Паррандаларнинг юқумли касалликлари - Tibbiyot - Referatlar

Паррандаларнинг юқумли касалликлари

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

20.9384765625 KB

Ko'chirib olish

Паррандаларнинг юқумли касалликлари Режа: 1. Паррандаларнинг колибактериоз (пуллороз) касаллигининг сабаблари, клиник белгилари, диагнози, даволаш ва олдини олиш чоралари. 2. Паррандаларнинг чечак - дифтерит касаллигининг сабаблари, клиник белгилари, диагнози, даволаш ва олдини олиш чоралари. 3. Паррандаларнинг Ньюкасл касаллигининг келиб чиқиши, клиник белгилари, диагнози, даволаш ва олдини олиш чоралари.

Таянч иборалар: Касаллик таърифи, қўзғатувчи, иқтисодий зарар, патогенез, клиник белги, диагноз, даволаш, олдини олиш ва х.к. Паррандаларда учрайдиган юқумли касалликларни қўйидаги гуруҳларга бўлиш мумкин; Уларда вируслар - Европа тоуни, Нъюкасл касаллиги (Осиё тоуни), юқумли ларинготрахент, чечак-дифтерит, лейкоз, Марек (некролимфаматоз), юқумли бронхит, ўрдак жўжаларининг вирусли гепатити, грипп касаллиги, юқумли энцефаломиэлит, орнитоз касалликларини қўзғатади. Бактериялар паррандаларда сальмонеллёз, пастереллёз, туберкулёз, сохта туберкулёз, респиратор микроплазмози, куркаларнинг юқумли синусити, жўжаларда анаэроб диарея, стрептококкоз, стафилококкоз, колибактериоз, Аистерид, товуқларда вибрионли инфекция, ғоз инфлюэнцияси, септицемияси, лептоспироз, ботулизм, туляремия касалликларини қўзғайди. Замбуруғлар қўзғайдиган касалликларга аспергиллёз, кандидамикоз, парша, фузариотоксикозлар киради. Шундай қилиб, паррандаларда учрайдиган инфекцион касалликлар сони жуда ҳам кўп. Буларнинг хўжаликка бўлган хавфлилик даражаси бир хил эмас. Парранда колибактериози ( пуллороз ) - Бу инфекцион касаллик бўлиб, ичак таёқчаларининг ( Ешерихиа коли ) патогенли серотиплари томонидан қўзғалади. Касаллик паррандаларда ичак, юрак, жигар ҳамда ҳаво халтачаларининг зарарланиши, тана ҳароратининг кўтарилиши, нафас олишнинг қийинлашиши билан намоён бўлади. Тарқалиши - Сўнгги йилларда паррандачиликнинг ривожланиши билан парранда колибактериози жуда кенг тарқалмокда. Касаллик фақат ошқозон-ичакларни эмас, балки нафас аъзолари, юрак қонтомир тизимларини ҳам зарарлайди. Касалликнинг ривожланишида ҳар хил омиллар - паррандахонадаги микроиқлимнинг ёмон бўлиши, сифатсиз, нотўлиқ (витаминнинг етишмаслиги) озиқлантириш таъсирида парранда организми резистентлигининг кучсизланиши, шунингдек, микоплазмоз,

