Fizik va yuridik shaxslarga qarashli avtomobillarga xizmat ko’rsatuvchi korxonalarning tasnifi va infrastrukturasi - Transport - Referatlar

Fizik va yuridik shaxslarga qarashli avtomobillarga xizmat ko’rsatuvchi korxonalarning tasnifi va infrastrukturasi

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

76 KB

Ko'chirib olish

Fizik va yuridik shaxslarga qarashli avtomobillarga xizmat ko’rsatuvchi korxonalarning tasnifi va infrastrukturasi 2006 yil 17 apreldagi O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2006-2010 yillarda O’zbekiston Respublikasida xizmat ko’rsatish va servis sohasini rivojlantirishni tezlashtirish boyicha chora tadbirlari haqidagi №PF 325 farmoni avtomobil sanoati va servisi rivoji uchun dasturi amal bo’lib xizmat qiladi. Avtomobillarni texnikaviy jihatdan tayyorgarligini ta’minlash uchun ularga texnik xizmat ko’rsatish tizimi shakllangan bo’lib, uning asosini avtoservis korxonalari tashkil etadi. Avtoservis korxonalarining rivojlanishi, hozirgi zamon texnikasi va iqtisodiyoti taraqqiyoti mutaxassislar faoliyati doirasini kengaytiradi, qabul qilinadigan qarorlarni asoslashga va ularning iqtisodiy, ijtimoiy va texnik oqibatlarini baholashga bo’lgan talablarni oshiradi. «Servis (transport vositalari boyicha) » yo’nalishida avtomobil servisi sohasida keng qamrovli mutaxassislarni tayyorlashda etakchilaridan biridir. Fanni o’qitish O’zbekistonda qabul qilingan avtomobil servisini belgilovchi standart va meyorlarga asoslangan. Uni o’qitishda ilmiy-tekshirish ishlarida, ishlab chiqarishda orttirilgan ko’p yillik tajribadan foydalanib, bozor iqtisodiyoti sharoitida avtomobil servisining holati va rivojlanish istiqboli, avtoservis korxonalarini loyyihalash asoslari, mamlakatimiz va chet el tajribalari talabalarga o’rgatiladi. O’zbekiston Respublikasida bozor iqtisodiyotini shakllantirish va rivojlantirish, iqtisodiy o’sish va aholining turmush darajasini ko’tarishning zaruriy sharti sifatida, mamlakatda makroiqtisodiy va moliyaviy barqarorlikka erishishni nazarda tutadi. Mustaqil Respublikamiz halqining farovonligini o’sishi, ularni avtomobillar bilan ta’minlanishi yildan-yilga oshib bormoqda. Ayniqsa mamlakatimizda avtomobil ishlab chiqarila boshlangandan so’ng bu ko’rsatkich yanada sezilarli

darajada o’sdi. Avtomobillarni texnikaviy jihatdan tayyorgarligini ta’minlash uchun ularga texnik xizmat ko’rsatish tizimi shakllangan bo’lib, uning asosini avtoservis korxonalari tashkil etadi. Avtoservis korxonalarining rivojlanishi, hozirgi zamon texnikasi va iqtisodiyoti taraqqiyoti mutaxassislar faoliyati doirasini kengaytiradi, qabul qilinadigan qarorlarni asoslashga va ularning iqtisodiy, ijtimoiy va texnik oqibatlarini baholashga bo’lgan talablarni oshiradi. «Transport vositalarini ishlatish va ta’mirlash» yo’nalishida avtomobil servisi sohasida keng qamrovli mutaxassislarni tayyorlashda etakchilaridan biridir. Fanni o’qitish O’zbekistonda qabul qilingan avtomobil servisini belgilovchi standart va meyorlarga asoslangan. Uni o’qitishda ilmiy-tekshirish ishlarida, ishlab chiqarishda orttirilgan ko’p yillik tajribadan foydalanib, bozor iqtisodiyoti sharoitida avtomobil servisining holati va rivojlanish istiqboli, avtoservis korxonalarini loyyihalash asoslari, mamlakatimiz va chet el tajribalari talabalarga o’rgatiladi. Zamonaviy avtoservis korxonalarining ishlab chiqarish texnik bazasi holati, uning rivojlantirish istiqbollari, koxonalarni loyihalash asoslari, texnik xizmat ko’rsatish va ta’mirlash ishlarini tashkil etishda, mijozlarga xizmat ko’rsatishda ilg’or usul va vositalarini tanlashga alohida e’tibor beriladi. Avtoservis korxonalari va ularning turlari Tabiiyki, avtoservis xizmatining asosiy qismini maxsus avtoservis korxonalari tashkil etadi. Ulardan tashqari bu xizmatni asosiy ishlab chiqarish faoliyati boshqa, turli soha bo’lgan korxonalar (masalan, yuk va yo’lovchilar tashuvchi avtotransport korxonalari) ham bajaradilar. Lekin ularning ulushi ko’rsatilgan umumiy xizmat hajmida juda oz, faqat bir necha foiznigina tashkil etadi.

