Adabiyot o`qitishda yangi innovatsion va pedagogik texnologiya uning tamoyillari - Tilshunoslik - Referatlar

Adabiyot o`qitishda yangi innovatsion va pedagogik texnologiya uning tamoyillari

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

81.5 KB

Ko'chirib olish

Adabiyot o`qitishda yangi innovatsion va pedagogik texnologiya uning tamoyillari Reja: 1. Yangi pedagogik texnologiya haqida 2. Zamonaviy pedagogik texnologiyaning ta`lim tizimida joriy qilinishi. 3. Yangi pedagogik texnologiyalarning tamoyillari va adabiy ta`lim. 4. Zamonaviy pedagogik texnologiyalarning joriylashtirish.

O`zbekistonda ta`lim-tarbiya soxasini islox qilishning asosiy omillaridan biri “shaxs manfaati va ta`lim ustuvorligi“dir. Bu omil davlatimizning ijtimoiy siyosatini belgilab berganligi tufayli ta`limning yangi modeli yaratildi. Prezidentimiz Islom Karimov tomonidan bu modelni amalga oshirish bilan hayotimiz jabxalarida ruy beradigan “portlash effekti“ natijalari ruy-rost ko`rsatib berildi, ya`ni: - ijtimoiy-siyosiy iqlimga ijobiy ta`sir qiladi va natijada mamlakatimizdagi mavjud muhit butunlay o`zgaradi.; - insonning hayotidan o`z o`rnini topish jarayoni tezlashadi; - jamiyatda mustaqil fikrlovchi erkin Shaxsning shakllanishiga olib keladi; -jamiyatimizning potensial kuchlarini ruyobga chiqarishda juda katta ahamiyat kasb etadi; - fuqarolik jamiyati qurishni ta`minlaydi, model vositasida dunyodan munosib o`rin olishga, o`zbek nomini yanada keng yoyib tarannum etishga erishiladi . “Portlash effekti“ sari shijoat bilan qadam tashlash, yo`llarda uchraydigan qiyinchiliklarni bosqichma-bosqich va izchil xal etish masalalari nafaqat pedagog nazariyachi va amaliyotchilarni junbushga keltiradi, balki jamiyatimizni to`liq pedagoglashtirish muammosini ijtimoiy buyurtma sifatida keltirib chiqaradi. Demak, jamiyatimizning har bir fuqarosini tarbiyashunoslik asoslari bilan tanishtirish, yosh avlodni barkamol inson qilib voyaga yetkazish jarayonini yangi pedagogik “qurol“ va vositalar bilan ta`minlash davr taqozosidir. Pedagogik texnologiya (PT) - shunday bilimlar soxasiki, ular yordamida 3- ming yillikda davlatimiz ta`lim soxasida tub burilishlar yo`z beradi, o`qituvchi faoliyati yangilanadi, talaba yoshlarda xurfikrlilik, bilimga chanqoqlik, Vatanga mehr-muhabbat, insonparvarlik tuyg`ulari tizimli ravishda shakllantiriladi Ma`lumotlilik asosida yotuvchi bosh g`oya ham tabiat va inson o`zviyligini anglab yetadigan, avtoritar va soxta tafakkurlash usulidan voz kechgan, sabrbardoshli, qanoatli, o`zgalar fikrini hurmatlaydigan, milliy-madaniy va umuminsoniy qadriyatlar kabi shaxs sifatlarini shakllantirishni ko`zda tutgan

