BAHYA VA BAHYAQATORLAR HAQIDA MA`LUMOT - To'qimachilik - Referatlar

BAHYA VA BAHYAQATORLAR HAQIDA MA`LUMOT

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

139 KB

Ko'chirib olish

Bahya va bahyaqatorlar haqida ma`lumot Reja: 1. Bahyalar va bahyaqatorlar 2. Tikuv mashinalarining detallari va ularning strukturaviy tasviri 3. Mashina ignalari va ularning turlari

BAHYALAR VA BAHYAQATORLAR Gazlamada igna hosil qilgan qo`shni teshiklar orasida iplar chalishuvining bitta tugallangan davri qo`lda bajarilgan bo`lsa, qaviq deyiladi, mashinada bajarilgani esa bahya deyiladi. Ketma-ket takrorlangan bahyalardan bahyaqator, qaviqlardan esa qaviqqator hosil bo`ladi. Mashinada bajarilgan bahyaqator iplarining chalishishiga qarab mokili va zanjirsimon turlarga bo`linadi. Tikuvchilik sanoatida kiyim tikishda moki bahyaqator eng ko`p tarqalgan bo`lib, u ikki ipli bitta yo`lli moki bahyaqator (12- rasm, a) va ikki ipli Siniq bahyaqator (12-rasm, b) bo`ladi. Moki yordamida hosil qilingan bahyaqator ikkita ipdan iborat bo`ladi. Ustki ip "igna ipi" deyiladi, chunki u igna kuzi bilan birga material orqali utadi. Pastki ip "moki ipi" deyiladi, chunki u mokidagi naychadan chiqadi. Bu iplar material o`rtasida chalishadi. Bitta yo`lli bahyaqatorda bahyalar birin-ketin joylashgan bo`ladi. Siniq bahyaqatorning bahyalari bir-biriga nisbatan burchak ostida joylashgan bo`ladi. Kiyim tikishda qo`llanadigan zanjirsimon bahyaqatorlarga quyidagilar kiradi: bir ipli chalishadigan (12- rasm, v) va ikki ipli chalishadigan (12-rasm, g) bitta yo`lli zanjirsimon bahyaqator, ikki ipli (12-rasm, d) va uch ipli chalishadigan zanjirsimon yurmash bahyaqatori; bir ipli va (12 rasm, e) ikki ipli chalishadigan Siniq zanjirsimon bostirib tikish bahyaqatori (12-rasm, j) kiradi. Zanjirsimon bahyaqatorlarning iplari gazlama yuzasidan chalishadi.

12-rasm. Mashina bahyalari. Ikki ipli moki bahyaqator bilan uch ipli zanjirsimon yurmash bahyaqatori birga bajarilishi ham mumkin (12- rasm , z ) yoki bir yo ` lli bahyaqatorlardan ikki ipli zanjirsimon bahyaqator bilan uch ipli zanjirsimon yurmash bahyaqatori birga bajarilishi mumkin (12- rasm , i ). 2. TIKUV MASHINALARINING DETALLARI VA ULARNING STRUKTURAVIY TASVIRI Hamma tikuv mashinalari detallardan yig`iladigan uzellar va mexanizmlardan tuzilgan. Detallarni to`g`ri birlashtirish, ularni bir-biriga to`g`ri keltirish, bahyaqator hosil qilish va boshqa bir qancha funksiyalar bajarilishida mexanizmlarning bir-biriga mos harakatlanishini ta`minlash uchun tikuv mashinalarida yig`ish uzellari qismlarini biriktiradigan, aylanma harakat uzatadigan va harakatni o`zgartiradigan detallar ishlatiladi. (1-jadval). Mashinaning ayrim qismlarini biriktiradigan detallar. Mashinaning qismlari ajraladigan yoki ajralmaydigan qilib biriktirilishi mumkin. Ajralmaydigan biriktirishda bir detal ikkinchisiga nisbatan xech qanaqasiga siljiy olmaydi. Payvandlangan va parchinlangan birikmalar ajralmaydigan birikmalar-ga kiradi. Ajraladigan bikr birikmalar ancha keng tarqalgan bo`lib, ular vintlar, boltlar, shplintlar, shponkalar va boshqa detallar bilan biriktiriladi. Barcha vintlar vazifasiga qarab tirak, qisuvchi, tortish va o`rnatish vintlariga bo`linadi. Tirak vint (1-jadvaldagi 1-qator) bir detalni ikkinchisiga maxkamlashda ishlatiladi. Bunda rezbali qismining uchi detallardan birining yuzasiga tiralib turadi. Vint 3 bushatilgandan keyin detal 2 ni sterjen 1 buylab surish yoki shu o`q atrofida burish mumkin. Kisuvchi vint (1-jadvaldagi 2-qator) ham bir detalni ikkinchisiga biriktirishda ishlatiladi, bunda 1 va 3 plastinalar bir-biriga vintlar 2 ning kallaklari bilan kisib maxkamlanadi. Detallarni bunday maxkamlash vintlar 2 bushatilgandan keyin plastinalarni bir-biriga nisbatan uzunasiga surish imkonini beradi.

