Bo’g’im va pay kasalliklari - Tibbiyot - Referatlar

Bo’g’im va pay kasalliklari

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

60.5 KB

Ko'chirib olish

Bo’g’im va pay kasalliklari. Reja: 1 . Bo’g’im kasalliklari. 1.1. Tasniflanishi. 1.2. Lat yeyish, cho’zilishlar va chiqishlar. Gemartroz. 1.3. Yiringli sinovit va artritlar. Davolash va oldini olish choralari. 2. Pay va pay qini kasalliklari . 2.1. Tasniflanishi . Etiologiyasi , rivojlanishi va klinik belgilari . 2.2. Davolash va oldini olish tamoyillari .

Tayanch iboralar: artritlar. Distorzio. Bo’g’im chiqishlari. Bo’g’im yuzalarining o’zaro siljishi. Retsidiv. Immobilizasiya qilish. Gemartroz. Artrolitlar. Bo’g’im punksiyasi. Yiringli sinovit. Paraartikulyar to’qimalar. Bo’g’im tog’aylari. Yiringli artrit. Tog’ayning yemirilishi. Ekzostozlar. Artrogenli sepsis. Uzura. Panartrit. Tendinit va tendovaginitlar. Pay zo’riqishi va uzilishi. Qontraktura. Tenotomiya. “Tik” tuyoq. Taxtakachlar. Antibiotik kukunlar va emulsiyalar. 1. Bo’g’im kasalliklari . 1. 1 . Bo’g’im kasalliklarining hilma – hilligi va ularning bir – biriga o’xshashligi tashxis qo’yishni ancha qiyinlashtiradi. Ammo ular orasida farqi albatta mavjud. K.I. Shakalov bo’g’im kasalliklarining tasnifini to’laroq beradi: Yopiq travmatik o’tkir va surunkali aseptik kasalliklar – urib olish, cho’zilish, chiqib qolish, gemartroz, sinovit, fibrozit, periartrit va qontrakturalar. Bo’g’im jarohatlari. Yiringli o’tkir va surunkali kasalliklar – kapsulyar flegmona, artrit, osteoartrit, paraartikulyar flegmona, chirituvchi artrit. Spetsifik o’tkir va surunkali artritlar – brutsellezli, revmatizm, paratifozli. Surunkali ekssudatsiz kasalliklar – osteoartrit, artroz. 1.2. Bo’g’imlarning lat yeyishi (contusio articuli) hayvonlarda keng uchraydi. U bo’g’imning yumshoq to’qimalari, kapsulasi va atrof to’qimalarga bevosita va bilvosita mexanik ta’siridan kelib chiqadi. Bo’g’imlarning lat yeyilishida bo’g’im kapsulasi qon tomirlarining yorilishidan kelib chiqadigan tez rivojlanadigan qon quyilishi (gemartroz) hosil bo’ladi. Tomirlardan chiqqan qon sinovial suyuqliq bilan aralashadi, bir qismi esa bo’g’im kapsulasining fibroz va sinovial qavatlari orasiga kirib boradi. Keyinchalik ivigan qon laxtalari sinovial pardaga cho’kadi, qolgan qismi esa bo’g’im bo’shligida erkin joylashadi. Laxtalarning bir qismi so’rilib ketadi, qolgani esa biriktiruvchi to’qimaga aylanib, sinovial pardani qalinlashtiradi, yoki artrolitlarga (“gurunch tanachalari”) aylanadi. Zich artrolitlar bo’g’im ichida erkin suzib yuradi, ammo ular bo’g’im suyaklari orasida qisilib qolsa og’riq va oqsashni chaqiradi. Klinik belgilar. Kichik shish, og’riq, mahalliy harorat va oqsash kuzatiladi. Palpatsiyada flyuktuatsiya, 1–3 kundan keyin esa krepitatsiya aniqlanadi. Hayvon oyog’ini bukilgan holatda saqlaydi. Punktatda sinoviya yoki yog’ tomchilari ko’rinadi. Davolash. Kasallik yengil kechganda hayvonga tinch holat ta’minlanadi, birinchi kunda bo’g’imga siquvchi bog’lam, sovuq muolaja, keyinchalik massaj va isituvchi muolajalar qo’llanadi. Bo’g’im ichiga qon quyilganda avval bo’g’imga siquvchi bog’lam va sovuq muolajalar qo’llanishi lozim. 1– 2 kundan so’ng esa punksiya qilinib, qon so’rib tashlanadi. Igna tiqilib qoladigan bo’lsa, bo’g’im ichiga 2% li karbol kislotasi eritmasi yoki furatsillin bilan novokain eritmasining iliq aralashmasi, fermentli preparatlar yuboriladi. Bundan keyin bo’g’im ichiga 1% li novokain eritmasida 500000 T.B. penitsillin va 1 kg tirik massa hisobiga 0,3–0,4 mg gidrokortizon kiritiladi. Infeksiya rivojlanishining oldini olish maqsadida