1.1.-rasm. Avtoservis korxonalarining turlari. Avtosavdo markazlari (yoki bazalari)yirik shaharlarda joylashgan bo’lib, avtomobillar va ehtiyot qismlar bilan ulgurji savdo qiladi. Avtosalonlar esa shu mollarni chakana savdo bilan sotadi, buning uchun ularda avtomobillarni sotishga tayyorlash (sotish oldi)texnik xizmatini bajarish uchun maxsus ishchi postlari bo’lishi shart. 1.1. Avtomobillarga texnik xizmat ko’rsatuvchi korxonalar Avtomobillarga texnik xizmat ko’rsatuvchi korxonalar o’z navbatida avtomarkazlar, avtomobillarga texnik xizmat ko’rsatuvchi stansiyalar (ATXKS) va postlar va shuningdek, turli ishlarga ixtisoslashgan avtoustaxonalardan iborat (3- rasm). Avtomarkazlar avtoservis xizmati ko’rsatuvchi korxonalarning asosiy korxonalari bo’lib, asosan yirik shaharlarda (viloyat markazlarida) joylashadi va kamida 25 ta, ko’pi bilan 100, hatto 200 ishchi postlarga ega bo’ladi. Bunday markazlarni odatda avtomobillar ishlab chiqaruvchi va ular bilan savdo qiluvchi kompaniyalar, va shuningdek, avtomobillar va ehtiyot qismlar bilan savdo qilishga ixtisoslashgan firmalar hissadorlik asosida tashkil etadi. Avtomarkazlar bir necha rusumli avtomobillarni ta’mirlash va ularga texnik xizmat ko’rsatish uchun zarur bo’lgan ishlab chiqarish-texnik bazasi (IChtB), zarur texnologik jihoz, maxsus qism, material, malakali kadr va shuningdek, texnik-texnologik hujjat va adabiyotlar bilan to’la ta’minlangan bo’ladi. Avtomarkazlarning ma’lum Avtoservis korxonalari Avtosavdo markazlari, avtosalonlar, extiyot qismlar do’konlari Avtomobillarga texnik xizmat ko’rsatish korxonalari Avtoturar joylar, saqlash garajlari

