Filtrlashni nazariy asoslari - Tibbiyot - Referatlar

Filtrlashni nazariy asoslari

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

78.5 KB

Ko'chirib olish

Filtrlashni nazariy asoslari Reja: 1. Filtrlashni amalgam oshirish shartlari. 2. G’ovak to’siqlar tasnifi va tavsifi. 3. Filtr qurilmalar tavsifi. 4. Filtrlab sterillashda ishlatiladigan g’ovak to’siqlar.

Filtrlash deb qattiq va suyuq fazalarning bir-biridan suyuqlikni o’tkazuvchi va qattiq zarrachalarni ushlab qoluvchi g’ovaksimon to’siqlar yordamida ajratilishiga aytilad. Ajratilayotgan qattiq zarrachalar o’lchamigako’ra filtrlashning quyidagi turlari mavjud: -yirik -50 mkm dan katta bo’lgan qattiq zarrachalarni ajratish uchun; -mayda – 50 dan 5 mkmgacha bo’lgan zarrachalar va ba’zi mikroorganizmlarni ajratish uchun; -mikrofiltrlash(sterillovchi filtr) -0,02mkm dan 5-10mkm gacha bo’lgan mikroorganizmlar va boshqa zarrachalrni ajratish uchun; -ultrafiltrlash-0,1-0,001mkm bo’lgan pirogenlar va mikrozarrachalarni ajratish uchun; -giperfiltrlash(teskari olmos) molekulyar darajada molekulyar massasi 500 dan kam bo`lmagan va 0.0001 dan 0.001 mkm gacha bo`lgan moddalarni ajratish uchun; Filtr to`siqlar yuqori va pastki qismidagi bosimlarning farqi filtrlash jarayoning xarakatlantiruvchi kuchi deb xisoblanadi.Bosimlar orasidagi farq (∆P) turli xil usullarda yuzaga keltirilish mumkin: - suyuqlik qatlamining balandligi; -suyuqlik nasoslarining qo`llanishi (∆P→0.5 mPa) -siqilgan gaz yuborilishi (∆P→0.05-0.3 mPa) -filtirlovchi to`siq ostida vakum xosil qilish (∆P→0.05-0.09 mPa) -markazdan qochma kuch ta’sirini qo`llash.

Agar to`siqlar g`ovagida suyuqlik bosimi laminar bo`lib, suyuqlik bir-xil qalinlik va uzunlikdagi juda ko`p kapilyarlar orqali o`tkazilishi faraz qilinsa, filtirlash jarayoniga ta’sir etuvchi omillar orasidagi bog`liqlik Puazeyl tengligi bilan ifodalanishi mumkin; F∙z∙π∙r³·r·∆P ∙τ V= ; 8∙η·l Bunda: V-oqib chiqayotgan suyuqlik hajmi, m³; F-filtr yuzasi,m²; z- 1 m² ga to’g’ri keladigan kapilyarlar soni; r-kapilyarlarning o`rtacha soni,m; ∆P-filtr to`siqlar yuqori va pastki bosimlarining farqi,H/m²; τ-filtrlash vaqti,s; η-filtratning absolyut qovushqoqligi,H·s/m²; l- kapilyarlarning o`rtacha uzunligi,m; Puazeyl tenglamasidan filtrlash tezligini keltirib chiqarish mumkin.Filtirlash tezligi, ya’ni vaqt birligi ichidagi maydon birligiga to`g`ri keladigan filtrate miqdori bosimlar farqiga to`g`ri,cho`kma qarshiligiga esa teskari mutanosibdir. Filtirlashga ta’sir etuvchi omillarning asosiylari quyidagilardir; -filtr to`siqning xossalari;

