Вабо - Tibbiyot - Referatlar

Вабо

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

88.5 KB

Ko'chirib olish

Вабо Режа: 1. Тарихи ва географик тар қ алиши 2. Этиология 3. Эпидемик жараён 4. Патогенез ва патологик анатомия 5. Клиникаси 6. Ташхисот 7. Профилактика ва эпидемияга қ арши тадбирлар

Кириш Вабо – ўткир ичак антропонози, вабо вибрионлари билан чақирилади, диарея, қусиш, сувсизланиш билан кечади, эпидемик тарқалиш хос. Оҳирги ўн йиликларда вабога қарши куршда ютуқлар бўлишига қарамай, вабо муаммоси ўз долзарблигини йўқотмади. Бу қуйидаги сабабларга асосланган:  Ер шари аҳоласини ярими ё эндемик туманларида, ё аҳоли зичлиги юқори бўлган қўшни туманларда яшайди;  Замоновий транспорт воситалари кўплиги ҳисобига вабо эндемик туманлардан дунёнинг бошқа туманларига тезда тарқалиши мумкин;  Замоновий вабо қўзғатувчиси эндемик туманлар ташқарисида жойлашган очиқ сув хавзалврда ҳам аниқланади ва бу ерда тарқалган касалликлар «хусусий» деб аталади. Вабо бизнинг юртимиз учун ҳам хавфлидир, бу тўғрисида 1965 ва 1970 йилларда бўлган касаллик кўтаришлари эслатиб туради. Вабо билан катталар ҳам, болалар ҳам касалланади. Болаларда клиник кўриниши ўзига хослиги билан фарқланади, буни даволаш ўтказилаётганда ҳисобга олиш керак. Бабони даволаш ҳозирги вақтда шунчалик яхши йўлга қўйилганини, бу касаллик оқибатида хеч ким ўлмаслиги керак. Бироқ бу мақсадга фақат тезкор ташхисот орқали эришилади. Вабога қарши ишлаб чиқилган даволаш асослари усуллари, стереотип механизмга эга бўлган оддий ичак инфекцияларда учрайдиган сувсизланишларга қарши курашишда ҳам қулланилиши мумкин. Бирламчи эпидемияга қарши ўтказилаётган чора- тадбирлар олиб боришда шифонинг нг тўғри ёндошуви вабони тарқалиши олдини олишда катта аҳамиятга эга. Демак, махалла шифалари учун вабо муаммоларини ўрганишда асосий мақсадлардан бири эрта ташхисот ва ўчоқда бирламчи чора-табирлар ўтказишни билиш ҳисобланади. Шу билан бирга бошқа ўткир ичак юқумли касалликларда қўлланиладиган лрал ва вена ичи регидратация усул ва усулларини билиш зарур.