novokain qamallarini bajarish lozim, arteriya yoki aortaga novokain bilan antibiotiklar va muskul orasiga bir necha kun antibiotiklar yuboriladi. Bo’g’im cho’zilishlari – distursio – paychalarning qisman uzilishi yoki cho’zilishi natijasida bo’g’im yuzalarining vaqtincha o’zaro siljishi. Ko’pincha buqa, ot va itlarda kuzatiladi. Sabablari – keskin burilishlar va bo’g’imning haddan ziyod bukilishlari va boshqalar. Oddiy cho’zilishlarda belgilar unchalik bilinmaydi. Tayanch oqsash tezda yo’qoladi. Kuchli cho’zilishlarda ham og’riq va oqsash tezda yo’qoladi ammo bir kundan so’ng yana paydo bo’ladi. Bo’g’im yuzasi issiq, shishgan, og’riqli. Hayvon oyog’ini bukilgan (bonnet holati) holatda ushlab turadi. Davolash : hayvonga tinch holat ta’minlanadi, chiqqan bo’g’im yuzasiga 48 soatga sovuq muolajalar, siquvchi bog’lam qo’llanadi. Keyinchalik isituvchi kompress, massaj, parafinoterapiya, o’tkir qo’zg’atuvchi malhamlar, termokauterizatsiyani qo’llash lozim. Bo’g’im chiqishlari – suyak bo’g’im yuzalarining to’liq yoki qisman o’zaro siljib normal holatidan chiqishi. Bunda bo’g’im kapsulasi va paychalar shikastlanishi kuzatiladi. Chiqishlar ko’pincha tiza va tos – son bo’g’imlarida hosil bo’ladi. Chiqishlar ortirilgan va tug’ma, to’liq, qisman, oddiy, eski, ochiq bo’lishi mumkin. Chiqishlarda bo’g’im shakli o’zgaradi, xajmi kattalashadi, oyoq uzunligi qisqaradi yoki uzunlashadi, og’riq, oqsash kuzatiladi. Chiqish muddati 3 haftadan oshsa, bo’g’im kapsulasi, tog’aylar va paychalarda fibrozli o’zgarishlar rivojlanadi va ularni davolash samarasiz kechadi. Davolash : Suyak bo’g’im yuzalarini oldingi holatga keltirish va retsidivning oldini olish maqsadida immobilizatsiya usullari qo’llanadi. Gipsli taxtakach kichik hayvonlarga 15 kunga katta hayvonlarga 30–35 kunga qo’yiladi. Immobilizatsiyani qo’llashning ilojisi bo’lmaganda bo’g’im atrofiga 1,5 – 2,0 ml dan spirt yoki 0,3 – 0,5 ml dan skipidar yuboriladi. Bo’g’im yuzasiga qo’zg’atuvchi malham suriladi, termakauterizasiya bajariladi. Ochiq chiqishlarda operativ usuldan foydalaniladi. Gemartroz – bo’g’im bo’shlig’iga shikastlangan kapsuladan qonning quyilishi. Qon sinovial suyuqlik bilan aralashadi, shuning uchun juda sekin iviydi. Ivigan qon laxtalari bo’g’im ichida erkin suzib yuradi yoki sinovial pardada cho’kadi. Keyinchalik, fermentlar ta’sirida so’rilib ketmagan qon laxtalari, biriktiruvchi to’qimaga aylanadi va bo’g’im kapsulasini yo’g’onlashtiradi. Erkin suzuvchi qon laxtalari zichlashib artrolitlarga aylanadi va sezilarli asoratlar chaqiradi. Tashxisni tasdiqlash uchun bo’g’im punksiyasi qilinadi. Davolash : yengil holatlarda hayvonga tinch sharoit yaratiladi. Bo’g’im ustiga siquvchi bog’lam qo’yiladi, sovuq muolajalar va 1–2 kundan so’ng bo’g’im punksiyasi bajariladi, bo’shlig’i yuviladi, bo’g’im ichiga penitsillin – novokain eritmasi, gidrokortizon yuboriladi. 1. 3 . Yiringli sinovit – sinovial pardaning yiringli yallig’lanishi. Ko’pincha bo’g’imning lat yeyishlari, jarohatlari va boshqa shikastlarda hosil bo’ladi. Jarayon