-filtr to`siqlarni yuqori va pastki qismlaridagi bosimlarining farqi; -filtrlanayotgan sistemalarning qattiq kompanentlari xossalari (konsentratsiyasi va zarrachalar o`lchami, ularning siqilishi va hokazo); -filtr to`siqning filtrat o`tishiga qarshiligi; -filtrda filtratning o`tishiga cho`kmaning qarshiligi; -filtratning qovushqoqligi; -harorat; FILTRLOVCHI MATERIALLAR TASNIFI. Xar bir filtrning eng muhim qismi filtr to`siq xisoblanadi.filtr to`siq qattiq zarrachalarni ushlab qolishi va ulardan oson ajralishi, yetarli darajada mehanik qattiqlikka, pastki dravlik va kimyoviy turg`unlikka ega bo`lishi lozim. Filtr to`siq filtratning fizik kimyoviy xossalarini o`zgartirmasligi,regeneratsiya imkoniyatini ta’minlashi,oson topiladigan va arzon bo`lishi kerak. Filtr to`siqlarni tanlashda filtrlanayotgan osilmaning fizik kimyoviy xossalari (suyuq fazaning eritish xususiyati, uchuvchanligi, qovushqoqligi,muhuit pHi va boshqalar.), konsentratsiyasi va qattiq fazaning dispersligi, filtrate sifatiga talablar, ishlab chiqarish miqiyosi va hokazolarga asoslanadi. Dispers qattiq faza, kimyoviy agrissivlik va suyuq fazaning qovushqoqligiga ko`ra metall to`rli, metal, asbest, shisha, paxta, qog`oz, jun va polimer gazlamali filtrlardan qo`llaniladi. Uzoq vaqt foydalanishga ega bo`lgan filtrlarga kolibrlangan zarrachalarning o`zaro birikishi natijasi yoki bog`lovchi moddalar ishtirokida tayyorlangan

g`ovaksimon keramika, metall va metallokeramik plitkalar hisoblanadi.Bu to`siqlarning yagona kamchiligi shundan iboratki, g`ovaklarga kirgan mayda zarrachalarni yo`qotishda qiyinchilik yuzaga keladi. Filtrlash jarayonida cho`kma tabiati va strukturasi hamda filtr to`siq muxim ahamiyatga egadir. Bu omillarga filtrlash jarayonida g`ovaklarning shakli va o`lchamining saqlanib qolishi bog`liqdir. To`siqlarning o`zgarishi ta’sirida, ayniqsa juda mayda zarrachalarni filtrlashda, cho`kma siqilish xossasiga ega bo`lib qoladi. Bu jarayon yana yirik zarrachalar orasida mayda zarrachalarning yig`ilishi natijasida qattiq fazaning polidisperslik darajasi ortishi tufayli murakkablashadi. Takidlash lozimki, monodispers va juda kichik bo`lmagan zarrachalardan iborat cho`kmalar siqilish xossasiga ega bo`lmaydi. Cho`kmalarning aksariyat siqilish xossasiga ega, siqilish xossasi zarrachalar o`lchamining kichiklashishi munosabati bilan ortadi. Filtr to`siq ham siqilishi mumkin. Shu munosabat bilan nazariy taxlil o`tkazilganda ko`ra filtrlash jarayonlari siqilmaydigan cho`kma va to`siqlarning mavjudligiga farqlanadi. Yupqa dispers suspenziyalar uchun, shuningdek oson shakillanadigan qattiq zarrachalar uchun filtr to`siq, g`ovaklarining to`lib qolishi oldini olish maqsadida yordami moddalar (0.1 – 0.5, ba’zan 2% miqdorida) qo`shilib, yordamchi moddalar qatlamlari belgilangan tartibda to`siqda joylashtiriladi. Bu moddalar (diatomit, perlit, asbest, yog`och ko`miri, silikagel, kizelur, oq tuproq, tsellyuloza kukuni va b) g`ovaklarning to`lishiga to`sqinlik qiladigan karkasni xosil qiladi. Agar qo`shiladigan moddalar adsorbtsion xossaga ega bo`lsa (masaln, silikagel,

