Балкаларда хосил бўладиган кучланишлар характери - Tilshunoslik - Referatlar

Балкаларда хосил бўладиган кучланишлар характери

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

262 KB

Ko'chirib olish

Балкаларда хосил бўладиган кучланишлар характери Reja : 1.Балкаларда ҳосил бўладиган кучланишларнинг характерлари. Эгувчи момент ва кесиб ўтувчи куч. 2.Энг оддий ҳоллар учун М Х ва Q X эпюраларини қуриш.

Балкаларда ҳосил бўладиган кучланишларнинг характерлари. Эгувчи момент ва кесиб ўтувчи куч. Бу параграфда балканинг турли кесимларида хосил бўладиган ички кучларни аниқлаш масаласини ўрганамиз. Бунинг учун икки учи билан шарнирли таянчларга тиралган ва Р 1 хамда Р 2 таъсирида бўлган балкани оламиз.(37-шакл , а) Таянч реакциялари R А ва R В олдинги тема бўйича аниқланади. Демак, биз текшираётган балка Р 1 , Р 2 , юклар ва R А , R В реакция кучлари таъсирида мувозанатда туради. Балканинг турли кесимларида ҳосил бўладиган ички кучларни балкани фикран кесиш усулидан фойдаланиб топамиз. Бунинг учун масалан, балканинг чап таянчидан Х масофада m - n текислик билан қирқилган кесимни оламиз ва ўнг қисмини ташлаб юборамиз. Бу вақтда балканинг мувозанати бузилади, мувозанатни бузмаслик учун эса ташлаб юборилган қисмнинг таъсири куч билан алмаштирилиб , чўзилиш ва сиқилиш деформациясидаги сингари қолган қисмга олиб келиб қўйилади , яъни (37-шакл , б). Кўндаланг кесимнинг ҳар бир нуқтасига , умумий ҳолда нормал ( s ) ва уринма кучланишлар ( t ) таъсир қилади. Кесим бўйича ёйилган бу кучланишлар балканинг текширлаётган қисмига қўйилган ташқи кучлар ( R А ва Р 1 ) билан мувозанатлашади. Демак, ташқи R А ва Р 1 кучлар билан кесим бўйича ёйилган кучланишлар ўзаро мувозанатлашган фазовий кучлар системасини ташкил қилади. Фазовий кучлар системаси учун статика 6 та тенглама беради, яъни шу тенгламалар ёрдамида кучланишларни топса бўлади. Лекин кучланиш балканинг ҳар бир кесими учун турлича қийматга эга бўлгани сабабли , ҳар бир кесим учун статика тенгламаси ёрдамида кучланишни алоҳида-алоҳида топишга тўғри келади, бу эса жуда ноқулайдир.

Балканинг ҳар қандай кўндаланг кесимида ҳосил бўладиган s ва t кучланишларни аниқлайдиган умумий формулаларни чиқариш учун , текширилаётган қисмга таъсир этувчи ташқи ва ички кучларни маълум бир кўринишга келтириш лозим. Бунда чўзилиш ва сиқилиш деформациясида аниқланган ички куч текширилаётган қисмдаги ташқи кучларнинг алгебраик йиғиндисига тенглигини эътиборга олиб , текширилаётган қисмга қўйилган кучларни кесим марказига кўчириб келтирамиз.(37-шакл,б). У вақтда кесим марказида ташқи кучларга статик эквивалент бўлган бош вектор ва моментга эга бўламиз. Биз текшираётган балка учун таъсир қилаётган кучлар бир текисликда ётганлиги учун ҳар биридан шу текисликда ётувчи бир жуфт куч билан вертикал йўналишдаги бир кучни оламиз. Бунинг учун R А ва Р 1 кучларни кўндаланг кесимнинг марказига кўчириб келтирамиз. У вақтда R А ва Р 1 ларга тенг бўлган қарама-қарши йўналишдаги кучларни оламиз. (яъни: R' А , R'' А ~ 0 ва Р 1 'Р 1 ''~ 0; R A қ R ’ A қ R ’’ A ; Р 1 қР 1 'қР 1 '' . Бу ерда R А ва R’ А' - жуфт куч. Унинг моменти М У1 қR А Х. Р 1 ва Р 1 ' -жуфт куч. Унинг моменти М Х2 қР 1 (х-а). R А '' ва Р 1 '' лар бош векторлардир. Жуфт куч моментларининг йиғиндисини М Х десак: М Х қМ Х1 -М Х2 қR А Х-Р 1 (х-а) Бош векторларнинг йиғиндисини Q Х деб , Q Х қR А ''-Р 1 ''қR А -Р ларни оламиз. Шундай қилиб , балканинг қирқилган кесимидан чап қисмига қўйилган R А ва Р 1 кучларнинг ўрнига, қирқилган кесимнинг марказига қўйилган Q Х куч билан, моменти М Х га тенг бўлган жуфт кучни олдик. Мана шу қирқимдаги олинган моментга (М Х ) эгувчи момент ва Q X га кўндаланг куч ёки кесиб ўтувчи куч дейилади.Эгувчи момент текширилаётган қирқимнинг бир томонидаги кучларнинг қирқим марказига нисбатан олинган моментларнинг алгебраик йиғиндисига тенг бўлади. Кесиб