atrof to’qimalardan o’tish i mumkin. Metastatik yiringli sinovitlar sepsis, tug’ i shdan keyingi infeksiya, paratif va boshq . rivojlanadi. Patogenez . Mikroblar kirib borishiga javoban sinovial parda va subsinovial qavatda yallig’lanish shishi rivojlanadi. Giperemiya hosil bo’ladi sinovial tolachalar shishadi va giperplaziyaga uchraydi. Kapsulaning perivaskulyar bo’shliqlariga seroz – yiringli ekssudat shimiladi. Sinovial parda sarg’ish tusga kiradi. Keyinchalik bo’g’im kapsulasida ko’p miqdorda leykotsit, limfotsit va eritrotsitlar topiladi. Bo’g’im bo’shlig’ida ko’p miqdorda yiringli ekssudat to’planadi. Gialuron kislota va mutsin miqdori keskin kamayadi. Tog’ayning anatomik buzilishi kuzatilmaydi. Toksinlarning so’rilishi yiringli – rezorbtiv isitmaga olib keladi. Bo’g’im og’riydi, mahalliy harorat i oshgan, bo’g’im kapsulasi bo’r tiq lari taranglashgan bo’ladi , hayvon oyog’ini bukilgan holatda saqlaydi. Tashxis qo’yish . Kasallik boshida tashxisning to’g’riligi bo’g’im punksiyasi orqali isbotlanadi. Buning uchun probirkaga 3–5 ml 5 % yoki 10 % uch xlor sirka kislotasining eritmasi joylashtirilib , unga 2–3 tomchi sinoviya qo’shiladi. Zararlangan sinoviya tomchilari laxta hosil qilib mayda bo’lakchalarga bo’linadi va probirka tubiga cho’kadi. Davolash . Infeksiya rivojlanishini bostirishga va jarayonni tezda chegaralanishiga qaratilgan. Buning uchun antiseptik terapiya, novokain qamallar, antibiotik va sulfanilamidlarni magistral tomirlarga yuborish, bo’g’im bo’shlig’ini yuvish kabi muolajalar bajariladi. Bo’g’im ichiga gidrokortizon 300–500 t . b ., penitsillin va novokain yuboriladi. Bo’g’im ustiga spirt – ixtiolli bog’lam qo’yiladi, quruq issiq qo’llanadi. Bo’g’im ichi 2–3 kun mobaynida har kun yuvib turiladi. Yiringli artrit – bo’g’imni tashkil qiladigan barcha elementlarning yiringli yallig’lanishi. Sabablari yiringli sinovit niki de k . Patogenez. Bo’g’im tog’aylari va kapsulasini shikastlovchi kirib boradigan jarohatlarda va bo’g’im ichi mikroblar bilan ifloslanganda yallig’lanish birdaniga shu to’qimalarda boshlanadi. Toksin, parchalanish hosilotlari va boshqa omillar ta’sirida tog’ay yemiriladi va yuzasida uzuralar paydo bo’ladi. Yiring suyak iligi bo’shlig’iga kirib boradi. Bo’shliqdagi yog’ to’qimasi o’zgarib, o’rniga yangi biriktiruvchi to’qima o’sadi. Suyaklarning bo’g’im yuzalarida yara va suyak sekvestrlari paydo bo’ladi. Suyak nekrozi va osteomiyelit rivojlanadi. Periost buzilganda ekzostozlar hosil bo’ladi. Klinik belgilar. Kasallik og’inr kechadi . Hayvonda jabrlanish, haroratning ko’tarilishi, yiringli – rezorbtiv isitma va hatto artrogen sepsis rivojlanishi kuzatiladi. Bo’g’imda kuchli og’riq, flyuktuatsiya, mahalliy haroratni aniqlash mumkin. Oqma ochilganda undan sinoviya aralash sarg’ish – zangori yiring ajraladi. Oqsash yuqori darajada bo’ladi. Oqibati . Kasallik yengil kechganda va o’z vaqtida davolanganda hayvon tuzaladi, ammo bo’g’im harakatchanligi to’liq tiklanmaydi. Jarayonning jadal kechishida (ayniqsa otlarda) – gumon. Davolash. Terapiyaning asosiy vazifasi – bo’g’im to’qimalarining chuqur zararlanishlarini va mikroblar tarqalishinining oldini olish.

