Шахсий таркиб ҳужжатларини давлат сакловига қабул қилиш - Tilshunoslik - Referatlar

Шахсий таркиб ҳужжатларини давлат сакловига қабул қилиш

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

85 KB

Ko'chirib olish

www.arxiv.uz Шахсий таркиб ҳужжатларини давлат сакловига қабул қилиш Амалдаги норматив ҳужжатлар талабига муво фиқ шахсий таркибга тааллуқли ҳужжатлар муасса са, ташкилот ва корхоналарда купи билан 50 йил, ЭТҲ (эксперт-текширув ҳайъати) қарори билан эса 75 йил сақланади. Ана шу муддат утганидан кейин маълумотлилик моҳиятини йўқотган, бироқ илмий- тарихий қимматга эга булган шахсий таркибга оид ҳужжатлар давлат сақловига топширилади. Амалий аҳамиятини йуқотмаган ҳужжатли материаллар, ар- хив муассасаларининг қарорига кура муассасаларда амалдаги ҳужжатларнинг сақланиш муддатлари кур- сатилган Руйхат бўйича яна тегишли муддатларга қолдирилиши мумкин. Шахсий таркиб бўйича материаллар давлат сақ ловига одатда давлат архивлари учун ҳужжатлар тўпловчи манба ташкилотлардан танлаб олинади. Шахсий таркибга тааллуқли ҳужжатларни давлат сақловига ажратиш иши манба муассасалар доира- сини белгилаб олишдан, бу муассасаларда ҳужжат- ли материалларни ажратиб олиш навбатини белги- ловчи жадвал рўйхатини тузишдан бошланмоги ке- рак. Бунинг учун идораларнинг ҳужжатли материал- лари ҳисоби ҳақида давлат архивларида қаидай маълумотлар мавжуд бўлса, уларнинг ҳаммасидаи фойдаланилади. Архивнинг 3-статистик ҳисобот шакли, жамгарма ва назорат картотекаси, жамғарма таркибидаги узгаришлар ҳақида маълумотлар, ҳуж- жатли материалларнинг қўшма ведомости кабилар ана шу маълумотлар сирасига киради. Бу ишлар асосан аниқ муассасанинг ҳужжатлари давлат сақ- ловига топшириш учун тайерланаетган жараенда олиб борилади. Шахсий таркиб бўйича ҳужжатларни давлат сақловига ажратиш иши бу гурухдаги материаллар нинг, умуман жамғарма материаллари билан, шу- нингдек жамғармани ташкил этувчи муассасага то бе булган идораларнинг фаолиятида тузилган мате- риаллар билан узаро уйғунликда олиб борилиши

www.arxiv.uz керак. Иш аввалида албатта жамғармани ташкил этув чи ташкилот ва жамғарманинг ўзи ҳақидаги, уму мий иш юритишнинг рўйхатлар бўйича бўлгани ка- би ҳужжатларнинг ўзи, таркиби ва шахсий таркибга тааллуқли ҳужжатлар мазмуни буйича ҳужжатли ма- териаллар ҳақидаги тарихий маълумотлар диққат билан урганилиши керак. Бу ҳол жамгармани ташкил этувчи ташкилот еки муассаса тузилмаси, вазифаси, фаолият куламини, ҳамда унинг бошқа муассасалар тизимида тутган ўр- нини белгилаш бошқа муассасалар материали мав- жудлигини аниқлаш, умумий иш юритиш ҳужжатла- рининг тўлиқлигини, шахсий таркиб бўйича етма ган маълумотларни тўлдириш мумкин еки мумкин эмаслигини аниқлашга имкон беради. Асосий ҳужжатларга қуйидаги таърифни бериш мумкин: мазмуни фуқаролар (ишчи ва хизматчилар, илмий ходимлар, муҳандислар, фан ва санъат ар- боблари, уқитувчилар, нафақахўрлар ва ҳоказо)ни- нг давлат, жамоат ва кооператив муассасалар ва ташкилотлар билан узаро ҳуқуқий, меҳнат, хизмат ва бошқа алоқаларини тула очиб берадиган ҳужжат-лар асосий ҳужжатлар деб аталади. Давлат сақловига асосий ҳужжатлар деб аталув- чи ҳужжатлар ажратиб олинади. Йиғма жилдлар ти-зимнинг етакчи муассасаси жамғармасидан йиллар доирасида ажратиб олина бошланади. Унинг тузил- ма бўлинмаларидан эса шахсий таркибга оид асо- сий миқдордаги ҳужжатлар (масалан, раҳбарият, ка-дрлар булими, бухгалтерия, уқув бўлими) ажратиб олинади. Тобе (қарам) ташкилотларда ҳужжатларни давлат сақловига олиш бу ишлар етакчи муассасада тугатилганидан сунг амалга оширилади. Ҳужжатли материалларнинг қимматини аниқлаб ажратиш учун ҳар бир сақлов бирлиги варақма-ва- рақ диққат билан кўриб чиқилади. Уларнинг илмий ва амалий қимматдорлиги қуйидаги мезонларда ўл- чанади:

www.arxiv.uz 1. Ҳужжатли материаллар мазмуни. 2. Ҳужжатли материаллар юритилган шахс фаолиятининг мавқеи ва аҳамияти. 3. Жамғармани ташкил этувчи муассасанинг мо ҳияти, материаллар тузилган давр, жой. Бироқ шахсий таркибга оид ҳужжатларни давлат сақловига ажратиб олишда ходимлар ҳар бир ҳолат- да ҳам у еки бу ҳужжатни баҳолашга иидинидуал ендашуви, уларнинг узаро алоқаси ва бир-бири би- лан боғлиқлигининг барча мезонларини ҳисобга олишлари зарур. Шахсий таркибга тааллуқли ҳужжатлардан ил-мий фойдаланиш имкониятларини белгилашда бу ҳужжатлар мазмунининг тулақонли булишига эъти- бор бериш керак. Чунки куп ҳолларда бу гуруҳда-ги ҳужжатлар мазмуни мақсади доирасидан анча кенг ахборотни қамраб олган булади. Масалан, шахсий таркиб буйича буйруқларда, ишчи иа хиз-матчиларнинг шахсий йигма жилдларида, метрику ляр, формуляр, хизмат ва меҳнат ҳаракати руйхат- ларида, йиғилишлар, аттестация комиссиялари баенларида, аттестация варақлари, талабаларнинг ҳисоб варақлари ва бошқа материалларда аксарият ҳолларда Меҳнаткашларнинг хизмат ва ижтимоий ҳуқуқий аҳволидаги ўзгаришларгина эмас, кўп ҳол ларда жамиятнинг ижтимоий, сиесий, иқтисодий ва маданий ҳаётига оид масалалар еритилганини, бошқа шахслар ҳақидаги муҳим маълумотларни, муассаса, ташкилот, корхона тарихига доир қим- матли хабарлар берилганини куриш мумкин. Маса лан, Тошкент темир йули хизматчилари шахсий йигма жилдларида уларнинг хизмат фаолиятини тавсифлаб берадиган хизмат ва формуляр руйхат лар, таржимаи ҳоллардан ташқари уларнинг ариза- лари, билдиришлари, хатлари, езишмалари, авария- ларни текшириш буйича далолатномалар ҳам сақ ланади. Бу турфа ҳужжатларни ўрганиш оқибатида темир йул транспортининг иши ва аҳволи ҳақида яхши тасаввурга эга булиш мумкин. Ижоднинг у еки бу турида, жамоат, сиесий иш- да, халқ хужалигининг бирон

