Yiringli – rezorbtiv isitma. Sepsis - Tibbiyot - Referatlar

Yiringli – rezorbtiv isitma. Sepsis

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

56 KB

Ko'chirib olish

Yiringli – rezorbtiv isitma. Sepsis. Reja: 1 . Yiringli – rezorbtiv isitma. Etiologiyasi va uning rivojlanishiga ta’sir etuvchi shart – sharoitlar. 2. Sepsis jarayonida organizmda kechadigan asosiy o’zgarishlar. 3. Sepsis turlari. 4. Sepsisni kompleks davolash usullari.

Tayanch iboralar: s epsis oldi holat. Yiringli – nekrotik jarayon. Toksinlar rezorbsiyasi. Yiringli – rezorbtiv isitma. Ixorozli suyuqlik. Sepsis, septitsemiya, piyemiya. Metastaz. “O’lim xochi”. Antiseptik davolash kompleksi. Parabioz. 1. Yiringli – rezorbtiv isitma sepsis oldi holat hisoblanadi. U kuchli yiringli – nekrotik jarayonlarning qo’shimcha ifodasi sifatida namoyon bo’ladi, masalan: gangrena, yara, jarohatlar va boshq. Asosiy belgilari : tez rivojlanadigan flegmonozli jarayonlar, chuqur jarohatlar, to’qimali cho’ntaklar va o’yiqlar, ko’p miqdorda o’lgan to’qimalar, granulyatsion to’qimaning sust o’sishi yoki umuman yo’qligi, ixor yoki ko’p miqdorda yiring to’planishi. Toksik moddalar va kuchli qo’zg’alishlar bosh miya po’stloq osti va po’stlog’ida kuchli qo’zg’alishni va natijada ularning parabioz holatini chaqiradi. Buning oqibatida albatta organizmning gumoral boshqarilishi ham keskin buziladi. Barcha yuqorida keltirilgan xodisalar mikroorganizmlarning qonga va limfaga o’tishiga moyillik yaratadi. Yiringli – rezorbtiv isitmada organizmning umumiy holati keskin buziladi, hayvonning ishtahasi yo’qoladi, otlar terlaydi, badani titraydi. Umumiy harorat yuqori, puls odatda ravon ammo tez bo’ladi. Otlarda qon bosimi sa’l ko’tariladi. Eritrotsitlar soni va gemoglobin miqdori kamayadi. Leykoformula ancha siljigan bo’ladi. Yiringli – nekrotik o’choqlarni tozalash, o’yiq va cho’ntaklarni xirurgik yo’l bilan yo’qotish yoki ularni drenajlash kasallik kechishini yaxshilaydi va umuman to’xtatadi. Sepsis oldi holat 2–3 kundan 10 kungacha va ko’proq cho’zilishi mumkin. Surunkali kechishida, jarayon jarohatli darmonsizlanishga o’tadi, asta – sekinlik bilan mushaklar atrofiyaga uchraydi, ichak – oshqozon yo’llarida va jigarda distrofik jarayonlar kechadi (sepsis kuzatilmaydi). 2 . Sepsis – qiyin qaytariladigan infeksion – toksik jarayon bo’lib, birlamchi o’choqdan qo’zg’atuvchining rivojlanib tarqalishi va intoksikatsiya natijasida chuqur nerv – distrofik o’zgarishlar hosil bo’lishi hamda organizmning barcha faoliyatlari buzilishi bilan kechadi. Sepsis xaligacha, ayniqsa mahsuldor hayvonlarda yaxshi o’rganilmagan. Shu sababdan sepsisning etiologiyasi, patogenezi va davolanishi to’g’risida yagona fikr yo’q. Sepsis juda og’ir, o’tkir, yarim o’tkir va hatto yashin tezligida kechishi mumkin. Yashin tezligida kechadigan sepsis bir necha soatdan 2–3 kungacha kechib, o’lim bilan tugaydi. O’tkir sepsis 2–4 hafta, yarimo’tkir sepsis 6–12 hafta mobaynida kechadi. Ularning oqibati jarayonning og’irligi va uni vaqtida kompleksli davolash bilan bog’liq. Mahalliy jarrohlik infeksiyani tegishli va o’z vaqtida davolaganda u kamdan – kam hollarda sepsisga aylanadi. 3. Sepsis turlari. Qo’zg’atuvchiga qarab sepsis streptokokkli, stafilokokkli, anaerob bo’ladi.