Mahalliy davolashda bo’g’im har kuni punksiya qilinadi, ichi yiringdan tozalanadi va 1% li novokain – antibiotikli eritma bilan yuviladi. Fizioterapevtik muolajalardan UYCH, ultrafiolet nurlar bilan nurlantirish, tripsin va antibiotiklar elektroforezi qo’llanadi. Mikrobiologik tekshirishlarni hisobga olgan holda antibiotiklar qo’llanadi, qon almashtiriladi, plazma va oqsilli gidrolizatlar, dezintoksikatsion eritmalar (katta hayvonlarga 500 ml 5% li natriy bikarbonatni) quyiladi, novokain qamallari bajariladi. Jarayon jadal rivojlanganda artrotomiya qo’llanadi. Jarayon yuviladi, murakkab bakteriostatik kukunlar sepiladi va ustiga so’ruvchi bog’lam qo’yiladi. Granulyatsion to’qima o’sganda Vishnevskiy malhami yoki sintomitsin emulsiya bilan drenaj ishlatiladi. Panartrit – bo’g’im atrofidagi to’qimalarning zararlanishi bilan kechadigan yiringli artrit. Klinik belgilar . Kasallik juda og’ir kechadi. Tana harorati 1,5–2 o C ga oshadi. Bo’g’im juda og’riydi, oqsash yuqori darajada bo’ladi. Bo’g’im yuzalari silliq, o’ z shaklini yo’qotgan. Oqmadan sarg’ish – zangori rangda yiring oqib turadi. Davolash. Novokain qamallari, antibiotiklarni magistral tomirlarga yuborish, antiseptik terapiya qo’llanadi. Jarayon jadallashganda artrotomiya, qontrapeturalar qilinadi. Vishnevskiy malhami va sintomitsin emulsiyasi bilan drenaj qo’yiladi. 2. Pay va pay qini kasalliklari . 2.1 . Paylarning yallig’lanishi – tendinit ko’pincha otlarda va ayrim hollarda boshqa hayvonlarda kuzatiladi. Asosiy sabablardan biri uning zo’riqishi natijasida haddan ziyod cho’zilishidir. Boshqa hollarda pay kasalliklari mexanik shikastlanish va boshqa to’qimalardan patologik jarayonning o’tishi va boshqa sabablardan hosil bo’ladi. Jarayon o’tkir va surunkali , aseptik va yiringli shakllarda kechadi. O’tkir aseptik tendinit va tendovaginitda (pay va pay qinining yallig’lanishi) pay ning qon tomirlari va hatto tolalari uzilishi kuzatiladi. Ajraladigan suyuqlik tolalar va tutamlar orasida to’planadi. Suyuqlikning fibrinli qismi uzilgan tolalar orasiga cho’kib , kollagen tolalarni hosil qiladi va nuqsonni to’ldiradi. Klinik belgilar . Yengil shikastlanishda hayvon oyog’ini avaylaydi. Zararlangan joy og’riydi. Shish rivojlanmaydi. Og’ir shikastlarda kuchli oqsash kuzatiladi. Pay bo’ylab uzun shish rivojlanadi. Shish og’riqli, mahalliy harorati oshgan bo’lib , palpatsiyada krepitatsiya tovushlari eshitiladi. Hayvonning tana harorati 1 o С ga oshadi, hayvon bezovtalanadi. Yallig’lanishning asosiy belgilari 2–3 haftaning oxiriga tugaydi. Qo’shimcha shikastlar va zo’riqishlar surunkali tendinit ning rivojlanishiga olib keladi. Surunkali aseptik tendinit va tendovaginit qayta – qayta shikastlar va zo’riqishlardan hosil bo’lib , og’irroq oqibatlarga olib keladi. Klinik belgilar : Patologik o’choqni ko’zdan kechirganda pay bo’ylab uzunchoq shish kuzatiladi. Pay zichlashgan, harakatsiz va taranglashgan , og’riq reaksiyasi sust bo’l adi yoki kuzatilmaydi.