faollashtirilgan ko`mir), ular 0.01 mkm gacha bo`lgan o`lchamli qattiq zarrachalarni ushlab qolish qobiliyatiga ega. Ishlatilayotgan moddalar suspenziyaga nisbatan kimyoviy inert bo`lishi va suyuq fazada erimasligi, qisqa fraktsion tarkibga (bir-xil o`lchamli zarrachalardan iborat bo`lishi) ega bo`lishi kerak. Strukturasiga ko`ra barcha filtrlovchi materiallar quyidagilarga bo`linadi: - tabiiy va sintetik gazlamali to`siqlar; - qattiq materiallar. Gazlamali materiallar, o`z navbatida quyidagilarga bo`linadi: 1. Tabiiy paxta-qog`ozli (bel’ting, mato, doka va hokazo) – 2.9 dan 55 mkm o`lchamli g`ovaklarga ega. Gazlama asosi tsellyuloza hisoblanib, umumiy massaning 95% ni tashkil qiladi. Bu gazlamalar neytral, kuchsiz kislotali (1.5% gacha) va kuchsiz ishqoriy eritmalarga turg`un bo`ladi. 100ºC gacha bo`lgan haroratga chidamli. Nitrolangan gazlamalar konsentrlangan kislotalar, sulfat, nitrat, xlorid kislotalar ta’siriga jidamli, qaytaruvchi moddalar va organik erituvchilar ta’sirida parchalanadi, yong`indan xavfli. 2. Tabiiy junlar. Matoning asosi oqsil-keratindir. Bunday materiallar ishqoriy muhitda oson parchalanadi, ammo 15-20% li kislota eritmalarida turg`undir. 3. Tabiiy shoyi materiallar. Kuchli kislotali va kuchli ishqoriy muhitda parchalanadi. 4. Sintetik matolar, polixlorvinil, poliamid, lavsan va teflondan tayyorlanadi.

5. Noorganik to`qimalardan iborat gazlamalar-__________ (mum yoki yelimlar BF-2, BF-6 bilan ishlangan). Asbest va metal to`qimalardan iborat. Qattiq filtrlovchi materiallarga quyidagilar kiradi: 1.Filtrlovchi qog`oz AFB-1 markali, g`ovak o`lchamlari 8-12 mkm, AFB-5 markali, g`ovak o`lchamlari 5-7 mkm, BFM markali, g`ovak o`lchamlari 5-10 mkm. Bu filtrlar 150ºC gacha xaroratga chidamli. 2. Bu guruhga shuningdek perxlorvinil FPP-20C va ftor saqlovchi to`qimalar F-42 dan iborat, g`ovakli zanglamaydigan po`lat PNS-5, g`ovaklar o`lchami 7-13 mkm (tasma ko`rinishida), filtrlovchi zanglamaydigan po`lat FNS, g`ovaklar o`lchami 3-8 mkm bo`lgan filtrmateriallar kiradi. 3. Yuvilgan yoki qoplanadigan qatlamlar (kizelgurning kukuni, filtroperolit, oq tuproq, faollashtirilgan ko`mir. Tsellyuloza, sulfat kaltsiya kristallari va b.) Filtrlovchi materiallar ishlatilishidan avval albatta yuvilishi va erituvchi moddalar, qattiq zarrachalar va to`qimalardan tozalanishi zarur.

Suzish asboblarini tuzilishi va ishlash moxiyati. Moslamani tuzilishiga tomonida bosimning o`zgarishi, suyuqlik ustunining massasi vakumlashtirish gaz bosimi va suyuqlik nasoslarini tuzulish tufayli vujudga kelishi mumkinligini eslatib o`tamiz. Markazdan kochish kuchi ta’sirida vujudga keladigan bosim o`zgarishlari keltirib chiqaradigan suzgich asboblarni-suzuvchi sentrifuzgalar deb ataladi. Xar-hil konstruktsiyali suzgichlar va xilma-xil hususiyatlarga qarab ular uzlukli va uzluksiz ishlaydigan asboblarga bo`lgan holda biz ko`p tarqalgan suzgichlarni ko`rib chiqish bilan chegaralanamiz. Eng oddiy uzluksizli ishlaydigan asboblardan biri NUTCH suzgichdir. U ko`pincha kam quvvatli ishlab chiqarishlarda ishlatiladi u suzgich ikkita teng bo`lmagan qismdan tashkil topgan bo`lib silindirsimon ko`rpusga o`xshaydi. Suriladigan eritma yuqoridagi kameraga solinadi suzilgan suyuqlik pastki kameradan yig`ib olinadi. Kerakli bo`lgan bosimlar farqi pastki kamerani vakumlashtirish natijasida hosil qilinadi bu vaqtda tepa kamera atmosfera bilan aloqada bo`ladi. Cho`kma olib tashlanib yuvilgandan keyin jarayon qaytariladi qo`shimcha moddalardan xoli cho`kmalar olish hollarida NUTCH suzgichlar qulaydir. Shilliq cho`kmali suyuqliklar juda qiyin suziladi. Shuningdek efirlar va spirtli ajratmalarni suzish mumkin emas chunki efir va spirt yuqori razryad tez uchadi va uning parlari surgich bilan surilib havoga chiqa boshlaydi. Ko`p tarqalgan bosim ostida ishlaydigan