www.arxiv.uz соҳаси, маданий ва ҳарбий ишларда ўзини кўрсатган шахслар ҳаети ва фаолиятини урганишда шахсий таркибга тааллуқли ҳужжатлар асосий биографик манба ҳисобланади. Шунинг учун ҳам ҳужжатларни ажратишда экспер- тизанинг вазифаси машҳур ва машҳур булмаган ша- хслигидан қатъи назар, тарихий аҳамиятга молик ҳужжатларни давлат сақловига ажратиб олишдир. Республика, вилоят ва туман тараққибтига салмоқ ли ҳ исса қўш га н е так чи ла р, ист иқ ло лч ил ар қур аш и йилла ри нин г й ирик ҳ ар би й арб об ла ри, ж а м оа т ар -б об ла ри, д а вла т қу рилиш ини нг ф ао л иштир о кч и ла - р и , и ш л а б ч и қ а р и ш и л ғ о р л а р и в а н о в а т о р л а р и , о ли м ла р , б з у вч и ла р , а к т ер ла р , й и ри к м ут ах а с с и с - лар, олий ва урта махсус, урта умумтаълим ўқув юр т л ар и н и н г у қи т у в чи л а р и, зи ё ли л ар на мо я нд а ла - ри ҳақ ида г а ҳ уж ж а тли ма т е риал ла р қи м м ат ли ҳи - собланади. Бу тоифадаги ҳужжатларни давлат сақловига аж рат ишд а шахснинг ҳуж жа тла рда уз акс ини топган ф ао лия ти ҳақид аги маъ лумот лар алоҳида о линган м уа сс а с а у чу н г и н а э м а с , б а лк и р е с пу б л и ка ва в и ло ят ми қес ид а ҳа м а ҳа мия т ли эк а ни га эъ тиб ор қа ратиш лозим . В о қе а ла р н и н г т у ла қ о нл и е ри т и ли ш и уч у н у з ин и у еки бу жиҳатдан са лбий курсат га н шахслар (хо ин- лар, с отқ инлар, провака тор лар ва бошқала р) ҳақи- даги шахсий таркибга оид ҳуж жат ларни ҳам сақлаб қолиш кер ак. Ҳу ж ж а т л а р н и а жр а т иш д а а со си й м е з о н қ и л иб ҳужжат тузилган «шахс фаолиятининг роли ва аҳа мияти» белгила нар экан, ходимлар биринчи на вбат да шу муассасада ишлаган, ишлабтган еки жамғар м а ни та шки л э ту вч и та шк ило т е унин г б у ли нма ла р и д а и ш ла е т г а н ш а х с ла р б и ла н б рғ л и қ к и ш и л а р ич ида н нисб ат ан т ани қл илар ин и аниқ лаб , т анла б олишлари керак. Бу мақсадда ходимлар «давлат ар хивларида» ном ли картотекани, тегишли давр га оид ва қт ли м а тб уот н и, Ўз бе кист о нни нг қом ус и й на шр ларини, тарих ий ва у лкашу но слик адаб иб тларини урганад илар, муассаса, ташк илот, корхонанинг фахрий ходимлари, тажрибали мутахассис лар идан мас лаҳат оладилар. Б иро қ з и нҳор «Ша хс ф ао лия тин инг р о ли ва а ҳа- мияти» мезонини бошқа 1езонлардан, хусусан ҳуж- ж а тл ар м аз му нид а н а йри кўр иб бу лма йд и. Ша хс ий

