Босиш жараёнида электрофизик ходисалар - Texnika va texnologiya - Referatlar

Босиш жараёнида электрофизик ходисалар

Yuklangan vaqt:

14.05.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

184 KB

Ko'chirib olish

Босиш жараёнида электрофизик ходисалар Режа: 1. Босма ускуналарда электрланиш ҳолатининг юзага келиш сабаблари 2. Босишда қоғознинг чангланиши 3. Босиш жараёнида статик электр таъсирини йўқотиш 4. Электростатик босиш технологиялари асослари

Босма ускуналарда электрланиш ҳолатининг юзага келиш сабаблари El е ktrl а nish h о dis а si b о sm а m а hsul о tl а rni ishl а b chiq а rish j а r а yonini buzilishini k е ltirib chiq а rishi mumkin. B о sishd а q о g’ о zl а rning el е ktrl а nib q о lishi n а tij а sid а v а r а ql а rning yopishib q о lishi yoki а ksinch а ul а rning o’z а r о it а rilishi t е zt е z bo’lib tur а di. Bund а v а r а qli b о sm а uskun а l а rd а v а r а ql а rning s а m о n а kl а d st а p е lig а to’g’ri t ах l а nishi qiyinl а sh а di. S а m о n а kl а d ishining ish о nchliligi k а m а yadi, v а r а ql а rni so’rg’ichl а r bil а n а jr а tib о linishi yom о nl а sh а di v а ko’p h о ll а rd а v а r а ql а r ikkit а d а n uz а tilib yub о ril а di. Rul о nli b о sm а uskun а l а rid а қоғознинг электрланишидан юзага келувчи тўсқинликлар қабул қилиш транспортёрида содир бўлади. Ёнғин хавфи бор бўлимларда (чуқур босма ускуналарида) электрланиш натижасида электрланиб қолган қоғоз ускунанинг ерга уланган қисмларига нисбатан зарядланиши натижасида ёнғин содир бўлиши мумкин. Бундан ташқари, электрланиш, юқорида таъкидланганидек, босма бўёқларининг чангланишига сабаб бўлиши мумкин. Офсет босмада электрланиб қолган қоғоз чангланганда босма элементларнинг босилмай қолишини келтириб чиқаради. Қоғоз чанги бўёқ аппаратидаги бўёқни булғайди ва босма тасвирнинг оптик зичлигини пасайтиради. Юқори ва чуқур босмада қоғознинг чангланиши кўпроқ кузатилади. Кўпроқ сезиларли чангланиш тасмани буклаш аппаратида қирқиш вақтида бўлади. Статик электрланиш механик деформацияланганда босиш майдонида варақни декелдан ажратишда, рулондан қоғоз тасмани ажратишда, офсет босма ускунасининг қоғоз тахлаш қисмида, тахламдан устки варақни ажратиб олишда, буклаш аппаратида тасмани қирқиш жараёнида юзага келади. Электрланишнинг моҳияти шундан иборатки, бунда қоғознинг юза сирти валнинг металл юза билан туташувига олиб келинади, шундан сўнг

туташувчи юзаларнинг ажратилишида электр токининг юзага келиши содир бўлади. 1-расм. Босмахона қоғозининг мувозанат намлиги ҳавонинг нисбий намлигига боғлиқлиги 1-расмда босмахона қоғозининг тенг мувозанатдаги намлиги ҳавонинг нисбий намлигига боғлиқлиги намойиш этилган бўлиб, бунда ҳавонинг нисбий намлиги Й нинг ошиши билан қоғознинг намлиги W ошади. 1-эгри чизиқ №1 босмахона қоғозни тавсифлайди, 2-эгри чизиқ эса бўрланган қоғозни тавсифлайди. Тасвирдан кўриниб турибдики, қоғоз учун намлик ҳодисаси характерлидир (расмдаги акс эттирилган штрихли чизиқлар). Қоғознинг мувозанат намлиги жараённинг йўналишига боғлиқдир. Биз қоғозни намлашимизга ёки уни қуритишимизга боғлиқ ҳолда қоғознинг намлиги турлича бўлади. 2 эгри чизиқ бўрланган қоғознинг ҳаво намлилигига боғлиқ ҳолда камроқ миқдорда намлигини кўрсатади. Бўрланган қоғозларда елимловчи ва тўлдирувчилар миқдори кўплиги туфайли уларнинг нам тортиши бошқа қоғозларга нисбатан камроқ. Маълумки, қоғоз таркибида ўсимлик толалари, тўлдируви, ва турли хил аралашмаларни бириктириши жиҳатдан турли жинсли тизимни намоён этади. Қоғоз таркибига кирувчи аралашмалар турли хил солиштирма қаршиликка эга бўлади. Ўсимлик толалари ва тўлдирувчилар – электр ўтказмайди. Сув ва металл аралашмалар – электр ўтказувчилардир. Холбуки, қоғознинг турли хил солиштирма қаршилиги миқдори электр ўтказмайдиган