suzgichlarga DFRUK-suzgichlarni keltirish mumkin ularni tepa qismi epik bo`lganligi bosim hosil bo`lgan, shu sababli filtrlash jarayoni tezlashtirilgan nutchlarga o`xshaydilar. Shu sababli suzishni tezlashtirish kerak bo`ladigan bosim vujudga keltirish mumkin. Druk-suzgichni past qismi germetik emas. Siqilgan havo yordamida kerakli bosim hosil qilinadi. Druk-suzgichlarni spirtli, efirli va boshqa organik erituvchilar bilan ishlagan hollarda qo`llash mumkin. Druk-suzgichlardan qovushqoq suyuqliklarni suzish mumkin. Suzgich press-bu yuqori ishlab chiqarish unumdorligiga ega bo`lgan asbobdir. Suzgich pressda nafaqat yaxshi tindirilgan suyuqliklar olishga, balki yuvilgan qoldiqlar olishga ham imkon beradi. Ular bir qator ketma-ketlikdagi bo`sh g`ovak cho`yan ramalar va yaxshi riflangan plitalardan tashkil topgan. Plita va ramalar orasida qalin suzgich to`siqlar (belting) qo`yilgan bo`ladi. Nasos orqali suzilayotgan suyuqlik,suzgich press kameralariga quyiladi, u yerdan filtrat, har-bir kameraning ikkala suzgich to`siqlaridan o`tib chiqish kanallari orqali olib chiqadi, qoldiq cho`kma esa kamera ichida yig`iladi. Suzilgan suyuqlik olib qo`yilgandan keyin, cho`kmani yuvindi suyuqlik bilan yuvish bajariladi. Cho`yan po`lat va keramikadan tayyorlanganplita va ramalar kerak bo`lganda issiqlik tashuvchi, sovuq tashuvchi kanallar bilan taminlanadilar. Filtr presslarni suzish yuzasi 140m²² ishchi bosim 1.5 mPA dan – 1.6mPA gacha bo`ladi. Avtomatlashtirilgan suzgich presslar keng qo`llash ko`lamiga ega bo`lyaptilar.

Bunday suzgichlarni xarakatlari avtomatlashtirilganligidan avfzalliklari ularning kompaktligi, diafragma cho`kmasini siqilishi va qo`shimcha operatsiyalar plitkalarni surish ularni tortish, cho`kmani olib tashlash kabilarga juda oz vaqt sarf bo`lishidir. Bir qaotr varaqli suzgich qurilmalari bor, ular to`g`ri to`rtburchakli bo`sh g`ovakli ramalardan tashkil topgan ramalarga yirik metal setka qo`yilgan va suzgich matogaz bilan qoplangan. Qaysi ramadan filtrat chiqish shtutseri bor. Yopiq silindir simon ko`rpusga umumiy kollektorga ulangan shtutserlari bilan shunday ramalar joylangan. Suyuqlik idish ichiga suriladi, suzilma bosimning farqi ta’sirida ramalar ichiga o`tadi, u yerdan kollekotr orqali chiqib ketadi. Ramalar tashqi yuzasida hosil bo`lgan cho`kma siqilgan havo yoki suv oqimida pastki shtutser orqali chiqib ketadi. Bunday suzgichning ishchi yuzasi 150m 2 yetadi. Vaqti-vaqti bilan ishlaydigan asboblar qatoriga electron suzgichlarni ham keltirish mimkin. Ular tagi yopiq quvurlar holidagi elementlardan tashkil topgan bolib, devorlari teshikli va uzunchoq qovurg’asimondir. Ularga keramik presslangan diamit yoki shishali g’ovak to’siqlar kirgizilgan. Yopiq tsilindrli asosga shunday patronlar joylashtirilgan, u yerda ular ichki parallel kanalli registrlar iniga zich quyilgan, bu eritmani chiqishini taminlaydi. Suyuqlik patronlar o’rtasidan bo’shliqqa 0,8 mPa bosim ostida chiqadi. Ishlash tsiklli va cho’kmani yo’qotish usuli bo’yicha patronlar varaqli suzgichlarga o’xshash bo’ladi. Suzish yuzasi 50 m² ga yetadi. Patron g’ovakligi 40% va uzunligi 2 m gacha bo’ladi. Uzluksiz

