Гижжа касалликлари (гельминтозлар) - Tibbiyot - Referatlar

Гижжа касалликлари (гельминтозлар)

Yuklangan vaqt:

16.02.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

47 KB

Ko'chirib olish

Гижжа касалликлари (гельминтозлар ) Режа: 1. Гижжаларнинг одам организмига таъсир қилиш механизми 2. Алмашинув жараённинг бузилиши

Ҳозир одам организмида паразит бўлиб яшайдиган гижжаларнинг 250 хили маълум. Гижжалар Скрябин классификацияси бўйича 4 гуруҳга бўлинади: 1. Нематодлар (узун юмалоқ шаклидаги гижжалар) 2. Цестодлар (узун лента шаклидаги гижжалар) 3. Трематодлар (сўрувчи гижжалар) 4. Онкоцерклар (боши тиканга ўхшаш гижжалар Республикамиз ҳудудида биринчи 3 гуруҳга кирадиган гижжалар: нематодлар, цестодлар ва трематодлар кўп учрайди. Гижжа личинкасининг қандай шароитда ривожланишига қараб, улар қўзғатадиган касалликларнинг икки хили тафовут қилинади: 1. Геогельминтозлар 2. Биогельминтозлар 3. Контагиоз гельминтозлар Геогельминтозларда касаллик манбаи бўлиб, касал одамлар ҳисобланади. Гижжа тухумлари манбаа нажаси орқали тупроққа тушади ва одам организмига термик ишлов берилмаган сабзавотлар орқали тушади. Геогельминтозларни қўзғатадиган гижжаларнинг личинкалари тупроқда ривожланади (аскарида, қилбош гижжа) ва сўнгра одам организмида балоғатга етади ва кўпаяди. Биогельминтозларда касаллик манбаи тирик организмлар (қора мол, чўчқа, ит, мушуклар) бўлиб, гижжалар одам организмига гўшт ва гўшт маҳсулотлари орқали, баъзан сийдиги ва нажаси билан ифлосланган озиқ- овқатлар орқали юқади. Паразитнинг ривожланиши ва кўпайиши бир неча организмда рўй беради. Бунда оралиқ хўжайин ва охирги, асосий хўжайин ажратилади. Оралиқ хўжайин организмида ривожланишнинг дастлабки даври ўтади. Асосий хўжайин организмида гижжалар ўсиб балоғатга етади. Контагиоз гельминтозларда касаллик манбаи бўлиб, касал одамлар ҳисобланиб, гижжа тухумлари нажас орқали ташқарига чиқади. Гижжа тухумлари ифлос қўллар ҳамда ифлосланган у ёки бу предметлар орқали соғлом одам организмига тушади.

Гельминтозлар инвазия манбаига қараб икки хилга бўлинади: 1. Гельминтоз антропонозлар 2. Гельминтозоонозлар Гельминтоантропонозларда балоғатга етган гижжалар одам организмида паразит бўлиб яшайди. Бундай одам гижжа тухуми ва личинкасини нажас орқали чиқаради (аскаридоз, трихоцефалез, тениоз, тениаринхоз). Гельминьтозоонозларда балоғатга етган гижжалар фақат турли ҳайвонлар организмида (эхинококкоз, альвеококкоз) ёки одам ва ҳайвон организмида паразит бўлиб яшайди (дифиллоботриоз, фасциолез, описторхоз). Гижжалар личинкалари қайси йўл билан одам организмига киришига қараб иккига бўлинади: личинкаси одам оғзи орқали кирадиган гижжалар перорал гижжалар, тери орқали кирадиганлари перкутан гижжалар дейилади. Гельминтозлар ташхисотида паразитологик, серологик ва иммунологик усуллардан фойдаланилади. 1. Паразитологик усул. Бу усулда гижжалар, уларнинг личинка ва тухумлари изланади. 2. Серологик усулларда КБР, ГАР қўлланилади. 3. Иммунологик усуллар - аллергик реакциялар иммунофермент усуллари ҳам қўлланилади. 4. Айрим ҳолатларда ўпка рентгенографияси, жигар, ўт пуфаги УТД қўлланилади. Гижжаларнинг одам организмига таъсир қилиш механизми Аллергик таъсир. Аввало гижжаларнинг одам организмига таъсири натижасида тўқима ва ҳужайралар ўта сезувчан (сенсибилизация) бўлиб қоладилар. Гижжаларнинг ҳаёт фаолияти натижасида ва уларнинг парчаланиши оқибатида ҳосил бўладиган турли моддалар одам организми ўта сезувчан бўлиб қолишига ва ҳар турли аллергик касалликлар пайдо бўлишига сабаб бўлади. Бундай ҳолат аскаридоз, анкилостомидоз ва эхинококкозда учрайди.

