logo
  1. Bosh sahifa
  2. Referatlar
  3. Tibbiyot
  4. Ovqat hazm qilish a’zolari kasalliklari

Ovqat hazm qilish a’zolari kasalliklari

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

59.5 KB
Ko'chirib olish
Ovqat hazm qilish a’zolari kasalliklari Reja : 1.Stomatit. 2.Angina. 3.Gastrit. 4.Me`da va o‘n ikki barmoq ichak yara kasalligi. 5.Me`da-ichakdan qon ketishi. 6.Enterit. 7.Kolit. 8.Xoletsistit, o`t tosh, xolangit, xolangogepatit, jigar sanchig‘i. 9.Pankreatit. 1.Stomatit – og‘iz shilliq pardasining yallig‘lanishi. Sababi: surunkali kasalliklar tufayli organizmning zaiflashuvi, uzoq vaqt davomida ovqat tarkibida A, C, PP, B 2 va boshqa vitaminlarining yetishmasligi. Belgilari: Stomatit 4 turda uchrashi mumkin: kataral, aftoz, yarali, gangrenoz. - kataral stomatitda og‘iz shilliq pardasi qizaradi, achishadi, og‘riydi, so`lak oqadi; - aftoz stomatitda og‘iz shilliq pardasida moshdek, no‘xatdek pufakchalar paydo bo‘ladi, ularning atrofi qizaradi, og‘riydi, so‘lak oqadi; - yarali stomatitda og‘iz shilliq pardasida moshdek, no‘xatdek yaralar paydo bo‘ladi (aftoz stomatit pufakchalarini yorilishi ham yarali stomatitni yuzaga keltiradi), og‘riydi, ba‘zida tana harorati ko‘tariladi, jag‘ osti limfa tugunlari no‘xatdek, loviyadek hajmda kattalashadi, paypaslaganda og`riydi; - gangrenoz stomatit yarali stomatitni o‘z vaqtida davolamaslik tufayli yuzaga keladi. Bunda og`iz shilliq pardasining yaralangan to‘qimasi nekrozga uchraydi, o‘yiladi. Og‘riq kuchli bo‘ladi, tana harorati ko‘tariladi, og‘izdan ko‘p so‘lak oqadi, jag‘ osti bezlari kattalashadi, og‘riydi, ovqatni chaynash qiyinlashadi. Tibbiy yordam: 1.Ovqat suyuq, yumshoq, vitaminlarga boy bo‘lishi kerak. Meva-sabzavot suvlari ichiriladi. 2.Bir tabletka furatsillin yoki bir choy qoshiq osh soda bir stakan qaynagan iliq suvga eritilib, og‘iz chayqaladi. Yosh bolada bintni namlab og‘iz shilliq pardasidagi pufakchalar va yaralar artiladi. 3.Yuqoridagi tadbirdan keyin oksalin, flutsinar, florenal mazlaridan birontasi surtiladi. 4.Og‘riqqa qarshi analgin, baralgin, panadol tabletkalaridan birontasi ichishga beriladi. Novokain – 2% yoki anestezin emulsiya – 5% surtiladi. 5.Tana harorati ko‘tarilganda: a) analgin 1-2 ml, dimedrol 1 ml, novokain 2 ml bir shpritsga olib muskul orasiga yuboriladi. Badanga spirt yoki aroq surtiladi. b) antibiotiklardan ampitsillin, ampioks, sulfazolin muskul orasiga inyeksiya qilinadi. 6.Yaralarni bitish davrida og‘iz shilliq pardasiga vitamin - “A”, shipovnik moyi, aloe moyi (bittasi) surtiladi Angina. Tanglay-tomoq sohasida joylashgan bodomsimon limfa bezlarining yallig‘lanish kasalligi. Sababi: sovuq ichimlik va taomlar iste’mol qilish, gripp, qizamiq, qizilcha, bog`ma kasalliklarining belgisi sifatida namoyon bo‘ladi. Belgilari: Angina 4 turda uchrashi mumkin: kataral, follikulyar, lakunar, flegmonoz. - kataral anginada tanglay-tomoqning shilliq pardasi va bodomsimon bezlar qizaradi, yutinganda og‘riydi; - follikular anginada bodomsimon bezlar qizaradi, kattalashadi, ularning ustida moshdek, no‘xatdek yiring pufakchalari paydo bo‘ladi, tana harorati ko‘tariladi; - lakunar anginada tomoq bezlari