Бактериологик ўчоқ. Ўта ҳавфли инфекциялар ўчоғи - Tibbiyot - Referatlar

Бактериологик ўчоқ. Ўта ҳавфли инфекциялар ўчоғи

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

84.5 KB

Ko'chirib olish

Бактериологик ўчоқ. Ўта ҳавфли инфекциялар ўчоғи Бактеиологик қурол оммавий қирғин воситаларидан ҳисобланади. Одамлар, ҳайвонлар ва ўсимликларда ёппасига касаллик қўзатадиган ва ўлим олиб келадиган патоген микроблар ёки уларнинг захарли маҳсулотлари бактериологик қурол деб аталади. Улар турли ҳарбий аслаҳалар: бомба, артиллерия снарядлари, махсус чанглатувчи ёки контейнерлар, аэорозолли сачратувчилар воситасида қўлланиши мумкин. Ҳаво билан аралашиб одамларни ва ҳайвонларни ҳар-хил касалликларга йўлиқтириши мумкин. Вабо, сибир яраси, буцеллёз, туляремия, ўлат, қорачечак каби касалликлар мисол бўлади. Бактерияли зарарланиш маркази деб бактериал қуролнинг таъсирига гирифтор бўлган эллар маркази, қишлоқ хўжалиги объектларига айтилади. Зарарланиш марказининг айлана теварагига қуролли қоровуллар қўйилади ва рўхсатсиз бу ерга кириш чиқиш қатъиян тақиқланади. Халқ орасида юқумли касалликларни олдини олиш учун комплексли эпидемияга қарши санитария – озодлик ишлари олиб борилади. Обсервация – бактериологик қурол ўчоғида шахсий таркибга нисбатан баъзи чеклаш чораларини қўллашдан иборат. Зарарланган ўчоқда бўлган ҳарбийлар тиббий назоратга олинади. Ҳар куни уларнинг соғлиги суриштирилиб, беморлар алоҳидаланади. Бу ўчоққа ташқаридан одам кириши чекланади, сув ва овқат таъминоти сифати устидан назорат кучайтирилади. Ўчоқдан ҳарбийларни бошқа жойга кетиши рўхсат этилмайди. Обсервация муддати, гумон қилинган касаллик яширин даврининг энг узоқ муддати мобайнида деб, қисм қумондони буйруқ билан белгиланади. Карантин – обсервацияга нисбатан кучлироқ чеклаш тадбири ҳисобланади. Унда бактериологик қурол ўчоғи бутунлай алоҳидаланади. Бу тартибни сақлаш учун ўчоқ қўйилади. Ўчоқда кириш-чиқишла бутунлай тақиқланади.