Etiologik belgilari jixatidan – jarohatli; yallig’lanish yoki yiringli – nekrotik; operatsiyadan keyingi, ginekologik, kriptogen sepsisga bo’linadi. Joylashishi bo’yicha odontogen, miogen, artrogen, ungulyar, tug’ushdan keyingi va boshq. bo’ladi. N.SH. Pirogov sepsisni piyemiya – qonda mikroblar va to’qima hamda a’zolarda esa metastazlar mavjudligi, septitsemiya – qonning chirishi – ya’ni sepsisning infeksion – toksik ko’rinishi va septiko – piyemiya ya’ni aralash shakllariga bo’lgan. Xozirgi davrda piyemiya metastaz beruvchi umumiy yiringli infeksiya, septitsemiya esa metastazsiz umumiy yiringli (anaerob) infeksiya deb ataladilar. Metastaz beruvchi umumiy yiringli infeksiya – piyemiya. Sepsisning bu shaklida organizm to’qimalariga va a’zolariga hamda qonga birlamchi o’choqdan tushayotgan mikroblar ushlanib turiladi va ularning tarqalishiga yo’l qo’yilmaydi. Retikuloendotelial sistemasining faoliyati, himoya moslashuv va immunobiologik reaksiyalar ham to’liq bostirilmagan bo’ladi. Shuning uchun bu shakldagi sepsis nisbatan yengil bo’ladi va o’tkir hamda yarim o’tkir kechadi. Bunday sepsis asosan qoramollarda va cho’chqalarda kuzatiladi. Qoramollarda piyemiya retikuloperitonit, travmatik perikardit, yiringli artrit, yiringli – chirituvchi metrit, otlarda manqa, yag’rinning yiringli – nekrotik jarayonlari, yiringli tromboflebitda, cho’chqalarda bichishdan so’ng kelib chiqadi. Qoramol va cho’chqalarda mikroblar limfa orqali, ot va itlarda qon orqali tarqaladi. Yiringxonalar bir nechta yoki ko’p sonli bo’lishi mumkin. Ular ko’pincha limfa tugunlar, yag’rin, sag’rin, son, bel, uch boshli muskullarda, suyak iligi, bosh va orqa miyada hamda yelinda joylashadi. Kamroq hollarda ichki a’zo, bo’g’im, pay qinlarida va boshqa joylarda joylashadi. Mikroblarning o’rnashib qolishi qonning sust oqishi, kapillyarlarning shakli, tuzilishi, yurak faoliyatining sustlashishi, mushaklar atrofiyasi, sensibilizatsiya, oziqaning kamligi va boshqalarga bog’liq. Klinik belgilar: birlamchi o’choqda keng tarqalgan katta shish kuzatiladi, granulyatsion to’siq sust o’sadi, granulyatsiyalar zamburug’simon shaklda bo’ladi, yiringli artrit va boshqa yiringli jarayonlar rivojlanadi. Hayvonning umumiy ahvoli yomon, tana harorati yuqori bo’ladi, hayvon tanasining ayrim joylari titraydi, otlar esa terlaydi. Hayvon oziqani qabul qilmaydi, suvni yaxshi ichmaydi. Uning yurak urishi kuchli, taqillaydigan; pulsi kam to’lgan va tez bo’lib, patologik artmiya kuzatiladi; qon bosimi pasayadi; nafas olishi tezlashadi. Kecha – kunduz mobaynida tana harorati keskin o’zgaradi (2 o С ga va ko’prok). Bunday harorat metastatik absesslar granulyatsiya bilan qoplanishidan yoki granulyatsion to’siq buzilib, yiring qonga so’rilishidan dalolat beradi. Qonga toksinlar va mikroblarning to’xtovsiz tushishida haroratning o’zgarishi 1 o С dan oshmaydi (ayniqsa qoramollarda). Kasallik yomon kechganda ya’ni oqibati yomon bo’lganda 1 kun ichida tana harorati pastga tushib ketadi puls esa o’zgarmaydi yoki tezlashadi. Grafikdagi bu ko’rsatkichlarning bir – biri bilan o’zaro kesishishi “O’lim xochi” deb ataladi. Ya’ni bir necha soatdan so’ng hayvon o’ladi.