ўтувчи куч Q X эса текширилаётган қирқимнинг бир томонидаги кучларнинг йигиндисига тенгдир. Биз юқорида балканинг чап қирқиминигина текширдик, баъзида, балкадаги участкалар сони иккитадан ортганида ёки чап учи қистрилган консолли балкаларда, ўнг қирқимни текширишга тўғри келади. Шунинг учун буларнинг орасидаги фарқни яхши билиб олиш керак. Бу фарқ М Х ва Q X ларнинг ишораларидадир. Яъни: Балканинг чап томони учун эгувчи момент (М) соат стрелкаси бўйича айланса, кесиб ўтувчи куч Q X юқорига йўналса, ўнг қисми учун эса М Х соат стрелкасига тескари айланиб, ( Q Х ) пастга қараб йўналган бўлса, бу миқдорлар мусбат ҳисобланади. Аксинча манфий ишорада олинади.(37- шакл). Ишоралар шу тарзда танланса, балканинг ўнг ёки чап қисмини текширишдан қатъий назар М Х ва Q X учун бир хилда қийматларни оламиз. М Х ва Q X X нинг функцияси бўлганлиги сабабли балканинг ўқи бўйлаб уларнинг қиймати ўзгарувчан бўлади. Шу ўзгариш қонунини тасвирловчи графикка тегишлича эгувчи момент ва кесиб ўтувчи куч эпюралари дейилади. М Х ва Q Х эпюраларини чизиш учун, балканинг ўқига параллел қилиб балка остидан абсцисса ўқи ўтказилади. Ордината ўқи бўйлаб маълум масштабда ҳар қайси кесимдаги М Х ва Q Х нинг қийматлари мазкур кесим остига қўйилади. А Х ва Q Х қанча катта бўлса, s ва t кучланишлар ҳам шунча катта бўлади. Балканинг мустаҳкамлигини текшириш учун бу кучланишларнинг энг катта қийматларини аниқлашимиз лозим. М Х ва Q X лар максимал қийматларга эришган кесимга хавфли кесим дейилади. Хавфли кесимларни излашда балканинг ўқи бўйлаб М Х ва Q Х ларнинг ўзгаришини тасвирловчи эпюра катта ёрдам беради. Энг оддий ҳоллар учун М Х ва Q X эпюраларини қуриш.

I -хол. Бир учи билан қистирилган балканинг II - учига жуфт куч таъсир қилсин.(38-шакл). Балкани чап учидан Х масофада фикран қирқамиз, сўнгра m - n кесимнинг марказига нисбатан чап қисмидаги кучлардан момент оламиз. М m - n қ M X қ m ; Q X қ0 ; (0< x < ) M X эпюрасини чизиш учун , балканинг ўқига параллел тўғри чизиқ ўтказилади ва шу тўғри чизиқнинг юқорисига(ордината ўқи бўйлаб) ёки пастга моментнинг қиймати маълум масштабда қўйилади.(мусбат бўлса юқорисига). II -хол. Бир учи билан қистирилган балканинг II -эркин учига вертикал йўналган Р кучи қўйилган бўлсин.(39-шакл). М Х ва Q X ларнинг қийматларини топиш учун чап томондан Х масофада m - n текислиги билан қирқамиз, сўнгра кесимнинг марказига нисбатан Р кучидан момент оламиз. М Х қ-РХ (0<х<  ) Хқ0 бўлса, M X қ0 бўлади. Хқ  . М Х қ- Р  . М Х нинг қийматлари учун эпюра қурамиз. Кесувчи куч - Q Х қ-Р - бўлади. Эпюраси ҳам М эпюраси сингари қурилади. III -хол. Бир учи билан қистирилган балкага (консолга) ёйилган юк қўйилган бўлсин.(40-шакл). Чап томондан Х масофада қирқиб m - n кесимнинг марказига нисбатан чап қисмдаги кучларни оғирлик марказида деб қараб, момент оламиз , ҳамда кесиб ўтувчи кучни топамиз. qx Qx qx x qx Мх     ; 2 2 2 (0қхқ l ) Бунда Х нолдан  га давр ўзгаради. М Х нинг қиймати тенгламадан кўринадики, парабола эгри чизиғи бўйича ўзгаради , шунинг учун Х нинг бир қанча қиймати учун М Х ни топиш керак.

