Канопни ивитиш қуритиш узун ва калта тола олиш жараёни - To'qimachilik - Referatlar

Канопни ивитиш қуритиш узун ва калта тола олиш жараёни

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

129.5 KB

Ko'chirib olish

Канопни ивитиш қуритиш узун ва калта тола олиш жараёни Режа: 1. Канопни ивитиш усуллари ва мақсади. 2. Канопни қуритиш технологик жараёни. 3. Узун ва калта тола олиш.

1. Канопни ивитиш Каноп толаси пўстлоқ ичида пектин, паренхима, камбий, эпидермис ва бошқа тўқималар билан ёпишиб ўралган холда ётади.Толани ажратиш учун энг олдин толани ёпиштириб ётган моддани кетказиш, кейин толани тозалаб ювиш керак. Каноппоя ёки пўстлоқ маълум усуллар билан ивитилганда толаларни бир- бирига ёпиштириб турган моддалар эриб кетади, тола тутамлари ажралади. Каноп хозир, асосан, биологик усулда ивитилмоқда Ивитиш техникасининг бажарилишига қараб ивитиш бир қанча усулларга бўлинади. Ивитишда фойданиладиган сув ёки суюқликнинг иссиқлигига қараб совуқ сувда ивитиш ва иссиқ сувда ивитиш хиллари бор. Совуқ сувда ивитилганда, одатда, ариқ, дарё сувларидан фойдаланиб, иссиқли ги 26 0 С-30 0 С дан ошмайди. Иситилган сувда ивитилганда эса ивиш бир мунча тезлашади. Бу усулнинг қўлланилиш ивитиш хўжалигининг хажмини камайтиради. Шунинг учун бу усулда каноп заводларида фойдаланиш яхши натижалар бермайди. Иссиқ сувда ивитишдан чиққан суюқликни тиклашнинг дастлабки даврларида бактерияли қуйқа кам бўлганлиги учун 15-20 суткадан кейин етилади, кейинчалик суюқликнинг етилиш 2-3 кунга қисқаради. Совуқ сувда ишлатиладиган суюқлик дастлабки даврда 20-30 суткада, кейинчалик 3-4 кунга қисқарган даврда етилади. Суюқликнинг дастлабки тиклаш вақтини қисқартириш мумкин. Бунинг учун суюқликда ишқорий моддалар (аммияк,сода) ва махсус кислота парчаловчи бактерияли ачитқи қўшилади. Қўшиш нормаси 1м куб суюқликка аммиякнинг сувдаги 30% ли эритмасидан 1-1.5 литр,30% ли содадан 0,75 кг олинади. Регенератор контакторлари ёки узлуксиз системада бўлиши мумкин. Контактли регенератор - суюқлик идиши бўлиб (резервуар), унга ишлатилган суюқлик оқиб тушади. Унинг хажми ивитиш камераларининг 75-100 % хажмига тенг бўлиши керак. Совуқ сувда ивитишда регенератор вазифасини 2

чуқурлигини 3 м, деворлари тош, қуюқ лой билан қопланган оддий чуқур бажариш мумкин. Иссиқ сувда ивитишда регенератор ғишт, бетондан ёки темир бетондан тўртбурчак, думалоқ шаклда, қопқоқли қилиб ясалади, чуқурлиги 2-3 м бўлади. Регенераторда суюқлигнинг кислоталик даражаси 0,4 см кубдан ошиқ бўлмаса, у тикланган бўлади ва ишлатишга тайёр хисобланади. Регенераторлардан тўғри фойдаланганда суюқликни 30-40 марта қайта тиклаб ишлатиш мумкин. Вақт ўтиши билан тикланишни секинлаштирадиган баъзи тузлар (карбонат ва бошқа) тўпланади Буни олдини олиш учун бир қисм сувни канализацияга чиқариб, ўрнига тоза сув қуйиб туриш лозим. Регенераторни вақти-вақти билан ортиқча қуйқадан тозалаб турилади. Узлуксиз системадаги регенераторда суюқлик 2 фазада тикланади. I фаза: - махсус резервуар биодиффузорда актив бактерияли ачитқи (тиклаш идишидаги қуйқа) суюқлик билан аралаштирилади. II фаза: - биодиффузордан чиққан суюқлик тиндиргич идиш - контактли кичик регенераторга тушади. Унда қуйқа чўкади ёки суюқликнинг ачиш жараёни тугайди. Бу регенераторда суюқлик дастлабки даврда 2-5 сутка, қуйқа етил гандан сўнг 1 суткада тикланади. АЛТ маркали титиш-ювиш машинаси Пўстлоқ ва поядан максимал ва юқори сифатли узун тола олиш мақсадида хамда ТММ-200К ва АЛВ машиналарининг ишлашдаги камчиликларини хисобга олган ҳолда янги АЛТ маркали титиш-ювиш машинаси яратилди(43-расм). Бу машина ивиб тайёр бўлган каноп поясидан ивиган ҳўл ҳолатдаги узун тола ажратиш учун ишлатилади. Машина тола ёғочлик қисмдан ажратиш билан бир вақтда уни ювиб тозалайди. Бу машина пўстлоқдан тола олиш учун ҳам ишлатилади. 3