insonparvarlik hisoblanadi. Bu masalaning yyechimi qaysi darajada ta`limni texnologiyalashtirish bilan bog`liq ? Dastlab “texnologiya“ tushunchasiga aniqlik kiritaylik. Bu so`z texnikaviy taraqqiyot bilan bog`liq holda fanga 1872 - yilda kirib keldi va yunoncha ikki so`zdan - “texnos“ (techne) - san`at, hunar va “logos“ (logos) - fan so`zlaridan tashkil topib “hunar fani“ ma`nosini anglatadi. Biroq bu ifoda zamonaviy texnologik jarayonni to`liq tavsiflab berolmaydi. Texnologik jarayon har doim zaruriy vositalar va sharoitlardan foydalangan holda amallarni (operatsiyalarni) muayyan ketma-ketlikda bajarishni ko`zda tutadi. Yanada aniqroq aytadigan bo`lsak, texnologik jarayon - bu mehnat qurollari bilan mehnat ob`ektlari (xom ashyo)ga bosqichma-bosqich ta`sir etish natijasida mahsulot yaratish borasidagi ishchi (ishchi-mashina)ning faoliyatidir. Ana shu ta`rifni tadqiqot mavzusiga kuchirish mumkin, ya`ni: PT - bu o`qituvchi (tarbiyachi)ning o`qitish (tarbiya) vositalari yordamida o`quvchi (talaba) larga muayyan sharoitda ta`sir ko`rsatishi va bu faoliyat mahsuli sifatida ularda oldindan belgilangan shaxs sifatlarni intensiv shakllantirish jarayonidir. Yuqorida keltirilgan ta`rifdan ko`rinib turibdiki, PT tushunchasini izohlashda texnologiya jarayoni asos qilib olindi. Aslini olganda ham bu tushunchaga berilgan ta`riflar soni pedagogik adabiyotlarda nihoyatda ko`pdir. Pedagogik nashrlarda “texnologiya“ atamasining xilma-xil ko`rinishlarini uchratish mumkin: “o`qitish texnologiyasi“, “o`quv jarayoni texnologiyasi“, “ma`lumot texnologiyasi“ va hokazo. O`qitish texnologiyasi PTga yaqin tushuncha bo`lsa-da, aynan o`xshash ma`noni anglatmaydi, chunki u ma`lum predmet, mavzu va savollar doirasidagi aniq o`quv materialini o`zlashtirish yo`lini muayyan texnologiya atrofida ifoda etadi. U quproq xususiy metodika bilan bir jinslidir. PT esa ma`lumot texnologiyasini joriy etish taktikasini ifodalaydi va “o`qituvchi - pedagogik jarayon - o`quvchi (talaba)“ funksional tizim qonuniyatlariga tegishli bilimlar asosida ko`riladi.

Hozirgi kunda o`qituvchilar metodikani ko`p hollarda texnologiyadan ajrata olmayaptilar. Shu boisdan bu tushunchalarni aniqlashtirish kerak bo`ladi. Metodika o`quv jarayonini tashkil etish va o`tkazish bo`yicha tavsiyalar majmuasidan iborat. Metodikadan ko`zlangan maqsad predmet mavzulariga oid nazariyalarni aniq hodisalar tekisligiga kuchirishdir. Misol uchun, gaz qonunlarini tushunchalarini shakllantirish metodikasi yoki energiyaning sakllanish qonunini fizika kursining elektr bo`limida qo`llash metodikasi va x.k. PT o`qitish jarayoning o`zaro bog`liq qisimlarini tashkiliy jihatdan tartibga keltirish, bosqichlarni qurish, ularni joriy etish shartlarini aniqlash, mavjud imkoniyatlarni hisobga olgan holda belgilangan maqsadga erishishni ta`minlaydi. Yoxud PT o`qituvchining kasbiy faoliyatini yangilovchi va ta`limda yakuniy natijani kafolatlaydigan muolajalar yig`indisidir. Texnologiya o`zining egiluvchanligi, natijalarning turgunligi, samaradorligi, oldindan loyihalanish zarurati bilan metodikadan farqlanib turadi. Shu bilan birgalikda ma`lum vaqt davomida PT o`quv jarayonini texnik vositalar yordamida amalga oshirish, deb qarab kelindi. Faqat 70- yillardan boshlab pedagogik adabiyotlarda bu tushunchaning mohiyati yangicha talqin etila boshlandi. Yapon olimi T.Sakamoto tomonidan “o`qitish texnologiyasi - bu o`qitishning maqbulligini ta`minlovchi yo`l-yuriqlar tizimi bilan bog`liq bilimlar soxasi“ ekanligi e`tirof etiladi (32, 126). PTni fan sifatida e`tirof etish K.K.Selevko tomonidan ham ma`qullandi: “Pedagogik texnologiya o`qitishning birmuncha oqilona yo`llarini tadqiq qiluvchi fan sifatida ham ( ta`kid bizniki - N.S.) , ta`limda qo`llaniladigan usullar, prinsiplar va regulyativlar sifatida ham, real o`qitish jarayoni sifatida ham mavjuddir” (24,15). Olimning ta`kidlashicha “pedagogik texnologiya” tushunchasi ta`lim amaliyotida uch ierarxik darajada ishlatiladi: 1) Umumpedagogik (umumdidaktik) daraja: umumpedagogik (umumdidaktik , umumtarbiyaviy) texnologiya ma`lum mintaqada , o`quv yurtida , ma`lum o`qitish bosqichida yaxlit ta`lim jarayonini tavsiflaydi.