www.arxiv.uzтаркиб буйича ҳужжатли материаллар қимматдорли- гини аниқла ш бу йича экспер тиза пайт ид а жамғар - м а н и т а ш к и л э т у в ч и м у а с с а с а н и н г а ҳ а м и я т и н и , у н и н г м а ъ л у м и д о ра т и з и м и д а г и , ш у н и н г д е к ж а - мо ат м уас са са лар и Ъра сид а ги м а в қеин и ҳ ам эъ ти -бо р га о лиш к ера к. I Шу муносабат билан ШТБИХҲАлардан давлат сақловига ҳужжатлар ажратиб олинаетганда давлат архивларини тулдирувчи манба ҳисобланган муасса- са, ташкилот ва корхона ҳужжатларини олиш билан- гина чекланиб булмайди. Бунда у еки бу тизимдаги барча муассасалар ҳужжатларини бирдек урганиб чи- қиш керак. ф; Шунинг учун ҳам муайян тизимдаги муассаса- лардан таркиб буйича ҳужжатларни давлат сақло-вига ажратиб олишга киришишдан олдин тугатил-ган муассасалар жамғармаси бор-йўқлигини, бор, бўлса уларнинг ўша даврда муассасалар тизимида тутган роли ва моҳиятини белгилаш, зарур булса саралаб олиш йули билан ҳужжатларни ажратиб олиш керак бўлади. Ҳужжатларни давлат сақловига ажратиб олабт- ганда ҳужжатлар қачон ва қаерда тузилганига ҳам аҳамият бериш керак. Октябрь тўнтариши ва истиқлолчилар кураши йиллари, яъни янги ҳуку- матнинг илк йилларига оид булган маданий ва хў- жалик қурилиши ҳақидаги, халқ таълими ва табо- батга оид бўлган ҳужжатли материаллар диққат билан урганилиши лозим. Бу даврга хос епишқоқ ҳужжатлар ва йиртилиб кетган материалларгипа, агар улар энди илмий тадқиқотчиларга қўшимча манба бўлиб хизмат қилмаса, ажратиб олинмайди. Намаси, жамоа хўжаликлари, МТС, РТС ва бош- қаларнинг биринчи раислари шахсий йиғма жилд- ларини мўддатидан олдин давлат сақловига қабул қилиш ҳақидаги масалани қуйиш вақти етди. Айнан бир шахснинг узига жамғармада бир неч- та ҳужжатли материал — шахсий йиғма жилд, шах- сий ҳисоб қоғози ва аттестация комиссияси йигили- шининг баенномаси, формуляр, меҳнат ва хизмат рўйхатлари тузилган булиши мумкин. Бундан ташқари шахсий йиғма жилдда бир неча формуляр рўйхат, кадрлар бўйича шахсий варақа- лар ва ҳоказолар бўлиши мумкин. Бундай ҳолларда

www.arxiv.uz доимий сақловга мавжуд ҳужжатларнинг ҳаммаси эмас, балки энг охиргисини ажратиб олиш мақсад- га мувофиқдир. Фақат бунда шу ҳужжат аввалги ҳужжатларнинг ҳамма асосий маълумотларини қам- раб олганми, шахснинг хизматни ўташи, маълумо ти, ижтимоий келиб чиқиши ва бошқалар ҳақидаги барча маълумотлар киритилган бки йуқлиги текши- риб курилиши керак. Масалан, агар бир шахсга бир неча хизматни уташ руйхати тузцлган булса, унда илгари тузилган руйхатлардаги барча маълумотлар- ни ўз ичига олган, нисбатан тула бўлган кейинги рўйхат танлаб олинади ва доимий сақловга қолди- рилади. Айни бир даврга оид ҳам аттестация варағи, ҳам аттестация комиссияси йиғилиши бабнномаси мав- жуд бўлган ҳолларда биринчи ҳужжат — аттестация варағини қолдирган маъқул, чунки у ўз ичига аттес- тация ҳақидаги маълумотларни нисбатан тўлароқ қамраб олган бўлади. Бироқ алоҳида бир шахснинг хизмат ўташини акс эттирадиган бир неча хил ҳужжат (формуляр, хизмат ўташ варағи, шахсий ҳисоб варағи ва ҳока- зо) мавжуд ерда бу ҳужжатларнинг ҳамма тури ҳам сақлангани маъқул, чунки уларнинг ҳар бири ўша шахс ҳақида қўшимча маълумотлар беради. Шахсий таркиб буйича ҳужжатларни давлат сақ ловига ажратишда умуман иш юритиш ҳужжатлари таркибининг тулиқ булишига алоҳида аҳамият бе- риш керак бўлганидек, шахсий таркиб бўйича ҳужжатларнинг тулиқлигига ҳам жиддий эътибор қара тиш керак. Ана шу мақсадда ҳужжатларни давлат сақлови учун ажратишга киришишдан аввал уму мий иш юритиш ҳужжатли материаллари ва шахсий таркиб бўйича ҳужжатлар диққат билан ўрганилади ва қиесланади. Аммо бу ўрганиш фақат рўйхатлар- ни кўздан кечириш билан чекланмаслиги керак. Ҳужжатларнинг таркиби ва мазмуни билан батаф сил танишиш зарур. Ҳужжатларнинг бу даврга тегишли талайгина қисми давлат сақловида эканини назарда тутган ҳолда ходимлар танлов пайтида бу ҳужжатлар тар киби билан ҳам танишиб чиқишлари керак. Жамгарма таркибида умумлашма тарзидаги ҳуж-жатли материаллар