suzgichlarning farqli tomoni ularda operatsiyalar avtomatik ravishda olib boriladi.Suzishning har bir zonasida bu operatsiyalar bir–biriga bog`liq bo`lmagan holda avtomatik ravishda amalgam oshirilib, butun ish protsessi uzluksiz davom etadi. Kimyoviy sanoatda ayniqsa ko`p ishlatiladigan suzgichlardan baraban yacheykali suzgichdir. Bu suzgich gorizontal barabandan iborat bo`lib, barabanning silindir devoir metal setka va suzuvchi materialldan iborat. Baraban radial to`siqlar bilan 12 ta bo`limga bo`lingan bo`lib, sekinlik bilan valda aylanadi(0.1-3.0ayl/daqiqa tezlikda) bir uchi privod bilan boshqasi harakatsiz ajratuvchi bosh bilan ulangan boshning ko`rpusi to`rtta hajmdan har-xil kameraga bo`lingan bo`lib suyuqlikni yuvuvchi va siqilgan havoni ajratishga hizmat qiladi. Barabanning aylanma harakatida ikkita birinchi kamera vakum yo`liga, ikkita boshqasi siqilgan havo yo`liga ulanadi. Suzish protsesi 7 ta bosqichdan iborat: 1) cho`kma hosil bo`lishi va suzilmani tortib olish; 2) havoni cho`kmadan tortib olish; 3) cho`kmani yuvish; 4) cho`kmadan yuvuvchi suyuqliklarni yo`qotish uchun havoni cho`kmadan tortib olish; 5) cho`kmani yo`qotish uchun ajratish; 6) cho`kmani yo`qoish; 7) suzuvchi materiallni regeneratsiyalash. To`liq oborot bajarilgandan keyin, yacheyka suspenziyaga to`ladi va ish tsikli qaytariladi. Keyin cho`kmaga tushuvchi zarrachalarni saqlaydigan suspenziyalarni ajratish uchun diskli vakum-suzgichlar

ishlatiladi. Ular ishlash prinsipi yuqoridagi baraban-suzgichlarga o`xshash farqli tomoni aylanuvchi valga baraban o`rniga bir qancha suzgich disklar o`rnatilgan bo`ladi. Yirik dispersli sistemalarni ajratish uchun va cho`kmani uzoq vaqt va ko`p marta yuvish talab etilganda karuselli suzgichlar ishlatilib, ular gorizontal tekislikda aylanma harakatlanuvchi kuchlardan iborat. Uzluksiz suzgichlar qatoriga lentali suzgichlarni kiritish mumkin, lekin ularning ishlash yuzasini kichikligi (1m²) kamchiligidir. Suzishning asosiy tenglamasi shuni ko`rsatadiki suzish tezligi va suzishning ishlab chiqaruvchanligi cho`kmaning qavat qalinligiga bog`liqdir. Sentrifugalash. Sentrifugalashda tindirish yoki suzish,jarayoni aylanma kuchlar ta’sirida sodir bo`ladi. Shuning uchun setrifugalash foydaliroq jarayon hisoblanadi. Aylanayotgan M masssali yukka aylanma tezlik C ning ta’sirini quyidagicha topish mumkin: M · V² G · V² C= = ; r g · r

bu yerda V- aylanma tezlik, m/s G- aylanadigan massaning og`irligi; g- og`irlik kuchining tezlanishi(9.81m/s²) r- aylanish tezligi. Aylanma tezlik qiymatini yuqoridagi tenglamaga qo`ysak 2·π·r·n V = ; 60 n-aylanish soni(daq) bundan G·d·n² C= ; 1800 Sentrifugani aylanish tezligi katta ahamiyatga ega. Kichik aylanish tezlikda aylanma kuch yetarli bolmaydi va sentrifuga vazifasini bajara olmaydi. Katta tezlikda barabanlar devorlari chidam berolmaydi, suzish asbobining aylanma tezligi bosim o’zgarishini vujudga keltirganini suzuvchi sentrifunirlar deyiladi. Bu asboblar qiyin suziluvchi suspenziyalar uchun ishlatiladi. Bu asboblarning asosiy qismi aylanma baraban bo’lib, uning ichi suzgich to’siq bilan qoplangan. Bu to’siqda cho’kma qoladi, bosim ikkala tomonda ham yuqor bo’laganligi sababli (suzgichlarga nisbatan) sentrifugalarni qiyin cho’kadigan zarrachalarni

