Таржиманинг маданият ва дунёқарашга таьсири

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

35 KB

Ko'chirib olish

www.arxiv.uz Таржиманинг маданият ва дунё қ арашга таьсири Бирлашган Миллатлар Ташкилоти биносининг пештоқига Саъдийнинг машҳур бир байти ёзилган. Бани Одам аъзои якдигарданд Ки дар офариниш зи як жавҳаранд… (Одам болалари бир-бирининг аъзосидир, чунки улар ягона гавҳардан вужудга келган). Бу – адабиёт бутун инсониятнинг муштарак мероси экан, деган хулосага олиб келади. Жаҳон халқлари адабиёти турли тилларда яратилса-да, таржима орқали муштарак жиҳатларни ўрганиш воситасида яқинлашиш, келажак авлодларнинг порлоқ истиқболда мустаҳкам тинч-осуда ҳаёт кечиришларига замин яратиш мумкин. Ушбу мақолада Шарқ мумтоз адабиётининг таржима орқали ғарб адабиётига, Ҳофиз, Саъдий ва Мавлавий асарларининг Гёте ва Эмерсон ижодига таъсири, шунингдек, Европа адабиётининг охирги юз йил давомида, шарқ маданияти ҳамда адабиётига таъсири хусусида фикр юритилади. Таржима ва тарижимага оид муаммолар жаҳонда узоқ даврлардан бери тадқиқ этиб келинаётган масалалардан бири ҳисобланади. «Тахти Жамшид»даги тошбитикларнинг бир неча тилда битилганлиги шарқ халқларининг таржима ва унинг маданий – иқтисодий алоқаларда тутган ўрнидан нечо ғ лик хабардор бўлганлигидан дарак беради. Таржима шундай бир нарсаки, унинг шуълалари остида инсонлар бир-бири билан яқинлашади, сиёсий чегаралар ўртадан кўтарилади, инсонларни камолотга етказадиган ўзаро фикр алмашув ҳосил бўлади. Маълумки, ҳар бир маданиятнинг ривож-равнақи бошқа маданиятлар билан қанчалик даражада алоқада эканлигига бо ғ лиқ. Маданиятларнинг гуллаб-яшнашида эса таржима бениҳоят катта рол ўйнайди. Айтиш мумкинки, «ислом тамуддуни асосан юнонча, сурёнча ва паҳлавий тилларида

$www.arxiv.uz ёзилган асарларнинг араб ва форс тиллларига таржима этилиши ҳисобига ривожланди ва шу билан бирга, араб ва форс тилларидаги асарларнинг лотинча ва бошқа Европа тилларига таржима қилиниши у й ғ ониш даври маданиятининг шаклланишига хизмат қилди». Таржиманинг қайси тилдан қандай тилга, қачон ва қай даражада амалга оширилганлиги ҳам катта аҳамиятга эга. Бир пайтлар Абу Али ибн Сино, Розий, Хайём, Ҳофиз ва Саъдий асарларининг Европа тилларига таржима қилиниши катта шов-шувларга сабаб бўлган. 315 йил олдин Франсиско Мнинский Ҳофиз азалларидан бирини лотин тилига таржима қилди. 1771 йили Вильям Жоез Ҳофиз ғ азалларидан бир нечтасини француз тилига ўгирди. Х I Х асарда Ҳофизнинг уч азали ва Саъдийнинг бир неча шеъри Баср Амин шарҳи билан қайта нашр этилди. 1804 йили Ҳерман Ҳофиз ҳаёти ва ижодига ба ғ ишланган китобчасини нашр эттирди. Китобча Виктор Гюгода катта таассурот қолдиради ва у Ҳофизни «кўнгиллар шоири», деб атайди. ХХ асарда Саъдий ҳаёти ва ижоди ҳақида ҳам француз тилида кўплаб таржималар ва мақолалар эълон қилинади. 1989 йили ЮНЕСКО қарори асосида Ҳофиз таваллудининг 600 йиллиги нишонланиши муносабати билан Ҳофизнинг юз ғ азали Вонсон Монте таржимасида чоп эттирилди (Алоий Ҳусайний, 1373). Мумтоз шоирлар асарларининг Европа тилларига таржима қилиниши кўпроқ романтизм вужудга келган даврга тў ғ ри келади. Ҳофиз, Саъдий ва Хайём шеърлари романтик шоирларнинг илҳом манбаига айланган эди. Романтик шоирлар Шарқнинг афсонавий оламига янги бир руҳ ба\ишлаб, ўзгача талқинлар билан европаликларга етказардилар. Гёте, Ҳофиз шеърларини мутолаа қилгач, қаттиқ таъсирланади ва шундай дейди: «Бу шеърларнинг маънавий қудрати олдида ўзимни бой беришимга сал қолган эди. Ноилож бу улу ғ зот билан беллашиб, шеърлар ёзишга ва шу йўл билан қаршилик кўрсатиш ва ночорликка тушмасликка бел бо ғ ладим» (Муъин, 1370,762).$

O'xshashlar

Махорат – таржиманинг “жони”

Таржиманинг стилистик муаммолари

Таржиманинг лексик муаммолари

Таржиманинг прагматик муаммолари

Синхрон таржиманинг ўзига хос хусусиятлари