2) Xususiy metodik (predmetli) daraja: xusuiy predmetli PT “xususiy metodika” ma`nosida qo`llaniladi, ya`ni ta`lim va tarbiyaning aniq mazmunini joriy etish metodlari va vositalari yig`indisi sifatida bir predmet. sinf, o`qituvchi doirasida qo`llaniladi (fanlarni o`qitish metodikasi , o`qituvchi, tarbiyachining ishlash metodikasi). 3) Lokal (modulli) daraja : lokal texnologiya o`zida o`quv - tarbiyaviy jarayonning ayrim qismlarini, xususiy didaktik va tarbiyaviy masalalar yenchimini o`zida mujassamlashtiradi (alohida faoliyat turlari texnologiyasi, tushunchalarni shakllantirish, alohida shaxs sifatlarini tarbiyalash, dars texnologiyasi, yangi bilimlarni egallash, mustaqil ishlash texnologiyasi va boshqa). I.Ya.Lernerning fikricha, PT - “o`quvchilar harakatlarida aks etgan o`qitish natijalari orqali ishonchli anglab olinadigan va aniqlanadigan maqsadni ifodalashni taqozo etadi“ (13). Qator yillar davomida PT nazariyasi va amaliyoti bir-biriga bog`liq bulmagan holda urganilib kelindi. Natijada o`qitish jarayonini takomillashtirishga yoki o`quvchilarning bilish faoliyatini rivojlantirishga qaratilgan u yoki bu ilg`or metodikalar texnologiyalar darajasiga ko`tarila olmay asta-sekinlik bilan o`z mavqeini yuqotib pedagogika fanidan o`zoqlashib ketmoqdalar. Misol uchun, 60- yillarda katta shov-shuvga sabab bo`lgan “Dasturli ta`lim“ (Programmirovannoe obuchenie) yoki 70-yillarda sobiq ittifoq miqyosidagi “Shatalovchilik harakat“ini eslash kifoya. Bugungi kunda mamlakatimizda mutaxassislarning ilmiy salohiyatini birlashtirishga imkoniyatlar yetarli. Nazariya va amaliyot birligining ta`minlanishi PTning asl mohiyatini aniqlashga yo`l ochadi. Fikrimizcha, yangi PT pedagogika fanining alohida tarmog`i sifatida yoki faqat ta`lim amaliyotini maqbullashtirishga yo`naltirilgan tizim deb qarash mumkin emas. PT bu soxadagi nazariy va amaliy izlanishlarni birlashtirish doirasidagi faoliyatni aks ettiradi. Darvoqe, PTga “yangi“ so`zini qushib ishlatilishi nazariyachi olimlar va o`qituvchilarni bir qadar o`ylantirib qo`ydi, endilikda ta`lim-tarbiya jarayonini loyihalashga eskicha yondashish mumkin emasligini anglashga harakat