Jarohatdan olingan surtmalarda o’lgan leykotsitlar, ko’p miqdorda mikroblar ko’rinadi, poliblastlar protoplazmasida ko’p sonli vakuollar va azurofil donachalar kuzatiladi, to’qimalar degeneratsiya holatida bo’ladi. Metastazsiz umumiy yiringli infeksiya – (septitsemiya ). Sepsisning eng og’ir toksik shakli bo’lib, o’tkir yoki yashin tezligida kechadi. Qonga toksinlarning tushishi angioretseptorlar, periferik nervlar, orqa miya, bosh miya po’stlog’i va po’stloq ostining kuchli, haddan ziyod qo’zg’alishiga olib keladi. Septitsemiyaning rivojlanishi himoya moslashuv va immunobiologik reaksiyalar hamda biriktiruvchi to’qima aktivligi erta bostirilishi bilan kechadi. Shuning uchun yallig’lanish jarayoni to’siq bilan o’z vaqtida o’ralmaydi va to’xtatilmaydi va natijada o’tkir anaerob jarayonlar hosil bo’ladi. Bosh miya po’stlog’idagi parabiotik holatlar po’stloq osti markazlarning faoliyatini buzadi, bu esa a’zolar va to’qimalar disfunksiyasiga olib keladi. Septitsemiya qorin devori va ichaklarning kirib boruvchi jarohatlari, bichishdan so’ng asoratlar, chuqur, muskullararo va g’ilofli flegmona, tuyoq chirishlari, anaerobli infeksiyada hosil bo’ladi. Klinik belgilar. Kasal hayvon juda holsizlangan, jabrlangan bo’lib, yotib qoladi, ozuqa va suvni qabul qilmaydi, tez oriqlaydi, tana harorati yuqori ko’tarilib, bir kun mobaynida ko’p o’zgarmaydi (0,5 – 0,8 o C). Otlar titraydi va terlaydi. Hayvon o’lishidan avval tana harorati keskin tushadi yoki ko’tarilib ketadi. Kasallik mobaynida puls tezlashgan, kam to’lgan, ipsimon bo’ladi. Patologik aritmiya kuzatiladi. Hayvonning nafas olishi tez, noto’g’ri. Uning oyoqlari soviydi, shilliq pardalar to’q qizil yoki kir – sariq rangga kiradi, ularga qon quyiladi. Hayvon vaqti – vaqti bilan bezovtalanadi, qochib ketishga intiladi, itlarda agressiya kuzatiladi. Otlar yotgan holatda oyoqlari bilan suzish harakatlarni qiladi. Qo’zg’alish keyinchalik depressiya bilan almashinadi. Itlar yod jismlarni tishlab yutishga intiladi. Hayvonlarda profuzli ich ketishi kuzatiladi, tez – tez siydik ajraladi, va natijada terilari qurib ketib, hayvon tanasi “qoq suyak”ga aylanadi. Eritrotsit va gemoglobin miqdori keskin kamayadi. Leykotsitoz rivojlanmaydi. Gemogrammada keskin chapga (miyelotsitlargacha) siljish kuzatiladi. Eozinofil va monotsitlar ko’rinmaydi. 4. Sepsisni kompleks davolash usullari. Samarali davolash uslublari xozirgacha ishlab chiqilgan emas. Ammo shunga qaramasdan, davolash erta va kompleksli bo’lishi kerak va u mikroblarni bostirish, organizmdan toksinlarni neytrallab chiqarish va barcha funksional buzilishlarni tiklashga qaratilishi shart. Antiseptik terapiya kompleksiga quyidagi umumiy va mahalliy usullar kiradi: 1. Himoya kuchlarini ishga solish, organizmning oziqlanishini yaxshilash va atsidozni pasaytirish. Shu maqsad bilan hayvonga yengil hazm bo’ladigan, vitaminga boy, ishqorli oziqa beriladi: o’nib chiqqan arpa, osh sodasi (30 – 40 g) qo’shilgan kepak atalasi, sabzi va boshqa sabzavotlar.