а). б). Расм . АЛТ русумли титиш-ювиш машинаси а). 1 секция; б). 2 секция. АЛТ-машинаси ивитилган, қолдиқ ёғочлиги кўп бўлган каноп пўстлоғи ҳамда поясидан узун тола ажратиш учун ишлатилади. Пўстлоқ тайёрловчи транспортёрдан иккита пастки ва битта юқориги орасига кириб қисилади ва ҳаракатланувчи транспортёр ёрдамида, пўстлоқнинг пастки қисми титиш барабанининг таъсир доирасига туширади ва ишлана бошлайди. Пўстлоқ звеноли йўлнинг шакли бўйича пастки нуқтага етгандан сўнг у яна аста юқорига кўтарилиб, барабаннинг таъсир доирасидан чиқади. Пўстлоқни ёғочликдан тозалаш билан бир вақтда материални кучли сув оқими таъсирида ювилади. Материал узатиб юрувчи механизм ёрдамида иккинчи секциянинг сиқиб юрувчи транспортёрга узатилади. Иккинчи секцияда ҳам биринчи секцияга ўхшаш ишлов берилади. Пўстлоқнинг титиш секцияларида рационал ишланилишини 4

таъминлаш мақсадида қисилган пўстлоқни титиш зонасига туширувчи ва уни барабан таъсиридан чиқарувчи 1 ва 2- секциялар йўлакчаларининг пастлашиб борувчи тармоғи кўтарувчи тармоғига қараганда кўпроқ қиялаштирилган. Машина йўлакчалари конфигурациясининг бундай фарқланиши каноп анатомиясига мослаштирилган. Иккинчи секциядаги барабан биринчи секциядан узунроқ ва ҳар бир секциядан барабан жойлашган. Шундай қилиб II-секциядан ёғочликдан тозаланган ва ювилган тола чиқади ва махсус транспортёр орқали прессга юборилади. 2.Каноп махсулотини қуритиш Каноп заводларида канопоя ва пўстлоқни ишлаш вақтида юқори намликдаги узун тола ва толали чиқиндилар олинади. Уларни кейинги жараёнларда ишлаш учун қуритиш керак. Шунинг учун каноп заводларида тола ва толали чиқиндиларни қуритиш жараёни канопни ишлаш технологик жараёнларидан бири хисобланади. Бу жараённинг тўғри ва рационал уюштирилиши учун қуритиш жараёни қуритиладиган махсулотнинг хусусиятига ва сифатига қараб уюштирилиш керак. Узун тола ва толали чиқиндилар табиий ва сунъий усулларда қуритилади. Табиий усулда қуритиш Табиий усулда қуритиш асосан хавонинг табиий шароитига боғлиқ бўлиб, мавсумий характерда бўлади. Ундан ташқари, бу усул сермеҳнат бўлиб, ташиш воситалари хамда катта-катта қуритиш майдонлари талаб қилинади. Каноп заводларида табиий усулда узун тола, толали чиқиндилар, ивитилиб тайёр бўлган паст сортли ва чигал поялар қуритиш майдонларида қуритилади. Кейинги йилларда бу усулда қуритиш тобора камайиб бормоқда. 5

