning 70-80chi yillarida qurilib ishga tushirilgan, birgina Toshkentda bunday markazlarning 4 tasi ishlab turibdi. Avtomarkazlarning k о ‘p qismi (12 tasi) 1996-98 yillarda t о ‘la rekonstruksiya qilinib, qayta jihozlanib chiqildi. Avtomarkazlarda avtomobillar (yangilari va ishlatilganlari), ehtiyot qismlar, avtomateriallar bilan savdo qiluvchi avtosalonlar, bazalar, d о ‘konlar bilan bir qatorda turli texnik xizmat k о ‘rsatish va ta’mirlash ishlarini bajaruvchi kuchli ishlab chiqarish bazasi ham mavjud b о ‘ladi. Avtomarkazlarning tarkibiy qismi b о ‘lgan savdo bazalari, d о ‘konlari, omborlari va ishlabqchiqarish uchastkalari xududiy bir joyga joylashgan yoki shahar, viloyat b о ‘ylab bir necha joylarga, mijozlar uchun qulay b о ‘lgan yerlarga, joylashishi mumkin. Avtomobillarga texnik xizmat k о ‘rsatuvchi stansiyalar (ATXKS). Avtoservis xizmatini bajaruvchi asosiy va eng k о ‘p tarqalgan korxonalaridir. Zamonaviy ATXKSlari yangi va ishlatilgan avtomobillar, ehtiyot qismlar va avtomobil materiallari bilan savdo qilish, avtomobillarga turli xildagi texnik xizmatlar k о ‘rsatish, agregatlar, detallarni ta’mirlash, ishdan chiqqanlarini almashtirish, avtoavariyalar natijasida shikastlangan avtomobillar va ular kuzovlarining ishlash qobiliyatini tiklash ishlari bilan shu\ullanadilar. Shuningdek, mijozlar avtomobillarga, ularning murojatlariga asosan k о ‘chalarda, y о ‘llarda , avtomobillar turar va saqlash joylarida texnik yordam k о ‘rsatish, mijozlarga avtomobilni texnik ekspluatatsiya qilish t о ‘\risida konsultatsiya, maslaxat berish, ularni avtoservis axboroti bilan ta’minlash kabi xizmatlar ham ATXKS vazifalariga kiradi.$ $2. Avtomobillarga TX k о ‘rsatuvchi korxonalarning turlari. ATXKSlari о ‘zlarining ishlab chiqarish faoliyati, quvvati, bajarayotgan xizmat turlari va ma’muriy-tashkiliy tuzilishlariga qarab bir necha turlarga b о ‘linadi (rasm 3). Odatda shahar stansiyalarida k о ‘rsatiladigan xizmat turlari xilma -xilroq, bajariladigan ishlarning hajmi kattaroq b о ‘lishi mumkin va shuningdek, bu stansiyalardan foydalanuvchi avtomobillarni tarkibi bir muncha barqaror b о ‘ladi, ya’ni stansiyalar bir qadar doimiy mijozlarga ega b о ‘ladi. Shaharlararo y о ‘llar b о ‘ylarida joylashgan stansiyalarda aksincha, xizmat turlari chegaralangan b о ‘lib, ular asosan texnik yordam k о ‘rsatish, mayda tamirlash ishlari, \ildiraklar shinalarini yamash, damlash, motor, tormoz, rul Автомобилларга техник хизмат кырсатувчи корхоналар Шащарлард а жойлашган Йыл быйларида ва автосаёщатчилар оромгощларида жойлашган Автомарказлар Автомобилларга ТХ кырсатиш станциялари Автоустахоналар Кузовларни тикловчи махсус устахоналар Автомобил агрегатлари ва деталларни тикловчи устахоналар Автошиналарни тикловчи корхоналар Аккумулятор ва электр жищозларини таъмирлаш устахонаси ТХ кырсатувчи постлар$ $boshqarmasi tizimlari, elektr jihozlari asboblarida paydo b о ‘lgan nuqson va nosozliklarni tuzatish va shuningdek, eng k о ‘p, zarur b о ‘ladigan ehtiyot qismlar va avtomateriallar savdosi bilan shu\ullanadilar. Rasm 3. Avtomobillarga TXK k о ‘rsatish stansiyalarining turlari. Shuni aytish zarurki, mamalakatimiz y о ‘llari b о ‘ylarida joylashgan bunday ATXK stansiyalari aynan 90 yillardan boshlab tashkil etilib ishga tushirila boshlandi, ularning soni ham, xizmat k о ‘rsatish darajasi ham hozircha real talablarga javob bera olmayapti. Ular asosan yengil avtomobillarga xizmat k о ‘rsatishga m о ‘ljallangan, yuk avtomobillari, avtobuslarning avtoservis xizmatidan foydalanish imkoniyati chegaralangan. Bunday holat shaharlar avtoservisiga ham taalluqlidir. Y о ‘l b о ‘ylari stansiyalariga xos b о ‘lgan yana bir holat ularning yil va sutkaАвтомобилларга техник хизмат кырсатувчи станциялар Шащарларда жойлашган Магистрал йыллар быйида жойлашган Автомарказлар- га =арашли Ларга =арашли =арашли Муста=ил Муста=ил Ихтисослашга н Универсал Универсал Кичик станциялар (15 га =адар постли) Ырта =увватли станциялар (16-25 постли) Катта =увватли станциялар (25 дан кып постлар)$ $davomida uzluksiz ishlashlaridir. Bunday stansiyalar xususiy yoki shirkat (kooperativ) mulklari asosida tashkil etilib ulardagi ishchi postlarning soni asosan 2-5 tadan iboratdir. Chet el (ayniqsa