cho’ktirish uchun ishlatiladi. Sanoatda har hil tuzilishga ega bo’lgan uzlukli va uzluksiz sentrifugalar ishlatiladi. Uzlukli sentrifugalarga quyidagilar kiradi: 1-mayatnikli sentrifuga; 2-mexanizatsiyalangan cho’kma tushiruvchu moslamali sentrifuga; 3-osma sentrifugalar; Uzluksiz sentrifugalarga quyidagilar kiradi: 1-cho’kmani pastga tushiruvchi gorizontal sentrifuga; 2-cho’kmani pulsatsiyali tushiruvchi sentrifuga; 3-cho’kmani pulsatsiyali tushiruvchi ko’p kaskadli tsentrifugalar; 4-cho’kmani inrtsion tushiruvchi tsentrifuga; 5-rotorli tsentrifuga; 6-cho’kmani shnekli tushiruvchi tsentrifuga; 7-gorizontal rotorli tsentrifuga; Tindirib tsentrifugalash. Bu usulda suzuvchi materiallarsiz aylanma tezlik yuqori bo’lishi bilan suyuqlik cho’kmadan ajraladi. Tindiruvchi tsentrifugalar zarrachalar yomon filtrlanganda yoki juda kichik bo’lib suzuvchi materialdan o’tkazishga imkon bo’lmaganda ishlatiladi. Tindiruvchi tsentrifugalarga supertsentrifugalar ham kiradi. Ularning aylanma tezligi 500ayl/min. Ularning quyidagi turlari mavjud: 1-suyuqlik separatorlar(10000ayl/min) 2-trubkali supertsentrifugalar(15000-25000ayl/min). Steril suzishning mohiyati.

Normativ texnik hujjat parenteral preparatlarning tozaligiga katta talablar qo’yib, bu suzish orqali erishiladi. Asosiy talablardan biri sterillik va apirogenlik hisoblanadi. Bu talablar sterilizatsiya qilish yo’li bilan bajariladi. Lekin ko’pchilik dori moddalari issiqqa va nurlanishga chidamsiz bo’lib sanoatda sterillab suzish usuli ishlatiladi. Steril suzish deganimizda, issiqlikka chidamsiz dori moddalari eritmalarning mikroorganizmlardan, ularning sporalaridan, pirogen moddalaridan ushlab qoladigan va membranali filtr to’siqlarga aytiladi. Bu suzgichlarga quyiladigan talablar oldingi suzgichlarga qaraganda yuqoridir, bular quyidagilar: havo bilan eritma kontaktda bo’lishi kerak emas; juda kichik mikroorganizm zarrachalarini ushlab qolishi kerak; mexanik chidamli bo’lishi kerak; filtrate fiz-kimyoviy tarkibi va hossasini o’zgartirmasligi kerak; dori moddalari, yordamchi moddalar erituvchi bilan reaksiyaga kirishmasligi kerak. Issiqlik sterilizatsiyasiga chidamli bo’lishi kerak. Zarrachalarni ushlab qolish mexanizmiga ko’ra chuqur va yuzaki yoki membrane suzgichlar bo’ladi. Chuqurlikda ushlab qoladigan suzgichlarda chuqurlikdagi suzishda zarrachalar kapillyar suzgich yuzasida ushlanib qoladi. Zarrachalar adsorbsiyasi natijasida suzish materiali yoki kapilyarning qaytarilgan uchastkasining elektrokinetik tasiri hisobiga mexanik ushlanib qoladi. Suzgich samaradorligi tolalarining diametricga va zichligiga bog’liq. Bu usulni kam konsentratsiyali suspenziyalarni suzish uchun ishlatiladi.(1% dan kam). Chuqursimon suzgichlar tolali va donador materiallardan to’qish presslash va boshqa usullar bilan birlashtirilib g’ovak strukturali qilib ishlab chiqariladi. Tabiiy tolali materiallarga ipak, jun, paxta, zig’ir