Tortish vinti (1-jadvaldagi 3-qator) qirqilgan bir detalni ikkinchisiga nisbatan tortish yo`li bilan maxkamlashga xizmat qidadi. Vint 3 detal 2 ning chap qismiga burab kiritiladi, bunda vint 3 ning kallagi detal 2 ning chap yarmini o`ng yarmiga tortib sterjen 1 ga maxkamlaydi. Vint 3 bushatilgandan keyin detal 2 ni sterjen 1 ga nisbatan shu sterjen o`qi buylab surish yoki uning atrofida burish mumkin. O`rnatish vinti (1-jadvaldagi 4-qator) bir detalni ikkinchisiga kat`iy aniq sholatda maxkamlashda qo`llaniladi. Krivoship 2 val 3 ga vint 1 bilan maxkamlanadi. Bunda vintning tsilindrik barmogi 7 krivoship 2 teshigiga kiradi. Detallarni bunday maxkamlash bir detalning ikkinchisiga nisbatan surilishiga yo`l qo`ymaydi. O`rnatish vinti 4 ning rezbali sterjeni uchida vtulka 5 ni maxkamlaydigan konussimon yoki yassi torets bo`lishi mumkin. Bunday biriktirish vint 4 bo`shatilgandan keyin vtulka 5 ni val 6 buylab surish imkonini beradi. Tikuv mashinalarida bir detalning ikkinchisiga nisbatan surilishini ta`minlaydigan sharnirli vintlar (1-jadvaldagi 5-qator) keng ishlatiladi. CHunonchi, silindrik sharniri bor sharnirli vint 1 detal 2 ga tebranma yoki aylanma harakat qilish imkonini beradi, konussimon sharnirli vint 3 esa 4 va 5 detallarning bir- biriga nisbatan o`zaro surilishini ta`minlaydi. Sharnirli vintlar 1,3 tutashuvchi detallarning bitta tekislikda, sharsimon sharnirli vintlar esa fazoda harakatlanish imkonini beradi. Harakatlanuvchi detallarni tutib turish uchun sharnirli barmoqlar (1-jadvaldagi 6-qator) ishlatiladi. Masalan, tirak vint 2 bilan mashkamlangan sharnirli barmoq 1 ga burilma yoki tebranma harakat qila oladigan detal 3 kiydiriladi. Aylanma harakatni uzatuvchi detallar. Aylanadigan yoki tebranadigan vallarni va o`qlarni tutib turish uchun tikuv mashinalarida markaziy barmoqlar (1- jadvaldagi 7-qator) ishlatiladi. Val 1 ning chetlarida konussimon teshikchalar parmalanib, ularga tirak vintlar 3 bilan maxkamlangan markaziy barmoqlar 2 kirib turadi. Sirpanish podshipniklari (1-jadvaldagi 8-qator), vtulkalar va yumalash