hududlarda, - viloyat tumanlari, shaharlari va qishloqlarida bir necha filiallari bo’lib, markaz ularga har jihatdan homiylik qiladi, ayniqsa, kadrlar malakasini oshirish, ishlab chiqarishda yangi, ilg’or texnologiyalarni joriy etish, xizmat ko’rsatish madaniyatini yaxshilash va h.k. Umuman olganda, avtomarkazlar - avtomobil ishlab chiqaruvchi kompaniyalar bilan birga avtomobillar servisi sohasida ilmiy-texnik taraqqiyotni ta’minlovchi, sohada texnik siyosatni belgilovchi va amalga oshiruvchidir. Mamlakatimiz viloyat markazlari va yirik shaharlarida XX asrning 70. . .80 yillarida 12 ta avtomarkaz qurilib, ishga tushirilgan, birgina Toshkentda bunday markazlarning 3 tasi ishlab turibdi. Avtomarkazlarning ko’p qismi (10 tasi) 1996. . .98 yillarda to’la rekonstruksiya qilinib, qayta jihozlanib chiqildi. Hozirgi paytda respublika avtomarkazlaridagi ishchi postlarning umumiy soni 400 tadan oshdi. Avtomarkazlarda avtomobil, ehtiyot qism, avtomateriallar bilan savdo qiluvchi avtosalon, baza, do’konlar bilan bir qatorda turli texnik xizmat ko’rsatish va ta’mirlash ishlarini bajaruvchi kuchli ishlab chiqarish bazasi ham mavjud. Avtomarkazlarning tarkibiy qismi bo’lgan savdo bazalari, do’kon, ombor va ishlab chiqarish uchastkalari xududiy bir joyga joylashgan yoki shahar, viloyat boylab bir necha joylarga, mijozlar uchun qulay bo’lgan erlarga joylashishi mumkin. Avtomobillarga texnik xizmat ko’rsatuvchi stanstiyalar (ATXKS) ATXKS avtoservis xizmatini bajaruvchi asosiy va eng ko’p tarqalgan korxonalardir. Zamonaviy ATXKSlari yangi va ishlatilgan avtomobil, ehtiyot qism va avtomobil materiallari bilan savdo qilish, avtomobillarga turli xildagi texnik xizmatlar ko’rsatish, agregat, detallarni ta’mirlash, ishdan chiqqanlarini almashtirish, avtohalokatlar natijasida shikastlangan avtomobil va kuzovlarining qayta tiklash ishlari bilan shug’ullanadilar. Shuningdek, mijozlar avtomobillariga, ularning murojaatlariga asosan ko’chalarda, yo’llarda, avtomobillar turar va saqlash joylarida texnik yordam ko’rsatish, mijozlarga avtomobilni texnik ekspluatatsiya qilish to’g’risida maslahat berish, ularni avtoservis axboroti bilan ta’minlash kabi xizmatlar ham ATXKS vazifalariga kiradi.

ATXKSlari o’zlarining ishlab chiqarish faoliyati, quvvati, bajarayotgan xizmatlari va ma’muriy-tashkiliy tuzilishlariga qarab bir necha turlarga bo’linadi (4-rasm). Odatda shahar stansiyalarida ko’rsatiladigan xizmat turlari xilma -xilroq, bajariladigan ishlarning hajmi kattaroq bo’lishi mumkin va shuningdek, bu stansiyalardan foydalanuvchi avtomobillar tarkibi bir qadar barqaror, ya’ni stansiyalar bir qadar doimiy mijozlarga ega bo’ladi. Avtomobillarga texnik xizmat ko’rsatuvchi korxonalar Shaxarlarda joylashgan Yo’l bo’ylari va avtosayoxatchilar oromgohlarida joylashganAvtomarkazlar Avtomobillarga texnik xizmat ko’rsatish stansiyalari Avtoustahonalar Kuzovlarni tiklovchi maxsus ustaxonalar Avtomobillar agregatlari va detallarini tiklovchi ustaxonalar Avtoshinalarni tiklovchi korxonalar Akkumulyator va elektr jixozlarinitamirlash ustaxonalari TX ko’rsatuvchi postlar