Шу жойдаги ҳарбийлар кичик гуруҳларга бўлиниб ажратиб юборилади. Улар доимий тиббий назорат остида бўладилар. Зарур бўлган профилактик ва санитария-гигиена тадбирлари амалга оширилади. Каантиндаги одамларни сув, озиқ-овқат ва ашёлар билан таъминлаш СНП орқали шифокорлар назорати остида амалга оширилади. Карантинни тугатиш муддати ҳам қумондон бўйруғи билан белгиланади. Ўша ҳавфли инфекцияларга вабо, қорачечак каби касалликлар киради. Вабо – ўта ҳавфли касалликлардан ҳисобланиб, ўткир гастроэффект, дегидронация аломатлари билан кечадиган ва кенг тарқалишига мойил хасталик ҳисобланади. Вабо одамзодга қадим замонлардан маълум. Ҳиндистон ва Бангладеш вабонинг эпидемик ўчоғи ҳисобланади. Вақти-вақти билан касаллик қўшни давлатларга хатто турли қитъаларга тарқалиб, катта эпидемия ва пандемиялар беради. Ер юзида вабонинг 6 та пандемияси қайд этилган. 1961 йилдан бошлаб вабонинг янги VII пандемияси бошланган. 1956 йилда Қорақолпоғистон ва Хоразмда ҳам вабо эпидемияси кузатилган. 90 йиллардан буён вабо Америка, Европа, Осиё, Африка қитъасидаги 100 дан ортиқ мамлакатларга кириб боргани қайд этилган. Ўзбекистонга ҳам сайёх- тижоратчилар воситасида вабонинг Ҳиндистон ва Покистондан кириб келиши холлари учраб туради. Этиологияси. Вабонинг қўзғатувчиси вабо вибриони ҳисобланади. Илгаи уни фақат классик вибрион қўзғотади деб ҳисобланар эди. 1906 йилда Синай ярим оролида вабо вибрионининг иккинчи биотини аниқланган. Уни топилган жой номи билан Эль-Тор вибиони деб аталди. Кейинги 4-5 йил ичида вибрионнинг 0139 биотини ҳам вабо касаллиги қўзғатувчиси деб ҳисобланмоқда. У жуда тез тарқалиш ва кўпинча оғир касаллик қўзғатиши билан ифодаланади. Вабо вибрионлари 0-антигенининг ҳусусиятига қараб 3 хил зарбдор гуруҳи мавжуд. Улар ихтиро қилган олимлар шарафига Огава, Инаба ва Гикошима деб аталади. Вибрион микроскопда қурилганда вергул шаклида кўринади, бир учиди хивчини бор. Унинг ёрдамида тез ҳаракат

қилади. Спора ва капсула ҳосил қилмайди-ю кислотали мухитда вабо вибриони тез нобуд бўлади. Ша туфайли хлорид кислотанинг 3% ли эитмасини дезинфекцияловчи восита сифатида қуллаш мумкин. Вабо эмбрионининг экзо ва эндо токсини мавжуд. Қуёш нури таъсирида ва қуритилганда вабо вибриони тез нобуд бўлади. Қайнатилганда ўша захоти ўлади. Нам шароитда, сувда вабо вибрионлари жуда узоқ сақланади. Паст ҳароратга чидамли, музлаган сувда ҳам сақланиб қолиши мумкин. Эпидемиологияси. Вабо антропоноз касаллик, яъни фақат одамларга хос хасталик ҳисобланади. Инфекция манбаи бемо ва вибрион ташувчидир. Вибрион оғиз орқали тушиб, нажас билан ажралади. Вибрионни тарқалишида сув жуда катта аҳамиятга эга. Ўзбекистонлик олимларнинг илмий изланишлари натижасида гидробионт- лар: бақа, қисқичбақа, балиқ, чиғаноқлар организмида вабо вибриони узоқ вақт сақланади. Касаллик асосан ёз ойларида тез тарқалади. Вибрионларни тарқатишда пашшалар ҳам мухим ўрин тутади. Ҳасталикдан кейин унча мухим тургун бўлмаган иммунитет ҳосил бўлади. Клоникаси. Вабо вибриони одам организмига оғиз орқали тушгач меъда- нинг кислотали мухити унча асосий тўсиқ олган вибрионлар ингичка ичакда қулай шароит топади ва тез кўпаяди. Касалликларнинг яширин даври беш кунгача. Касалликни енгил, ўртача оғирликда, оғир кечадиган турлари бор. Одатда касаллик тўсатдан, дарак берувчи аломатларсиз 20-30% беморларда касалликка хос белгилар намоён бўлишидан олдин, бир неча соатдан би кеча- кундузгача ҳасталикнинг продромал даври белгилари: тана гоҳ совуб (увишиб), гоҳ қизиши рўй бериб, тана ҳароратини 37-38% га кўтарилади. Бемор ҳожатга бориб, «сабабсиз» ичи суриб, оёқ-қўлларидан дамон камайиши билан бошланади, ичакдан чиқариладиган ахлат ипир-ипир, оқ лойқа сув каби бўлади. Кўпроқ ҳолларда касаллик бошланганидан кейин ич бузилиши билан бир вақтда қусиш бошланади. Қайт қилиш ҳам тез-тез такрорланиб туради. Бемор танасида дармонсизлик, оёқ мушакларининг