podshipniklari (1-jadvaldagi 9-qator), sharikli podshipniklar va ignali podshipniklar keng ishlatilmoqda. Bir-biridan uzok masofada yotgan parallel vallarga aylanma harakat uzatish uchun dumaloq tasmali, ponasimon tasmali, tishli tasmali uzatmalar (1-jadvaldagi 10-qator) ishlatiladi. Parallel 1 va 5 vallarga tishli barabanlar 2 va 4 maxkamlanib, ularga tishli tasma 3 kiydiriladi. Tikuv mashinalarida burovchi momentni bir valdan ikkinchisiga uzatish uchun xilma-xil tishli uzatmalar: tashqi ilashmali (1-jadvaldagi 11-qator) va ichki ilashmali (1-jadvaldagi 12-qator), to`g`ri tishli tsilindrik uzatmalar, qiya tishli silindrik uzatmalar (1-jadvaldagi 13-qator), doiraviy tishli konussimon uzatmalar (1-jadvaldagi 14-qator), kirmaksimon uzatmalar (1-jadvaldagi 15-qator) ishlatiladi. Harakatni o`zgartiradigan mexanizmlar. Aylanma harakatni ilgarilanma harakatga aylantirish uchun tikuv mashinalarida krivoship shatunli mexanizmlar ishlatiladi. Bunday mexanizmlar val 9 ning uchiga mashkamlangan va u bilan birga aylanadigan krivoship 7 dan (1-jadvaldagi 21-qator) iborat. Tikuv mashinalarida mexanizmlar zvenolarining harakatlanuvchi massasini muvozanatlaydigan posangilari bo`lgan krivoshiplar ishlatiladi. Krivoship-da barmoq 6 bo`lib, u krivoship 7 ning teshigiga kiritib qo`yiladi; val 9 markazidan barmoq 6 markazigacha bo`lgan masofa krivoshipning radiusi shisoblanadi. Bir harakat turini ikkinchi harakat turiga aylantirish uchun shatun (1-jadvaldagi 16- qator) ham ishlatilib, unda ikkita kallak va sterjen bo`ladi. SHatun krivoshipning barmogiga, ostki kallagi esa povodok barmogi 3 ga (21-qator) kiydiriladi. Krivoship aylanganda uning barmogi aylanma harakatlanadi, povodok esa ilgarilanma harakat qidadi. Bunda agar polzunning surilishi krivoship valining o`qiga perpendiqo`lyar bo`lsa, povodokning yurish uzunligi krivoship radiusidan ikki marta katta bo`ladi. Vallarni tebranma harakatlantirish va ulardan boshqa harakat turlarini uzatish uchun tikuv mashinalarida koromislolar (1-jadvaldagi 17-qator) ishlatiladi. Koromislo 5 val 4 bilan birga yasalishi yoki valga vint 6 bilan maxkamlanishi mumkin. Boshqa detallarga ilgarilama yoki tebranma harakat uzatish uchun koromislo 1 ning barmogi 2 ga polzun 3 kiydiriladi.

Ekstsentrikli uzatma (1-jadvaldagi 18-qator) asosan aylanma harakatni tebranma harakatga aylantirishga xizmat qidadi. Mexanizm val 1 ga maxkamlangan ekstsentrik 2 dan, val 1 ning markaziga nisbatan bir oz surilgan tsilindrik detaldan, koromislo 4 ga biriktirilgan shatun 3 dan iborat. Ekstsentrik 2 va val 1 markazlarining siljish kattaligi ekstsentrikning ekstsentrisiteti deyiladi va e sharfi bilan belgilanadi. Ekstsentrik 2 ta`sirida shatun 3 koromislo 4 ga va uning vali 5 ga tebranma harakat uzatadi. 1-jadvalda tepkining (19-qator) va reykaning (20-qator) strukturaviy tasviri ko`rsatilgan. Strukturaviy sxemalarni chizish. Fazoviy strukturaviy sxemalarni to`g`ri burchakli diametrik proektsiyada chizgan ma`qo`l, chunki u mexanizm zvenolarining strukturasi va birgalikdagi harakati to`g`risida yakkol tasavvur beradi. Mexanizm yoki mashinaning strukturaviy sxemasini chizish oldidan ularning tuzilishi va ishlashi bilan tanishib chikish, ya`ni detallar konfiguratsiyasini, ularni biriktirish usullarini, tayanchlar urnini va ayrim nuqtalarning harakatlanish sharakterini aniqlab olish kerak. Sxema chizishni etakchi zvenodan boshlash kerak. Masalan, krivoship-shatun mexanizmining (1- jadvaldagi 21-qator) kinematik sxemasini chizishdan oldin gorizontal tekislikka nisbatan 70 burchak ostida asosiy val 9 chiziladi, uning vtulkasi 8 shartli tasvirlanadi. Gorizontal tekislikka nisbatan 410 burchak ostida krivoship 7 ga maxkamlangan barmoq 6 ni bosh (asosiy) val 9 o`qiga parallel qilib tasvirlanadi. Barmoq 6 da bosh val o`qiga parallel qilib shatun 10 ning yuqori kallagi (shatunni vertikal joylashtirib) chiziladi. SHatun 10 ning povodok 3 barmogiga kiydirilgan pastki kallagi bosh val o`qiga parallel joylashtiriladi. SHatun 10 sterjeni o`qiga parallel qilib povodok 3 va igna yuritgich 4 chiziladi. O`ng tomonda povodok 3 barmog`ida polzun 11 tasvirlanadi, uning vertikal devorlari va yunaltirgich 12 igna yuritgich 4 ga parallel qilib, gorizontal devorlari esa krivoship 7 ga parallel qilib, chiziladi. Vtulkalar 1,5 va povodok 3 dagi igna yuritgich 4 ni maxkamlaydigan vint 2 shartli tasvirlanadi.