tolasi , asbest, tsellyuloza tolali materiallar kiradi. Sintetik tolalardan akril atsetat, shisha, metal va metallokeramika tolali, neylon, kapron, lavsan va farmasevtik sanoatda texnik va maishiy matolar ishlatiladi. Bularga medopalam, beltin, filtrobeltin, mingkal, filtramitkal, FPP gazmoli, sellyuloza, asbestli gazmollarni misol qilish mumkin , donador materiallardan eng ko’p tarqalgani, diatomit, perlit va faollashtirilgan ko’mirdir. Donador materiallar keyin suziladigan suyuqliklarni biologik suyuqliklardan inyeksion jelatin eritmasi va boshqalar uchun ishlatiladi. Asbest va shisha chuqursimon suzgichlar parenteral eritmalarni suzish uchun ishlatib bo’lmaydi , chunki ular organism uchun zararli tolalarni ajratishi mumkin , adsorbsiyaning katta yuzasi suzgichda dori moddalarning yo’qolishiga va pardalarda mikroorganizmning ushlanib qolishiga olib kelishi mumkin. Shuning uchun bunday suzgichlarni 8 soatdan ortiq ishlatib bo’lmaydi. Membranali suzgich. Ekranli suzish to’siq yuzasida cho’kma hosil bo’lish bilan sodir bo’ladi. Cho’kma qo’shimcha suziladigan qatlam hosil qilib gidravlik qarshilik kuchayishi natijasida suyuqlikning harakatiga qarshilik qiladi. To’siqning vazifasi zarrachalarni mexanik to’xtatishdan iborat. Bu guruhga membranali suzgichlar kiradi. Membranali yoki elakli suzishda hamma zarrachalar (ya’ni o’lchami suzgich g’ovaklaridan katta bo’lgan ) suzgich yuzasida o’tirib qoladi. Membrane suzgichlar polimer materiallardan ishlab chiqariladi.

Ftoroplast membranalar suyultirilgan va kontsentrik kislota va ishqor spirtlar, efir, yog’ va xloroformga chidamli bo’ladi. Neylon va poliamidlari kuchli ishqorlar va xloroformga chidamli. Poliamidlari ba’zi spirtlarga chidamli. Membrana suzgichlarni ishlab chiqaruvchi korxonalar qaysi suyuqliklarni suzish mumkinligini pH ko’rsatkichini har bir suzgich uchun yozib ko’rsatiladi. Elaksimon suzishda setka tipidagi yadroviy yoki kapillyar g’ovakli membranalar ishlatiladi. Bu tipdagi membranalarni pishiq polimerlardan, polikarbonat, lavsan va hokazolar ishlab chiqariladi. Bularda suzish to’siqlarining qalinligi 5- 10mkm ni tashkil etadi. Hozirgi vaqtda chet davlatlarning farmatsevtik sanoatida elak tipidagi membranalardan “nuklepore” va ”djelman” firmalariniki ishlatiladi, ular akrilonitril va vinilildenxlorid sopolimerlardan ishlab chiqariladi. Mikrog’ovakli membranalar 0.1 % gacha qattiq zarrachalar saqlaydigan eritmalarni tozalash uchun ishlatiladi. Membranalarning elakli effekti ularning tez ifloslanib to`lib qolishiga sabab bo`ladi. Shuning uchun suzish uchun ayniqsa eniksion eritmalarni ikkala tipdagi suzgichlarni ham ishlatiladi. Ko`pincha bunday tozalsh usuli ohirgi bosqichda mayday zarrachalar va mikroorganizmlardan holos etish uchun ishlatiladi, suzuvchi element konstruktsiyasiga ko`ra diskli va patronli suzgichlar farqlanadi. Membrana qalinligi 50-120 mkm,g`ovak diametric 0.002 – 1mkm membranali suzgichlar bosim va vaakum ostida ishlashi mumkin. Mikro g`ovakli to`siqlarning asosiy ta`siri suzgich filtrlarining katta yuzasida mikroorganizmlarning adsorbtsiyasidir. Suzgichlarning adsorbsion hususiyati mikroorganizmlar turiga eritmadagi konsentratsiyasiga va suzish holatiga bog`liq bo`ladi.