A+Shda) avtoservisi faoliyatida y о ‘l b о ‘yi ATXKSlari k о ‘pincha (70% i atrofida) yonil\i - moy quyish stansiyalari (AZS) bilan yonma-yon joylashgan b о ‘ladilar va ba’zan ular bilan bir x о ‘jalikni tashkil etadilar. Albatta, avtoservis xizmatining asosiy qismini shaharlarda joylashgan ATXKSlari bajaradilar. Ular ma’muriy-tashkiliy tuzilishlariga qarab avtomobillar ishlab chiqaruvchi yoki ular bilan savdo qilishga ixtisoslashgan maxsus kompaniyalar tomonidan tuzilgan avtomarkazlarga qarashli filiallar yoki ular bilan shartnomalar asosida ish yurituvchi diler-stansiyalar yoxud mustaqil faoliyat olib boruvchi, ma’muriy-erkin ATXKSlaridir. Avtomarkazlarga qarashli stansiyalar va dilerlarning asosiy vazifasi о ‘z kompaniyalari, korporatsiyalari tomonidan ishlab- chiqilgan avtomobillarni, ehtiyot qismlarni, avtomobillarni sotishdir. Albatta, bunday stansiya va dilerlar texnik xizmat k о ‘rsatish va ba’zi bir ta’mirlash ishlarini ham bajaradilar, ammo bu ishlar ikkinchi о ‘rinda b о ‘lib, u ham faqat о ‘z firmasi avtomobillariga k о ‘rsatiladi. Shuning uchun ham bunday korxonalari firma usulida xizmat k о ‘rsatuvchi ATXKSlar deb yuritiladi. Ular k о ‘rsatgan xizmatlari hajmi salmoqli b о ‘lib, ba’zi mamalakatlarda (masalan, ba’zi Yevropa mamlakatlarida) umumiy xizmatning 30% gacha yetib boradi. Mamlakatimizda bunday firma usuliga о ‘xshash xizmat k о ‘rsatuvchi stansiyalar asosan “ О ‘zDEU” avtotexxizmat” xissadorlik birlashmasiga qarashlidir. Shuni aytish zarurki, firma usulida xizmat k о ‘rsatuvchi stansiyalarning mavqi yuqori baholanadi, chunki ularda sotiladigan ehtiyot qismlar zavodlarda tayyorlangan, xizmat kafolati ishonarli va sifati yuqori b о ‘ladi va shuning uchun mijozlar shunday stansiyalar, dilerlar xizmatidan foydalanishni afzal k о ‘radilar. Dunyodagi barcha avtomobillar ishlab chiqaruvchi va ular bilan savdo qiluvchi kompaniyalar о ‘z mamlakatlari ichkarisida va avtomobillari sotiladigan chet davlatlarda minglab firma usulida xizmat$ $k о ‘rsatuvchi avtomarkazlar va diler stansiyalariga egadirlar. Ayniqsa, A+SH, Yevropa mamlakatlari va Yaponiya avtomobilsozlik kompaniyalari tashkil etgan servis korxonalari mashhurdirlar. ATXKS lari о ‘z xizmati bilan bo\liq \\b о ‘lgan barcha ishlarni, chunonchi, avtomobilni yuvishdan tortib to unga texnik xizmat k о ‘rsatish, asosiy qismlari va agregatlari, mexanizmlarini ta’mirlay olgan xolda universal stansiyalar deb ataladi. Ba’zi hollarda ayrim ATXKSlar, ayniqsa, shahar stansiyalari, xizmatning ayrim ishlarinigina bajaradilar, masalan, avariyaga uchrab urilgan avtomobillar kuzovini tiklash yoki avtomobillar agregatlari va detallarini ta’mirlab, ish qobiliyatini tiklash va h.k. Bu holda stansiyalar ixtisoslashgan deb ataladilar. Ixtisoslashish xizmat k о ‘rsatiladigan avtomobil markalari va turlariga qarab ham b о ‘lishi mumkin, ayniqsa bu firma usulida xizmat k о ‘rsatuvchi stansiyalar va dilerlarga xosdir. ATXKS larining quvvatlari ulardagi ishchi postlarning soni va bir yilda xizmat k о ‘rsatilgan avtomobillar soni bilan belgilanadi. Shu nuqtai nazardan kelib chiqib, stansiyalar kichik (15 ta gacha ishchi postlarga ega b о ‘lgan), о ‘rta (16-25 ishchi postlari) va katta (25 dan k о ‘p ishchi postli) xillarga b о ‘linadi. Albatta, barcha mamlakatlarda kichik va о ‘rta stansiyalar ham son, ham umumiy quvvat jihatdan va k о ‘rsatiladigan yalpi xizmat hajmi hisobida yetakchi о ‘rinda turadilar (90 % dan yuqori). Dunyodagi k о ‘pchilik mamlakatlarda ATXKS larining о ‘rtacha quvvati 3,5-4,5 postni tashkil etadi va ulardagi ishlaydigan odamlarning о ‘rtacha soni esa 4,5-5,5 kishidan iboratdir. Ba’zi mamlakatlarda, masalan A+Shda, diler quvvati ularning bir yilda sotadigan avtomobillari soniga qarab belgilanadi, chunonchi, I- klass diler stansiyalari 149 gacha avomobil sotishga m о ‘ljallangan b о ‘lsa, II- klass 150-399, III- klass 400-749, IV- klass esa 750 va undan k о ‘p avtomobillarga sotishga m о ‘ljallangandirlar. ATXKS lari ma’lum standartlar va maxsus namunaviy (tipovoy) loyihalar asosida quriladi. Mamlakatlar b о ‘ylab yagona loyihalar q о ‘llanilmaydi, har bir yirik firmalar о ‘z namunaviy loyihalarini ishlab chiqadi va shularga binoan о ‘z stansiyalarini quradilar. Masalan,$