ТАРИХИ ВА ГЕОГРАФИК ТАР Қ АЛИШИ. Вабо касаллиги қадимдан маълум. Хиндистон ва Бангладеш табийи ўчоқлар бўлган ва бўлиб келмоқда, шу ердан мамлакатлар ва континентларга тарқалиб, вабо миллионлаб одамлар ҳаётини қуритган. Ҳамма 6та пендемия ҳам вабо вибрионининг классик биовари томонидан чақирилган ва сув орқали тарқалишини биринчи бўлиб Италия патологи Ф.Пуччини 1853-1866 йилда аниқлаган. 1872-1874 йилда Россия вабо вибрионини Недзвецкий топган. Тоза ҳолда бу қўзғатувчи 1883 йилда Р.Кох томонидан ажратиб олинган ва унинг хусусиятлари ўрганилган. 1906 йилда Ф. Ва Е.Готшлих Эль-Тор вибрионини ажаратиб олишган ва уни анча вақт олди ноэпидемик касалликлар қўзғатувчиси деб ҳисоблашган. 1962 йилдан бери ВОЗ Эль-Тор вибрионини вабо қўзғатувчиси деб ҳисоблашни тавсия этади. Алоҳида ... ва локал вабо ўчоқлари ҳозирги вақтгача рухатда келмоқда. 1992-1993 йиллаврда Россия Федерацияси (Доғистон, қолмиқ, Ростов вилоятлар) территориясила Эль-Тор вабо билан касаланишни янги кўтарилиши аниқланди. Европ, Осиё, африка ва Лотин Америкасида вабо бўйича эпидҳолат сақланиб келмоқда. Деярли ҳамма дунёдаги руйхатга олинаётган вабо касаллиги, шу қаторда эпидемик ўчоқда классик ваболар ҳам, Эль-Тор вибрион биовари томонидан чақирилган. ЭТИОЛОГИЯ. Вабо қўзғатувчисини – вабо вибрионини – 2та биовари бор. Вибрионлар ҳаракатчан, галофил, облигат аэроб. Вабо токсини бир нечта фракцияга эга. Вабога хос элетролин диарея («сувли деарея») учун экзотоксин – холерогон жавоб беради. Вибрионни 2та антигени бор: О- соматик ва Н-хивчинли. О-анигенига кўра 3та серовар аниқланади: Инаба, Огава ва Гикошима. Кучсиз ва авирулент штаммлар клиник кечиши турли оғирликда бўлган вабо касаллиги ва вибрионташувчиликни келтириб чиқаради. Вабор вибриони қуйидаги ташқи муҳит шароитларида яхши ривожланади: сувда бир неча кундан бир неча хафтагача сақланади, аҳлатда 2000 кунгача. Бироқ қуритишга сезгир, қуёш нури, дезинфектантлар ва

алоҳида кислоталарга, яъни ошқозон хлорид кислотасига сезгир ҳисобланади. Вабо вибриони кўпчилик антибиотикларга - тетрациклин, левомицитин, аминогликозидларга, рифампицин, эрцефурил, яримсинтетик пенициллинларга ўта сезгир ҳисобланади. Эль-Тор биовари классик биоварга қараганда полимексинга чидамли. Эль-Тор вибриони класик биоварга нисбатан атроф муҳитда ўта чидамли. Бироқ у классск вабодан белгилари билан фарқи деярли йўқ оғир шаклларни чақириши мумкин, лекин кўпроқ енгил кечуви шаклларни ва вибрионташувчилни келтириб чиқаради. НАГ-вибриони морфологик ва биохимик хусусиятларига кўра вбо вибрионлардан фарқи йўқ, лекин вабо О-зардоби билан агглютинанияланмайди. Улар диареяли касаалликлар келтириб чиқариши мумкин. ЭПИДЕМИК ЖАРАЁН, Вобо ичак антропонозо, эпидемик тарқалишга мойил. Касаллик манбаи деб касал одам, вибрионташувчилар – реконвалесценлар ва соғлом (транзитор) вибрионташувчилар ҳисобланади. Зарарлаш механизми (фекал-орал), тарқалиш йўли (сув, алиментлар, мулоқат-маиший) бошқа ичак инфекцияларидегидек. Шу қаторда вабони тарқалишда сув йўли катта аҳамиятга эга. Пашшаларни ҳам аҳамияти юбор, улар вибрионии аҳлатлардан озуқа маҳсулотларига механик ташувчи ҳисобланади. қўзғатувчи организмдан аҳлат ва қусуқ модда билан ажралади. Вибрионни энг жадал ажралиш вақти касаллик белилари яққол кўриниб турган шаклларда кузатилади, лекин енгил, аниқ белгиларсиз ва яширин шакллар, вибрионташувчилар эпидемик хавфлироқ ҳисобланади, чунки улар камроқ аниқланади. Эпидемик туманларда вабо кўпроқ яшаш шароити яхши эмас, шахсий гигиена қоидаларга риоя қилмайдиган ижтимойи-иқтисодий гуруҳларни зарардайди. Бу туманларда кўпроқ болалар касалланади, чунки катталарда табий ортирилган иммунитет бор. Агарда вабо зараланмаган туманларга кирса энг сезгир гуруҳ бўлиб катталар ҳисобланади.