Jarayon og’ir kechganda toksik va alimentar gipovitaminozlar rivojlanadi. Natijada immunogenez va jigarning antitoksik faoliyati pasayadi, fagotsitar aktivlik yomonlashadi. Infeksiyaga qarshi rezistentlik ayniqsa retinol defitsitida yaqqol kuzatiladi, bunda shilliq pardalarning baryer xususiyatlari yo’qolib, mikroblar organizmga kirib boradi. Shuning uchun vitaminoterapiya katta ahamiyatga ega. Oziqa bilan tushadigan vitaminlardan tashqari parenteral yo’l bilan uch baravar ziyod miqdorda vitaminlarni, masalan: retinol, askorbin kislotasi, tiamin, riboflavin, piridoksin, foliy kislotasi, siankobalaminni yuborish maqsadga muvofiq. Askorbin, foliy kislotalari va siankobalaminlarning ta’sirini kuchaytirish uchun ular bilan birgalikda pentoksil, metiluratsil va prodignozan yuboriladi. Metabolik va alimentar atsidozni yo’qotish uchun ratsiondan silos va boshqa achchiq oziqalar chiqariladi, hamda organizmga bikarbonat yoki trisamin infuziya qilinadi. Xujayrali gipokaliyemiyada vena ichiga 1–5 % kaliy eritmasi (500 ml yuboriladigan eritmaga, 20–30 mekv/l) yuboriladi. Kaliy miqdori ko’p bo’lganda 10 % kalsiy xloridi qo’llanadi. Natriy yetishmasligida 10 % natriy xloridi (1 kg tirik massaga 1,5 – 2 mekv/l) bir kunda bir marotaba yuboriladi. 2. Organizmning reaktivligini oshirish; himoya reaksiyasini aktivlashtirish; immunologik jarayonlarini, qon hosil qiluvchi a’zolar faoliyatlarini kuchaytirish; parenximatoz a’zolar faoliyati va dezintoksikatsiyani yaxshilash. Bunda septik jarayon boshlanishida vena ichiga 10 % kalsiy xloridi 1 : 10 yoki 10 % natriy salitsilati 2 : 10 eritmalari bilan konservatsiya qilingan qon yuboriladi (yirik hayvonlarga 1000 – 2000 ml, kichik hayvonlarga 50–100 ml). Sensibilizatsiyaga uchragan nerv markazlarining angioretseptorlarini haddan ziyod qo’zg’alishini oldini olish va shok hosil bo’lmasligi uchun qon tomchi yoki sekin tizillatib yuborilishi lozim. Bunda 1000–2000 ml konservatsiya qilingan qonga 1,25– 2,5 g novokain qo’shiladi, yoki qonni yuborishdan 15–20 daqiqa oldin venaga 1 kg hayvon massasiga nisbatan 0,25 ml, 0,25 % novokain eritmasi yuboriladi. Qon ikki kunda bir marotaba quyiladi. Azot defitsitida organizmni oqsillar bilan boyitish hamda immunogenez, eritropoezni yaxshilash va intoksikatsiyani kamaytirish maqsadida infuzion eritmalarga oqsilli gidrolizatlar yoki aminokislotalar eritmalari qo’shiladi. Masalan gidrolizin (L–103) va aminopeptin (qoramol qonining oqsillaridan olinadi), kazein gidrolizati SOLIPK (sut oqsilidan olinadi). Oqsil gidrolizatlari tomchilatib, 1 daqiqada 60–70 tomchi yuboriladi. Tanlangan gidrolizat har kuni kichik hayvonlarga 150–200 ml, yirik hayvonlarga 2000–3000 ml dan yuboriladi. Vena orqali 33 % etil spirtning yuborilishi bakteritsidli va organizm reaktivligini oshirish xususiyatlarga ega. Ammo uning uzoq vaqt qo’llanilishi jigar va retikuloendotelial sistemasiga salbiy ta’sir ko’rsatishi mumkin. 3. Suvsizlanishning oldini olish maqsadida infuzion eritma, qon quyiladi. Hayvonga xohlagancha suv beriladi. Infuzion suyuqlikning miqdori 30–40 ml/kg tashkil qiladi. Yirik hayvonlarga (400 kg) bir kunda 15–16 litr yuboriladi. 4. Nerv sistemasining parabiotik holatini yo’qotish va trofikasini yaxshilash maqsadida himoya terapiya usullari va chora – tadbirlari qo’llanadi.