www.arxiv.uz (муассасанинг тузилиши ва туга- тилиши пайтига оид маълумотлар, ишчи ва хизмат- чиларнинг маълумоти, бши, жинси, ижтимоий тар-киби ва ҳоказо) йўқ бўлган тақцирда юқори ташки^ лотлар билан шахсий таркиб бўйича езишмалар ишчи ва хизматчилар руйхатлари, ишчи, хизматчи, талабаларнинг шахсий йиғма жилди ва шахсий ва- рақалари, ойлик маош ведомостлари ва бошқалар сақланиб қолиши керак. Дастлабки йиллар шахсий таркиб буйича буйруқ ва фармойишлар умумий иш юритиш билан бирга- лиқда тузилгани учун ҳам ҳужжатларнинг бу турида муассаса тарихи, унинг тузилмаси, вазифалари, фаолияти, шунингдек алоҳида шахсларнинг таржи- маи ҳолини тадқиқ қилиш учун маълумотлар жам- ланган. Бундай ҳолларда давлат сақлови учун шах- сий таркибга оид буйруқ ва фармойишларнинг ҳам- маси ажратиб олиниши мақсадга мувофиқдир. Шахсий таркиб буйича буйруқ ва фармойишлар у еки бу шахснинг ишга тайинланиши, ишдан ишга кучирилиши, ишдан бушатилиши ҳамда лавозими ҳақидаги, унингдишдан ишга утказилиши ва бушати- лиши сабаблари ҳақидаги ахборотларни беради. Бун- дай ахборотлар шахс анкеталарида, шахсий таркиб ҳисоби варақаларидаги таржимаи ҳолларда ва бошқа ҳужжатларда ҳам мавжуддирки, шахсий йигма жилд- лар асосан шундай ҳужжатлардан таркиб топади. Айни пайтда шахсий йиғма жилдларда буйруқ ва фармойишлар (улардан олинган нусха ва кучирмалар) бўлмаслиги ҳам мумкин. Шунинг учун ҳам агар шах- сий йиғма жилдлар сақланмаган булса, шахсий тар- киб буйича буйруқ ва фармойишлар давлат сақловига олиниши керак. Айрим ҳолларда шахсий таркиб ҳисоби буйича муфассал китоб (журналлар, руйхат дафтари)лар ту- тилган. Уларда ишчи (хизматчи)нинг фамилияси, исми, отасининг исми, уйи ва туғилган жойи, ижти- моий келиб чиқиши, маълумоти, партиявийлиги, иш стажи, лавозими ва бу лавозимга тайинланган сана кўрсатилади. Бундай китоб (журнал, руйхат дафтар)лардан ижтимоий-демографик тадқиқотлар да, шунингдек у еки бу шахснинг таржимаи ҳолини урганишда фойдаланиш мумкин. Шунинг учун ҳам