ПАТОГЕНЕЗ ВА ПАТОЛОГИК АНАТОМИЯ, Вабо вибриони озиқа маҳсулотлари, сув ёки ифлосланган қўллар орқали оғиздан киради. Ошқозондан ўтиши ошқозон кислоталари паст бўлганда, норавон секрециясида ёки тезланган ичак перисталтикасида енгиллашади. Кўпроқ ва оғирроқ вабо била алкагол истъмол қилувчилар ва ошқозон резекцияси қилинганлар касалланадилар. Асосн вибрион кўпаядиган жой – ингичка ичак ҳисобланади. Вабо вибрионлари эпителиоцитлари юзасида кўпаяди., эпителий хужайраси ичига кирмайди, уларда инвазивлик хусусити йўқдир. Вибрионни ингичка ичакда колонизациялашиши эпителийни зарарламасдан ва яллиғланиш жараёнисиз кечади. Морфологик – бу ҳамма тур энтероцитларини секретор гранулалардан мерокрин ажралиш, вибрионлар ёпишган микроворсинкаларникўчиши билан ўтади ва бу эпителий юзасини қўзғатувчи тозаланишига ёрдам беради, клиникада бу «гуруч қайнатмаси» кўринишдаги аҳлат ажралиши билан характерланади. Вибрионни кўпайиши жпараёни кўп мидорда экзотоксин ажралиши билан кузатилади. Экзотоксин (холергон) ингичка ичак шиллиқ қавати эпителийоцит хужайралардаги аденилатциклаза ферментига таъсир қилади. Натижада циклик 3-5-аденозинмонофосфат (цАМФ) ва циклик 3-5- гуанозинмонофосфат синтези ошади. Улар энтероцитларда простогландин типидаги гормоносимон пептидлар синтезини фаоллаштиради. Булар натижасида ичак бўшлигига кўп миқдорда изотоник суқлик чиқади, у ингичка ва йўғон ичакни пстки қисмларида сурилишига улгармайди ва организмдан кўп миқдорда суюқ аҳлат ва қусуқ моддалари орқали чиқиб кетади. Ажралаётган суюқлик таркибида оқсил кам, электролитлар кўп: натрий (140ммолғл), калий (13 ммолғл), гидрокарбонат (32ммолғл), хлор (92 ммол л). Катталар соатига 1 литр суюққлик йўқотади. Вабода қисқа вақт ичида аҳлат ва қусуқ моддалари орқали суюқлик йўқотилиши бошқа патологик ҳолатларга учрамайдиган миқдорни ташкил қилади. Айрим