qilmoqdalar. Shunday ekan, “yangi PT“ nimani anglatadi? Bu savolning yechimini izohlashga harakat qilamiz. Birinchidan, PT ta`lim (tarbiya) jarayoni uchun loyihalanadi va belgilangan maqsadni yechishga qaratiladi. Binobarin, har bir jamiyat shaxsni shakllantirish maqsadini aniq belgilab beradi va shunga mos holda ma`lum pedagogik tizim (maktab, kollej, oliy o`quv yurti) mavjud bo`ladi. Bu tizimga o`zluksiz ravishda ijtimoiy buyurtma o`z ta`sirini o`tkazadi va ta`lim-tarbiya maqsadini umumiy holda belgilab beradi. “Maqsad” esa pedagogik tizimning qolgan elementlarini o`z navbatida yangilash zaruratini keltirib chiqaradi. Kadrlar tayrlashning milliy dasturi ta`lim-tarbiyaning maqsadini yangi yo`nalishga burdi, ya`ni: “o`tmishdan qolgan mafkuraviy qarashlar va sarqitdan to`la xolis etish, rivojlangan demokratik davlatlar darajasida yuksak ma`naviy va axloqiy talablarga javob beradigan yuqori malakali kadrlar tayyorlash“ deb belgilanadi. Demak, ta`lim-tarbiyaning maqsadi butunlay yangilandi, unga mos holda mazmunning ham, pedagogik jarayonning ham yangilanishi tabiiydir. Ikkinchidan, fan va texnikaning rivojlanishi bilan inson faoliyati chegarasi nihoyatda kengayib boryapti, auditoriyaga o`qitish imkoniyatlari katta bo`lgan yangi texnologiyalar (sanoat, qishloq xo`jaligi, elektron, axborot va boshqa) kirib kelmoqda. Ruy berayotgan sifatiy o`zgarishlar shundan dalolat beradiki, endilikda “o`rganish“ning birlamchi jarayonlari an`anaviy metodika va o`qitish vositalari romiga sig`may, o`qituvchining individual qobiliyatariga mos kelmay qoldi. Yangi metodikalarni talab etadigan va ta`lim jarayonining ajralmas qismiga aylanib borayotgan va unga o`zining ma`lum xususiyatlarini joriy etadigan yangi texnikaviy, axborotli, poligrafik, audiovizualli vositalar mavjudki, ular yangi PTni real voqelikka aylantirdi. Pedagogik texnoligiya konsepsiyasining rivojlanish tarixi Yangi o`zbek davlatchiligining tamal toshi quyilyapti: ijtimoiy, iqtisodiy, ma`naviy, mafkuraviy soxalarda tub isloxatlar amalga oshirilmoqda. Ta`lim-

tarbiya soxasining islox qilinishi pedagogika fanini rivojlantirish uchun qulay imkoniyatlar yaratib berdi. Endilikda kishilik jamiyati tomonidan o`zoq yillar davomida yaratilgan tarbiyashunoslik tajribalarini o`rganish va tadqiq qilish ishlari keng yo`lga qo`yildi. Shurolar to`zumi davrida barcha ijtimoiy fanlar kabi pedagogika ham kommunistiq mafkura qobig`i bilan o`ralgan, uning rivojlanish me`yori cheklangan, ilg`or chet mamlakat g`oyalari esa burjua g`oyalari, deb tanqid qilinar va rad etilar edi. Holbuki har qanday g`oya ham o`zida ma`lum ijobiy jihatlarni mujassamlashtirishi mumkin, ularni amaliyotga joriy etish foydadan holi emas edi. Jumladan, pedagogik texnologiya (PT) ham burjua didaktikasiga tegishli yo`nalish sifatida qarab kelindi va bu muammoni tadqiqot ob`ektiga aylantirish iloji yo`q edi. Bugun mamlakatimiz istiqloli sharofati tufayli barcha fan soxalarini rivojlangan davlatlarda to`plangan tajribalar asosida tahlil qilish va yanada takomillashtirish imkoniyatlari mavjud. Umuminsoniy qadriyatlarni ijodiy o`rganish va hayotimizga tadbiq etish davri keldi. Milliy dasturda ta`kidlanganidek, yaqin kelajakda “kadrlar tayyorlash soxasidagi hamkorlikning xalqaro huquqiy bazasi yaratiladi, xalqaro hamkorlikning ustuvor yo`nalishlari ruyobga chiqariladi, xalqaro ta`lim tizimlari rivojlantiriladi“. 30-yillarda “pedagogik texnika“ tushunchasi maxsus adabiyotlarda paydo bo`ldi va u o`quv mashg`ulotlarini aniq va samarali tashkil etishga yo`naltirilgan usul va vositalar yig`indisi sifatida qaraldi. Shuningdek, bu davrda PT deb o`quv va laboratoriya jixozlari bilan muomala qilishni uddalash, ko`rgazmali qurollardan foydalanish tushunildi. 40-50 - yillarda o`quv jarayoniga o`qitishning texnik vositalarini joriy etish davri boshlandi. Ayniqsa kino, radio, nazorat vositalari, ulardan foydalanish metodikasi PTga tenglashtirildi. 60-yillarning o`rtalarida bu tushuncha mazmuni chet el pedagogik nashrlarda keng muhokamaga tortildi. 1961 - yildan boshlab AKShda “Pedagogik texnologiya“ (Edusational Tyechnology), 1964 yildan Angliyada “Pedagogik texnologiya va dasturli ta`lim“ (Tyechnoogy and pragrammed Learning), Yaponiyada esa 1965 -