ва ўтказувчи аралашмалар, шунингдек қоғоз қалинлиги билан ўлчанадиган катталиклардан иборат турли хил ўтказувчи қисмларнинг ўзаро жойлашуви билан тушунтирилади. Қоғознинг намлиги 7% атрофида бўлганда газета ва китоб-журнал қоғозларининг солиштирма ҳажмий қаршиликлари катта фарқ қилади, бу уларнинг таркибий қисми ва силлиқликларидаги фарқи билан тушунтирилади. Бундай намликда газета қоғози (таркибида тўлдирувчиларни ҳам, елимловчиларни ҳам мужассам этмаган) юқори солиштирма қаршиликка эга бўлади (р=1014 Ом×см). Бўрланган қоғоз сезиларли миқдорда тўлдирувчи ва елимловчиларга эгадир ва унинг солиштирма қаршилиги -109Ом×см га тенг. Бўрланмаган китоб –журнал қоғози оралиқ ҳолатни эгаллайди ва унинг солиштирма қаршилиги 1010 Ом×см га тенгдир. Холбуки, бир хил иқлимли шароит ва намлик қийматларда газета қоғози кўпроқ миқдорда электрланади. Босишда қоғознинг чангланиши Чангланиш қоғоз юзасидаги кучсиз бириктирилган заррачаларнинг мавжудлиги билан тушунтирилади: тўлдирувчилар, қоғоз толалари, қоғоз қуйиш ускуналаридаги мовут туклари ва ш.к. Қоғознинг босма қолип билан контактида кучсиз бириктирилган зарралар бўёқ билан ўзаро таъсирлашуви натижасида босма қолипга ўтади, бу эса нусхада босилмай қолган қисмларнинг келиб чиқишига олиб келади. Босма қолипдаги қоғоз чанги бўёқ аппаратига тушиши оқибатда бўёқни ифлослантиради, бу эса босилган нусханинг сифатига салбий таъсир кўрсатади, баъзи бир зарраларнинг кириш ҳаракатлари босма қолипнинг ададга чидамлилигини камайтиради. Қоғознинг энг кўп чангланиш ҳолатлари юқори тезликли офсет босма жараёнларида намоён бўлади. Офсет босма қоғози чангланишга энг сезиларли таъсири махсус тавсифлари қуйидаги кўрсаткичлар билан тушинтирилади: офсет

цилиндрнинг сиртидаги намланган қисмларнинг мавжудлиги, бўёқнинг юқори даражада ёпишқоқлиги, шунингдек босма контакти майдонидаги паст босим. Қоғоз тасмани декелдан ажратишда чанг зарралари қоғоз сиртидан нафақат бўёқ билан қопланган қисмларга ўтади, балки, намланган оралиқ қисмларга ҳам ўтади. Намлаш аппаратида чангнинг пайдо бўлиши пҲ намловчи эритмага таъсир этади, бу ҳам меъёрий технологик тартибни ўзгартириши мумкин. Чанг зарраларининг бўёқ билан аралашиши унинг резина матога ёпишиб қолишига олиб келади ва декелнинг бу қисмлари бўёқни ёмон қабул қилади. Бундай ҳолда бўёқ кам миқдорда қоғозга ўтади. Кўрсатилган омиллар нусхалар оптик зичлигининг камайишига олиб келади. Қоғознинг орқа томонини босишда қоғоз чанги қўшилган бўёқнинг сезиларли қалинликдаги йўл-йўл чизиқлар кўринишида босма цилиндрига ёпишиб қолиши содир бўлади. Офсет матосининг деформацияланиши бундай пайтда нусхалар контурининг сурилиб кетишини келтириб чиқаради. Чангланган қоғоз билан ишлаш босма ускуналари секцияларини тез-тез чангдан тозалаб туришни талаб этади. Ускунанинг ишлаш тезлиги ошиб бориши билан чангланиш жадаллашиб боради ва сезиларли даражада ошиб боради. Замонавий рулонли офсет босма ускуналарида чангсизлантириш учун турли хил қурилмалар қўлланилади, зеро улардаги таъсир қуйидаги тамойилларга асосланган бўлиши мумкин: пневматик, термик, электростатик ва аралаш. Пневматик чангсизлантириш пуфлаш, сўриш ёки уларнинг биргаликдаги таъсир этиши орқали ишлатиладиган чўткалардан фойдаланиш билан боғлиқдир. Термик чангсизлантириш ҳаракатланувчи қоғоз тасмада уни газли қиздиргич мосламаларнинг очиқ ҳолдаги оловига бевосита туташтирилиши орқали чангларни ёқиш йўли билан амалга оширилади.