Germaniyaning “Mersedes-Benz” firmasi yengil va yuk avtomobillariga servis xizmati k о ‘rsatuvchi olti tipdagi (klassdagi) shahar stansiyalarining namunaviy loyixalarini ishlab chiqib, ularni amalga oshirgan. Ulardagi ishchi postlarning soni quyidagicha: I - kl. 6 ta II - kl. 6+1+avtosalon III - kl. 7+2+avtosalon IV - kl. 14+3+avtosalon V - kl. 14+3+avtosalon + yuk avtomobillarga TX k о ‘rsatish VI - kl. 41+8+avtosalon. Sobiq ittifoqda esa “Lengiproavtotrans” loyihalash instituti 6, 11, 15, 25, 25+avtosaloni, 50+avtosaloni bilan, “Giproavtotrans” instituti esa postlari 15, 30, 30+ avtosaloni bilan, 50+avtosalon, 75+avtosaloni va 100+avtosaloni bilan stansiya va avtomarkazlarning namunaviy loyihalari ishlab chiqib amalga oshirilganlar. Y о ‘l b о ‘ylarida joylashgan stansiyalarining quvvati esa shu y о ‘lning klassi, ya’ni sutkasida y о ‘ldan о ‘tadigan avtomobillarning soniga qarab (5 kategoriyali) hisoblanadi, ularni k о ‘pchiligi kichik stansiyalardir. Avtoustaxonalar avtomobillarga texnik xizmat k о ‘rsatish va ularni ta’mirlash ishlarining ayrim mexanizmlar, agregatlar yoki tizimlar b о ‘yicha bajarishga ixtisoslashgan kichik korxonalardir. Masalan, shinalarga TX k о ‘rsatuvchi va ularni yamovchi yoki akkumulyatorni zaryadlovchi va ta’mirlovchi, yengil avtomobillar kuzovlarini tiklovchi va b о ‘yovchi va h.k. Bunday ustaxonalar shahar va qishloqlarda, y о ‘llar b о ‘ylarida joylashishi mumkin. Ustaxonalarda avtomobillar kirishi uchun maxsus postlar b о ‘lmaydi, ularning maydoni ham uncha katta emas (40-60 m 2 ), ishlovchilarni soni esa 1-3 kishidan iboratdir. Avtoustaxonalar oilaviy, kichik biznesning aynan о ‘zidir.