юқумли бронхит ва бошқа касалликлар билан бирга зарарланиши катта аҳамиятга эга. Иқтисодий зарари - Колибактериоз паррандачилик, айниқса бройлер жўжа етиштирадиган хўжаликларга жуда катта зарар келтиради. Касалланган эмбрионлар ўлади, товуқларнинг тухум қилиши камаяди, семирмайди. Хўжаликда соғайтириш учун утказиладиган тадбирларга ортиқча маблағ сарфланади. Қўзғатувчиси - ичак таёқчалари ( Ешерихиа коли ) грамманфий, спора ва капсула ҳосил қилмайди, одатдаги озиқ муҳитларда яхши ўсади. Касалликни 0,2; 0,78; 0,1; 0,5; 0,408 номерли серотипларга мансуб айрим патоген ичак таёқчалари қўзғайди. Ичак таёқчаларига мансуб микроблар ташқи муҳитда 4 ойгача сақланади, қуритиш ва музлатишга чидамли. Дезинфекторлардан 4% ли уювчи натрий эритмаси, 5% ли ксилонафт эмульсияси, 20% ли янги сўндирилган оҳак яхши таъсир қилади. Эпиоотологияси - Колибактериозга уч ойгача бўлган товуқ, курка, ўрдак жўжалари мойил. Асосан ёмон шароитда боқилган, етарли озиқлантирилмаган, айрим бошқа касалликлардан (респиратор микоплазмоз, юқумли ларинготрахеит, юқумли бронхит) тузалган жўжалар касалланади. Катта ёшдаги паррандалар ҳам колибактериоз билан касалланиши мумкин. Инфекция қўзғатувчисининг асосий манбаи касалланган паррандалар билан бактерия ташувчилар ҳисобланади. Улар тезаги билан патогенли қўзғатувчиларни ажратиб озиқ, сув ва инвентарларни ифлослайди. Паррандалар алиментар йул билан зарарланади, тухум орқали ўтиши ҳам мумкин. Шунингдек аэроген зарарланиш ҳам аҳамиятга эга. Экспериментал усулда жўжаларни "интратрахеал", аэрозол, мускул орасига юбориб юқтириш мумкин. Патогенези - Парранда жўжалари, айниқса нимжонларида ошқозон шираси, ичак шилимшиқ паррандаларнинг баръер функцияси колибактериоз қўзғатувчисига нисбатан кучсиз бўлади. Ичак таёқчалари организмга тушиб тезда кўпаяди, лимфа ва қон тизимларига ўтиб

сепсисни ривожлантиради. Аэроген йул билан зарарланганда асосий ўзгариш нафас аъзолари тизимсида ривожланади. Клиник белгилари - Касалликнинг яширин даври 1-10 кун. Ўткир ўтиши фақат жўжаларда кузатилади. Касалланган жўжаларда иситма кўтарилади, иштаҳаси йуқолади, ичак фаолияти бузилиб, ичи кетади. Тезаги суюқ, қон, шилимшиқ аралаш, жуда сассиқ бўлади. Орқа чикариш тешиги атрофидаги парлари бир-бирига ёпишиб, тешикни беркитиб қўйиши мумкин. Натижада ахлат жўжа ичида қолиб, уни заҳарлайди, ўлимга олиб келади. 20 кунликдан ошган жўжаларда касаллик сурункали ўтади ва уларнинг бир қисми тузалиб кетиши мумкин. Аммо улар яхши ўсмайди. Катта ёшдаги паррандаларда касаллик ойлаб ва ҳатто йиллаб давом этади. Уларда колибактериознинг ташқи белгилари деярли сезилмайди, фақат баъзан тожи ва сирғалари оқаради, лоҳас бўлади, иштаҳаси йуқолади, қорин осилиб туради, баъзан ичи қотади, тухуми камайиб кетади. Патологоанатомик ўзгаришлар - Касаллик ўткир ўтганда сепсис белгилари, яъни шилимшиқ пардалар билан ички аъзоларда қон қўйилишлар бўлади, талоқ катталашган, зардобли, фибринозли перикардит аниқланади. Сурункали колибактериоздан ўлган парранда ёриб кўрилганда фибринли перикардит, перигепатит, катарал энтерит, фибринли аэросаккулит, ўпка тўқималарида яллиғланган жойлар, товуқларда сальпингит билан перитонит борлиги аниқланади. Айрим ҳолларда колибактериоздан ўлган паррандаларнинг жигари, кўричаклари, талоқ, ошқозон, ўпка ва терисида капсулага ўралган катталиги тариқ донидай, товуқ тухумидай оқ-кўкиш- сариқ рангдаги ўсмасимон гранулеомалар топилади. Диагнози - Касаллик эпизоотологик маълумотлар, клиник белгилари, патологанатомик ўзгаришларга асослаб аниқланади. Аммо ўлган ёки диагностика мақсадида суйилган паррандани бактериологик текширганда