1.2.-rasm. Avtomobillarga texnik xizmat ko’rsatuvchi korxonalar turlari. Shaharlararo yo’llar boylarida joylashgan stansiyalarda, aksincha, xizmat turlari chegaralangan bo’lib, ular asosan texnik yordam ko’rsatish, mayda tamirlash ishlari, g’ildiraklar shinalarini yamash, damlash, motor, tormoz, rul boshqarmasi tizimlari, elektr jihozlari asboblarida paydo bo’lgan nuqson va nosozliklarni tuzatish va shuningdek, eng ko’p zarur bo’ladigan ehtiyot qism va avtomateriallar savdosi bilan shug’ullanadi. Shuni aytish zarurki, mamlakatimiz yo’llari boylarida joylashgan bunday ATXK stansiyalari aynan o’tgan asrning 90 yillaridan boshlab tashkil etilib, ishga tushirila boshlandi, ularning soni ham, xizmat ko’rsatish ko’lami ham hozircha real talablarga javob bera olmayapti. Ular asosan engil avtomobillarga xizmat ko’rsatishga mo’ljallangan, yuk avtomobillari, avtobuslarning avtoservis xizmatidan foydalanish imkoniyati cheklangan. Bunday holat shaharlar avtoservisiga ham taalluqlidir. Yo’l boylari stansiyalariga xos bo’lgan yana bir holat ularning yil va sutka davomida uzluksiz ishlashidir. Bunday stansiyalar xususiy yoki shirkat mulklari asosida tashkil etilib, ulardagi ishchi postlarining soni asosan 2. . .5 tadan iboratdir. Shuni aytish zarurki, mamlakatimiz yo’llari boylarida joylashgan bunday ATXK stansiyalari aynan o’tgan asrning 90 yillaridan boshlab tashkil etilib, ishga tushirila boshlandi, ularning soni ham, xizmat ko’rsatish ko’lami ham hozircha real talablarga javob bera olmayapti. Ular asosan engil avtomobillarga xizmat ko’rsatishga mo’ljallangan, yuk avtomobillari, avtobuslarning avtoservis xizmatidan foydalanish imkoniyati cheklangan. Bunday holat shaharlar avtoservisiga ham taalluqlidir. Yo’l boylari stansiyalariga xos bo’lgan yana bir holat ularning yil va sutka davomida uzluksiz ishlashidir. Bunday stansiyalar xususiy yoki shirkat mulklari asosida tashkil etilib, ulardagi ishchi postlarining soni asosan 2. . .5 tadan iboratdir. Chet el (ayniqsa AQSh) avtoservisi faoliyatida yo’l boyi ATXKSlari ko’pincha yonilg’i - moy quyish stansiyalari (AZS) bilan yonma-yon joylashgan bo’ladi va ba’zan ular bilan bir xo’jalikni tashkil etadi.

Albatta, avtoservis xizmatining asosiy qismini shaharlarda joylashgan ATXKSlari bajaradi. Ular ma’muriy-tashkiliy tuzilishlariga qarab avtomobillar ishlab chiqaruvchi yoki savdo qilishga ixtisoslashgan maxsus kompaniyalar tomonidan tuzilgan avtomarkazlarga qarashli filiallar yoki ular bilan shartnomalar asosida ish yurituvchi diler-stansiyalar, mustaqil faoliyat olib boruvchi, ma’muriy- erkin ATXKSlaridir. Avtomarkazlarga qarashli stansiyalar va dilerlarning asosiy vazifasi o’z kompaniyalari tomonidan ishlab chiqarilgan avtomobillar, ehtiyot qismlar bilan savdo qilishdir. Albatta, bunday stansiya va dilerlar texnik xizmat ko’rsatish va ba’zi bir ta’mirlash ishlarini ham bajaradi, ammo bu ishlar ikkinchi o’rinda bo’lib, u ham faqat o’z firmasi avtomobillariga ko’rsatiladi. Shuning uchun ham bunday korxonalar firma usulida xizmat ko’rsatuvchi ATXKSlar deb yuritiladi. Ular ko’rsatgan xizmatlari hajmi salmoqli bo’lib, ba’zi mamlakatlarda (masalan, Evropa mamlakatlarida) umumiy xizmatning 30% gacha etib boradi. Mamlakatimizda bunday firma usuliga o’xshash xizmat ko’rsatuvchi stansiyalar asosan “O’zDEU avtotexxizmat” hissadorlik birlashmasiga qarashlidir.