тиришиб қолиши билан аҳволи оғирлашади. Қусиш, ич кетиши натижасида қисқа муддат ичида бемор организмида дегмдротация рўй беради. 1) Биринчи даражали дегидротацияда қусиш ва ич суриши 4-5 мартадан ошмайди. Бемор организми йўқотган суюқлик тана вазнини 3% дан баъзан хатто тиббий ёрдам сўраб мурожаат қилмайдилар. Улар эпидемиологик жиҳатдан ғоят ҳавфли ҳисобланади. 2) Иккинчи даражали дегидротацияда ич суриш ва қусиш тез-тез такрорланиб кунига 15-20 мартагача бориши мумкин. Организм сувсизланиши сезиларли даражага бориб бемор оғиз қуриши, ташналик, холсизлик, бош айланишидан шикоят қилади. Тери қуриша бошлайди. Қон босими пасаяди. Сийдик ажралиши камайиб кетади. Баъзан болдир мускулларида тиришиш пайдо бўлади. Организм йўқотган суюқлик тана вазнини 4-6% га етади. 3) Учинчи даражали дегидротация ўй бериши дастлабки соатлариданоқ ич суриши ва қусиш жуда тез қайталаниб турганида кузатилади. Буда қисқа муддат ичида бемор организми жуда кўп электролитлар ( Na , K , Cl ) ва суюқлик йўқотади. Шу даврда организмдан чиқиб кетган суюқлик ҳажми тана вазнининг 7-9% гача боради. Беморни ташналик қийнайди, чанқоқлик деярли босилмайди. Териси қуриб қолади, овози зурға эшитилади. Қон босими сезиларли даажада пасаяди. Юз, қўл ва оёқ мускулларида кучли оғриқ берадиган тиришиш кузатилади. Сийдик кам ажралади. Қон қуюқлашади, К, Cl миқдори камайиб, Na миқдори ошади. 4) Тўртинчи даражали организм сув юқотишининг энг юқори даражаси ҳисобланиб, йўқотилган сув тана вазнининг 10% ва ундан ортиғини ташкил этади. Баъзан касаллик дастлабки соатлариданоқ шиддатли бошланади. Тўхтовсиз ич кетиши ва қусиш натижасида 8-10 соат давомидаёқ бемор ғоят сувсизланиб қолади. Сувсизланиш натижасида қон қуюқлашади, юрак-қон томирлари фаолияти кескин бузилади, қусиш ва ич суиши эса тўхтаб ҳам қолади. Томир уриши ва қон босимини аниқлаб бўлмайди. Тананинг барча мускулларида узоқ давом этадиган тиришиш ва кучли оғриқ кузатилади.