диагноз тасдиқланади. Колибактериозни пуллороз-тифдан, пастереллёздан ажратиш керак. Даволаш - Касалликни даволаш ва олдини олиш мақсадида антибиотиклар биомицин ёки тетрациклин, синтомицин ёки левомицин, энтерит пайдо бўлганда фуразолидон ишлатилади. Препаратлар озиқа билан 5-6 кун берилади. Бир кеча-кундузда ҳар бош жўжага биомицин билан террамициндан 10-15 мг, фуразолидон 2-3 мг дозада берилади. Паррандаларни нитрафуран препаратларини антибиотиклар билан бирга бериб даволаш ҳам мумкин. Колибактериозни аэрозол усулда даволаш, олдини олиш усуллари ҳам ишлаб чиқилган. Иммунитети - яхши ўрганилмаган. Касалликни вакцина билан эмлаб, олдини олиш борасида тажрибалар ўтказилмокда. Паррандаларнинг чечак дифтерити - Чечак - дифтерит кўпчилик уй ва ёввойи паррандаларга хос юқумли касаллик бўлиб, уни фильтрланувчи вируслар қўзғайди. Касаллик терида чечак тошмалари, оғиз, томоқ, нафас йуллари шилимшиқ пардаларида дифтеритли яллиғланишлар ривожланиши билан намоён бўлади. Тарқалиши - Парранда чечак - дифтерит касаллиги ҳамма мамалакатларда шу жумладан Ўзбекистонда ҳам учрайди. Иқтисодий зарари - Касалланган паррандаларнинг кўпчилиги ўлади, ўлмаганларининг маҳсулдорлиги пасайиб кетади. Ундан ташқари карантин, олдини олиш, эмлаш ва бошқа тадбирларни ўтказишга кўп миқдорда маблағ сарфланади. Қўзғатувчиси - Ҳозирги вақтда чечак - диферитини қўзғайдиган 5 типи: товуқ, каптар, канарейка, курка ва майна вируслари мавжуд. Бир турдаги парранда чечаги бошқа тур паррандага мослашиши ва уни касаллантириши мумкин. Масалан; каптар чечаги вирусини товуқларга юқтириш мумкин, Лекин бунда товуқлар енгил шаклда касалланади ва уларда товуқ чечагига қарши иммунитет ҳосил бўлади. Бироқ бу иммунитет товуқ чечаги вирусидан вужудга келадиган иммунитетга

қараганда кучсиз бўлади. Чечак вируси майда, чечак таначалари шаклида ҳам бўлади ва оддий микроскопда яхши кўринади. Чечак вируси сувда - 200 кун, товуқ аҳлатида - 100 кун, нам тупроқда - 400 кун яшаши мумкин. +60 0 С иссиқда 30 дақиқада, +100 0 С да 5 дақиқада ўлади. Эпизотологияси - Бу касаллик билан кўпинча товуқ, курка, ёввойи қушлар касалланади. Инфекция соғ паррандага касал паррандадан юқади. Инфекция паррандахона асбоб-ускуналари орқали ҳам юқади. Чечак вируси одатда тери ва шилимшиқ пардалар орқали киради. Клиник белгилари - Инфекциянинг яширин даври 3-8, баъзан 1520 кун бўлиши мумкин. Касал паррандаларнинг тожиси, тумшуғининг четлари ва қовоқларида, баъзан пешона терисида, панжаларида оч-сариқ доғчалар пайдо бўлади. Кейин бу доғчалар қизғиш думалоқ бўлиб бўртади ва тезда қўнғир, қизғиш тугунлар пайдо бўлади. Чечак 15-20 кун ичида ичида тошади. Чечакнинг ҳар бир белгиси 6-7 кун ичида шаклланади, охирида сарғиш, қизил қўтир бўлиб, қотиб тери устида яққол ажралиб туради. Патологоанатомик ўзгаришлар - Чечакдан ўлган паррандани ёриб кўрганда оғиз, нафас олиш йуллари ва қизилўнгач, баъзан жиғилдон, 12 бармоқли ичак, кўричак ва гўғри ичакнинг шилимшиқ пардаларида дифтеритик қопламларни кўриш мумкин. Шилимшиқ пардалар қизарган, баъзи жойлари оқиш парда билан қопланган бўлади. Талоқ кўпинча катталашган, жигар ўзгарган, сероз пардаларига қон қўйилган бўлади. Диагнози - Чечак касаллигини аниқлаш қийин эмас. Инфекциянинг дифтеритик кўринишини аниқлаш анча қийин, чунки бу вақтда терида чечакнинг белгилари бўлмасдан, ўлат, авитаминоз белгилари ҳам бўлади. Нъюкасл касаллиги - (сохта тоун) - паррандалардан товуқ туркумига хос (товуқ, курка, цесарка) ўткир, тез тарқалувчи, септик касаллик бўлиб, вирус томонидан қўзғалади. Дунёнинг ҳамма мамлакатларида тарқалган. Иқтисодий зарари - Парранда тоунидан келадиган иқтисодий зарар жуда катта. Касаллик тез тарқалиб, касалланган паррандалар 100% ўлади,