Электростатик чангсизлантириш электростатик майдон таъсири остида чанг зарраларини йўқотишдан иборат. Чанг зарралари қопламали даражада зарядни юқтириш йўли билан маълум бир тарзда электрланади. Пуфлаш ва сўриш бундай пайтда ёрдамчи жараёнлар ҳисобланади. Аралаш чангсизлантириш қўлланилаётган услубларнинг биргаликдаги таъсирини ўзида намоён этади. расм. Қоғозни пневмомеханик чангсизлантириш тизмаси 2-расмда пневмомеханик чангсизлантириш тузилмаси келтирилган. Чангсизлантиришнинг самарадорлиги пуфлаш тезлигига боғлиқдир. Лекин ҳаво оқими тезлигининг ошиб кетиши ускунанинг электр сарфини оширади. Чангсизлантиришнинг самарадорлигини оширишнинг бошқа йўли – бу қоғоз зарядини маълум бир йўсинда нейтраллаш йўли билан қоғоздаги чанг зарраларини ушлаб қолувчи адгезион кучларни камайтиришдир. Пневмомеханик чангсизлантиришдаги самарадорликнинг етарли эмаслиги шундаки, чанг зарралари адгезион (шу жумладан электростатик) кучлар катталиги бўйича сезиларли даражада қоғоз сиртида ушланиб қолади. Босиш жараёнида статик электр таъсирини йўқотиш Статик электр таъсирини йўқотишнинг иккита асосий йўналиши кўзда тутилган; бу қоғознинг электр ўтказувчанлигини ошириш бўлиб, уни маълум бир хонада иқлимлаштириш йўли билан амалга оширилади, унда антистатик моддалар билан ишлов берилади ёки электр ўтказувчанлигини ошириш учун

зарядланган сирт яқинида ионланган ҳаво қатлами яратилади. Ионлаштиришга электр зарядлари ёрдамида эришилади. Электрланган сиртнинг асосий тавсифи – вақт доимийсидир, яни электрланган сиртдаги заряд бошланғич катталикдан 37,0% гача камайишидаги вақтдир. Шундай доимийлик қоғоздаги мувозанати намликка боғлиқ ҳолда ўзгариши мумкин. Қоғознинг мувозанати намлик билан электрланиш жадаллиги (67%) аҳамиятли эмас. Ҳозирги пайтда фақат варақли босма қоғозлар иқлимлаштирилади. Рулонли қоғозни иқлимлаштириш масаласи ҳозирча ҳал этилмаган, лекин баъзи бир замонавий корхоналар бу учун махсус лойиҳалаштирилган бинолардан фойдаланишмоқда. Турли хил материаллардаги, шу жумладан қоғоздаги электр зарядларини индукцион, юқори волтли, радио изотопли ва аралаш усулларда электр таъсирини йўқатиш қурилмаларидан фойдаланилади. Уларнинг самарадорлиги турличадир. Қоғоздаги заряд турлича катталикка ва ҳар хил белгига эга бўлиши мумкин. Шунинг учун электр таъсирини йўқатишда иложи борича заряднинг токи қоғознинг қутбланишига боғлиқ бўлмаслиги ва заряднинг кенгайиши билан зарядининг токи ўсиб борсин. Энг содда қурилма – бу индукцион нейтраллаштирувчи қурилмадир. У ўзида учли стерженни намоён этади ва игначалар, тасмали тишли электродлар ёки симлар билан бажарилиши мумкин. Бундай ҳолда индукцион электр таъсирини йўқатишда ерга уланган учлари билан электрланган қоғоз юза сиртнинг орасида ўзаро турли жинсли электр майдони юзага келади. Разрядли оралиқдан қоғоз юза сиртига электрланган қоғоз зарядларига белгиси бўйича қарама –қарши бўлган зарядлар ўтади. Бу турдаги электр таъсирини йўқатувчи қурилманинг камчилиги заряднинг нисбатан юқори бошланғич кучланишга эгалиги ва электрланган сиртдан токнинг сезиларли даражада камайиб кетишидир.