Яъни: хқ0 бўлганда М Х қ0 бўлади. хқ Ғ2 бўлса 8 2 ql Mx  хқ  бўлса 2 2 ql Mx  бўлади. М Х нинг қийматларига эпюра қурсак уни парабола эгри чизиғи бўйлаб ўзгаришини кўрамиз, кесувчи куч эса: хқ0 бўлганда Q Х қ0 бўлиб, хқ  бўлса Q X қ- q  бўлади. Сўнгра Q X ни қиймати учун эпюра қурамиз. IY . Иккита шарнирли қўзғалувчан ва қўзғалмас таянчларга тиралган балка жуфт куч таъсирида бўлсин.(41-шакл). Бундай балкаларнинг кўндаланг кесимида ҳосил бўладиган М Х ва Q Х ларни топишдан олдин таянч шарнирларидаги (А ва В) реакция кучларини топиш талаб этилади. Реакция кучларини топиш учун , уларни R А ва R В лар билан белгилаб А ва В шарнир марказларига нисбатан моментлар тенгламасини тузамиз. 1. S М А қ- m Қ R B ›  қ0 ; бундан R В қ m Ғ  В нуқтага нисбатан момент олсак S М В қ- m Қ R A ›  қ0 экани келиб чиқиб R А қ m Ғ  ; Демак R А қ R В қ m Ғ  . R А ва R В реакция кучлари топилгандан сўнг , балкани чап ёки ўнг томонидан Х масофада фикран қирқамиз ва қирқилган кесимнинг марказига нисбатан текширилаётган томондаги кучларнинг йиғиндисини ва моментларини оламиз. Q X қ R B ; M X қ- R B › X Бунда X нолдан l га давр ўзгаришда бўлади , яъни (0 £ х £  ), агар Хқ0 бўлса, Мқ0. Хқ  бўлганда m l l m l R Мх B      бўлади. Q Х эса Х га боғлиқ бўлмасдан, балканинг бутун узундигида бир ҳил қийматга эга бўлади.

 H l m R Qx B   М Х ва Q Х ларнинг қийматларига эпюра қурамиз. Эпюрадан кўринадики , балканинг эгилишга хавфли қирқими жуфт куч қўйилган кесимда экан. У-хол. Иккита шарнирли таянчларга тиралган балка ёйилган юк таъсирида бўлсин. (42-шакл) Ечиш: Ёйилган юкни, балканинг оғирлик марказига қўйилган деб қараб А ва В шарнирлардаги реакция кучларини топамиз. Бунинг учун А ва В нуқталарга нисбатан моментлар тенгламасини тузамиз:       0 2 l ql l R M В A бундан 2 2/ ql l l ql RB    ни оламиз. Сўнгра В нуқтага нисбатан моментлар оламиз.       0 2 l ql l R M A B бундан 2 2/ ql l l ql RA    экани келиб чиқади. R А ва R В ларни билган ҳолда балканинг чап таянчидан Х масофада қирқамиз ва кесим марказига нисбатан текширилаётган томондаги кучлардан момент оламиз. 2 x qx x R Mx A    . Qx қ R A - qx бунда 0«х«  оралиғида ўзгаради. Тенгламадаги Х ларнинг ўрнига ўз қийматларини қўйсак, Хқ0 бўлса , М Х қ0 Хқ  Ғ2 , бўлса, 8 8 2 2 2 2 ql ql l ql Мх     Хқ  бўлганида , М Х қ0 эканини оламиз. Q Х нинг қиймати эса Хқ0 бўлганда: 2/ ql R Qx A  Хқ  бўлганда эса BR ql ql ql Qx     2 2 бўлади. Сўнгра М Х ва Q Х ларнинг қийматларига эпюралар қурамиз, М Х эпюраси парабола кўринишда бўлади.