Механик таъсири. Гижжаларнинг механик таъсирини қуйидагича тасаввур қилса бўлади: цестодлар ва трематодлар сўрғичлари билан, анкилостомида тишлари билан ва бошқалари шунга ўхшаш мосламалари билан одам организмида шиллиқ пардаларга ёпишиб оладилар ва уларнинг бутунлигига путур етказадилар. Шиллиқ парданинг шилинган жойидан қон оқиши мумкин. Иккиламчи яллиғланиш. Гельминт личинкалари тўқима ва аъзоларига кириши қатори бактериал флоранинг кириши, ичакдан аскарида личинкаларини ўпкага миграцияси даврида иккиламчи яллиғланиш юзага келиши мумкин. Алмашинув жараённинг бузилиши. Гельминтлар таъсирида ошқозон - ичак тракти шиллиқ қавати патоморфологик ва функционал ўзгариши натижасида юзага келади. Ҳазм қилиш ва микроэлементлар ҳамда витаминлар сўрилишининг бузилиши қайд қилинади. Гематофагия. Баъзи гельминтларнинг қон ютиши натижасида анемия ривожланади. Масалан, бирта Necator americanus кунига 0,1 мл қон ютади, организмда эса уларнинг сони юзлаб бўлади. Нерв-рефлектор таъсир. Гельминтларнинг интерорецепторларни таъсирлаши натижасида вегетатив бузилишлар юзага келиб, бронхоспазм ва ичак дисфункцияларини кучайтириши мумкин. Психоген таъсир. Беморларда невротик ҳолатни юзага келиши: болаларда энтерибиозда оралиқ қичишлари, тениаринхозда гижжа бўлакчаларини фаол чиқиши руҳий азобланишга олиб келади. Иммуносупрессив таъсир. Аскаридоз айниқса описторхозда плазматик ҳужайралар фаоллиги ўзгариши натижасида антителолар синтези бузилади, трихинелла личинкалари Т- киллерларни ҳосил бўлишини сусайтирса, шистосомоз ва филяриатозларда Т- супрессорлар фаоллиги кескин ошиши кузатилади. Гижжалар асосий хўжайинининг қайси аъзосида паразитлик қилишига қараб икки турга бўлинади.

1. Ичак гельминтозлари. 2. Ичакдан ташқари гельминтозл ар.

Адабиётлар: 1. Ахмедова М.Д., Облокулов А.Р., Мирзажонова Д.Б. Юқумли касалликларда ҳамширалик иши. Тошкент. 2018. 2. Бажора Ю. И., Тимченко А. Д., Чеснокова М. М.Атлас: медицинская паразитология. Учебное пособие — Одеса: Одес. держ. мед.ун-т, 2001. - 110 с. 3. Богомолов Б.П. Инфекционные болезни. -М.: Издательство Московского унивеситета, 2006. – 583 с. 4. Даминов Т.А. Инфекционные болезни с детскими инфекциями.1-2 часть. Тошкент 2011. 5. Даминов Т.А., Туйчиев Л.Н., Таджиева Н.У. Инфекционные болезни в деятельности врача общей практики Тошкент-2007. 6. Жаворонок С.В., Мицура В.М., Красавцев Е.Л и др. Тропические и паразитарные болезни. Учебное пособиеЛитагент Вышэйшая школа год 2014.

O'xshashlar

Юкумли касалликларни хусусиятлари ва классификацияси.

Гижжаларга қарши воситалар

Катта ёшдаги болалар касалликлари. Нафас органлари касалликлари

Паррандаларнинг юқумли касалликлари

Упка йирингли касалликлари