ҳолларда йўқотилган субқлик миқдари касал одам тана вазнидан 2 барабар кўп бўлиши мумкин. Вабода ддегидлратация касаллик патогенезида асосиц ўрин тутади. Бошқа меанизмлар (интоксикация, ўткир буйраак етишмовчилиги, шок ҳолатлари ва бошқалар) иккинчи даражали ҳисобланади, яъни улар декомпенсацияланган сувсизланиш натижасидир. Ўткир хужайра изотоник дегидратация ривожланади, бу умумий қон циркуляцияси (ОЦК) пасайиши билан боради, шу билан бирга зардоб камайиши, гемоконцентрция ва қон айланиш марказлашуви) қонни ички аъзоларда , йирик томирларда таксимланиши ва периферик томиилар спазм билан боради. Аъзоларда қон оқиш ва микроциркуляцияни бузилиши натижасида тўқималар гипоксия кучаяди, қон ивиш жарраёни бузилади, метаболик ацидоз ва бошқа ўзгаришлар келиб чиқади. Калий йўқолишиии организмдаги калийни умумий миқдорини 1ғ3 қисмини таашкил этиш мумкин. Агарда гипокалемия вақтида тулдирилмаса, у кучли мушак кучлсизланишига, ичак атониясига, юрак аритмиясига, буйракканалчаларини зарарланишига вам охири юрак фаолияти тўхташишига олиб келади. 3 даражали сувсизланиш қайд этилган: 1 даража – суюқлик йўқотилиш хажми тана вазни 3-5% ташкил қилади 2 даража - суюқлик йўқотилиш хажми тана вазни 6-9% ташкил қилади 3 даража - суюқлик йўқотилиш хажми тана вазни 10%дан юқори ташкил қилади Патоанатомик ўзгаришлар вабо клиник шакллига боғлиқ. Алгид шаклдан ўлганларда «гипократ юзи», «жанговор» ёки «боксёр» ҳолати курилади. Тери ажин босган. Тери, тери ости ёғ қавати, мушаклар зичлашган. қон қуюқ. Эпителий ворсинкаларини десквамацияси йўқ. Миокард ва жигарда дистрофик ва микроциркулятор ўзгаришлар. Буйрак зарарланиши – вабонинг доимий морфологик белгиси бўлади (буйрак каналчалар

эпителийси ёғли ва вакуол дистрофияси, айрим вақтда проксимал каналчалар эпителийсида катта эмас некроз ўчоқлари ва ҳоказо). КЛИНИКАСИ. Инкубацион даври бир неча соатдан 5 суткагача бўлади, кўпинча 2-3 кун. Вакцина олмагаларда 9-10 кунгача чўзилади. Турли клиник кўринишларда кечади – белгисиз вибрион ташувчиликдан то кучли сувсизланиш билан кечуви оғир ҳолатларгача. Вабода бемор ҳолатини оғирлиги дегидратация даражаси билан белгиланади. Енгил шаклда вабо 1 даражали сувсизланиш билан характерланади. Касаллик кўпинча секин бошланади, нажас бўтқасимон, оз миқдорда, суткасига 3-5 марта. қусиш ҳар доим эмас, суткасига 2-3 мартадан ошмайди. Сувсизланиш ва гемодинамик бузилиш белгилари кўринмайди. Тери доимий намликда қолади, бироқ оғиз қуриши, озроқ ташналик беовта қилади, тил караш билан қопланган. Тана ҳарорати кўпинча нормада ёки субфебрил бўлади, гипотермия кузатилмайди. Ўрта оғир шакли П даражали эксикоз ривожланиши билан боради (15- 20% касалларда). Касаллик бошланиши аниқ «вабо» нажаси пайло бўлиши билан характерланади, кейин қусиш қўшилади. қусиш сони сувсизланиш даражасини кўрсатмайди. Вабода П даражали сувсизланиш асосий белгилари деб кусизланиш, бош айланиш, оғиз қуриши, ташналик ҳисобланади, айрим вақтда хушдан кетиш ҳоллари кузатилади. Бунда тери оқарган, юз тер билан қопланган, лаб ва бурунлаб учбурчагида кўкўриш, акроцианоз кузатилади. қисқа вақтли (2-3 соат) мушак тиришишлари кўрилиб, адекват регидратацион терапия ўтказгандан кейин ўтиб кетади. Оғиз бўшлиги, ҳақум ва ютуқ шиллиқ қавати қуриши кузатилади – овоз буғишиши, ютуш қийинлашади. Болаларда хоргин юз тус олади, юз мимикаси йўқолади, пулс тезлашган, гипотония кўринмайди, юрак тонлари буғиқ. Буйрак фаолияти унча бузилмайди (қисқа вақтли олигл- ёки анурия). Тўғри ўтказилган терапияда сувсизланиш бошлангич белгилари қайта ривожланиши осон бўлади. Вабони оғир шаклларига Ш даражали токсикоз-эксикоз белгиларини ривожланиши характерли, тана вазни етишмовчилиги 8-10% ва ундлан