1.3.-rasm. Avtomobillarga texnik xizmat ko’rsatish stansiyalar turlari Dunyodagi barcha avtomobil ishlab chiqaruvchi va ular bilan savdo qiluvchi kompaniyalar o’z mamlakatlari ichkarisida va avtomobillari sotiladigan chet davlatlarda minglab firma usulida xizmat ko’rsatuvchi avtomarkazlar va diler stansiyalariga egadirlar. Ayniqsa, AQSh, Evropa mamlakatlari va Yaponiya avtomobilsozlik kompaniyalari tashkil etgan servis korxonalari mashhurdirlar. Avtomobillarga texnik xizmat ko’rsatuvchi stansiyalar Shaxarlarda joylashgan Magistral y o’ llar b o’ yida joylashgan Avtomark azlar-ga qarashli Mustaqil Mustaqil Ixtisoslash gan Universal Universal Kichik stansiyalar (15 postgacha ) O’rta q uvvatli stansiyalar (16-25 postli) Katta q uvvatli stansiyalar (25 dan ko’p postli)

ATXKS lari o’z xizmati bilan bog’liq bo’lgan barcha ishlarni, chunonchi, avtomobilni yuvishdan tortib to unga texnik xizmat ko’rsatish, asosiy qismlari va agregatlari, mexanizmlarini ta’mirlay olgan holda universal stansiyalar deb ataladi. Ba’zi hollarda ayrim ATXKSlar, ayniqsa, shahar stansiyalari, xizmatning ayrim ishlarinigina bajaradi, bu holda stansiyalar ixtisoslashgan deb ataladi. Ixtisoslashish xizmat ko’rsatiladigan avtomobil markalari va turlariga qarab ham bo’lishi mumkin, ayniqsa bu firma usulida xizmat ko’rsatuvchi stansiyalar va dilerlarga xosdir. 1.Shuningdek ATXKS lari bajarayotgan ishlar hajmiga qarab ham ixtisoslashgan bo’ladi. Mayda stansiyalar o’z ishlab chiqarish imkoniyatlaridan kelib chiqib kichik hajmdagi (5. . .7 ishchi soatgacha) ishlarni bajaradi, yirik stansiyalar esa asosan katta hajmdagi ishlarni, masalan, avtohalokatga uchrab shikastlangan avtomobillar kuzovini tiklash yoki avtomobillar agregatlari va detallarini ta’mirlab, ish qobiliyatini tiklash ishlari bilan shug’ullanadi. ATXKS larining quvvati ishchi postlar soni va bir yilda xizmat ko’rsatilgan avtomobillar soni bilan belgilanadi. Shu nuqtai nazardan kelib chiqib, stansiyalar kichik (15 ta gacha ishchi postlarga ega bo’lgan), o’rta (16. . .25 ishchi postlari) va katta (25 dan ko’p ishchi postli) xillarga bo’linadi. Albatta, barcha mamlakatlarda kichik va o’rta stansiyalar ham son, ham umumiy quvvat jihatdan va ko’rsatiladigan yalpi xizmat hajmi hisobida etakchi o’rinda turadi (90 % dan yuqori). Dunyodagi ko’pchilik mamlakatlarda ATXKS larining o’rtacha quvvati 3,5. . .4,5 postni tashkil etadi [1] va ularda ishlaydigan odamlarning o’rtacha soni esa 4,5. . .5,5 kishidan iborat. Ba’zi mamlakatlarda, masalan AQShda, diler quvvati ularning bir yilda sotadigan avtomobillari soniga qarab belgilanadi, chunonchi, 1- sinf diler stansiyalari 149 gacha avtomobil sotishga mo’ljallangan bo’lsa, 2- sinf 150. . .399, 3- sinf 400. . .749, 4- sinf esa 750 va undan ko’p avtomobil sotishga mo’ljallangan. ATXKS lari ma’lum standartlar va maxsus namunaviy (tipovoy) loyihalar asosida quriladi. Mamlakatlar boylab yagona loyihalar qo’llanmaydi, har bir yirik firma o’z namunaviy loyihalarini ishlab chiqadi va shularga binoan o’z stansiyalarini quradi. Masalan,