yildan “Pedagogik texnologiya“ (Edusational Tyechnology) jurnallari chop etila boshlandi. 1971 - yilda xuddi shu nomli jurnal Italiyada chiqarila boshlandi. PT muammosining uta dolzarbligi hisobga olinib, uning ilmiy asoslarini tadqiq qilish maqsadida maxsus korxonalar to`zildi. Misol uchun, 1967 - yilda Angliyada pedagogik texnologiya Milliy Kengashi (National souncil for Edusational Tyechnology) tashkil etildi va 1970 - yildan boshlab “Pedagogik texnologiya jurnali“ (Jornal of Edusational Tyechnology) chiqa boshladi. AQShning qator universitetlari va ilmiy markazlarida ham PT muammolariga jiddiy e`tibor berildi. 1971 - yilda maxsus “Kommunikatsiya va texnologiya Assosiatsiya“si (Assosiatsion for Edusational Communitsations and Tyechnology) faoliyat ko`rsata boshladi. Hozirgi kunda bu tashkilotning barcha shtatlarda va Kanadada 50 dan ziyod filiallari ishlab turibdi. Yaponiyada PT muammolari bilan to`rtta ilmiy jamiyat shug`ullanmoqda, faol harakatdagi pedagogik texnologiya Markaziy Kengashining 22 ta davlat universitetlarida markazlari mavjud. Har uch oyda yapon tilida chiqadigan “Pedagogik texnologiya soxasidagi tadqiqotlar“ (Edusational Tyechnology Reslarch) jurnallarida yirik olimlarning ilmiy ishlari o`z o`rnini topmoqda. Yaqinda Umumyapon pedagogik texnologiya Markaziy Kengashi (The Japanese Council of Tyechnologu Centers) to`zilib, bu soxada xalqaro aloqalar urnatish ishlari bilan mashxur. Didaktikaning bu yo`nalishiga e`tibor nihoyatda oshib borishini 70-yillarda o`tkazilgan qator xalqaro konferensilar tasdiklaydi. Shunday xalqaro konferensiyalar 1966-yildan boshlab har yili bahorda Angliyada o`tkazilib kelinadi va anjuman materiallari “Pedagogik texnologiya jihatlari” (Àspects of Edusational Tyechnologu) nomida nashr qilinadi. Shu kabi ma`lumotlarni keltirishni g`arb davlatlari misolida yana ham davom ettirish mumkin, Biroq 1-rasm bunga ehtiyoj qoldirmaydi. Yuqoridagilarning o`zi yo`q PT pedagogika nazariyasi va amaliyoti soxasidagi alohida hodisa sifatida diqqat markazda turganligini, 60-yillardan boshlab chet ellarda yangi yo`nalish sifatida shakllanganligini ta`kidlab turibdi. Tahlillarning ko`rsatishicha, bu davrda