юқори бўлади. Касаллик ўтқир, тез бошланади, кўп (ёки тез) «гуруч қайнатмаси» типидаги нажас ва бетўхтов қусиш, кучли ташналик, болдир ва чайнов мушакларини кучли оғриғи ва тиришлари билан кечади. Эс-хуши сақланган, болаларда қўзғалувчанлик, инжилик ошган, жуда тез (4-8 соатдан кейин) сувсизланишни клиник белгилари кўринади: кучли адинамия, юз киёфаси сувсизлик ҳисобига ўткирлашади, кўз соққаси ичига тушиб кетган, оғиз бўшлиги шиллиқ қавати қуриган, сўлак ажралиш йўқолган, лаблар уриб кетган. Эксикоз кучайиши ҳисобига конъюктивит, склералар, ҳалқум (афония ҳолатигача боради), қизил ўнгач (ютш акти бузилади) шиллиқ қавтлари қуриши кузатилади. Гемодинамик бузилишларидан тахикардия, гипотония, тери қоплами кўкариши чегараланган, олигоурия, анурия, кучли хансирашлар кузатилади. Тана ҳарорати нормадан пасаяди, бу сувсизланиш даражаси ошишдан, электролитлар етишмовчилигидан ва касаллик алгид шаклига ўтишдан далолат беради. Вабода алгид ҳолат тана вазни 10-12% етишмовчилигида юз беради. Ш даража хос эксикоз белгилари кузатилади, лекин ҳаётий муҳим аъзоларр фаолияти иккиламчи даражали ўзгариши алоҳида ўрин тутади (яъни гипотермия, тўхтамайдиган қалтираш синдроми, тери умумий кўкариши, сувсизланишини аниқ белгилари, токсик нафас, анурия, АБ тушиши, сопр ва кома ҳолати). Охирги вақтгача вабога аста секин, босқичли ривожланиш хос деб ҳисобланади, лекин охирги йиллар кузатувлари кўсатишича эксикозни декомпенсатор шакллари айрим беморларда биринчи 2-3 соат ичида, кўп ҳолларда эса касалликни дастлабки 12 соат ичида ривожланади. Периферик қонда ўзгаришлардан лейкоцитоз (ёки лейкопения), нейтрофиллёз, таёқчаядроли силжиш ва моноцитопения, анэозинофелия, тезлашган ЭЧТ, гипокалемия 2,5 ммолғл гача, метаболик ацидоз кузатилади. Вабони ноаниқ шаклларига гипертоксик, «қуруқ вабо», шунингдек белгилари билинар-билинмас намоён бўладиган ва субклиник шакллари киради.

Бир ёшгача бўлган болаларда вабо оғирроқ ва тезроқ ўтади. Оғир сувсизланиш ва унинг оқибатлари уларда яққол ривожланади.Электролит баланси бузилиши ва ацидоз катталарда кам кузатилган асоратларни чақиради – гипокалемия, талваса мия шиши ичакпаралитик тутилиши. Эрта ёшли болаларда сувсизланиш ва МНС зарарланиши ҳисобига адинамия клоник тиришишлар конвулсия эс-хушини бузилишини кома ҳолатлари бўлиши мумкин. ТАШХИСОТ. Ташхис клиник кўринишига эпидемиологик маълумотларга бактериологик ва серологик текширишларга асосланиб қўйилади. Вабони биринчи ҳоллари инфекционист эпидемиолог ва бактериолог томонидан биргаликда ташхисланади. Бактериологик ташхис маълум усуллар ёрдамида қўйилади 36 соатдан кейин жавоб олинади ҳамда тезлаштирилган усуллар ёрдамида – 1,5-5 соатдан кейин аниқланади ва ташхис қўйилади.  иммобилизация усули ва фазоконтрастмикроскоп остида О-зардоб билан вибрион микроагглютинацияси, жавоби бир неча дақиқадан сўнг тайёр бўлади;  пептон сувида натив материални ўстириб О-зардоб билан микроагглютинациялаш, жавоб 3-4 соатдан кейин чиқади;  иммунофлюоресценция усули, жавоб 1,5-2 соатдан кейин олинади. Таққослаш ташхис . Овқат токсикоинфекцияларидан, эшерихиозлардан, салмонеллёздан, оғир металл тузлари билан захарланишдан, айрим қўзикоринлардан захарланиш касалликлари билан ўтказилади. ДАВОЛАШ. Патогенезда асосий ўринни сувсизланиш эганлаганлиги учун, даволаш биринчи сув-туз балансини тиклашга қаратилган. Даволанишни қисқа вақт ичида бошлаш керак, вақтни чўзиш касал учун хавф туғдиради. Терапевтик ёндошув беморни ҳолати билан белгиланади энг биринчи ўринда сувсизланиш даражасини аниқлаш билан. Охирги йилларда