Табииий усулда хўл узун каноп толаси қуритиш майдонларида бир-биридан 1-1,2 м оралиқда тортилган диаметри 6 мм ли пўлат трос ёки сим дорларга осиб қуритилади. Тола тез қуритиши учун зичлама юпқа қилиб (1 пог.м га 1-1,5 кг дан) ёйилади. Бу усулда тола Ўрта Осиё шароитида ҳаво очиқ кунлари 10-12 соатда, умуман эса 1-2 суткада қурийди,яъни қуриш муддати куннинг тафтига боғлиқ бўлади. Сунъий усулда қуритиш. Каноп толаси ва чиқиндиларни сунъий усулда қуритиш устида илмий текшириш институтлари, конструкторлар ва канопни дастлабки ишлаш сохасида ишлаётган мутахассислар кўп йиллардан бери иш олиб бормоқдалар. Москва теплотехника институтининг қуритиш лабораторияси узун ва калта каноп толасини қуритиш учун майдаланган ёғочликни ёқишдан олинган тутун гази билан ишлайдиган комбинациялаштирилган қуритиш машинаси (сушилка) ишлаб чиққан эдилар. Шундай қуритгич деярли ҳамма каноп заводларида ўрнатилган эди. Лекин бу қуритгичнинг иш унуми жуда паст бўлганлиги учун уни узун ва калта тола олиш поток линиясида ишлатиб бўлмайди. Шу сабабали ВТИ системасидаги ҳамма қуритгичлар заводлардан олиб ташланган. Унинг ўрнига каноп заодларида поток линияларида ишлайдиган юқори иш унуми СЛГ- 210-Л1 қуритгичлари муваффақиятли ишламоқда. СЛГ-210-Л1 маркали қуритиш машинаси СЛГ-210-Л1 сушилкаси уч қават лента тарнспортёрли кўп зонали, конвейер системасида тутун гази билан ишлайдиган қуритгич бўлиб, канопдан узун тола олиш поток линиясида ўрнатилади ва узун толани қуритиш учун хизмат қилади. Иш газ аралашмасининг бир қисми яна қайтадан зоналарда айланади (44-расм). Қуритиш агрегати (иш газ аралашмаси) сифатида махсус ўчоқда суюқ ёқилғини ёндириш натижасида хосил бўлган ёниш махсулотини ташқи хаво билан керакли бўлган температурагача аралаштирилиб ҳосил қилинган аралашма 6

ишлатилади. Ёқилғи сифатида техникавий керосин, дизель ёғилғиси, соялар мойидан фойдаланилади. Тола тешикли пластинкалардан иборат уч қават лентали транспортёрда қуритилади. Тола олдин юқоридаги, сўнгра ўртадаги ва охирги пастдаги транспортёрдан ўтиб қурийди. Қуритилган тола пастки транспортёрдан қия тахтага узатилади, ундан навбатдаги ишловга-толани юмшатишга жўнатилади. Қуритиш машинаси таъминлагич жойлаган, қуритиш туннели, ташиш системасидан иборат. Узун тола ишлаш поток линияси цехи ёнида ўтхона бўлиб, унда ўтхонанинг ҳамма асбоб-ускуналари жойлашган. Расм . СЛГ-210-Л1 машинасида канопни қуритиш жараёни Сўнги йилларда бойитган, сиқиб намлиги камайтирилган толали чиқиндиларни сунъий усулда қуритиш мақсадида луб толалари марказий илмий-текшириш институти (ЦНИИЛВ) томонидан СЛГ-120-Л1 маркали қуритиш машинаси яратилди ҳамда у калта тола олиш поток линиясига ўрнатилди. СЛГ-120-Л1 қуритиш машинасининг иш унумини ошириш мақсадида унга бирмунча ўзгаришлар киритиб,СЛГ-140-Л маркаси билан янги қуритиш машинасини ишлаб чиқилди. Бу машинада лентали транспортёрнинг эни 1400 мм га етказилган. 3. Узун тола олиш технологияси Узун толани олиш технологик процессида поч ёки пўстлоқ хамда толали чиқиндилар ажралади. Узун тола олиш учун ёки пўстлоқни тайёрлаш вақтида 7

майда чигал поялар хосил бўлади. Бундай чиқиндилар хом ашёни сақлаш, сортларга ажратиш, катта боғламлар қилиш ва уларни ташиш вақтида пайдо бўлади. Улардан узун тола олиб бўлмайди. Ивиган поя ва пўстлоқларни эзиш- титиш ва ювиш вақтида машина тагига калта толали чиқиндилар тушади. Бундай чиқиндилар калта тола олишда асосий хом ашё ҳисобланади. Калта тола олиш учун юқоридагилардан ташқари, паст сортли (IV) поялар ҳам ишлатилади. Шундан маълумки, калта олинадиган хом ашёнинг сифати бир хил бўлмайди. Ҳар хил рангли замбуруғ касали билан зарраланган, шохлаган IV-сорт хамда чигал калта поя ва пўстлоқларидан калта тола олиш учун аввал улар катта боғларга боғланиб,ивитиш ховузларида ивитилади. Одатда, бундай поя ва пўстлоқларининг ҳаммаси каноп заводларида совуқ сувда ивитилади. Ивиб тайёр бўлган бундай поя ва пўстлоқлар ҳамда машина тагига тушган толали чиқиндилар машиналарида қуруқ холда ишланиб, калта толаси ажратилади. Шунинг учун улар қуритилади. Калта тола ишлаб чиқаришнинг вазифаси юқорида кўрсатилган хом ашёларни қайта ишлаб, иложи борича толани кам шикастланган ҳолда уни ёғочлик ва бошқа толали бўлмаган қўшилмалардан тозалаб, калта тола олишдан иборат. Тола чиқиндилар ичида калта ва баъзан, узун толалар ҳам бўлади. Чиқинди ичида узун тола бўлишига сабаб, узун тола олиш прессида эзиш - титиш машинасининг қисиб олиб юрувчи транспортёрлари поя ёки толани яхши қисмаганлиги натижасида титиш барабанлари узун толаларни суғириб, чиқиндига қўшиб юборишдир. Толали чиқиндилар умумий ишланадиган пояларни 45-60 % ини, пўстлоқларнинг эса 30-34 % ини ташкил қилади. Толали чиқиндилар ичида толага ёпишиб ётган ва ёпишмаган майда ёғочликлар бўлади. Бу икки хил ёғочликнинг миқдори ҳар хил бўлиб, у хом 8