Surunkali yallig’lanishning harakterli belgilaridan biri – bo’g’im qontrakturasidir (bo’g’imning patologik bukilib qolishi) . Uning asosida payning qisqarishi va biriktiruvchi to’qimaning o’sib ketishi yotadi. Ayrim hollarda kotraktura muskullarning reflektor qisqarishdan kelib chiqadi. Paylarning surunkali yallig’lanishining ikkilamchi belgilari: yozuvchi muskullarning doimiy taranglashishi, paychalar birikadigan joylarda ekzostozlarning rivojlanishi , paychalar va payning suyaklashuvi; suyak arxitektonikasining chuqur o’zgarishi, “Tik” shakldagi tuyoqning rivojlanishi. 2.2. Davolash va oldini olish choralari . Aseptik tendinit va tendovaginitning boshlang’ich bosqichida siquvchi bog’lam , sovuq muolajalar, bu rishtiruvchi moddalar, kompresslar, massaj, kortikosteroidlar qo’llanadi. Yarim o’tkir shaklida massaj bilan birgalikda o’tkir qo’zg’atuvchi malhamlar ( kulrang simobli, 10% li yod – kaliy yodli) ishlatiladi. Surunkali shaklida undan tashqari parafinoterapiya, diatermiya, yod ionoforezi, nuqtali va tasmali kuydirish, fibrinolizin inyeksiyalari qo’llanadi. To’qimali terapiya usuli proliferatsiya ning yaxshiroq so’rilishini ta’minlaydi. Yarim o’tkir shaklida davolashning 10–15 kunidan so’ng hayvon ni yengil yurgizish tavsiya qilinadi (kuydirish muolajasi bajarilganda yurgizishga 4 haftadan so’ng ruxsat beriladi). Tendogenli qontrakturada pay tenotomiyasini bajarish lozim. Yiringli tendinit va tendovaginit . Jarohatlanish, yiringli bursit, atrof to’qimalarning yiringli yallig’lanishlar i da rivojlanadi. Bu kasallikda payning peritenon va tutamlararo biriktiruvchi to’qimasida ekssudat to’planadi va ular keyinchalik parchalanadi. Pay tolalari ancha mustahkam bo’lgani sababli ular sekinroq parchalanadi. Pay va pay qinidagi yiringli jarayon juda sekin chegaralanadi va shuning uchun jarayon og’ir kechadi. Davolash. Yiringli tendovaginitda patologik uchoq kesiladi va ichidagi ekssudat chiqarib tashlanadi. Skalpel yoki kichik qaychi yordamida hayotga yaroqsiz to’qimalar olib tashlanadi. Jarohat yuzasi antibiotik kukunlar yoki emulsiya bilan qoplanadi. Chuqur o’zgarishlarda jarayon ichiga kapillyarli drenaj kiritiladi. Taxtakachli bog’lam qo’yish yaxshi samara beradi. Bog’lam 14–17 kunga qoldiriladi. Taxtakachni qo’yish qiyin bo’lsa, jarayon infeksiyalashgan jarohatlarday davolanadi. O’lgan to’qimalarning ajralishini ta’minlovchi va granulyatsiya o’sishini yaxshilaydigan emulsiyalar qo’llanadi. Epitelizatsiyani yaxshilash uchun qurituvchi moddalar (kseroform, vismut, rux okisi) ishlatiladi. Og’ir hollarda pay rezeksiyasi bajariladi.

O'xshashlar

Oyoq kasalliklari

Tuyoqning teri asosi va yumshoq to’qimalari kasalliklari

Revmatizm va yurak kasalliklari

Revmatizm va yurak kasalliklari

Etiologiyasi noaniq oyoq kasalliklari