Buning uchun simpatik gangliy va nerv tugunlarining nоvokain qamallari o’tkaziladi hamda novokainning 0,5 % eritmasi uyqu arteriyasiga yoki aortaga yuboriladi. Nerv markazi qo’zg’alishining oldini olish maqsadida vena ichiga 10 % natriy bromidi (yirik hayvonlarga 100–150 ml) har kuni, 3 kun davomida yuboriladi. 5. Organizmdagi infeksiyani quyidagi uslub bo’yicha yo’qotish mumkin. Eng avval vena ichiga gentamitsin (yirik hayvonlarga 10 ml) bilan 0,25–0,5 % novokain eritmasi yoki 5 % li 10–20 ml glyukoza eritmasi bilan 0,002 g/kg morfotsiklin quyiladi, so’ng bir soatdan keyin muskul orasiga yarim sintetik penitsillinlar (ampitsillin, karbenitsillin va boshq.) yoki sefaloksin va moksalaktin va boshq yuboriladi. Mikroblarni muvaffaqiyatli bostirish maqsadida venaga sekinlik bilan eritiluvchi sulfanilamidlar (5–10 % norsulfazol, 10–20 % etazol) quyiladi. Og’iz orqali sulfadimetoksin, sulfalen beriladi. Kamfora zardobini qo’llashda juda yaxshi natija kuzatiladi (I.I.Kadikov). Camphorae tritae – 4,0 Glucosae – 60,0 Spiritis aethylici – 300 ,0 Sol natrii chloridi 0,8 % – 700 ,0 Y irik hayvonlarga ve na orqali kuniga 2–3 marotaba 200–300 ml dan, kichik hayvonlarga 20–30 ml. Bundan tashqari 3 baravar dan ziyod askorbin kislotasi qo’shilib yuborilishi (yirik hayvonlarga 6–8 g) zarur. 6. Energetik defitsitni to’ldirish, jigar baryerini himoya qilish va jigarning antitoksik faoliyatini tiklashda vena ichiga 20 % glyukoza quyiladi. Yuqorida aytib o’tilganlarni hisobga olib, insulin yuboriladi (otga 100–200 T.B., qoramolga 150–300 T.B., kichik hayvonga 5–20 T.B.). 7. Toksinlarni neytrallash va organizmdan chiqarib tashlash. Qo’llaniladi: vitaminoterapiya, qon qo’yish, venaga gidrolizatlar, qon, glyukin, reopoliglyukin, kamfora zardobini quyish. Ular hammasi intoksikatsiyani pasaytiradi. Undan tashqari vena orqali 40 % geksametilentetramin bilan kofein (yirik hayvonlarga 15–20 g/2–3 g, kichik hayvonga 0,3–2/0,2–0,3 g). Dezintoksikatsiya va tomirlar trombozini oldini olish maqsadida vena ichiga geparin yuboriladi: 400 kg otlarga bir kunda 3 marotaba 4–6 ml (1 ml da 5000 T.B.), kichik hayvonlarga bir kunda bir marotaba 0,25–0,5 ml. Geparin ayniqsa kuyishdan hosil bo’lgan sepsisda yaxshi natija beradi. Gemodezni qo’llash katta ahamiyatga ega, chunki u aktiv adsorbent bo’lib, endo – va ekzotoksinlar bilan tezda kompleksli birikmalar hosil qiladi. Uning dezintoksikasion ta’siri vena orqali yuborilganda 10–15 daqiqadan so’ng boshlanadi (1daqiqada 40–80 tomchi). Preparat diuretik xususiyatlarga ega. Gemodez bir kunda bir marotaba 2–3 kun mobaynida qo’llaniladi, katta hayvonlarga 1000–2000 ml, kichik hayvonlarga 50–150 ml. 8. Sensibilizatsiyani yo’qotish, tomirlar va xujayralar membranalarining o’tkazuvchanligini pasaytirish hamda K va C a larning o’zaro nisbatini normallashtirish. Buning uchun vena ichiga 30 % natriy tiosulfati (yirik

hayvonlarga 50 ml, kichik xayvnlarga 3–5 ml) yuboriladi. Uning bilan C vitamini qo’shib yuboriladi. K va Ca larning o’zaro nisbatini to’g’rilash uchun vena orqali 10 % kalsiy xloridi eritmasi yuboriladi (katta hayvonlarga 100–150 ml, kichik hayvonlarga 10–15 ml). gistaminning yomon ta’sirini pasaytirish maqsadida teri ostiga dimedrol yuboriladi (yirik hayvonlarga 0,2–0,5 g, kichik hayvonlarga 0,02– 0,04 g) yoki og’iz orqali beriladi – 0,2–1,0 va 0,04–0,08 g. Undan tashqari boshqa antigistaminli preparatlar qo’llaniladi. 9. Simptomatik davolash. Jarayonga qo’shilgan a’zoning funksional holatini yaxshilashga qaratilgan. 10. Septik o’choqni mahalliy davolash usullar bilan davolash. Masalan: o’lgan to’qimalarni kesib olib tashlash, qisqa novokain qamallarni bajarish, mikrobga qarshi kurashish, to’qimalar parchalanishidan hosil bo’lgan moddalar rezorbsiyasining oldini olish (drenajlash, qontraperturalar, osmoterapiya, proteolitik fermentlar).

O'xshashlar

Bo’g’im va pay kasalliklari

O’pkaning yiringli kasalliklari

Terining yiringli kasalliklari

Teri va kindik kasalliklari sepsis

DORILARNING SHAKLI, ODAM ORGANIZMIGA TA`SIRI, QO`LLASH USULLARI