Нафас олиш сусайиб чуқурлашади (Чейн-Стокс). Сийдик ажралиши тўхтамайди. Қондаги эритроцит ва лейкоцитлар сони кўпаяди. Ташхис. Қандай кўринишида ўтилишидан қатъий назар, вабо деб қуйиладиган бўлиши керак. Ташхис қуйиши учун бемор қусуқ массаси ва нажасидан олиб текширилади. Текшириш учун экма олиб бўлингач антибиотик бериш мумкин. Лаборатория тахлили 24 соат ичида дастлабки натижасини беради. Якуний хулоса 48 соатдан сўнг олинади. Бемордан қон олиб вибриоцид ацетителолар титри текширилади. Касалликнинг 5-6 кунида ва орадан 10 кун оралатиб 2 марта қон олинади. Қондаги электролитлар, гемотокрит кўрсатгичлари аниқланиб, даволашни унга муқобил равишда ташкил этилади. Давоси: 1) Даволашни имкони борича эрта бошлаш керак. Бунинг учун ҳар бир шифокор ёз фаслида меъда-ичак туфайли мурожаат қилган беморни қабул қилаётганда вабо касаллиги бўлиши мумкинлиги ёдда тутиши, унинг аломатларини билиши керак. Касалликка бир оз бўлса ҳам шубха тўғилганида, беморни шифохонада алоҳида ётқизиш зарур. Вабодан ташқари енгил кечаётган ичкетар касаллигида беморга 4-6 соат давомида орал регидротация пунктларида оғиздан регидрон, цитоглюкосалон ва бошқа эритмалардан ичириб, аҳволи енгиллашса, уйига юбориш мумкин. Маҳалла шифокори уйга қайтарилган бемор холидан хабардор бўлиб туриши лозим. 2) Даволанишнинг асоси- организм йўқотган туз ва сув ўрнини қоплаш. Касаллик енгил кечганида, баъзан ўртача оғирликда кечаётан холларида ҳам оғиздан регидрон эритмаси ичириб туриш зарур. Уни ҳар 3-5 минутда ош қошиғида (болаларга чой қошиғда) ичирилади. Ичириладиган суюқликнинг умумий ҳажми бемор йўқотган суюқлик миқдорига қараб белгиланади. Бошқа холларда беморни кг ҳисобида тахминий вазни 75 га кўпайтилса, мл ҳисобида ичирилиши лозим бўлган суюқлик миқдори топилади. 3) Бемор организмининг сувсизланиши яққол ифодаланганда регидротация томир орқали суюқлик юбориш йўли билан бошланади. Бунинг учун

трисоль, ацесоль, хлосоль, реомакродекс каби завод шароитида тайёрланган эритмалар заҳираси олдиндан тайёрланиб қуйилиш керак. Бу эритмалар илитилган холда томир орқали тезлик билан (1-2 соат ичида) юборилиши керак. Дастлабки соатларда 5-6 литргача боради. Шунинг учун оғир холдаги беморни даволашда инфекционист билан ёнма-ён реаниматолог венесекция қилиб, улар орқали ҳам суюқлик юборилади. Беморнинг томир пайдо бўлиши, нафас олиши равонланиши аҳволи яхшилана бошлаганидан дарак беради. Шу вақт орқали ҳам суюқлик бера бошланади. 4) Антибиотиклар билан даволаш бемордан топилган вабо вибрионининг қайси антибиотикка сезгир эканлигини эътиборга олиб белгиланади. Илгаридан республикамизда ахёнда учраб турадиган вибрионлар тетрацеклинга сезгирлигини сақлаб қолган. Бундай холда тетрациклин 300 000 ТБ дан кунига 4 марта 5 кун давомида тақала берилади. Кейинги йилларда тақала бошлаган вабо вирионлари тетрациклин ва левомицетинга сезгир эмас. Бунда касалликни даволашда уларга таъсир этадиган, инолон гууҳига мансуб антибиотиклар яхши наф беради. Улар флоксацинлар: йинофлаксацин-сифлокс, офлоса цин-таврид, пефлоксацин-абактал препаратлари. Катта ёшдаги 2 та таблеткадан (500 кг) кунига 2 марта 5 кун давомида берилади. Бу дорилар бўлмай қолганда ампициллин 2 таблетка (0,5 г) дан кунига 4 мартадан 5 кун давомиджа ичиилади. 5) Бемор тузала бошлаганда тўйимли, осон ҳазм бўладиган овқатлар берилади. Бу даврда қондаги К миқдорини бир маромда ушлаб туиш мақсадида калий оротат ёки панангин таблеткалардан 4-5 кун бериб туриш лозим. Даволаш тўғри ташкил қилинса, 2-3 кундаёқ бемо аҳволи яхшиланади. Унга шифокорлардан тўла соғайганидан сўнг рўхсат берилади. Бу орада антибиотик ичишни тугатганидан кейин бир кун оралатиб, икки кун кетма- кет олинган экмада вабо вибрионлари бўлмаслиги керак.