kattalashadi, qizaradi, ularning oralig‘ida yiring paydo bo‘ladi, tana harorati ko‘tariladi; - flegmanoz anginada bodomsimon bezlarning ustki qismida yaralar paydo bo‘ladi, ularning atrofidagi to‘qima yiringlaydi, kasallik og‘ir kechadi, jag‘ osti limfa bezlari kattalashadi, og‘riydi, tana harorati ko‘tariladi. Tibbiy yordam: 1.Bemor ko‘rpa-to‘shakka yotqizilishi kerak; 2.Bemorga suyuq, yumshoq taomlar beriladi; 3.Furatsillin 1 tabletka yoki 1 choy qoshiq osh soda 200 ml qaynagan iliq suvga eritilib, tomoq chayqaladi.Yosh bolada temir qoshiq dastasiga o‘ralgan bintni namlab tomoq artiladi. 4.Bo‘yin sohasiga (jag‘ ostiga) isituvchi kompress qo‘yiladi; 5.Antibiotiklardan ampitsillin, ampioks, gangrenoz stomatitda sefazolin, karbenitsillin, gentamitsin, klaforan kabilardan bittasi muskul orasiga in`yeksiya qilinadi. 6.Tana harorati ko‘tarilganda: - badanga spirt yoki aroq surtiladi; -panadol, paratsetamol, analgin, baralgin tabletkalaridan birontasi ichishga beriladi; - tana harorati juda yuqori bo‘lganda analgin-1-2 ml, dimedrol-1ml, novokain- 0,5 % -1-2 ml qo‘shilgan holda muskul orasiga yuboriladi. O’tkir gastrit – me`da shilliq qavatining o‘tkir yallig‘lanishi. Sababi : eskirgan yoki aynigan, buzilgan taomlarni iste’mol qilish, zaharli kimyoviy moddalar bilan zaharlanish. Belgilari: Buzilgan taom iste’mol qilganda, yoki zaharli kimyoviy moddani bilib-bilmay qabul qilingandan so‘ng 1-2 soat o‘tgach ko‘ngil ayniydi, qayt qiladi, qorinning yuqori sohasida og‘riq paydo bo‘ladi. Tibbiy yordam: 1.Zudlik bilan me`dani yuvish kerak. Buning uchun uy sharoitida bemorga 1 % soda eritmasi ichiriladi, so‘ngra bemorning o`zi til ildizini barmoq yoki temir qoshiq dastasi bilan bosib qayt qiladi.Yuvish 2-3 marta takrorlanadi. Bu suyuqlikni og‘iz yoki burundan zond orqali yuborilib me`dani yuvish ham mumkin. 2. Me`da yuvilgach bemor to‘shakka yotqiziladi, qorin sohasiga issiq grelka yoki isituvchi kompress qo‘yiladi. 3. Qorinda og‘riq bo‘lsa no-shpa, platifillin tabletkalaridan birontasi beriladi, qorinda og‘riq va ko‘ngil aynish davom etganda serukal (reglan) 1 tabletka ichiriladi. Me`da va o`n ikki barmoq ichakning yara kasalligi. Me`da va o`n ikki barmoq ichakning shilliq qavatida yara paydo bo‘lishi bilan kechadigan kasallikdir. Sababi: keyingi yillarda bu kasallikni yuzaga keltiradigan maxsus mikrob Helekobakter pilori (“HP”) ekanligi aniqlangan. Bundan tashqari ovqatlanish tartibini uzoq muddat davomida buzish, spirtli ichimliklar, chekish kabilar ham kasallikni yuzaga kelishiga sabab bo‘ladi. Belgilari: kasallik surunkali ya’ni oylar-yillar davom etadi. Vaqti-vaqti bilan ya’ni ovqatlanish tartibi buzilgan paytlarda xuruj qiladi. Kasallik xuruj qilmagan paytda bemorning ishtahasi yaxshi bo‘ladi, lekin zarda qiladi, chunki me`da bezlarida xlorid kislotasi ishlab chiqarish ko‘payadi. Shuningdek, hazm bo‘lishi qiyin (qovurilgan go‘sht, baliq, tuxum, tandir go‘shti, palov kabi) taomlar iste’mol qilganda kechasi qorin sohasida og‘riq, ko‘ngil aynishi, zarda qilish, ba‘zida qusush kuzatiladi. Kasallik xuruj qilganida qorinning yuqori sohasida kuchli og‘riq paydo bo‘ladi, zarda qilish kuchayadi. Me`da yarasida taom iste’mol qilgandan keyin 2-3 soat o‘tgach, o`n ikki barmoq ichak yarasida 4-6 soat o`tgach og‘riq kuchayadi. Ba`zida yaradan qon ketishi mumkin. Bunda bemor qon aralash qusadi, axlati qoramtir tusda bo‘ladi. Tibbiy yordam : 1.Ovqatlanish tartibiga rioya qilish ya’ni har 3-4 soatda ovqat iste’mol qilish. 