Germaniyaning “Mersedes-Bens” firmasi engil va yuk avtomobillariga servis xizmati ko’rsatuvchi olti tipdagi (sinfdagi) shahar stansiyalarining namunaviy loyixalarini ishlab chiqib, amalga oshirgan. U l a rd ag i i shchi p os tl a rnin g so ni q uy id ag i cha: 1 – sinfda 6 ta 4 – sinfda 14 + 3 + avtosalon 2 - sinfda 6 + 1 + avtosalon 5 – sinfda 14+3 +avtosalon + yuk avtomobillarga TXK 3 -sinfda. 7 + 2 + avtosalon 6 - sinfda. 41+8 +avtosalon Sobiq ittifoqda “Lengiproavtotrans” loyihalash instituti tomonidan 6, 11, 15, 25, 25+avtosaloni, 50+avtosaloni bilan, “Giproavtotrans” instituti tomonidan esa postlari 15, 30, 30+ avtosalon, 50+avtosalon, 75+avtosalon va 100+avtosaloni bilan stansiya va avtomarkazlarning namunaviy loyihalari ishlab chiqilib amalga oshirilgan. Yo’l boylarida joylashgan stansiyalarning quvvati esa shu yo’lning sinfiga, ya’ni sutka davomida yo’ldan ikki tomon yo’nalishida o’tadigan avtomobillarning soniga qarab hisoblanadi, ularning ko’pchiligi kichik stansiyalardir. Avtoustaxonalar avtomobillarga texnik xizmat ko’rsatish va ta’mirlash ishlarining ayrim mexanizm, agregat yoki tizimlar boyicha bajarishga ixtisoslashgan kichik korxonalardir. Masalan, shinalarga TX ko’rsatuvchi va ularni yamovchi yoki akkumulyatorni zaryadlovchi va ta’mirlovchi, engil avtomobillar kuzovlari boyicha murakkab bo’lmagan ishlarni bajaruvchi, tiklovchi va boyovchi va h.k. Bunday ustaxonalar shahar va qishloqlarda, yo’llar boylarida joylashishi mumkin. Ustaxonalarda avtomobillar kirishi uchun maxsus postlar bo’lishi shart emas ularning maydoni ham uncha katta emas (40. . .60 m 2 ), ishlovchilar soni esa 1. . .2 kishidan iboratdir. Avtoustaxonalar oilaviy, kichik biznesning aynan o’zidir. Texnik xizmat ko’rsatish postlari esa ustaxonalardan farqli ravishda avtomobilning o’ziga xizmat ko’rsatadi va mayda ta’mirlash ishlarini bajaradi. Bular ham kichik biznes korxonalari bo’lib, ularda ishlovchilarning soni 1. . .2