www.arxiv.uz ҳужжатларнинг бу турлари давлат сақловига қабул қилиниши керак. 1940—1950 йилларгача булган шахсий таркиб ҳи- соби варақалари (карточкалари), агар улардаш ах- борот ута оз ва тулиқ булмаса, давлат сақлоиига олиниши мақсадга мувофиқ эмас. Бундай ҳужжат-лар шахсий таркиб буйича сақланиб қолган ягона манба бўлса, истисно тариқасида давлат сақловига олиниши зарур. 1940 йилдан кейин тутилган ва ил- мий ходим ҳақида тулиқ ахборотга эга булган ил- мий ходим ҳисоб варағидан иборат картотекаларни давлат сақловига олиш масаласи номенклатура хо- димларининг шахсий йиғма жилди бор еки йуқли- гига қараб ҳал этилади. Номенклатура ходимлари- нинг шахсий йиғма жилдлари йўқ булган тақдирда шахсий варақлар давлат сақловига олинади. Қатор корхоналарда ишга қабул қилиш ва бўша- тиш ҳақидаги хатлар конвертларда — шахсий йиғма жилдларда тўпланади. Бундай ҳолларда уларни дав- лат сақловига ажратиш шахсий йиғма жилдлар би-лан бир хил ўтказилади. Агар ишга олиш ва ишдан бўшатиш ҳақидаги «хатча»лар алоҳида йиғма жилдларда тўпланса, уларни давлат сақловига қабул қилиш масаласи иш- чи ва хизматчилар ҳисоб варақаларининг нечоғли сақлангани ва уларнинг давлат сақловига қай дара-жада қабул қилинишига боғлиқ. Чунки бу варақа- ларда «хатча»лардаги ахборот тула такрорланади. Агар архивларда талаб қилиб олинмаган меҳнат дафтарчалари мавжуд бўлса, давлат сақловига улар- нинг тарихий-биографик тадқиқотчилар учун аҳа- миятли бўлган қисмигина ажратиб олиниши мум- кин. Бунда шахсий йиғма жилдлар учун урнатилган мезонлар нуқтаи назаридан ендошилади. Шахсий жамғарма таркибига кирадиган меҳнат дафтарчала- ридан бошқа меҳнат дафтарчаларини давлат сақло-вига қабул қилиш маъқул эмас. Шахсий йиғма жилдлар ва одатдагидек улар тар- кибига кирадиган ҳужжатлар (формуляр, хизматни уташ ва меҳнат руйхатлари, рағбатлантириш, бил- диришлар, таътил бериш ҳақидаги буйруқлар, обу- на, таржимаи ҳол, тавсифнома, кафолатнома ва бошқалар) қуйидаги ҳолларда сақловга

www.arxiv.uz қолдирили- ши мумкин: а) агар шахсий йиғма жилд фаолиятнинг у бки бу турида ўзини кўрсата олган алоҳида машҳур ша- хсга еки мазкур муассасадаги хизматлари салмоқли булган шахсға тегишли булса; б) агар улар ҳеч бир томондан ўзини кўрсатма- ган шахсга тегишли бўлгани ҳолда бу шахсий жилд- да бошқа машҳур кишилар ҳақида маълумот булса; в) агар шахсий йиғма жилдда уша давр воқеала- рини шарҳлайдиган, бошқа муассасалар ишини курсатадиган фактик ахборотлар бўлса. Шахсий йиғма жиддларни давлат сақловига аж- ратабтганда, юқорида қайд қилиб утилганидек, улар бирма-бир экспертиза қилинади, яъни парақма-ва- рақ ўқиб ўрганилади. Шахсий йиғма жилдларда ик- кинчи даражали, қайтариқ ва яроқсиз ҳужжатлар- нинг куплаб учраши ўз-ўзидан уларни «ички экс- пертиза» натижаси билан еқиб юбориш мақсадга мувофиқлигини кўрсатади. Агар ишдан бўшатилган ходимларнинг шахсий йиғма жилди бир-биридан алоҳида тарзда эмас, бал- ки алифбо бўйича еки даврийлигига қараб ялписи1 а тикилган бўлса, бундай йиғма жилдларни бир-бири- дан ажратиш мумкин. Шахсий йиғма жилдлар алифбоси, фикримизча, маълумотнома аҳамиятига эга бўлгани учун ҳам дав- лат сақловига қабул қилинади. Ишчи ва хизматчштрнинг алифболи ва номма- ном рўйхати тадқиқотлар (уларда хизматчиларнипғ миллати, саводхонлиги, жинси, еши ва ҳоказолар ҳақида маълумот борлиги туфайли) учун қимматли манба бўлиб хизмат қилиши мумкии. Шунинг учун ҳам уларни давлат сақловига Кнбул қилиш керак. Зеро, бу масалалар бўйича кўп ҳолларда умумлашма маълумотлар бўлмайди. Меҳнат рўйхатларидаги ахборот билан шахсий йиғма жилдларда тўпланған ҳужжатлардаги маьлу мотлар бир-бирини қайтараетғанга ўхшайди. Шунинг учун ҳам меҳнат рўйхатларининг давлат сақло вига олиниши масаласи меҳнат рўйхатлари ва шах сий йиғма жилдларнинг қай даражада сақланғанли гага қараб ҳал этилади. Ойлик иш ҳақи миқдорини тасдиқлайдиған ҳуж жатли материаллар (ҳисоб-