2.Oson hazm bo‘ladigan taomlar (mastava, yog`siz shovla, shirguruch, manniy krupa bo‘tqasi, dimlangan kotlet kabilar), qirilgan sabzi, maydalangan karam, dimlangan kodi, sholg‘om, meva suvlari. 3.Zardaga qarshi va ovqatning yaxshi hazm bo‘lishi uchun omes, mezim, panzinorm ovqatdan keyin qabul qilinadi. 4.Og‘riqqa qarshi dorilar: no-shpa, platifillin, serukal tabletkalari. Me`da - ichakdan qon ketishi. Sababi: Me`da va o`n ikki barmoq ichak yara kasalligi xuruj qilganda, suyak yoki boshqa o‘tkir buyum yutib yuborilganda, qorin tifi va ichburug‘ kasalligida, me`da-ichaklarning o‘sma kasalliklarida me`da-ichakdan qon ketishi mumkin. Belgilari: 1.Me`da yarasidan qon ketganda bemor qon aralash qusadi. 2.O`n ikki barmoq ichak, ingichka va yo‘g‘on ichaklardan qon ketganda bemorning najasida qon bo‘lganligi sababli najas qora rangda bo`ladi. Tibbiy yordam: Tez yordam chaqiriladi. Tez yordam kelgunicha quyidagi tadbirlar o‘tkaziladi: 1. Bemorning boshi baland qilib yotqiziladi. 2. Ovqat va ichimlik berilmaydi. 3. Qoringa muzli xaltacha qo‘yiladi. 4. Dorilardan quyidagilar qo‘llanishi mumkin: - kalsiy xlorid 10%-1 osh qoshiq ichishga, kuniga 3-4 mahal; - vikasol 1 tabletka kuniga 2 mahal, yoki ditsinon – 1 tabletka kuniga 2 mahal; - qon ketish kuchli bo‘lsa: kalsiy glyukonat 10%-5-10 ml vena tomiriga yoki 2-3 ml novokain bilan muskul orasiga yoki kalsiy xlorid 10%-5-10 ml vena tomiriga sekinlik bilan; - vikasol -1% -0,5-1 ml muskul orasiga; -atropin 0,1% -0,5-1 ml teri ostiga. 5. Shifoxona sharoitida quyidagi davolash tadbirlari qo‘llanishi mumkin: -bemorga 100-150 ml qon yoki 50-100 ml plazma quyiladi, fibrinogen flakonda 1-2 gramm, natriy xloridning 0,9 %-100 ml eritmasida eritib vena tomiriga tomchi usulida yuboriladi; - aminokapron kislota flakonda 100 ml vena tomiriga tomchi usulida yuboriladi; - poliglyukin 300-500 ml, glyukoza 5-10 % li 300-500 ml, 0,9 % li natriy xlorid 100-200 ml vena tomiriga tomchilab. O’tkir enterit – ingichka ichak shilliq qavatining yallig‘lanishi. Sababi: mikroblar bilan zararlangan, buzilgan, aynigan ovqatlarni iste’mol qilish. Belgilari: qorinning kindik atrofi sohasida o‘qtin-o‘qtin g‘ijimlovchi og‘riq, g`uldurash, tez-tez ich ketishi - najas suyuq, ozroq shilimshiq aralash, badbo‘y hidli, ko‘pikli. Tibbiy yordam: 1. Bemor to‘shakka yotqiziladi. 2. Suyuq, yumshoq oson hazm bo‘ladigan taomlar, 2 kunlik suyuq qatiq yoki kefir. 