95% беморларда даво оғиз орқали суюқлик юбориш билан 5% беморлар эса инфузион регидратацион терапия ўтказиш билан амалга оширилмоқда. Вабонинг оғир шаклини даволаш 2 босқичда ўтказилади: 1 босқич – бирламчи регидраьация – вена ичига П босқич - қўллаб турувчи регидраьтация – орал йил билан ўтказилади. Эрта ёшли болаларда регидратацион даволаш миқдорига овқатлантириш ҳам киради. Орал регидратацион даволаш учун глбкозо-тузли эритмалар ишлатилади. Агар орал регидратация самарасиз бўлса ёки уни ўтказиш иложиси бўлмаса суюқлик вена ичига юборилади. Бунла биринчи 5-7 литр суюқлик, 36-38 0 С гача исимтилган ҳолда, 1-1,5 соат ичида ... юборилади. Йўқотилган суюқлик ва электролитлар миқдорини тиклашда гемостаз бузилишини коррекция қилишда адекват деб квартасол, хлосол, ацесол каби тузли эритмаларни буюриш ҳисобланади. Вена ичига эритмалар юбориш пулс яхшиланиб, қон босим аслига келгунча, пасайган ҳарорат нормаллашиб, гиповолемия аломатлари йўқолғунча давом этирилади ва кейин эса томчилаб юборишга ўтилади. Қ ўллаб турувчи регидратация оғир ҳолларда бир неча сутка давомида олиб борилади. Юбориладиган суюқлик хажми йўқотилган, яъни нажас ва қусуқ моддалари орқали чиққан суюқлик хажмига тенг бўлиши керак, бу кўрсаткич ҳар 4-6 соат оралиғида ўлчанади. Этиотроп даво мақсадида тетрациклин, невиграмон, фуразалидон, лидаприм ёшига хос миқдорда 5 кунлик муддат билан берилади. Янги препаратлардан эрцефурил (нифурокксазид) нитрофуран гуруҳидан, енг самарали деб ҳисобланади (вибрионларни 100% сезучанлиги. Реконвалесцентлар клиник тузалгандан кейин ва 3 марта нажасни бактериологик текшируви манфий чиққандан кейин уйга жўнатилади. ПРОФИЛАКТИКА ВА ЭПИДЕМИЯГА Қ АРШИ ТАДБИРЛАР. Ўзбекистон Республикаси территориясида профилактика энг аввал санитар