Mexanizmning strukturaviy sxemasi uning tuzilishi haqidagina emas, balki ishlash printsipi haqida ham yakkol tasavvur beradi. 3. MASHINA IGNALARI VA ULARNING TURLARI Igna o`zgaruvchan kesimli pulat sterjen ko`rinishida bo`lib, unda kolba, qisqa va uzun arikchali sterjen, kuzi va materialni teshib utadigan uchi bo`ladi (13-rasm). Ignaning kuziga ustki ip o`tqaziladi. Uzun arikcha esa ustki ipni ishkalanishdan saqlaydi. Sterjen kesimining shakliga, uchining utkirlanish shakliga va kolbasining tuzilishiga qarab ignalar maxsus raqamlar bilan belgilangan. Bundan tashqari, kolbaning diametri, uzunligi, ignaning umumiy uzunligi, ko`zining ustki chetidan kolbaning oxirigacha bo`lgan oraliq, arikchalarning sterjenda joylashish sholati shisobga olinadi. Mashina ignalarining maxsus raqamli belgilaridan tashqari, nomeri ham bo`lib, u son jihatidan sterjen diametrini 100 ga ko`paytirilganiga teng bo`ladi. Tikuvchilik sanoatida 60 dan 210 gacha nomerli ignalar ishlatiladi. Masalan, 1022 -M rusumli tikuv mashinasining ignalari 0277 nomeri bilan belgilanadi. Sterjenining diametri 0,75 mm bo`lgan ignalar 0277 N75 tarzda belgilanadi. Yoki A-90 belgili igna Artin mexanika zavodidan ishlab chiqarilganini anglatadi. Jaxon miqyosida katta xajmda ishlab chiqariladigan zavod va firmalar ignalarining o`lchamlari va belgilanishi 2-jadvalda keltirilgan. Materiallarni tikish uchun oldin kerakli ip va o`nga mos igna tanlash kerak bo`ladi. Tiqiladigan gazlamalarga muvofiq tavsiya etiladigan ip va igna nomerlari 3-jadvalda ko`rsatilgan. Ipni tanlashda uning (S) o`ng va (Z) chap taraflama o`ralish yo`nalishiga e`tibor qaratish lozim. Agar ip to`g`ri tanlanmasa, ba`zi turdagi tikuv mashinalarida bahya hosil jarayonlarida ip urami ochilishi natijasida13-rasm. Tikuv mashina si ignasi.

o`zining puxtaligini yo`qotishi mumkin. Shu sababli tikuv mashinasiga qo`yiladigan talablarga mos sholda ipni tanlash kerak bo`ladi. Tikiladigan gazlamalarga muvofiq tavsiya etiladigan ip va igna nomerlari 3-jadval Gazlama va materiallar Iplarning shartli (savdodagi) nomeri Igna nomerlari Oily iplar Lavsan iplar Kapron iplar Ipak iplar Erkaklar kuy-lagi uchun va viskoza soyi 60 65 75-90 Lavsanli shoyi 80 22 Л ( 90/2) 65 75-90 Kapron tipida-gi sintetik gazlama 80 65 75-90 Sof junli yengil lavsanli jun 50 33 Л (90 / 3) 33 85-110 Lavsanli 60 22 Л 65 а 85-110 Stapel va ip gazlama 80 22 Л ( 90/2) 65 85-110 Kamvol jun va mayin jun 40 33 Л 50K 33a 85-130 Movut 50 33 Л (90 / 3) 33 85-130 60 22 Л 65а 85-130 80 22Л 65 85-130 Drap, bobrik, tuki jun 60 34 Л (64 /3 ) 50k 18 90-130 Gazlama 40 33 Л 50k 33a 90-130 Dag`al movut, plashbop shoyi, bir tomoni rezinalangan material, sun`iy mo`yna 60 22 Л 65a 90-130 Ko`pqavatli va og`ir gazlama 10 90 Л (34/3) 11k 13a 130-210 90 Л (34/3) 13k 13 130-210 90 Л (34/2) 50k 18 130-210

O'xshashlar

Kiyim haqida ma`lumot, o`zbekmilliy kiyimlar tarixi va ularning rivojlanishi

TIKUV MASHINALARINING ASOSIY ISHCHI ORGANLARI VA MEXANIZMLARI

SINIQ BAHYAQATOR HOSIL QILIB TIKISH MASHINALARI

Tikuv mashinalari haqida umumiy ma`lumotlar

6. 97-A rusumli tikuv mashinasi va uning asosida yaratilgan mashinalar