У I -хол. Иккита шарнирли таянчларга тиралган балка вертикал куч таъсирида бўлсин. (43-шакл) Ечиш: А ва В шарнирларига нисбатан моментлар тенгламасини ёзиб R А ва R В реакция кучларини топамиз. 37-шакл 39-шакл 38-шакл

40-шакл 41-шакл 43-шакл 42-шакл

44-шакл 45-шакл

S M A қp›a-R B › қ0; l a p RB   S M B қ- p › в Қ R A ›  қ0; l b p RA   Аниқланган реакция кучларини т ў ғрилигини « У » ў қига нисбатан кучларнинг проекция – йиғиндиларини олиб текширамиз . Яъни : S Уқ R А - РҚ R В қ 0 ў рнига қийматларини қ ў йсак : 0     l b p p l a p Демак, топилган реакция кучлари тўгри экан. М Х ва Q Х ларнинг қийматларини топиш ва эпюраларини қуриш учун балкани участкаларга бўлиб оламиз. Икки куч оралиғига участка дейилади. Сўнгра ҳар бир участкада алоҳида-алоҳида қирқиб М Х ва Q X лар топилади. 1. Участка. М Х1 қR А Х 1 ; Q Х1 қR А Бунда Х 1 нолдан «а» га давр ўзгаради. (0«х 1 «а) Агар х 1 қ0 бўлса М Х1 қ0 , х 1 қа бўлса, М Х қ РвҒ  *а Ва Q X қРвҒ  бўлади. II . Участка. Бу участкада ўнг томондан ҳам кесиш мумкин. ( I -участкада сингари бўлади.) Чап томондан кесдик. (43-шакл,а) у вақтда М Х2 қR А Х 2 -Р(х 2 -а) Q X 2 қ R A - P бўлиб, х 2 , а дан  га (а«х« l ) давр ўзгаради.

Х 2 нинг ўрнига қийматларини қўямиз. Агар Х 2 қа бўлса, М Х2 қа Рв а а Р а Рв * ) (      Бўлади. Демак куч қўйилган қирқимда М Х1 қМ Х2 бўлади. В таянч кесимида ҳам А таянч кесимидаги сингари эгувчи момент нолга тенг бўлар экан. (х 2 қ  , Мх 2 қ0) Кесувчи куч эса Q х2қРвҒ  - Рқ  Р Рв  қ    а Р в Р * ) (   Га тенг бўлади. М Х1 , М Х2 ва Q Х1 , Q Х2 қийматлар учун эгувчи момент ва кесиб ўтувчи куч эпюраларини кўрамиз.(2,47-шакл,б,в) Юқорида кўрилган М Х ва Q Х эпюраларидан кўринадики: 1. Балканинг (консолнинг) эркин учига жуфт куч қўйилмаган бўлса, эгувчи момент шу кесимда нолга тенг бўлади. 2. Жуфт куч қўйилган кесимларда эгувчи момент эпюраси, шу жуфт куч момент миқдори қадар поғонали ўзгаради. 3. Тўпланган куч қўйилган кесимларда Q х нинг эпюраси ҳам шу куч миқдори қадар поғонали ўзгаради, Мх нинг эпюрасидаги оғма чизиқ синади. 4. Тўпланган куч таъсиридан участкаларда Q қ Const бўлиб, эпюраси абсциссалар ўқига параллел йўналган тўғри чизиқ билан чегараланади. Мх нинг эпюраси эса оғма тўгри чизиқ бўйлаб ўзгаради. 5. Балканинг текис ёйилган юклар қўйилган участкаларида Q х нинг эпюраси абсциссалар ўқига оғма бўлган тўғри чизиқ , Мх нинг эпюраси эса парабола эгри чизиғи билан чегараланади. 6. Балканинг шарнирли таянчларида кесувчи куч ( Q х) таянч реакцияларига, эгувчи момент эса нолга тенг бўлади.

O'xshashlar

Янги ижтимоий-иқтисодий муносабатларнинг ривожланиб бориши шароитларида ўзбек адабий тилининг такомиллашиш характери

Кучланиш кучайтиргичлари. Кучланиш кучайтиргичлари амалий схемалари

Синхрон таржиманинг ўзига хос хусусиятлари

Урта мактаб инглиз тили курсида фонетика ни урганиш масалалари

«Зайнаб ва Омон» поэмасининг янгича талкини