PT ikki yo`nalishda muhokama qilindi va rivojlantirildi: birinchisi - o`quv jarayoniga texnik vositalarini qo`llash bilan bog`liq bo`lsa ( shu jumladan dasturli ta`limning texnik vositalari), ikkinchisi - o`qitish texnologiyasi masalalarini, ya`ni o`quv materiallarni tahlil qilishdan tortib ta`lim jarayonini turlicha nashrli va texnik vositalardan jamuljam foydalangan holda tizimli tashkil etishga qadar bo`lgan keng doiradagi muammolarni kamrab oladi. Shu yerda birinchi konferensiya materiallari (1966 yil) to`plamning kirish maqolasida yozilgan juda muhim dalilni keltirish o`rinlidir: “ikki tushuncha - “pedagogika“ va “texnologiya“ larni qushish mantiqi tortishuvlarga sabab bulayapti. Chunki “texnologiya“ so`zi sinf xonasiga texnikani kiritish va “degumanizatsiya“ (insonparvarlikdan voz kechish) g`oyasi bilan tavsiflanishi pedagogik kasb vakillarini chuchitishi mumkin“. Albatta, bu fikr ma`lum darajada tugri bo`lishi mumkin. Biroq texnokratik fikrlash (texnikaning inson va uning qadriyatlari ustidan ustunligi) fanda qoralanadi yoki inson xech qachon “temir mashina“ga tobe bo`lmaydi, balki uni o`z aql- zakovati bilan yaratadi va boshqaradi. Bu muammoning psihologik jihatlari bo`lib kam urganilgan soxa. 70-yillarning boshiga kelib o`quv jixozlarining turli xillarini va o`qitishning predmetli vositalarini loyihalash va ishlab chiqarishni yo`lga quyish zaruriy shartlardan biriga aylandi, ularsiz ilg`or metodika va o`qitish shakllari samarasiz bo`lishi, ta`lim sifatiga erishib bulmasligi anglab etildi. Shu boisdan davlatlarda ham bu soxada ma`lum xajmdagi ishlar amalga oshirildi. Jumladan, 1965-yilda sobiq Rossiya Pedagogika Fanlari Akademiyasida “O`quv jixozlari va o`qitishning texnik vositalari“ ilmiy tekshirish instituti tashkil etildi va hozir ham Rossiya ta`lim akademiyasi instituti sifatida faoliyat ko`rsatayapti. 1973- yilda Vengriyada “O`qish texnologiyasi Davlat Markazi“ bevosita YUNESKO tashabbusi va dasturi asosida tashkil etildi va uning asosiy vazifasi o`qitish texnologiyasining yangi qirralarini kashf etish, mutaxassislar tayyorlash tizimini takomillashtirish bo`yicha ilmiy tadqiqotlarni rivojlantirish kabi masalalardan iborat bo`ldi. Shunday qilib, 1972-yilning kech ko`zida Buyuk Britaniya va Fransiya kitob dukonlarida “Yashash uchun o`qish. Dunyo tarbiyasi bugun va ertaga“ (Learning

to be Tche world of edication today and tomarrow) kitobi paydo bo`ldi. Bu voqeaga roppa-rosa 27 yil vaqt utgan bo`lsa-da, ma`ruzaning asosiy g`oyalarini eslash foydadan holi bo`lmaydi. Boz ustiga bu kitob boshqalari kabi mamlakatimiz keng auditoriyasiga kirib kelmadi, kutubxonalarimiz boyligiga aylanmagan. PTning ikkinchi yo`nalishi - nazariy-didaktik jihatlari 80-yillarning boshida AQSh va Angliyada tadqiqot ob`ektiga aylandi. Chunki “texnologiya“ so`zi keng ma`noda nazariy bilimlarni amaliyot maqsadiga kuchirish, bu kuchirishning aniq yo`llarini ishlab chiqish zarurati e`tirof etildi. XXI asrga qadam quyish arafasida G.K.Selevko tomonidan PTga oid yirik metodologik asar - o`quv qo`llanma yaratildi va unda pedagogik texnologiyalar tasnifi keltiriladi (24). Olim PTlarni un ikki turga ajratadi: 1. Qo`llanish darajasi bo`yicha (umumpedagogik; xususiy predmetli; lokalli, modulli, tor pedagogik). 2. Falsafiy asos bo`yicha (materializm, idealizm, dialektik, metofizik, insonparvar, noinsonparvar, antroposofiya, teosofiya, progmatizm, ekzistensializm, ssionizm). 3. Ruhiy rivojlantirishning yetakchi omillari bo`yicha (biogenli, sotsiogenli, psixogenli, idealistiq). 4. O`zlashtirish konsepsiyasi bo`yicha (assosativ-reflektorli, rivojlantiruvchi, bexevioristiq, geshtaltexnologiya, suggestiv, neyrolingvistiq). 5. Shaxs to`zulmasiga yo`naltirilganlik bo`yicha (informatsion, operatsion, hayajonli - badiiy , hayajonli - axloqiy, o`z-o`zini rivojlantiriuvchi, evrestik va amaliy). 6. Mazmuni va tuzulish xarakteri bo`yicha (ta`limiy va tarbiyaviy, dunyoviy va dinniy, umumta`lim va kasbga yo`naltirilgan, gumanitar va texnokratik, turlicha soxaviy texnologiyalar, xususiy predmetli hamda monotexnologiyalar, politexnologiyalar). 7. Tashkliy shakllar bo`yicha (sinf - dars, muqobilli, akademik, yakka tartibli, guruhli, jamoa bo`lib o`qish usullari, tabaqalashtirilgan ta`lim).