Профилактикаси. Вабо ҳавфли инфекциялар гууҳига мансуб бўлгани халқаро ахднома (конвеция) га асосан, ҳар бир давлат ўз сарҳадларини вабони четдан кириб келишидан асраш чораларини кўради. Халқаро аэропорт, темир йўл, дарё ва автобус йўлларидаги чегара бекатларида санитария назорат пунктлари (СНП) ташкил этилади. Унда тиббий ходимлар туну-кун навбатчилик қиладилар. Вабо доимо қайд этиладиган мамлакатлардан келаётган йўловчилардан шу касалликнинг аломатлари бор- йўқлиги суриштирилади. Бемор ёки касалликка шубха қилинганлар топилса, СНП қошидаги алоҳидалаш хонасига ётқизиб тиббий ёрдам кўрсатилади. Кейин бемор махсус санитария транспорти билан юқумли касалликлар шифохонасидаги алоҳида ажратилган бўлимига ётқизилиб, 5 кун тиббий кузатувда бўлади. Бу даврда бемордан 3 марта вабо вибрионига ва ичак гуруҳи микробларига нажас экмаси олинади. Шундан сўнг 5 кун тетрациклин берилади. Касаллик аломатларига қараб бошқа дори-дармонлар ҳам қўлланади. Касаллик аломатлари бўлмаган лекин, чет элда сафар вақтида вабо касаллиги юқиш эҳтимоли юқори бўлган (тижоратчи, сайёҳ) лар СНП да ўйхатга олинади ва улар ҳақида ҳудудий СЭС га телефон орқали хабар қилинади. Бундай фуқаро турар жойидаги поликлиника хизматчилари томонидан 5 кунгача уйда тиббий кузатув остида бўлади. СНП ларда ўрнатилган шундай назорат воситасида четдан кириб келган вабонинг мамлакат ичида тарқалишига йўл қўйилмайди. Республикада ҳар бир вилоят, туман вабонинг олдини олиш ва у қайд қилинган тақдирда ўтказиладиган тадбирлар мажмуасини олдиндан белгилаб қўяди. Бу эпидемияга қарши фавқулодда комиссия (ЭФКК) йиғилишида муҳокама қилиниб, ҳокимиятлар томонидан таъминлаш, турар жойларнинг санитария холатини яхшилаш масалаларига катта эътибо берилади. Бирор жойда вабо аниқланса, дархол ЭФКК йиғилиши чақирилади. У вабо чиққан жойни касаллик ўчоғи деб эълон қилади. Ичи бузилган беморларни эрта аниқлаб, текшииш ва даволаш мақсадида ҳовлима-ҳовли юриб, бемор

бор-йўқлиги суриштирилади. Аниқланган бемор дархол шифохонага юборилади. Ёз ойларида ичкетар касаллиги билан шифохонага ётқизилган бача беморлар бир марта вабога ҳам текширилади. Ҳозирги вақтда вабо касаллиги ўчоғида карантин эълон қилинмайди. Ўлат (тоун) жуда ҳавли юқумли касаллик бўлиб, кучли интоксикация бошланаши ва лимфа тугунлари, тери, ўпка ва бошқа органлар ялиғланиши билан таърифланади. 1820 йилда пандимия ҳолида ўтиб қанчадан қанча одамлар ёстиғини қуритди. Ушандан бери 3 марта ўлат пандемияси бўлиб ўтди. 1990 йили сентябрь ойида орол чўлида 1 туяни сўйган 3 киши ҳам ўлат билан касалланиб 1 киши ўлган. Этиологияси: Қўзғатувчиси 1894 йил Гонг Конг эпидемияси вақтида иерсент томонидан топилган. Lersinia Pestis деб аталадиган бу микроб ички томони ёйсимон узун бочкага ўхшайди. У ҳаракатсиз, спора ҳосил қилмайди, капсуласи бор. Ташқи муҳитга чидамли. Дезинфекцияловчи моддалар таъсирида тез ҳалок бўлади. 60 о С иссиқда – 30 минутда, 100 о С да дархол ҳалок бўлалди. Эпидемияси: Табиий шароитда микробларни кемирувчи ҳайвонлар (тарбаган, юмронқозиқ, каламушлар) да учрайди. Бу ҳайвонлар ўлат микробларини сақлайдиган манба ҳисобланади. Сичқонларга – каламушлар, туялардан юқиши мумкин. Ўлат алоҳида ҳавфли юқумли касалликлар гуруҳига киради. Каспий яқинидаги чўллар, қизилқум, орол, Урал ва Байкал орқасидаги чўлларда унинг табиий ўчоқлари бор. Табиий ўчоқда яшовчи кемирувчи ҳайвонлар ўлатнинг манбаи ҳисобланади. Ўлат ана шу ҳайвонлардан одамларга юқиши мумкин. Баъзан кемирувчилардан ўлат туяларга ҳам юқади. Ўлат инфекцияси ёввойи кемирувчи ҳайвонлардан каламуш ва сичқонларга юқади. Ўлат асосан трансмиссив йўл билан бургалар чиққан пайтида юқади. Бурга ўлат билан оғриган кемирувчи ҳайвонни чаққанда, унинг қони билан бурганинг хазм йўлига ўлат микроблари тушиб кўпаяди. Ана шу бурга