www.arxiv.uz китоб, тулов, талаб всдо- мостлари) фақат муассаса жамғармасида касблар бўйича ўртача иш ҳақи, ишчиларнинг еши, жипси- га қараб бўлиниши ҳақида статистик тоифадағи умумлашма материаллар булмаган тақдирдагина давлат сақловига қолдирршиши мумкин. Жамоат ташкилотлари аъзоларининг қабул, учет- дан чиқиш масалаларини қайд қилувчи шахсий тар- киб буйича материалларни ажратиш масаласини ҳал этишда бу ташкилотларнинг характери ва фао-лияти куламини аниқлаш муҳимдир. Нооммавий ва тор профессионал жамоат ташкилотлари аъзолари- нинг шахсий йиғма жилдлари давлат сақловига мак- симал ҳажмда қабул қилиниши керак. Чунки уларда сақланаетган ҳужжатлар (анкеталар, таржимаи ҳол- лар, хотиралар, нашрий маҳсулотлардан қирқмалар ва ҳоказолар), материаллар шахсларни таснифлаш- дагина қимматли булиб қолмай, республика, ви- лоят, туман халқ хужалиги, маданияти, илм-фани тараққибтини урганишда ҳам муҳим аҳамиятга эгаДИ. Умумтаълим мактабларида уқитиш масаласи уқитувчиларнинг шахсий йиғма жилдлари (1917 йилдан бошлаб), етуюшк гувоҳномаларини бериш руйхат дафтарларида (1933 йилдан бошлаб), имти-ҳон комиссияси баенномаларида, олтин, кумуш ме- далларини бериш ҳақидаги руйхатларда (1945—1996 йиллар), директорнинг уқувчиларни қабул қилиш ва мактабни битириш ҳақидаги буйруқларида (1968 йилдан бери ҳамма жойда ҳам юритилавермайди) уз аксини топган. Қабул қилиш ва синфдан синфга кучириш, уқувчиларнинг битириши ва уларга гувоҳ- нома (аттестат) берилиши, уқув ишларининг бошқа масалалари қаторида мактаб ўқитувчиларининг кен- гашлари (1917 йилдан бошлаб) баенномаларида уз аксини топган. Амалдаги норматив ҳужжатлар тала- бига кўра улар давлат сақловига қабул қилиниши керак. Давлат сақловига ўқитувчилар кенгаши баеннсь маларидан ташқари уқувчиларнинг 1917—1942 йил ларга оид шахсий йиғма жилдлари ҳам қабул қили ниш лозим. Қайд этилган бу давр уқувчиларнинг урта умумий таълим олиши мажбурийлиги жорий қилинганини акс эттирадиган муҳим ва асосий

www.arxiv.uz ҳуж жатлар эканлиги инобатга олиниб шундай қарорга келинди. Урта махсус уқув юртлари ўқувчиларининг йиғ ма жилдлари ҳужжатларини танлаб олиш тавсия қи- линади. Бироқ тарихий-биографик тадқиқотлар учун қимматлилари учраганда тулалигича қабул қи- линиши ҳам мумкин. Уқувчиларнинг моддий ва ижтимоий аҳволини текшириш баенномалари, касбий ва давлат касбий комиссиялари (улар фаолият курсатган ҳамма давр учун) байнномалари ҳам давлат сақловига утказила- ди. Аттестация комиссиялари баенномалари ҳам давлат сақловига ўтказиладиган ҳужжатлардир. Бу ҳужжатларда аттестациядан утказиладиган у еки бу идора ходимлари контингенти, улар таркибидаги сифат ўзгаришлар, уларнинг ишчанлик ва касбий малакаси ҳақидаги маълумотлар жамулжамдир. Ат- тестация варақлари ва хизмат аттестациясига тайер- ланадиган ҳужжатлар давлат сақловига шахсий йиг- ма жилдлар таркибида қабул қилинади. Бунда шах- сий йиғма жилдларни давлат сақловига қабул қи- лиш меъерларига амал қилинади. Мукофотлаш ҳужжатлари сирасига шахсий муко- фотлаш йиғма жилдлари, мукофот варақлари, муко- фотни топшириш баенномалари, мукофотлаш руйхатлари ва мукофотланганлариинг ҳисоб варақ- лари киради. Тарихий-биографик ва ижтимоий тадқиқотларда фойдаланиш мумкин бўлгани учун шахсий муко- фотлаш йиғма жилдлари ва мукофотлаш қоғозлари давлат сақловига қабул қилиниши лозим. Мукофотлаш учун тақдим этилган шахслар руйха- ти уларни мукофотлаётган идора тасдиғи билан дан- лат сақловига руйхат тасдиқланган жойдан қабул қи- линади. «Мукофотланганларнинг шахсий ҳисоб варақла- ри» номли каталогларга солиш ва илмий-маълўмотпо^ ма аппарати сифатида фойдаланиш учун давлаг ар- хивларига қабул қилиниши мумкин. Мукофотлангам- ларнингшахсий ҳисоб варақлари.ижтимоий ва бошқа илмий тадқиқотлар учун катта илмий қимматга эга бўлгани туфайли ҳам уларни доимий сақлаш тавсия этилади.