айрим ҳолларда унга қарши кураш тадбири сифатида суйиб йуқотилади. Паррандачиликни ривожлантиришга тўсқинлик қилади. Карантин тадбирлари учун катта маблағ сарфланади. Қўзғатувчиси - Касалликни фильтрланувчи вирус қўзғатади. Вирус касал паррандалар сўлагида, бурнидан оқадиган суюқликда, жиғилдонида, ошқозон шилимшиқ пардаларида, ахлатида, қонида, тухумларида ва бошқа аъзоларида ҳам бўлади. Вирус ташқи муҳитга касал товуқнинг ҳамма чиқиндилари билан чиқарилади. Ташқи муҳитда вирус 2 ойгача, қишда ундан ҳам узоқ яшайди, Музлатилган парранда гўштида вирус 3-4 ой, кўмилган ва чириётган гўштда бир ой яшайди. Дезинфекцияловчи моддалардан 2-3% ли ишқор, формалин, лизол ва бошқалар 10-20 дақиқа ичида вирусни ўлдиради. Эпизоотологияси - Тоуннинг асосий манбаи касал парранда ёки уларнинг ўлигидир. Тоун теккан товуқнинг ҳамма чиқиндилари ва маҳсулоти орқали вирус ташқи муҳитга тарқалади. Вирус касалликнинг яширин даврида ҳам парранда организмидан ташқи муҳитга чиқиб, паррандахоналарни, паррандалар яйрайдиган майдонни, донхўракни, сувларни зарарлайди. Соғлом парранда юқорида кўрсатилган омиллар орқали зарарланади. Бундан ташқари, инфекция инкубацияга қўйилган тухумлар орқали ҳам юқиши мумкин. Бундан жўжалар тухумдан чиқмасдан ёки очирилгандан кейин биринчи кунларидаёк касал бўлади ва ўлади. Клиник белгилари - Касалликнинг яширин даври 2-14 кун, кўпинча 4-6 кунга тенг. Касал парранданинг иштаҳаси йуқолади, ҳолдан кетади, патлари ҳурпаяди, боши, қанотлари ва думи осилиб туради, тожи ва сирғаси кўкаради. Ҳарорати +43 0 С-44 0 С гача кўтарилади. Касал парранданинг нафас олиши қийинлашиб кўпроқ ҳаво олиш учун буйнини чўзиб, тумшуғини очади. Йуталганда қағиллагандек овоз чиқаради, аксиради, бошини силкитади, тумшуғи ярим очиқ бўлиб, шилимшиқ оқиб туради.