3. Mikroblarga qarshi: - levomitsetin 0,5 kuniga 4 mahal, bolalarga 0,1-0,25, furazolidon 0,1 kuniga 4 mahal, bolalarga 0,05 gr. - kasallik og‘ir kechganda levomitsetin suksinat muskul orasiga yuboriladi; - glyukoza 5% 100-150 ml, natriy xlorid 0,9 %-100 ml, reopoliglyukin 100-150 ml tomchi usulida vena tomiriga. Shuningdek, disol, trisol eritmalari 100 ml tomchi usulida vena tomiriga; - ovqat yaxshi hazm bo‘lishi uchun digestal, mezim, omez, panzinorm dorilari (bittasi) ovqatdan keyin qabul qilinadi - qorinda og‘riq bo‘lsa: no-shpa, platifillin tabletkalari (bittasi). O’tkir kolit – yo‘g‘on ichak shilliq qavatining yallig‘lanishi. Sababi : mikroblar bilan zararlangan, buzilgan taomlarni iste’mol qilish. Belgilari: qorinning yo‘g‘on ichak yo‘nalishi bo‘ylab ya’ni, kindikdan o‘ng, yuqori va chap sohalarida g‘ijimlovchi va sanchuvchi kuchsiz og‘riq, tez-tez hojatga borish, najasning shilimshiq aralash bo‘lishi. Tibbiy yordam – enterit kasallagini davolashga o‘xshash. Xoletsistit – o‘t pufagining yallig‘lanishi. Sababi: angina, surunkali tonzillit, ich terlama, gepatit va boshqa kasalliklarning asorati sifatida hamda lyamblyalarni yuqishi tufayli yuzaga keladi. Belgilari: o‘ng qovurg‘a osti sohasida og‘riq bo‘lib, u o‘ng yelka va o‘ng kurak sohasiga tarqalishi mumkin, ko‘ngil aynishi, ba‘zida qusish kuzatiladi. O`t tosh, xolangit, xolangogepatit, jigar sanchig‘i. Xoletsistit surunkali shaklda uzoq davom etganida o‘t pufagida o‘t suyuqligi to‘planib qolishi tufayli pufakda mayda toshchalar hosil bo‘lishi mumkin. Bunda o‘t tosh kasalligi yuzaga keladi. Bundan tashqari jigar to‘qimasi ichidagi mayda o‘t yo‘llarida o‘t suyuqligi to‘planib qolishi natijasida xolangit kasalligi yuzaga keladi (mayda o‘t yo‘llarini yallig‘lanishi). Bu esa jigar to‘qimasini yallig‘lanishiga olib kelishi mumkin ya’ni xolongogepatit kasalligi vujudga keladi. O’t-tosh va xolangogepatit kasalliklarida ham xoletsistitga o‘xshash belgilar kuzatiladi. O’t-tosh kasalligida va xolangogepatitda o‘qtin-o‘qtin o‘ng qovurg‘a osti sohasida kuchli sanchuvchi og‘riq bo‘lib, bemorning ko‘ngli ayniydi, qusadi. Bu holat jigar sanchig‘i deb nomlanadi. Jigar to‘qimasining yallig‘lanishi, jigar to‘qimasi orasidagi mayda o‘t yo‘llarining yallig‘lanishi va ularda to‘planib qolgan o‘t suyuqligi tarkibidagi bilirubin moddasini qonga so‘rilishi, qon orqali tanaga tarqalishi natijasida ko‘zning oq pardasi, tanglay, quloq orqasi terisi sarg‘ayishi mumkin. Tibbiy yordam: 1.Xoletsistit, o‘t-tosh kasalligi, xolangogepatit (jigar sanchig`i) kasalliklari xuruj qilganda ya’ni jigar sohasida kuchli og‘riq, ko‘ngil aynish, qusish yuzaga kelganida tez yordam chaqirilib, bemor shifoxonaning jarrohlik bo‘limiga yuborilishi kerak. 2. Tez yordam kelgunicha quyidagi davolash tadbirlari o‘tkaziladi: - bemor to‘shakka yotqiziladi; - og‘riqni qoldirish uchun no-shpa, papaverin tabletkalaridan birontasi ichiriladi: - og`riq kuchli bo`lsa: baralgin-2ml, no-shpa-2ml, platifillin-1ml, analgin-2 ml (shulardan bittasi) muskul orasiga yuboriladi; - o’t pufagida va o‘t yo‘llarida to‘plangan o‘t suyuqligini o‘n ikki barmoq ichakka o‘tishini osonlashtirish uchun zondsiz tubaj qilinadi.Buning uchun: a) Bemor ertalab nahorda o‘ng qovurg‘a osti sohasiga issiq grelka qo‘yib o‘ng tomoni bilan yotadi va shipovnik (namatak mevasi) yoki makkajo‘xori popugi damlamasidan 200-300 ml iliq holda yoki 25%-20-30 ml magneziy sulfat eritmasini 200-250 ml iliq suvga aralshtirib ichadi va 2 soat yotadi. Bu tadbir har 2-3 kunda takrorlanishi mumkin. b) Tubaj o‘tkazish orasida o‘t haydovchi dorilardan xolasas 1 choy