одамни чаққанда одам терисига бирталай ўлат микроблари тушади. Бурга чаққан жойни қашилганда микроблар тери орасига киради ва касаллик шу контакт йўли орқали юқиши мумкин. Масалан, кемирувчи ҳайвонларнинг терисини шилаётганди одам териси ёки шиллиқ пардасининг ёрилган, тирналган жойидан ўлат микроби кириши мумкин. Ўлатнинг ўпка формаси ҳаво-томчи йўли билан ҳам юқади. Ўлатнинг бу хили билан оғриган бемор йўталганда балғами ва йиринг заррачалари билан ўлат микробларининг ташқарига чиқаради, шунда бу микроблар бошқа соғлом одамларга осонгина юқиб қолади. Ўлат билан оғриган ҳайвон (туя) гўштини истеъмол қилганда алиментлар йўл билан ҳам юқади. Ўлат юққан одамларнинг ҳаммаси бу касаллик билан оғрийди ва соғайгач одамда умрбод сақланадиган иммунитет пайдо бўлади. Патогенези. Ўлат микроби организмга тери ва шиллиқ парда орқали киради. тери орқали кирганида камдан-кам холларда терида бирламчи эффект пайдо бўлади: терининг ўша жойида аввал доғ пайдо бўлиб, кейин тугунчага, сўнгра везикула ва пустулага айланади. Пустула ёрилгач, узоқ вақт тузалмайдиган яра пайдо бўлади. Кўпинча ўлат микроби терида ҳеч қандай ўзгариш ҳосил қилмай, лимфа томирлари орқали регионал лимфа тугунларига боради. Лимфа тугунлари, уларнинг атрофидаги тўқималар яллиғланади ва ўлат бубони пайдо бўлади. Биламчи бубонлар ўлат микроблари қонга тушади ва бактериемия бошланади. Қон орқали ўлат микроби бутун организмга тақалган ўлат микробларининг бир қисми бошқа лимфа тугунларига ўтиб, уларни яллиғлантиради ва иккиламчи бубон ҳосил бўлади. Қонда айланиб юрган ўлат микроби баъзан ўпка тўқимасига ўрнашиб, унинг яллиғланишига сабаб бўлади. Организмда ўлат микроблари жуда тез кўпаяди, бир қисми парчаланиб чиққан токсин организмини заҳарлайди. Интоксикация монокулеар-пагоцитар системанинг ҳимоя функциясини издан чиқаради, натижада кўп миқдорда ўлат микроби қонга тушади, шундай қилиб ўлатнинг синтек формаси бошланади.