Шунинг учун амалиётда кўп ҳолларда разрядловчи ва ток манбайидан ташкил топувчи юқори волтли нейтралловчилар фойдаланилади. Ўзгарувчи кучланиш электр таъсирини йўқатувчи қурилмада ток манбаи 3 кВ дан 10 кВ гача бўлган иккиламчи кучланишга эга юқори волтли трансформаторлар хизмат қилади. Юқори волтли электр таъсирини йўқотувчи қурилма учли кўп ҳолларда игнали ёки тишли тасма кўринишида бажарилади, бунда симли электродларни разряд импульслари таъсирида танланади ва шунинг учун узоқ муддатга чидамли эмас. Москва Давлат Матбаа Университети лабораториясида минимал қувват режимида ишлайдиган ўзгарувчан кучланишли электр таъсирини йўқотувчи қурилма ишлаб чиқилган. Электр таъсирини йўқотувчи қурилма тизмаси 3- расмда келтирилган. 3-расм. Фазага қарши манбали электр таъсирини йўқотувчи қурилма тизмаси У ҳар бирида 1 м узунликка эга бўлган электродлар тўпламидан (10 тагача) иборат икки электрсизлантириш тизимидан ташкил топган ва шунининг учун фазага қарши деб номланадики, чунки ундаги электр таъсирини йўқотиш манбаси икки фазали трансформаторнинг фаза қаршисидаги ўзгарувчан кучланиш билан амалга оширилади. Шундай бир пайтда ярим тўлқин разрядида кучланиш манфий бўлса, бошқасида у мусбат бўлади ва улар орасида ерга нисбатан электрсизлантириш ҳар биридаги кучланишга нисбатан икки марта кўп кучланиш қўйилган. Электрланиб қолган қоғозга оператор тегилганида, осонгина 10 кВ гача зарядланиб қолиши мумкин. Ускунанинг ерга уланган қисмларига тегилганда

ток уришни келтириб чиқарувчи разряд юз беради ва бунда учқун энергияси ёнғин келтириб чиқаришга қодир минимал ҳолатдагидан 50 марта ошиб кетади. Доимий кучланишли электр таъсирини йўқотувчи қурилмадан фойдаланилганда, шу нарсага эътибор бериш керакки, бунда мусбат қутбли ток ҳам манфий қутбли ток ҳам бир хил бўлмаслиги мумкин. Электростатик заряднинг катталиги ва белгиси босиш жараёнида доимий бўлиб қолмайди, шунинг учун фақат битта электрсизлантиришдан фойдаланиш керак, қандайдир бир хил белгили ионларни берувчи электрсизлантиришдан фойдаланиш эса мумкин эмас, айниқса, агар бунда кутилмаган ҳолда материалнинг керагидан ортиқ зарядланиб кетиши мумкин. Техникада радиоизотопли нейтралловчи қурилма қўллашни маъқул топишади. Бу турдаги электр таъсирини йўқотувчи қурилмаларнинг камчилиги, иш самарадорлиги нисбатан унчалик катта эмас. Бунда қоғознинг фаол қавати ифлосланади ёки механик шикасланада. Босиш жараёнига мос келадиган электр таъсирини йўқотувчи қурилма – бу ионлашган ток бўлиб, у қоғоздаги қўшимча имкониятининг ошиши билан у ҳам ортиб боради. Электростатик босиш технологиялари асослари Б осишнинг замонавий технологиялари ривожланиши, хусусан, унинг шундай вариантларини, яни босма қолипларнинг юқори даражада ададга чидамлилигини таъминловчи вариантларини яратиш имкониятларини бермоқда, бунга босиш майдони-да босимни камайтириш ҳисобига, бўёқни кўчириш йўли билан тасвирни босишда ўзгача, механик кўринишдаги электр майдони энергия-сидан фойдаланиш натижасида эришилади.