Касаллик жўжаларда бундан ҳам шиддатлирок кечади, белгилари ҳамма вақт бир ҳолда бўлмайди ва кўпинча касалланган жўжалар ўлади. Касаллик вақти-вақти билан пайдо бўлиб турадиган хўжаликларда инфекция енгил ўтиши мумкин. Патологанатомик ўзгаришлари - Оғиз, бурун, ҳалкум, ҳиқилдоқ, қизилўнгач ва нафас олиш аъзоларининг пардалари шилимшиқ модда билан қопланади. Безли ошқозоннинг шилимшиқ пардаси, кўпинча унинг мускулли ошқозонига туташган жойида ҳалка шаклида қон қўйилганлигини кўриш мумкин. Қон қўйилган жойлар 12 бармоқли ичак, кўричак ва гўғри ичакларнинг шилимшиқ пардаларида ҳам учрайди. Диагнози - Касаллик инфекциянинг эпизоотологик хусусиятига (тез тарқалиши), клиник белгиларига ва патологанатомик ўзгаришларига асосланиб аниқланади. Касалликни гўғри аниқлаш учун лабораторияга янгиўлган парранда юборилиши керак. Олдини олиш ва кураш чоралари - Тоунга қарши курашишда аввало хўжаликка инфекция тарқалишига йул қўймаслик керак. Бунинг учун хўжаликка келтирилган парранда 30 кун карантинда сақланиши шарт. Шу даврда паррандада касаллик аломатлари пайдо бўлмаса уни фермага топшириш мумкин. Паррандаларни қўшни хўжалик паррандалари билан айниқса уларда юқумли касаллик пайдо бўлганда аралашишига йул қўймаслик зарур. Касалликнинг олдини олиш учун вакцина билан эмлаш керак. Бозорларга тоун касаллиги тарқалган хўжаликлардан тирик парранда, парранда гўшти, пати ва парларининг келтирилишга мутлақо йул қўймаслик керак, акс ҳолда улар тоун вирусининг тарқалишига сабаб бўлади. Сўнгра йилларда парранда тоуннинг кучсизлантирилган тирик вируси бўлган - вирус вакцина (суюк ва қуруқ ҳолда) қўлланмокда. Бунинг афзаллиги шундаки вакцина юборилиб 48 соат ўтгач паррандаларда бир йилдан кўпроқка чўзиладиган иммунитет ҳосил қилади. Бу вакцинани парранда тоуни тарқалган ва унинг тарқалиш

хавфли бўлган хўжаликларда қўллаш мумкин. Касаллик тарқалиш хавфи бўлган хўжаликларда ҳамма паррандалар мунтазам тоунга қарши эмланиб турилади. Сўнгги йилларда парранда тоуни вирусининг В-Н штаммидан тайёрланган янги қуруқ-вирус вакцинаси топилган. Бу вакцинанинг амалда бирмунча яхши томонлари борлиги аниқланган. Чунончи вакцина товуқлар учун деярли безарар препарат. У товуқларнинг нафас олиш йуллари, оғизлари орқали юборилиши мумкин. Бу препарат мустаҳкам иммунитет ҳосил қилиш қобилятига эга.

Адабиётлар: 1. Шопўлатов Ж. "Ветеринария асослари" Тошкент 1993 йил. 2. Шопўлатов Ж. Бурхонова Х. Жиянов Я. «Эпизоотология ва микробиология асослари» Тошкент «Мехнат» 1991 й 3. Конопаткин А.А. «Эпизоотология и инфекционные болезни сельхоз животных». Учебник, Москва, изд. «Колос» 1984 г 4. Данилевский В.М. «Внутренние незаразные болезни сельхоз животных». Учебник, Москва «Агропромиздат» 1991 г 5.Ветеринария қонунчилиги. «Ёзувчи» нашриёти. Т. 1998 й

O'xshashlar

Кавш қайтарувчи ҳайвонларни юқумли касалликлари

Юқумли касалликлар тарихи

Юқумли касалликлар тарихи. Эпидемиология асослари

Катта ёшдаги болалар касалликлари. Нафас органлари касалликлари

Упка йирингли касалликлари