Steril suzishdan oldin albatta inektsion eritmani chuqirsimon va membranali filtrlar yordamida tozalash lozim, bu yerda mexanik zarrachalar va ba`zi “katta” mikroorganizmlar ushlanib qoladi. Membranali filtrlarni materiallariga qarab g`ovakli to`siqning olinish usuliga qarab geometrik formasi va g`ovaksimon membrane qavatining strukturasiga qarab farqlanadi. Olinish usuliga qarab membranalarni yadroli (mikromonomer pardalar) pardali eritma va palimerlardan kukunli va tolali turlariga tavsiflanadi. 1) tabiiy palimerlardan olingan membrana filtrlar. Ularni tseliloza efirlardan olinadi. Bu tipdagi membranalar uzun lenta shaklida bo`lib tekis, disk holiday chiqariladi. Kamchiligiga ularning spirtdan tashqari organing erituvchilarga chidamsizligi, termolyabilligi va sinuvchanligini ko`rsatish mumkin. Shuning bu membranalarni hozirgi vaqtda kam ishlatiladi. Organink erituvchilarda tayyorlangan eritmalarni suzish uchun regeneratsiya qilingan tselilozadan tayyorlangan membranalar ishlatiladi. Ular organic muhitga chidamli. 2)Sintetik palimerli membrane suzgichlar. Bu tip suzgichlar ko`p ishlatilishiga sabab ularning mexanik chidamliligi, elastikligi, termochidamliligi, har-xil suyuqliklarga chidamliligi. Mikrosuzgichlar sintetik polimerlardan fazoinvers usuli va cho`zish usuli (g`ovaksiz polimer pardani har tomonga cho`zish) bilan olinadi. Sintetik polimerli membranalarni potronli va qavatlangan suzgich olishda ishlatiladi, masalan, “Millipore” formasi polivinilidendiftoridli (gidrofob va gidrofil) membrana ishlab chiqaradi. Ularni suv, suvli eritmalar, organik eritmalarni suzish uchun ishlatiladi.

“PACE” firmasi ikki qatlamli polioliddan, poliamiddan tayyorlangan membranalarni ishlab chiqaradi, ular tabiiy elektro kinetic potensial hossaga ega bo`lib bu pH sharoitga bog`liq. Membrananing musbat zaryadi manfiy zaryadlangan zarrachalarni suziluvchi eritmadan yo`qolishga sabab bo`ladi. Bu mikroorganizmlarning, organik mikroqo`shilmalarning manfiy zaryadga ega bo`lganligi sababli suzilishga olib keladi. Suzish uchun politetraftoretilendan tayyorlangan suzgichlar ham ishlatiladi. Ular yuqori gidrofoblikka ega, lekin qimmat bo`lishi ularni ishlatilishini chegaralaydi. Bu guruhga yadroli membranalar kiradi. Bu membranalar Rossiyada eksperemental va nazariy fizika institute tomonidan va “NUKLEPORE” firmasi (AQSH) tomonidan ishlab chiqariladi.

Adabiyotlar : 1. Maxkamov S.M., Usubboyev M.U., Nuritdinov A.I. Tayyor dorilar texnologiyasi. Toshkent, 1994, 2. Chuyeshov V.I. Promishlennaya tehnologiya. Harkov, 1999, tom-1. 3. Kasatkin A.T . Osnovniye processi i apparati v himicheskoy promishlennosti. Moskva1971. 4. Farmasevtik tehnologiyani nazariy asoslari, Harkov, 2003.

O'xshashlar

Biofaol moddalarni xom ashyodan ekstraktsiya kilishni nazariy asoslari ajralma olishni nazariy asoslari

Presslash jarayonini nazariy asoslari. To’g’ridan to’g’ri presslash istiqbollari

Qattiq jismlarni maydalashni nazariy asoslari. Maydalash jarayonini tavsifi

Erish jarayonini nazariy asoslari. erish jarayonini tavsifi. eritish usullari. gidrotatsiya nazariyasi

Emulsiya dori turini yaratishni nazariy asoslari. Emulsiya turlari. Emul.siyalarni fizik usulda turg’unlashtirish nazariyasi