Texnik xizmat k о ‘rsatish postlari esa ustaxonalardan farqli ravishda avtomobilning о ‘ziga xizmat k о ‘rsatadi va mayda ta’mirlash ishlarini bajaradi. Bular ham kichik biznes korxonalari b о ‘lib, ularda ishlovchilarni soni 1-3 kishi, postlar soni esa 1-2 dan iborat b о ‘lib, shaharlar, qishloqlar va y о ‘l b о ‘ylarida joylashadilar.

ADABIYOTLAR RО‘YXATI 1. Afanasyev L.L. i dr. Garaji i stansii texnicheskogo obslujivaniya avtomobiley. M.: «Transport», 1980 g. 2. Texnicheskaya ekspluatatsiya avtomobiley. Uchebnik dlya VUZov. Pod red. YE.S.Kuznetsova. M.: «Transport», 2001 g. 3. YE.S.Kuznetsov. Texnicheskaya ekspluatatsiya avtomobiley v SSHA. M. «Transport», 1992 g. 4. G.F.Fastovsev. Avtotexobslujivaniye. M. «Mashinostroyeniye» 1985g. 5. G.F.Fastovsev. Organizatsiya texnicheskogo obslujivaniya i legkov о ‘x avtomobiley. M.: «Transport», 1989 g. 6. M.I.Grif i dr. Kachestvo, effektivnost i osnov о ‘ sertifikatsii mashin i uslug.M.: « Transport», 1999 g. 7. G.M.Napolskiy. Texnologicheskoye proyektirovaniye avtotransportn о ‘x predpriyatiy i stansiy texobslujivaniya avtomobiley. M.: «Transport», 1993. 8. A.I.Xlyavich. Obslujivaniye avtomobiley. M.: «Transport», 1989 g. 9. Rukovodstvo po obslujivaniyu avtomobiley «DAEWOO», KOREA, 2000.

O'xshashlar

Firma usulidagi avtoservis xizmati

Avtoservis xizmatiga qо‘yiladigan talablar va ularni belgilovchi hujjatlar

Fizik va yuridik shaxslarga qarashli avtomobillarga xizmat ko’rsatuvchi korxonalarning tasnifi va infrastrukturasi

Avtomobillar servisi avtomobillarga xizmat kо‘rsatishning umumiy tan olingan usulidir

Transport vositalariga (TV) avtoservis va firma xizmatini tashkil etish ishlarining maqsad va vazifalari