ҳолатни ҳимоялаш ва ичак инфекциялари учун умумий бўлган санитар- гигиеник чоралар мажмуасини қўллаш билапн амалга оширилади. Эпидемияга қарши тадбирлар вабо ўчоқлари аниқланганда ўтказилади. Ўчоқ бўлиб вабо билан касалланганлар ёки вибрионташувчилар аниқланган алоҳида уйлар ёки кўпроқ аҳоли турган жойлар ҳисобланади. Бу чоралар касал ва вибрионташувчиларни касалхонага ётқизиш, бемор бмлан мулоқатда бўлганларни аниқлаш, алоҳидлаш ва даволаш, ошқозон-ичак тизими томонида фаолияти бузилиши бор ҳамма беморларни аниқлаш ва вабога текшириш, дезинфекцион тадбирлар, атроф муҳит тадбирларни ўтказиш кўзда тутилади. Беморлар билан мулоқатда бўлган 5 кунга алоҳидланади ва уларни 3 маротаба бактериологик текширувдан ўтказилади. Уларга тезкор профилактика мақсадида 4 кун мобайнида қуйидаги препаратлардан бири буюрилади: доксациллин 0,2 – 1 марта, тетрациклин 0,; рифампицин 0,3; сульфатон 0,7; левомицитин 0,5 – кунига 2 маҳалдан. Хусусий профилактика учун вабо вакцинаси ва холергон-анатоксин қўлланилади. Эпид кўрсатмаларга кўра 7 ёшдан катта болаларда фаол иммунитет ҳомил қилиш учун холергон-анатоксин 1 марротаба тери остига юборилади.

Хулоса: Вабо шифоларни ҳар кунли амалиётида учрайдиган касалликлар сонига кирмайди, ундан ташқари сиз билан оғриган бемор вабо билан учрашмаслигингиз мумкин. Шу спабабли вабони эсдан чиқариб ва учраганда ташхис қилаоласлигингиз мумкин, бу эса хавфли эпидемик асоратларга олиб келади. Эрта ташхисотда эса эпидемик ўчоқ бир ёки бир неча касалланишни аниқлаш чкланиши мумкин. Замоновий даволаш усулларини инбатга олганда бу касалликдан хеч ким ўлмаслиги керак, аммао бунинг учун регидратация даво эрта бошланиши шарт. Шунинг учун эпидемик асоратларини олдини олиш мақсадида касалликни яхши оқибат билан тугашини таъминлаш учун эрта ташхисот лозимдир. Вабо патогенези яхши ўрганилганлиги асасида тузилган патогенетик терапиядан бошқа учрайдиган ўткир ичак инфекцияларни даволашда самарали фойданилади. Асосан вабода ишлаб чиқарилган регидратацияни асоси, усуллари ва воситаларини қўллаш аҳамиятга каттадир.

Адабиётлар: 1. Е.П.Шувалова, Инфекционнўе болезни, М., Медицина, 1999г. 2. В.М.Маджидов, Юқумли касалликлар, Тошкент, 1992й. 3. В.Ф.Учайкмн, Руководство по инфекционнўм болезням у детей, М., Медицина, 1998 г. 4. И.К.Мусабаева, Руководство по воздушно-капельнўм инфекциям, Ташкент. 5. А.Г.Коломиец, В.И.Вотяков и др., Генерализованная герперическая инфекция, фактў и концепция, Минск, Наука и техника, 1992г. 6. В.Ф.Учайкин, Специфическая профилактика инфекционнўх заболеваний у детей, М., Медицина, 1995г. 7. Н.Д.Юшук, А.Д.Царегородцев, Лекции по инфекционнўм болезням, М., ВУНМИ, 1996г. 8. Г.А.Тимофеева, Л.А.Антипова, Инфекционнўе заболеван ия у детей первого года жизни, М., Медицина, 1985

O'xshashlar

Бактериологик ўчоқ. Ўта ҳавфли инфекциялар ўчоғи

Юқумли касалликлар тарихи. Эпидемиология асослари

Юқумли касалликлар тарихи

Ортирилган иммунитет танқислиги синдроми ва ичак инфекциялари

Гигиена фани ваунинг доршона муассасалари мехнат жараёнидаги вазифалари. Экологик сиёсатни ташкил килишда гигиенани