Клиникаси. Касалликнинг инкубацион даври 3-6 кун, ўлатга қарши эмланганларда 8-10 кунгача чўзилади. Клиник формалари: А. 1) тери фомаси 2) бубонлик формаси 3) тери бубонлик формаси Б. 1) биламчи синтек формаси 2) иккиламчи синтек формаси В. 1) биламчи ўпка формаси 2) иккиламчи ўпка формаси 3) ичак формаси. Ўлат тўсатдан бошланади. Беморнинг бадани титраб, ҳарорати 39-40 даражагача кўтарилади ва иситма 3-10 кунгача давом этади. Кучли интокцика бошланиб, беморнинг дармони қурийди, боши айланади, кўйни айнийди, иштахаси йўқолади, ташна бўлади, кўйни айниб қайд қилади, қон аралаш қусади, салқийди, кўзлари қизаради, қуруқ ва иссиқ баданида петехиялар кўзга ташланади. Юрак чегараси кенгаяди, томлари буғуқ эшитилади. А/Б пасаяди, тахикардия аниқланади. Тили худди оҳак сепилгандек оқ қараш билан қопланади. Баъзан беморни қорни оғрийди. Талоқ катталашади, бемор безовталаниб, алахлайди, юрганда гандираклайди. Ўлатнинг клиник формаларига қараб бошқа белгилари ҳам аниқланади. Тери формаси: микроб кирганида ўрнидаги доғ пайдо бўлади, сўнгра папула, вазикула, пустулага айланади. Сўнгра ёрилиб яра ҳосил қилади. Яра узоқ вақтгача битмайди. Бубонли формаси: ҳарорат юқори кўтарилиб, интоксикация ва лимфа тугуни катталашади, оғрийди. Лимфа тугуни катталашади, товуқ тухумидек бўлиб, яллиғланиш жараёни теи ости тўқимасига ўтиб йирингланади, кўкимтил тасга киради, бубонда флюктуация аниқланади. 8-12 куни бубон ёрилади, кўп миқдорда сариқ-яшил ангда қуюқ йиринг келади. Бубон ёрилгач ҳарорат

пасаяди ва 10-12 кунга бориб ўрни ямоқ бўлиб қолади. Баъзи холларда бубон йирингламайди, 6-7 кунга бориб аста секин кичрайиб, шишлари камайиб йўқолади. Антибиотиклар билан даволаниши керак. Антибиотиклар қўлланмаси беморларнинг 60-90% гача халос бўлади. Бирламчи сентик формаси: Ўлатнинг бу фомасида одам теиси ёки шиллиқ падаси орқали кўп миқдорда кучли патоген микробла организмни ҳалол воситаларини енгил қонга тушиши натижасида кучли патоген микроблар организмни ҳимоя воситаларини енгил қонга тушиши натижасида касаллик бирданига бошланади. Яширин даври бир неча соатдан 1-2 кунгача давом этади. Эти увишиб қалтирайди, ҳарорати кўтарилади, алахлайди, атрофдагиларга тажовуз қилади, тез-тез нафас олади. Пульси тезлашади, баданида геморогик тошмалар пайдо бўлади, кўп ўтмай инфекцион-токсик шок ривожланади ва бемор кома холатига тушиб 2-3 кун ичида жуда кучли интокцикация ва гиморогик синдром оқибатида ҳалок бўлади. Ўлатнинг сентик формасидан беморнинг соғайиши жуда кам учрайди. Иккиламчи сентик формаси: Ўлатнинг бу формаси бошқа формаларидан сўнг ривожланади ва интокцикация жуда камаяди ва бемор аҳволи жуда оғирлашади. Геморогик синдром ривожланади. Иккиламчи инфекция ўчоқлари, иккиламчи бубонлар ривожланади. Бирламчи ўпка формаси: Бу ўлатнинг энг оғир формасидир. У тўсатдан бошланади, бемор эти увиишиб, қалтирайди ва ҳарорати кўтарилади, боши қаттиқ оғийди, кўкраги санчиб йўталади. Йўталганда аввал тиниқ шилимшиқ кейинроқ эса қон аралаш балғам ташлайди. Бемор безовталаниб алахлайди, уни текшириб кўрилганда пневманияга хос аломатлар аниқланади, бемор ахволи оғир бўлади. Юрак тез уради, тонлари бўғиқ бўлади. Бемор юзи кўкаради, бемо бехуш холга тушади ва охири ўлиб қолади. Иккиламчи ўпка формаси: Ўлатнинг бу формаси бубонли форманинг асорати тарзида бошланади ва бирламчи ўпка формасига ўхшайди ва ўз вақтида даволанмаса бемор тезда ҳалок бўлади.