kishi, postlar soni esa 1. . .2 dan iborat bo’lib, shaharlar, qishloqlar va yo’l boylarida joylashadi. Shuningdek, ayniqsa chet el amaliyotida, avtomobillarga TX ko’rsatish va mayda ta’mirlash ishlarini bajaruvchi ko’chma stansiyalar va avtoustaxonalar ham faoliyat olib boradi. Bunday kichik servis korxonalari maxsus yuk avtomobillari yoki tirkamalar kuzovlariga o’rnatilgan jihozlar, asbob-uskunalar, ehtiyot qismlar va materiallardan foydalanib magistral yo’llar yoqalarida, dam olish zonalari aholi zich yashovchi mavzelarda xizmat ko’rsatadi. Ko’chma ustaxonalar mijozlarning buyurtmasiga asosan chaqirilgan joyga borib ham xizmatni bajarishi mumkin. 1.2. Avtomobillarga avtoservis korxonalaridan tashqarida xizmat ko’rsatish Avtomobillarga servis usulida xizmat ko’rsatishning yana bir shakli uni avtoservis korxonalaridan tashqarida – avtomobillar saqlash va turar joylarida, shahar va qishloqlar ko’chalarida, shaharlararo magistral yo’llarda, shahardagi garaj komplekslarida va aholi hordiq chiqaradigan oromgohlarda tashkil etishdir. Bu joylarda avtomobillarga yonilg’i-moy quyish, g’ildiraklarni almashtirish, pokrishka va kameralarini yamash, ba’zida avtomobilga TX ko’rsatish va mayda ta’mirlash, va shuningdek, shatakka olish kabi ishlarga ehtiyoj paydo bo’ladi. Bu xizmatlarni bajarish esa «tez yordam» kabi zarur bo’lib qoladi. Avtomobillarga servis korxonalari tashqarisida texnik yordam ko’rsatish quyidagilarni ko’zda tutadi: - nosoz va shikastlangan avtomobillarni o’z saqlanish joylari yoki ATXK stansiyalariga tashish (yoki shatakka olish); - avtomobilga buzilgan joyida texnik yordam ko’rsatish; - avtomobillarga doimiy saqlash joylarida TX ko’rsatish va ta’mirlash; - avtomobildagi ta’mirlash ishlarining hajmi va narxini aniqlash; - avtomobillarga TX ko’rsatish, ta’mirlash, saqlash va ishlatish masalalariga oid maslahatlar o’tkazish va h.k.

Shaharlardagi avtomobillar doimiy saqlanadigan yirik ochiq maydonlarda, yopiq garaj - qurilish kooperativlarida avtomobillarga TX ko’rsatish va ta’mirlash postlari tashkil etiladi. Xizmat ko’rsatishning bu shakli avtoservisni o’z mijozlariga yaqinlashtiradi. Bunday xizmatni amalga oshirish uchun avtoservis birlashmalarining garaj jamoalari bilan maxsus shartnomalar tuzishi talab etiladi. Shartnomaga asosan garaj tashkilotlari o’z fondidan maydonlar yoki xonalar ajratadi, servis korxonalari esa bu maydonlarni zarur jihozlar, anjom-uskunalar bilan jihozlaydi, kerakli mutaxassis - ishchilar, ehtiyot qismlar va materiallar bilan ta’minlaydi va bu joylarni o’z ishlab chiqarishining filiallariga aylantiradi. Jahon avtoservis tajribasidan ma’lumki, yirik garaj komplekslarida tashkil etilgan TX ko’rsatish va ta’mirlash postlari, servis korxonalari filiallari xizmatidan mijozlar doimiy foydalanadilar, ular har doim o’zaro muloqotda bo’lganliklari uchun bir-birlariga nisbatan ishonch ruhi va ishlarni puxta va sifatli bajarish omillari paydo bo’lgan. Nosoz va shikastlangan engil avtomobillarni tashish uchun maxsus gidroko’targichlar va tortgich-lebedkali mexanizmlar bilan jihozlangan kuzovli o’zi yuklovchi kichik yuk avtomobillari (GAZ, UAZ rusumiga o’xshash) evakuatorlar qo’llaniladi. Evakuatorlardan engil avtomobillar kuzovlarini markaziy omborlardan avtoservis korxonalariga tashishda ham foydalanish mumkin. Odatda yirik ATXK stansiyalarida ko’chma ustaxonalar tashkil etiladi. Ko’chma ustaxona furgon kuzovli yuk avtomobili (masalan, GAZ yoki ZIL rusumiga o’xshash) bo’lib, uning kuzoviga ba’zi TXK va ta’mirlash jihozlari o’rnatiladi. Shuningdek, ustaxona to’la butlikdagi avtochilangarlik asboblari, eng zarur ehtiyot qismlar va materiallar, shatak trosi va h.k. bilan ta’minlanadi. Ko’chma ustaxonalar maxsus standartlar va buyurtmalar asosida zavodlarda tayyorlanib jihozlanadi va u ma’lum hajmdagi TXK va ta’mirlash ishlarini mustaqil (avtonom) ravishda bajarish imkoniyatiga ega bo’ladi. Masalan, g’ildiraklarni chiqarish, qismlarga ajratish-yig’ish, damlash va o’z o’rniga qoyish, kameralarni yamash, motorni ta’minlash, elektr va elektron priborlari holatini tekshirish va sozlash, ayrim agregat va uzellarni qismlarga