8. Bilish faolityatini tashkil etish va boshqarish turi bo`yicha (ma`ruzali klassik o`qitish; audiovizualli texnik vositalar yordamida o`qish ; ”maslaxatchi tizim”; kitob yordamida o`qitish; “kichik guruh” tizimi ; kompyuterli o`qitish; “repetitor” tizimi; “dasturli ta`lim” - V.P.Bespalko). 9. Bolaga yondashish bo`yicha (avtoritar, didaktosentrik, shaxsga yo`nalgan texnologiyalar, hamkorlik texnologiyasi, erkin tarbiyalash texnolgiyasi, ezoterik texnologiyalar). 10. Ustuvor metodlar bo`yicha (reproduktiv, tushuntirish - ko`rsatish, rivojlantiruvchi ta`lim, muammoli ta`lim, ijodiy; dasturli ta`lim, dialogli , uyinli ta`lim, o`z-o`zini o`qitish ta`limi, informatsion ta`lim). 11. Mavjud an`anaviy tizimlarni yangilash yo`nalishlari bo`yicha (munosabatlarni insonparvarlashtirish va demokratlashtirish asosida; bolalar faoliyatini faollashtirish va jadallashtirish asosida; tashkillashtirish va boshqarish samaradorligi asosida; o`quv materiallarni metodik va didaktik rekonstruksiyalash asosida; tabiatan monandlik, mukobillik texnologiyalari; mualliflik maktabining yagona texnologiyasi). 12. Taxsil oluvchilar toifasi bo`yicha (ommaviy texnologiya, olg`a odimlovchi ta`lim, to`ldiruvchi; o`zlashtirmovchilar bilan ishlash texnologiyalari, iqtidorlilar bilan ishlash texnologiyalari).

Adabiyotlar ro`yxati : 1. Barkamol avlod- O`zbekiston taraqqiyotining poydevori. –T.: «Sharq» 1998 2. Karimov I. Barkamol avlod orzusi. –T. «Sharq», 1999 3. Mirqosimova M. Adabiy ta`lim metodikasi. –T. 1993 4. Adabiyot o`qitish metodikasi (tuzuvchilar. Q.Yo`ldoshev, O.Madayev, A.Abdurazzoqov). Toshkent. 1994 yil. 5. Yu.K.Babanskiy. Hozirgi zamon umumiy ta`lim maktabida o`qitish metodlari. Toshkent. «O`qituvchi» 1990 yil. 6. To`xliyev B. Adabiyot o`qitish metodikasi. Toshkent «Yangi asr avlodi», - 2006 7. http:// www.pedagog.uz ;www. connect.uz : www. fantexnolog.uz 8. www.ziyonet.uz

O'xshashlar

Yangi pedagogik texnologiya tushunchasi

Imlo va uning tamoyillari

Lirik asarlarni o’ganishda yangi pedagogik texnologiyarning o’rni va ahamiyati

Milliy istiqlol g`oyasi va ma’naviy barkamollik

Adabiyot darslarini tashkil etishda o`yin texnologiyasi