Ичак формаси: Бу формаси синтек жараён оқибатида юз беради. Ҳарорат юқори кўтарилади, кучли интакцикация юз беради. Бемор кўнгли айниб, қайд қилади. Қон, иринг аралаш ич кетади, қорин оғрийди, кўчанинг безовта қилади. Ўлатнинг бу формасида бемор бир неча кун ичида ҳалок бўлади. Лаборатория текшируви: Бактериологик, бактериоскопик, серологик ва биологик усуллар қўлланилади. Бактериологик усулда: бубон везикула, пустула карбункулдан олинган йиринг, шилимшиқ суюқлик озуқа муҳитига жиб текширилади. Шу усул билан бирга биологик усул ҳам қўлланилади. Текширилувчи материал денгиз чўчқаси ва сичқон организмига юборлиб текширилади. Бактеиоскоп усулда: керак бўлган материаллардан суртма олиб граммли усулда бўлиб микроскопда кўрилади. Серологик усул: Гемоглюцинацияни тормозлаш усули ёрдамида қонда специфик антитело бор-йўқлиги аниқланади. Экспресс диагностика – антителоларини флюреценнциялаш усули касаллик қўзғатувчи микроб бор- йўқлиги аниқланади (2 соат ичида). Давоси: Стрептопицин 2,5-3,5 бир кеча кундузда юборилади. Ҳарорати пасайгач препарат дозаси 2 баробар камайтирилиб, яъни 3-5 кун берилади. Стректолицин ўрнига неомицин (кунлик дозаси 3-6 млн. ТБ) оксеситетрациклин (кунлик дозаси 3-6 млн. ТБ) морфоциклин, ампиццилин, ампиокс, хлортетроциклин (кунлик дозаси 2 г гача) буюрилади. Антибиотиклар даво курси 7-10 кунгача давом этади. Бубон ичига ҳар куни 1 куни атректомицин 500 000 ТБ ёки ампиццилин 0,5 г юборилади. Бубон ёилган холларда эса гипертоник эритма билан яъни фурацилинга қўлланган дона қуйилади. Интокцикацияни камайтириш учун ренгер эритмаси, ноекомпенсан, реополюглюкин, глюкоза эритмаси қуйилади. К+С 1,5–2 г дан В1, В6, В12, К витаминлар берилади.

Профилактика: Кемирувчи ҳайвонлар ўлат микробларининг асосий резеруари ҳисобланади. Кемирувчи ҳайвонлар кўпайиб кетмаслиги учун дератизация ишлари олиб борилади. Ўчоқда: Бемор аниқланиб касалхонага ётқизилгач шу жой дезинфекция, дезинсекция, дератизация ўтказилади ва 6 кун карантин эълон қилади. Бемор билан мулоқотда бўлганлар 6 кун давомида врач назоратида бўлиб, ҳар куни 3 марта ҳарорати ўлчанади. Эхтиёт шарт юзасидан стрептолицин тайинланади.

O'xshashlar

Ўта хавфли инфекциялар ўлат, куйдирги. Ўлат

Ўткир респиратор инфекциялар

Протозой инфекциялар. Амёбиаз

Юқумли касалликлар ва бўлимларининг тузилиши, вазифаси ва иш тартиби

Юқумли касалликлар тарихи. Эпидемиология асослари