ajratish va yig’ish, oddiy payvandlash, kavsharlash va chilangarlik kabi ishlar bajariladi. Ko’chma ustaxona ekipaji haydovchi bilan 2…3 kishidan iborat bo’ladi, odatda ular yuqori malakali mustaqil ishlaydigan mutaxassilar hisoblanadi. Ko’chma ustaxonalar mijozlarning telefon orqali buyurtmalariga ko’ra avtomobillarga buzilgan joylarida, saqlash maydonlari va garajlarda va shuningdek, maxsus shartnomalar asosida aholi vaqtincha to’planadigan dam olish mintaqalari, oromgohlarda xizmat ko’rsatadi. Buning uchun ko’chma ustaxona o’z korxonasi va mijozlar bilan ikki tomonlama mobil telefon aloqasi bo’lishi ta’minlanadi. Shuni ta’kidlash zarurki, korxonadan tashqarida faqat ko’chma stansiya imkoniyatlari darajasida belgilangan ishlargina bajariladi va bunda mehnat xavfsizligini ta’minlashga alohida e’tibor beriladi. Avtoservis korxonalari chetda bajaradigan xizmatlaridan yana biri- mijozlar avtomobillarida bajariladigan ta’mirlashning ko’lami, ishlari hajmi va narxini aniqlab berishdir. Bunday talablar asosan avtomobil falokatga uchrab shikastlanganda sug’urta tashkilotlari yoki sud orqali javobgardan etkazilgan zarar narxini undirish maqsadida tushadi. Shuningdek, avtomobilni ko’rikdan o’tkazish va uni baholash talablari meros masalalarini hal qilishda, mulkni bo’lish, avtomobilni sotishda ham paydo bo’lishi mumkin. Maxsus litsenziyaga ega bo’lgan avtoservis mutaxassislari mijozlarning bunday ehtiyojlarini korxonada yoki avtomobil saqlash joylariga borib hal qiladilar. Shuni ta’kidlash zarurki, bu kabi xizmatlar yirik ATXK stansiyalar va avtomarkazlarda tashkil etiladi. Korxonada bunday mutaxassislar maslahat - ekspertiza bo’limini tashkil etishadi va ta’mirlash ishlarini narhlash va avtomobilni texnik xolatiga qarab baholash xulosalarini tayyorlashadi, shuningdek, mijozlarga avtomobillardan to’g’ri foydalanish, ularning texnik ekspluatatsiyasi masalalari boyicha maslahatlar berishlari ham mumkin.

Adabiyotlar 1.G.M.Hapolskiy "Texnologicheskoye proyektirovaniye ATP i STO", Uchebnik dlya vuzov. - M., Transport, 1993. 2.L.L.Afanasyev i dr. Garaji i stansii texnicheskogo obslujivaniya avtomobiley. M., Transport, 1980. 3."О‘zbekiston Respublikasi avtomobil transporti harakatdagi tarkibining texnik xizmat va ta’miri hakidagi Nizom" - Toshkent, korporatsiya "Uzavtotrans". 1999. 4.Rukavodstvo po remontu i obslujevaniyu avtomobiley NEKSIYA, Interkarta, 1999.

O'xshashlar

Avtomobillarga texnik xizmat ko'rsatish va ta'mirlash tizimi

Avtomobillarga texnik xizmat ko’rsatish stansiyalari

Avtomobillar servisi avtomobillarga xizmat kо‘rsatishning umumiy tan olingan usulidir

Avtomobillarga texnik xizmat ko’rsatish va ta`mirlash texnologik jarayonlari hamda uni tashkil etish

Avtomobillarga sotuv oldi xizmati tashkil etish va kafolatli xizmat ko`rsatishni tashkil qilish asoslari