Bo’yoq apparatiga bo’yoq uzatish Qolipga bo’yoq uzatish Qog’ozni bosma apparatiga uzatish Qog’ozga elektr zaryadini berish Bosish Bosilgan nusxani qabul qurilmasiga uzatish Bo’yoqni nusxada mahkamlash Nusxaga ishlov berish va pardozlash 7.4.- rasm. Yuqori bosmaNusxani qabul qilish qurilmasiga chiqarish

Айнан шу тамойил, электростатик босиш асосида ўтади. Ҳозирги пайтда электростатик босиш технологиялари соҳасидаги ишлар МДҲ давлатларида ҳам хорижда ҳам олиб борилмоқда. Электростатик босиш ҳар қандай турдаги босма қолип билан амалга оширилиши мумкин (юқори, офсет ва чуқур босма). Бунда босма қолиплар тузилиши жиҳатдан ясси ва цилиндр ҳолатда бўлиши мумкин. 4-расмда юқори босма қолиплари билан босиш жараёнининг технологик тизмаси келтирилган. Бўёқ қатлами электростатик босиш механизми анъанавий босма усулидан, яни бўёқ қатлами юқори ва чуқур босиш усулидан тубдан фарқланади. Юқори босма усулида контакт майдонидаги босим катталиги бўёқни қолипдан қоғозга узатиш коэффициентини аниқлаб беради. Контакт майдонида босимни ошириб, биз, юқорида кўрсатилганидек контакт юзасининг самарали майдонини оширамиз, натижада, маълум чегарада нусха олиш коэффициенти ҳам ўсади. Электростатик босишда қоғозни қолипга сиқиш асосан жараёни технологияси зарядланган қоғознинг ерга уланган босма қолипнинг индукцияланган зарядлари билан ўзаро электростатик таъсирлашуви орқали таъминланади. Босма контакти майдонидаги сиқиш катталигининг сезиларли даражада камлиги ва қоғоз нотекислигининг 30 мкм га етувчи баландлиги шу нарсага олиб келадики, бунда қоғознинг бўёқ билан контакти фақатгина алоҳида нуқталардагина жой олади. Бундан хулоса қилиш мумкинки, электр майдонда бўёқ узатиш контакт усулида ҳам, контактсиз усулда ҳам юзага келиши мумкин. Электр майдоннинг кучланиши қанчалик юқори бўлса, босиш майдонидаги ҳаракат ҳам кўпроқ бўлади ва бўёқни қолипдан қоғозга узатиш ҳам самаралироқ бўлади.

Адабиётлар: 1. Мирзиёев Ш.М. Миллий тараққиёт йўлимизни қатъият билан давом эттириб, янги босқичга кўтарамиз. Тошкент, “Ўзбекистон”, 2017 йил, 592 бет. 2. Мирзиёев Ш.М. Танқидий тахлил, қатъий тартиб интизом ва шахсий жавобгарлик - ҳар бир раҳбар фаолиятининг кундалик қоидаси бўлиши керак. Тошкент, “Ўзбекистон”, 2017 йил, 104 бет. 3. Мирзиёев Ш.М. Буюк келажагимизни мард ва олижаноб халқимиз билан бирга қурамиз. Тошкент, “Ўзбекистон”, 2017 йил, 488 бет. 4. Мирзиёев Ш.М. Қонун устуворлиги ва инсон манфаатларини таъминлаш юрт тараққиёти ва халқ фаравонлигининг гарови. Тошкент, “Ўзбекистон”, 2017 йил, 48 бет. 5. Ҳелмут Киппхан. Ҳандбоок оф принтмедиа: Течнологиэс анд Продуcтион Метҳодс. Германй, 2014. 6. Ешбайева У.Ж. Босиш жараёни технологияси: Ўқув қўлланма. Т.: Иқтисод молия. 2010 йил. 288 бет. 7. Ешбайева У.Ж. Босиш жараёни технологияси: Лаборатория ишини бажаришга мўлжалланган услубий қўлланма. Т.: ТТЙЕСИ босмахонаси. 2013 йил

O'xshashlar

Босиш жараёнида намлаш, ёпишиш ва шимиш

Газетани босиш

Босиш жараёнининг назарий асослари

Босиш жараёнининг ривожланиш истиқболлари

Юқори босма усулида босиш