qoshiqdan kuniga 2 mahal, sikvalon (oksafenamid)-0,25 tabletkada kuniga 2 mahal, xolagon flakonda 10 ml 5 tomchidan yoki allahol 1 tab. kuniga 2 mahal (shularning birortasi) ichiriladi. c) To‘planib qolgan o‘t suyuqligi hamda mayda toshchalar va tuzlarni haydash uchun quyidagi dorilar qo‘llanishi mumkin: ksilit yoki sorbit 1 choy qoshiqdan kuniga 2-3 mahal, olimetin-0,5 kapsula kuniga 1-2 mahal (poliklinikaning mahalliy shifokori nazoratida). Pankreatit – me`da osti bezining yallig‘lanish kasalligi. Sababi: o‘t yo‘li va xaltasi, o‘t tosh kasalligi, jigar, me`da-ichak kasalliklarining asorati, ovqatlanish rejimining buzilishi, yog‘li, achchiq, sho‘r ovqatlarni me`yoridan ortiq iste`mol qilish, spirtli ichimliklar. Belgilari: pankreatit-o‘tkir va surunkali kechishi mumkin. O`tkir pankreatit to‘satdan qorinning yuqori sohasida, ko‘proq o‘ng va chap qovurg‘a yoyi ostida, kindik atrofida kuchli og‘riq, ko‘ngil aynish va qusish bilan boshlanadi. Bemorning ahvoli tez og‘irlashadi, terisi oqaradi, lablari ko‘karadi. Bemorni orqasi bilan yotqizib, oyoqlarini tizza bo‘g‘imida bukib tekshiruvchi qo‘lini ilitib kafti va barmoqlari bilan bemor qornini pastdan yuqori tomon asta-sekin paypaslaganda kindik atrofida og‘riq sezilib yuqori tomon paypaslagan sari og‘riq zo‘rayib boradi.Qorinning yuqori o‘rta sohasi, o‘ng va chap qovurg‘a yoyi ostida og‘riq kuchayadi. Surunkali pankreatit to‘liq davolanmagan o‘tkir pankreatitning asorati sifatida vaqti-vaqti bilan xuruj qilib turadi.Xuruj paytida qorinning yuqori sohasida og‘riq, ko‘ngil aynish, qusish kuzatiladi.Ayrim bemorlarda o‘tkir pankreatit yuzaga kelmasdan surunkali pankreatit birlamchi kasallik sifatida asta-sekin boshlanib, vaqti-vaqti bilan xuruj qilib oylar, yillar davom etadi. Tibbiy yordam: 1.O`tkir pankreatit va surunkali pankreatit xuruj qilganida tez yordam chaqirib bemor shifoxonaning jarrohlik yoki gastroenterologiya bo‘limiga yotqiziladi. 2.Tez yordam kelgunicha bemorga quyidagi birinchi tibbiy yordam ko‘rsatilishi mumkin: - og‘riqni qoldirish uchun: atropin 0,1% 0,5-1 ml teri ostiga yoki platifillin 0,2% 1 ml teri ostiga; - no-shpa 1-2 ml muskul orasiga yoki 1 tabletka ichishga; - analgin 50% 2 ml, dimedrol 1%- 1ml, 0,5 % novokain 2 ml bitta shiprits bilan muskul orasiga. 3.Shifoxonada quyidagi davolash tadbirlari o‘tkazilishi mumkin. - antiferment dorilar: Gordoks-50000-200000 yoki kontrikal 10000-20000 TB, natriy xlor 0,9 % -200 ml birgalikda vena tomiriga tomchi usulida; - dezintoksikatsion dori suyuqliklari: glukoza-5%-200 ml, reopoliglyukin, natriy xlor-0,9 % -100-200ml vena tomiriga tomchi usulida; - qon zardobi 50-70ml vena tomiriga tomchi usulida har 2-3 kunda, jami 3-5 marta; 4.Vitaminlar B 1 , B 2 , B 6 , B 12 , nikotin kislota, askorbin kislota 1-2 ml muskul orasiga har biri 10 tadan. 5.Bemorga parhez taomlar buyuriladi. - stol № 5. Bemor konservalangan, achchiq, sho‘r, yog‘li taomlarni, spirtli ichimliklar iste`mol qilmasligi kerak.

O'xshashlar

OVQAT HAZM QILISH A`ZOLARI KASALLIKLARI
Ovqat hazm qilish
Ovqat hazm qilish sistemasi kasalliklari gastrit, surunkali pankreatit
Ovqat hazm qilish fiziologiyasi
Ovqat hazm qilish tizimi