ашёнинг ҳар хиллиги ва унинг ишлаш режимларига боғлиқ бўлиши мумкин. Нормал хусусиятли ивиган хом ашёни ишлаганда кўпроқ ёпишмаган майда ёғочлик бўлади ва аксинча нормал ивиган хом ашёда толага ёпишиб ётган ёғочликлар кўп бўлади. Чиқиндилардаги толанинг пишиқлиги ва қаттиқлиги хам ишланадиган материалнинг хусусиятига боғлиқ бўлади. Канопни дастлабки ишлаш заводларида олинадиган калта толалар тўқимачилик саноатида тўқималар, арқонлар, каноп ип ва бошқа махсулотлар тайёрлашда ишлатилади. Тола, тоза, пишиқ йигирилишга ярамайдиган калта толалар миқдори кам, шунингдек, яхши ажраладиган, узунлиги хмда йўғонлиги бўйича бир текис бўлиши керак. Бундай талабларни қондириш мақсадида каноп заводларида калта тола олиш процесси аввал толали чиқиндилардан бир қисми ёғочликни тушириб юбориш орқали чиқиндини толага бойитиш, уни қуритиш ва шундан кейин тола ажратадиган машиналарда ишлаб калта тола олиш операцияларига бўлинади. Калта тола ажратадиган КПК-2 машинаси Бу машина бойитилган толали чиқиндилар ва ивиган паст сортли ҳамда чигал поялар қуритилгандан сўнг улардан калта толалар ажратиш учун ишлатилади. КПК-2 машинаси (45-расм) иккита секциядвн иборат бўлиб, биринчи секциясига таъминловчи транспортёр,қатлам юпқаловчи механизм, эгувчи ва титувчи қисмлар иккинчи секциясига эса биринчи секция билан боғланган ўтказиб берувчи транспортёр, эзувчи ва титувчи қисмлар хамда чиқарувчи транспортёрлар киради. Таъминловчи транспортёр қатлам юпқаловчи механизм олдига ўрнатилади, унинг асосий иш органи лентали транспортёр бўлиб, уни ўрнатиш учун рама ҳамда бир қанча ёрдамчи деталлар (кронштейн, стойка ва бошқалар) дан фойдаланади. 9

Расм. Калта тола ажратадиган КПК-2 машинаси 10

Адабиётлар: 1. Ж.Султонов “Канопни дастлабки ишлаш” Тошкент “Ўқитувчи” 1981 й. 16-19 бетлар. 2. Ж.Султонов “Канопни ишлаш технологияси”, Тошкент “Ўқитувчи” 1970 й. 8- 10 бетлар. 3. У.М Матмусаев “Поя пўстлоғидан олинувчи толалар”, ўқув қўлланма, Тошкент, ТТЕСИ, 1982 й. 4. Ўзбекистон Республикаси Давлат стандарти O ’ zDst 605-93 “Кўк каноп пўстлоғи”. 11

O'xshashlar

Каноп усимлигининг агротехникаси, тола сифатини бахолаш ва уни дастлабки ишлаш технологияси

Табиий ипакни эшиш жараёнининг мақсади ва моҳияти. Эшилган ипак таснифи ва тавсифи

Тўқима тузилиши, шаклланиши ва турларига оид умумий маълумотлар

Каноп поясини тайёрлаш ва саклаш

Тола ва ипларни синашда намуна олиш. Намуна турлари, намуна синашда олинган натижаларни бахолаш