www.arxiv.uz Давлат сақловига биринчи навбатда шахсий на- фақахўрларнинг пенсия йиғма жилдлари ажратиб олиниши керак. Улар узида жамият ва давлат олди- да алоҳида хизмат қилган шахслар ҳақида қимматли маълумотлар мужассам этгани билан ҳам тарихий- биографик тадқиқотлар учун фойдалидир. Улардан давлат ва жамоат арбоблари, маданият ва санъат ходимлари, куплаб тарихий воқеаларнинг бевосита иштирокчилари ҳақида бебаҳо маълумот олиш мум- кин. Шахсий нафақахурлар оила аъзоларининг пен-сия йиғма жилдлари ҳам доимий сақлаглга молик. Шахсий нафақахурлар оила аъзоларининг пен- сия йиғма жилдлари кўпинча шахсий нафақахурлар- нинг йигма жилдларидаги маълумотларга нисбатан бойроқ ва қимматлироқ маълумотлар беради. Давлат сақловига ажратиб олинган йиғма жилдга доимий сак^лашга молик йигма жилдлар руйхати шаклида рўйхат тузилади. Доимий сақлов йиғма жилди руйхати, рўйхатга кириш ва шахсий таркиб бўйича йиғма жилдларни- нг аввалги рўйхати архив булими ЭТҲ ихтиерига топширилади.

www.arxiv.uz Фойдаланилган адабиётлар руйхати : 1. Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси. Т., Ўзбекистон , 2008 й. 2. Мустақиллик декларацияси, 1990 йил 20 июнь. 3. Ўзбекистон Республикасининг Давлат мустақиллиги асослари тўғрисида Ўзбекистон Республикасининг 1991 йил 31 август Қонуни. 4. “Ўзбекистон Республикасида ёшларга оид давлат сиёсатининг асослари тўғрисида” ги Қонун. 1991 йил. 5. "Ўзбекистон Республикаси Президенти сайлови тўғрисида" (Ўзбекистон Республикаси 18.11.1991 й. 414-XII -сон Қонуни) 6. “Махаллий давлат ҳокимияти тўғрисида” (Ўзбекистон Республикаси 02.09.1993 й. 913-XII-сон Қонуни) 7. "Ўзбекистон Республикаси Давлат байроги тўғрисида" (Ўзбекистон Республикаси 18.11.1991 й. 407-XII-сон Қонуни 8. Ўзбекистон Республикасининг “Давлат мадхияси тўғрисида” (Ўзбекистон Республикаси 10.12.1992 й. 768-XII-сон Қонуни) 9. "Ўзбекистон Республикаси Давлат герби тўғрисида" (Ўзбекистон Республикаси 02.07.1992 й. 616-XII-сон Қонуни)

O'xshashlar

Узбекистонда архив иши назарияси ва амалиёти

Хукукий давлат ва фукаролик жамияти

Мустакиллик ва демократик жамият курилишининг «Узбек модели»

Қонун устуворлиги демократик, фуқаролик жамияти қуришнинг асоси

Чет тили таълимида давлат таълим стандартлари