Таржимада услубий тилни хис этиш куникмалари бадиий таржимада шакл ва мазмун бирлиги - Tilshunoslik - Referatlar

Таржимада услубий тилни хис этиш куникмалари бадиий таржимада шакл ва мазмун бирлиги

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

40 KB

Ko'chirib olish

www.arxiv.uz Таржимада услубий тилни хис этиш куникмалари бадиий таржимада шакл ва мазмун бирлиги Ҳар бир бадиий асар шакл ва мазмуннинг диалектик бирлигини ташкил этади. Бу хусусиятнинг бадиий таржимада қайта яратилиши тўла- тўкис адекватликка эришишнинг асосий шартларидан бири ҳисобланади. Баъзи таржимонлар фаолиятида кузатилганидек, мазмун биринчи ўринга қўйилиб, шаклга эътиборсизлик билан қараладиган бўлса, муаллиф услуби ҳамда персонажлар нутқлари тасвири тўлақонли чиқмайди. Таржима ҳамма вақт шакл ва мазмунни бир бутун ҳолда қайта тиклашдек ижодий жараён бўлиб, у таржимондан оргиналнинг мазмун ва ғоя бирлигини яратиш билан бир қаторда унинг мувофиқ шаклини тиклашни ҳам талаб қилади. Илмий ва танқидий адабиётда шакл ва мазмуннинг диалектик бирлигини таржимада қайта яратиш зарурлиги ҳақидаги фикр кўп учрайди. Аммо мавжуд ишларнинг бирортасида ҳам бу масала мисоллар асосида, кенгроқ ва атрофлича ёритиб берилмаган. Таржимада шакл ва мазмун бирлигининг қайта тикланишига бағишланган бирорта махсус иш ҳам ҳозиргача майдонга келган эмас. Бу ҳол биз учун ҳам мазкур масалани илмий-назарий аспектда кенгроқ ва чуқурроқ ёритиб бериш имкониятларини чеклаб қўяди. Шунинг учун ҳам биз ишимизнинг ушбу бўлимида бу масаланинг айрим жиҳатларинигина ёритиш билан кифояланамиз. Мазмун ва шакл бирлигининг таржимада тўлақонли акс эттирилиши санъаткордан фақатгина амалий эмас, балки назарий билимлар билан ҳам қуролланган бўлишини талаб этади. Тил ҳодисалари сирларини ўзлаштириб олмасдан, оргинал ва таржима тилларининг ўзларига хос қонун-қоидаларидан ҳамда авторнинг индивидуал-ижодий услубларидан хабардор бўлмай туриб оргинал руҳини тўла талқин этиш асло мумкин эмас. Оргиналнинг шакл ва мазмун бирлигини қайта яратишнинг ниҳоятда мураккаблиги баъзи малака ва назарий жиҳатдан унча етук бўлмаган таржимонларни умидсизлантириб қўяди. Машҳур таржимоншунос Г.Р.Гачечиладзе ҳақли равишда: «Биринчи

www.arxiv.uz кўринишда асарни қайта яратиш унинг шакл ва мазмун бирлигини такрорлаш йўли билангина амалга ошиши мумкиндай бўлса (шаклнинг асосий элементи эса асар ижод этилган тилдир), таржима қилиш, дарҳақиқат, имкониятдан ташқари. Аммо бу боши беркдай бўлиб кўринган кўчадан чиқиб олиш имконияти бор: бу таржиманинг санъат эканлигидир. Таржима шунинг учун ҳам санъатки, унда шакл ва мазмун бир-биридан ажратилган ҳолда эмас, балки бир бутун ҳолда қайта яратилади... Таржимон оргиналга мос шакл ва мазмун бирлигини яратиш лозим» 1 , - дейди. Хулоса қилиб шуни айтиш керакки, хар бир бадиий ёдгорлик ва уни ташкил этадиган ҳар бир элемент шакл-мазмуннинг диалектик бирлигини ташкил этар экан, унинг таржимасида ҳам айни ҳолат тўла-тўкис сақланиши лозим. Бу асло оргинал тили воситаларининг таржима тилига кўр-кўрона кўчирилиши лозимлигини англатмайди, балки таржима тилида оргинал воситаларига функционал мос шакл ва мазмун бирлигини танлаш зарурлигини билдиради. Таржимонга оргинал воситалари шакли ҳеч қачон таъсир қилмаслиги, у оргинал шаклини ўз тили хусусият ва имкониятлари йўл қўйган даражадагина моддий акс эттириши зарур. Ёзувчилар томонидан персонажларнинг атайлаб индивидуаллаштирилган нутқи тасвирининг ҳам, асарлар бадиий-экспрессив асосини ташкил этадиган стилистик приёмлар ва бадиий-тасвирий воситалар функцияларининг ҳам таржимада мувофиқ шаклда муқобил нутқ, приём ва воситалар ёрдамида акс эттирилиши шакл ва мазмун уйғунлигини юзага келтиради. Ҳар бир бирликнинг муайян шаклда маълум маъно ва стилистик функция ифодаси учун қўлланилиши сабабли таржимада бирлик шаклининг деформация қилиниши мазмун тўлақонлигининг ҳам, автор кўзда тутган стилистик эффектнинг ҳам яралмай қолишига олиб келади. Турғун бирликлар қисмларининг бир-бирларига оҳангдошлиги, қофиядошлигини қайта ярата билиш ҳам таржиманинг мазмун ва шакл 1 Г.Р.Гачечиладзе. Проблемы реалистического перевода. Автореф.докт.дисс., Тблиси. 1961. С.26-27.

www.arxiv.uz бутунлигини таъмин этади. Чунки кўп ҳолларда бирликлар таркибларидаги стилистик эффект қисман бутунлай оҳангдошлик асосида яратилади.

www.arxiv.uz АДАБИЁТЛАР РÛЙХАТИ 1. Абдуллаев В.А. Ûзбек адабиёти тарихи, ик5кинчи китоб. Т., «Ûқитувчи», 1966. 2. Атажонов Н. Переводў узбекской классической литературў на иносраннўе язўки. Т., 1993. 3. Долимов С.Д. «Қобуснома» ҳақида. «Қобуснома». Т., «Ûқитувчи», 1967. 4. www.ziyonet.uz

O'xshashlar

Бадиий таржимада нутк маданиятининг айрим масалаларига доир

Таржимада муқобиллик муаммоси

«Уфк» трилогиясининг русча таржимасини киёсий-стилистик жихатдан урганиш муаммолари

Таржимада маъно ва мантик бирламчи

Таржимада лексик ва грамматик трансформациялар